Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ve Limited Şirketler ile Şirket Denetimi

Transkript

1 Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ve Limited Şirketler ile Şirket Denetimi

2

3 Soner ALTAŞ TÜRK TİCARET KANUNU TASARISINA GÖRE ANONİM VE LİMİTED ŞİRKETLER İLE ŞİRKET DENETİMİ TTK Tasarısına Göre Ticaret Şirketleri Anonim ve Limited Şirketlerin Kuruluşu ve Temel Özellikleri Ticaret Şirketlerinin Uyacakları Defter ve Belge Düzeni Muhasebe Standartları TTK daki ve Tasarıdaki Şirket Denetiminin Karşılaştırılması Tasarıya Göre Denetçi, İşlem Denetçisi ve Özel Denetçi Denetçinin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu Ankara 2010

4 Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ve Limited Şirketler ile Şirket Denetimi Soner ALTAŞ Hukuk Kitapları Dizisi: 995 ISBN Birinci Baskı: Ocak Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A. Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Emre Kızmaz Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) (Pbx), Faks: (0 312) Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) Şube: Strazburg Cd. No: 23 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli-İSTANBUL Tel: (0-212) Web Adresi: E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312)

5 anne ve babama saygılarımla

6

7 Önsöz Hazırlıkları birkaç yılda tamamlanan ve 27/11/2008 tarihinde temel kanun olarak görüşmelerine başlanılan Türk Ticaret Kanunu Tasarısının üçüncü bölümünün 77 nci maddesine kadar olan kısmı Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edildikten sonra, gerek komisyon yetkililerinin müteakip genel kurullarda hazır bulunmaması, gerek araya giren sair yasa tasarıları ve de 2009 yılı Mart ayında gerçekleşen yerel seçimler nedeniyle, kalan maddelerin görüşmelerine ara verilmiştir. Yerel seçimlerden sonra kaldığı yerden devam edileceği umut edilen Tasarının kalan maddelerinin görüşmelerine ise, seçimlerin üzerinden uzunca bir zaman geçmiş olmasına rağmen, halen başlanılamamıştır. Bu durum, kafalarda birtakım soru işaretleri oluştursa da, bu kadar yol alınmışken Tasarıdan geri dönülmeyeceği, dolayısıyla Tasarının geç de olsa önümüzdeki aylarda ufak birtakım değişiklikler dışında aynen yasalaşacağı kanısındayız. Tasarının yasalaşması ile de, 1/1/1957 tarihinde yürürlüğe girip elli yılı aşkın bir süredir uygulanmakta olan 29/6/1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu da miadını tamamlamış olacak ve yerini yeni Türk Ticaret Kanununa bırakacaktır. Tasarı, şirketler hukukumuzda köklü değişiklikler öngörmektedir. Bu değişikliklerin başında ise, yarım asrı aşkın bir süredir uygulanan şirket denetimi anlayışının terk edilmesi ve denetimin bağımsız denetçiler eliyle gördürülmesi gelmektedir. Bu yenilik, ticaret şirketlerini olduğu kadar, bağımsız denetçi olmaları öngörülen yeminli mali müşavir ve serbest muhasebeci mali müşavirleri de yakından ilgilendirmektedir. Yine, Tasarıda, anonim ve limited şirketlerin kuruluş işlemleri ve işleyişleri konusunda birçok yeni düzenlemeye yer verilmektedir. Ancak, TTK Tasarısı ile getirilmekte olan şirket anlayışının, özellikle de denetçilik müessesesinin, Tasarının muhatapları tarafından yeterince bilinmediği düşünülmektedir. Zira, bu konudaki çalışmaların yok denecek kadar az olması, görsel ve yazılı medyada da yeterince tartışılmaması, şirket yöneticilerinin, hukukçuların ve denetçi olması öngörülen meslek erbabının, konu hakkında yüzeysel bilgi sahibi olmalarına sebebiyet vermiştir. Umarız, bu eser, gerek ilgili tarafların gerek konuya ilgi duyanların bu alandaki bilgi ihtiyaçlarını karşılamaya ve yeni anonim ve limited şirket anlayışı ile şirket denetçiliği konusundaki sorularını bir nebze de olsa gidermeye yardımcı olur. Kitabımız altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına göre ticaret şirketleri ile ticaret şirketlerinin ölçeklerine göre ayrılması ele alınmıştır. Böylece, Tasarıda öngörülen ticaret şirketleri konusunda okuyucuya genel bir bilgi aktarımı sağlanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, Tasarıya göre anonim ve limited şirketlerin temel özelikleri ile kuruluş işlemleri ve belgeleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde ise, Tasarının ticaret şirket-

