DÜŞÜNME PROBLEM ÇÖZME. Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ154- PSİ162

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DÜŞÜNME PROBLEM ÇÖZME. Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ154- PSİ162"

Yağmur Ayhan
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 DÜŞÜNME VE PROBLEM ÇÖZME

2 Kaç adet kare var?

3 DÜŞÜNME Enformasyonu problem çözmek ve yargıda bulunmak ve karar vermek için işlemektir.

4 Bu derste Problem çözme Belirsizlik durumunda düşünme konularını konuşacağız.

5 Problem çözme Problem çözmede engeller Çözüm stratejileri

6 Problem nedir? Bir hedefin olduğu, ama o hedefe nasıl ulaşılacağının net olmadığı herhangi bir durumdur. İyi tanımlanmış problem başlangıç durumunun (nerede olduğunuz) hedef durumun (nerede olmak istediğiniz) ve hedef duruma ulaşma süreçlerinin (oraya nasıl gideceğiniz) net olarak tanımlanmış problemdir. Kötü tanımlanmış problem yukarıdaki üç noktadan biri ya da birkaçının net olarak tanımlanmadığı problemdir.

7 Problem çözme İki adım içerir... Problemi yorumlama Problemi çözmeye çalışma

8 9-nokta problemi 9 Noktayı 4 doğru ile birleştirebilir misiniz? (doğruları çizerken elinizi hiç kaldırmadan)

9 Problem çözmede engeller Yorumlama engelleri Saplanıp kalma bir problemin yeni bir yorumunu yaratmayı becerememedir. Örneğin, 9-nokta probleminde yönerge, 9 noktanın oluşturduğu karenin «dışına» çıkamayacağınızı söylemez.

10 Problem çözmede engeller Yorumlama engelleri İşleve takılma bir nesnenin tipik işlevinin dışında başka işlevleri olabileceğini görmeyi becerememedir. Örn., tornavidaya ihtiyacınız varsa