8 8 Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ve Limited Şirketler ile Şirket Denetimi leri için öngördüğü defter ve belge düzeni ile muhasebe standartları izah edilmiştir. Kitabımızın dördüncü bölümünde, Türk Ticaret Kanunu nda yer alan şirket denetimi ile Tasarıda öngörülen şirket denetimine karşılaştırmalı olarak yer verilmiş, Türk Ticaret Kanunu na göre şirket denetimi irdelendikten sonra TTK Tasarısı ndaki denetçilik müessesesi temel noktaları itibariyle ele alınmıştır. Böylece, okuyucunun mevcut uygulama ile Tasarıdaki düzenlemeyi karşılaştırması ve getirilmekte olan sistemi daha iyi kavraması amaçlanmıştır. Beşinci bölümde ise, Tasarının yasalaşması ile birlikte Şirketler Hukukunun en önemli konuları arasında yerini alacak olan denetçi, işlem denetçisi ve özel denetçi, tüm yönleriyle ele alınmış, yeri geldikçe TTK daki düzenlemelere yer verilerek kıyaslama yapılmasına olanak sağlanmıştır. Kitabımızın son bölümünde ise, denetçi, işlem denetçisi ve özel denetçinin hukuki ve cezai sorumluklarına yer verilmiştir. Kitabımızın Ekler kısmında ise, denetçi görüş yazısı örneklerine, Tasarının genel gerekçesine ve şirket denetimine ilişkin olarak yürürlükte olan ilgili mevzuata yer verilmiştir. Hemen belirtelim ki, kitabımızda, Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (UFRS) ve bunların yansıması olan Türkiye Muhasebe Standartlarına (TMS) genel olarak değinilmiş, detaya girmekten imtina edilmiştir. Zira, bu konuda değerli akademisyenlerce hazırlanan birçok yazılı kaynak bulunmaktadır. Her eserde olabileceği gibi, kitabımızda da, gözden kaçan birtakım eksiklikler olabilir. Bu nedenle, kitap ile ilgili eleştirilerinizi ve geliştirilmesini istediğiniz kısımları doğrudan adresine iletebilirsiniz. Eleştirileriniz ve görüşleriniz, sonraki çalışmalarımızda, bizlere yol gösterecektir. Yeri gelmişken, bilimsel çalışmalar konusunda beni her zaman yüreklendiren annem Fatma ALTAŞ ile babam Ziya ALTAŞ a ve kitabın hazırlığı esnasında, desteğini hiçbir zaman esirgemeyen eşim Alev Şule ALTAŞ a şükranlarımı arzetmeliyim. Zira, onların hoşgörüsü ve teşvikleri olmasa, belki böyle bir eser meydana gelmeyecekti. Yine, boşta kaldığım zamanlarda yaramazlıkları ile beni hayatın güzelliklerinin içine çeken oğlum Fatih ALTAŞ ı unutmamalıyım. Akademik gayelerden uzak olarak hazırlanan bu kitabın, uygulamacı konumundaki şirket yöneticileri ile ticaret hukuku sevdalısı hukukçularımıza ve geleceğin şirket denetçileri olan yeminli mali müşavir ve serbest muhasebeci mali müşavirlere yararlı olmasını diliyor ve bu alanda başvurabilecekleri bir başucu kaynağı olmasını temenni ediyorum. Saygılarımla, Soner ALTAŞ Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi Ankara, 11 Ekim 2009

9 İçindekiler Önsöz... 7 Kısaltmalar Birinci Bölüm TTK TASARISINA GÖRE TİCARET ŞİRKETLERİ VE ÖLÇEKLERİ 1.1. TÜRK TİCARET KANUNU TASARISINA GÖRE TİCARET ŞİRKETLERİ Ticaret Şirketleri Ticaret Şirketlerinin Türleri Şahıs Şirketleri Kollektif Şirket Komandit Şirket Sermaye Şirketleri Anonim Şirket Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Limited Şirket TİCARET ŞİRKETLERİNİN ÖLÇEKLERİNE GÖRE AYRIMI Şahıs Şirketlerinin Ölçeklerine Göre Ayrımı Sermaye Şirketlerinin Ölçeklerine Göre Ayrımı Küçük Sermaye Şirketleri Orta Büyüklükte Sermaye Şirketleri Büyük Sermaye Şirketleri Büyüklük Ölçütlerinin Değiştirilmesi Sermaye Şirketlerinin Ölçeklerinin Değişmesi Ticaret Şirketlerinin Ölçek Büyüklüklerinin Tasarının Diğer Maddelerine Etkisi İkinci Bölüm TTK TASARISINA GÖRE ANONİM VE LİMİTED ŞİRKETİN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE KURULUŞU 2.1. TTK TASARISINA GÖRE ANONİM ŞİRKETİN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE KURULUŞU Anonim Şirketin Tanımı ve Konusu Asgarî Sermaye Tutarı Asgarî Kurucu Sayısı Kuruluş İçin İzin Alınması Kurucu İşlem ile Tüzel Kişilik Kazanma Arasındaki Fark Kuruluş İçin Gerekli Belgeler Şirket Esas Sözleşmesi (Ana Sözleşme) Kurucular Beyanı Değerleme Raporları İşlem Denetçisi Raporu... 38

10 10 Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ve Limited Şirketler ile Şirket Denetimi Anonim Şirketin Tüzel Kişilik Kazanması Tescilden Önceki İşlem ve Taahhütlerin Şirket Tarafından Üstlenilmesi Kuruluş Giderlerinin Şirket Tarafından Karşılanması Kanuna Aykırı Kuruluş ve Sonuçları TTK TASARISINA GÖRE LİMİTED ŞİRKETİN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE KURULUŞU Limited Şirketin Tanımı ve Konusu Asgarî Sermaye Tutarı Asgarî Kurucu Sayısı Kuruluş İçin İzin Alınması Kurucu İşlem İle Tüzel Kişilik Kazanma Arasındaki Fark Kuruluş İçin Gerekli Belgeler Başvuru Dilekçesi Şirket Sözleşmesi Kurucular Beyanı İşlem Denetçisi Raporu Değerleme Raporları Limited Şirketin Tüzel Kişilik Kazanması Tescilden Önceki İşlem ve Taahhütlerin Şirket Tarafından Üstlenilmesi Kuruluş Giderlerinin Şirket Tarafından Karşılanması Kanuna Aykırı Kuruluş ve Sonuçları Üçüncü Bölüm TTK TASARISINDA ÖNGÖRÜLEN DEFTER VE BELGE DÜZENİ İLE MUHASEBE STANDARTLARI 3.1. TÜRK TİCARET KANUNU TASARISINDA ÖNGÖRÜLEN DEFTER VE BELGE DÜZENİ Tasarıya Göre Defter ve Belge Düzeni Defter Tutma Yükümlülüğü İşletmeyle İlgili Belgelerin Saklanması Defterlerin Noter Onaylarının Yaptırılması Defterlerin Kanuna Uygun Surette Tutulması Envanter Çıkarılması Görüntü ve Veri Taşıyıcılara Aktarılmış Belgelerin İbraz Edilmesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın Denetim Yetkisi TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE DEFTER TUTMA TTK ya Göre Defter Tutma Zorunluluğu Ticari Defterler İle Belgeleri Saklama Zorunluluğu Defter ve Belgelerin Zayi Olması Hukuki Sorumluluk Cezaî Sorumluluk Kanuna Aykırı Surette Defter Tutma Halleri Kanuna Aykırı Surette Defter Tutmayı İhbar Yükümlülüğü... 65

11 İçindekiler TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARINA UYMA VE ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA RAPOR DÜZENLEME ZORUNLULUĞU Türkiye Muhasebe Standartlarına Uyulması Bağlı ve Hâkim Şirketlerde Rapor Düzenlenmesi Dördüncü Bölüm TÜRK TİCARET KANUNUNDA VE TTK TASARISINDA ÖNGÖRÜLEN ŞİRKET DENETİMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI 4.1. TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE ŞİRKET DENETİMİ Anonim Şirketlerde Denetim Anonim Şirketlerde Dış Denetim Kuruluş ve Esas Sözleşme Değişiklikleri Bakanlık İznine (Denetimine) Tabi Olan Anonim Şirketler Anonim Şirketlerde İç Denetim Denetçilerin Sayısı Denetçilerin Seçimi Denetçi Olabilecekler Denetçi Olması Yasaklananlar Denetçinin Azli Denetçiliğin Düşmesine Sebep Olan Haller Denetçiliğin Açılması ve Yeni Denetçinin Mahkeme Tarafından Atanması Denetçilerin Tescil ve İlanı Denetçinin Görev ve Yetkileri Denetçinin Sır Saklama Yükümlülüğü Denetçinin Sorumluluğu Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerde Denetim Limited Şirketlerde Denetim TÜRK TİCARET KANUNU TASARISI İLE GETİRİLEN ŞİRKET DENETİMİ Beşinci Bölüm TTK TASARISINA GÖRE DENETÇİ, İŞLEM DENETÇİSİ, ÖZEL DENETÇİ 5.1. TÜRK TİCARET KANUNU TASARISINA GÖRE DENETÇİ Denetçi Denetimin Konusu ve Kapsamı Denetçinin Seçimi / Atanması Denetçinin Genel Kurul Tarafından Seçilmesi Denetçinin Yönetim Kurulu Tarafından Seçilmesi Denetçinin Mahkeme Tarafından Atanması Denetçinin Azli Denetçi Olabilecekler Denetçi Olması ve Denetim Yapması Yasaklananlar... 92

12 12 Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ve Limited Şirketler ile Şirket Denetimi Denetçilere ve Bunların Denetleme Elemanlarına Getirilen Sınırlamalar Denetçinin Sözleşmeyi Feshetmesi (Görevden Çekilmesi) Denetçiye Yardım Yükümlülüğü Denetim Raporu Şirketin Finansal Tablolarına İlişkin Denetim Raporu Yönetim Kurulunun Yıllık Faaliyetlerine İlişkin Denetim Raporu Riskin Erken Teşhisi ve Yönetimi Komitesine İlişkin Denetim Raporu Denetim Sonucunun Görüş Yazısı İle Belirtilmesi Olumlu Görüş Yazısı Sınırlı Olumlu Görüş Yazısı Olumsuz Görüş Yazısı Görüş Vermekten Kaçınma Şirket İle Denetçi Arasındaki Görüş Ayrılıklarının Giderilmesi Denetim Raporlarının ve Görüş Yazısının İlân Edilmesi Denetçilerin İbrası Türkiye Muhasebe Standartlarının İlanı Finansal Tablolar İle Yönetim Kurulu Faaliyet Raporu Finansal Tabloları ve Faaliyet Raporunu Hazırlama Yükümü Finansal Tabloların Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar Yıllık Faaliyet Raporunun Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar Finansal Tablolar ile Yıllık Faaliyet Raporunun Denetçiye Verilmesi Zorunluluğu Finansal Tablolar ile Yıllık Faaliyet Raporunun Pay sahiplerinin Bilgisine ve İncelemesine Sunulması Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerde Finansal Tablo ile Yıllık Faaliyet Raporu Hazırlanması Limited Şirketlerde Finansal Tablo ile Yıllık Faaliyet Raporu Hazırlanması Denetçinin Denetlenmesi TÜRK TİCARET KANUNU TASARISINA GÖRE İŞLEM DENETÇİSİ İşlem Denetçisinin Tanımı İşlem Denetçisinin Seçimi / Atanması İşlem Denetçisi Olabilecekler İşlem Denetçisi Olması Yasaklananlar İşlem Denetçisine Getirilen Sınırlamalar İşlem Denetçisine Bilgi Verme ve Yardım Yükümlülüğü İşlem Denetçisi Raporlarının İlân Edilmesi İşlem Denetçisinin İbrası İşlem Denetçisi Tarafından Yapılacak Denetimin Konusu ve Kapsamı Birleşme Sözleşmesinin ve Birleşme Raporunun Denetlenmesi Tasfiye Hâlindeki Bir Şirketin Birleşmeye Katılmasının Denetlenmesi Sermayenin Kaybı veya Borca Batıklık Hâlinde Birleşmeye Katılmanın Denetlenmesi Bölünme Sözleşmesinin ve Bölünme Plânının Denetlenmesi Tür Değiştirme Plânının ve Tür Değiştirme Raporunun Denetlenmesi Komandit Şirketlerin Finansal Tablolarının Denetlenmesi

13 İçindekiler Anonim ve Limited Şirketlerin Kuruluş İşlemlerinin Denetlenmesi Sermaye Artırımının Denetlenmesi İç Kaynaklardan Yapılan Sermaye Artırımının Denetlenmesi Şarta Bağlı Sermaye Artırımının Denetlenmesi Esas Sermayenin Azaltılmasının Denetlenmesi Limited Şirketlerde Ek Ödeme Yükümlülüğünün İadesinin Denetlenmesi Limited Şirketlerde Ayrılma Akçesinin Denetlenmesi l2. İşlem Denetçisine Tanınan Diğer Yetkiler TÜRK TİCARET KANUNU TASARISINA GÖRE ÖZEL DENETÇİ Özel Denetçi Özel Denetçinin Atanması Genel Kurulun Kabülü Halinde Özel Denetçinin Atanması Genel Kurulun Reddi Halinde Özel Denetçinin Atanması Özel Denetimin Konusu ve Kapsamı Özel Denetçinin Azli Özel Denetçi Olabilecekler Özel Denetçi Olamayacaklar Özel Denetçiye Getirilen Sınırlamalar Özel Denetçiye Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü Özel Denetim Raporu Özel Denetim Raporlarının İlân Edilmesi Özel Denetim Giderlerinin Karşılanması Türk Ticaret Kanununa Göre Özel Denetçi TTK Kapsamında Özel Denetçi Özel Denetçinin Seçilmesi / Atanması Özel Denetim İstenebilecek Hususlar Halka Açık Şirketlerde Özel Denetçi Tayini Özel Denetçi Olamayacaklar Altıncı Bölüm TTK TASARISINA GÖRE DENETÇİLERİN HUKUKİ VE CEZAÎ SORUMLULUKLARI 6.1. DENETÇİLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU Denetçinin, İşlem Denetçisinin ve Özel Denetçinin Genel Olarak Hukuki Sorumluluğu İflas Halinde Şirket Zararının Tazmini Müteselsil Sorumluluk Genel Nitelikli Sorumlulukta Zamanaşımı Denetçinin, İşlem Denetçisinin ve Özel Denetçinin Özel Hallere İlişkin Hukuki Sorumlulukları Denetçi, İşlem Denetçisi ve Özel Denetçinin Sır Saklamadan Doğan Sorumluluğu Belgelerin ve Beyanların Kanuna Aykırı Olması Sermaye Hakkında Yanlış Beyanlar ve Ödeme Yetersizliğinin Bilinmesi

14 14 Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ve Limited Şirketler ile Şirket Denetimi 6.2. DENETÇİLERİN CEZAÎ SORUMLULUĞU Gerçeğe Aykırı İşlem Denetçisi Raporu Düzenleme Şirket Sırlarını İfşa Etme Belgelerin ve Beyanların Kanuna Aykırı Olması Sermaye Hakkında Yanlış Beyanda Bulunma Limited Şirket Denetçilerine İlişkin Cezai Sorumluluk Halleri: Belgelerin ve Beyanların Kanuna Aykırı Olması Sermaye Hakkında Yanlış Beyanda Bulunulması ve Ödeme Yetersizliğinin Bilinmesi Denetçilere Yönelik Olmayan Ancak Denetçileri İlgilendiren Cezai Sorumluluk Halleri Finansal Tabloların, Raporların ve Genel Kurul Kararlarının İlan Ettirilmemesi Ayni Sermaye ve Devralınacak İşletmeye Değer Biçilmesinde Yolsuzluk Yapılması İnternet Sitesi Açmama veya Siteyi Kanuna Uygun Şekilde Düzenlememe Cezaların Uygulanması Soruşturma ve Kovuşturma Usûlü EKLER EK - 1: OLUMLU GÖRÜŞ YAZISI ÖRNEĞİ (1) EK - 2: OLUMLU GÖRÜŞ YAZISI ÖRNEĞİ (2) EK - 3: SINIRLI OLUMLU GÖRÜŞ YAZISI ÖRNEĞİ EK - 4: OLUMSUZ GÖRÜŞ YAZISI ÖRNEĞİ EK - 5: GÖRÜŞ VERMEKTEN KAÇINMA YAZISI ÖRNEĞİ EK - 6: TÜRK TİCARET KANUNU TASARISININ GENEL GEREKÇESİ EK - 7: ORTAKLIKLARIN DENETİMİNE DAİR TÜZÜK EK - 8: SERMAYE ŞİRKETLERİNİN GENEL KURUL TOPLANTILARI VE BU TOPLANTILARDA BULUNACAK SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI KOMİSERLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Kaynakça Kavramlar Dizini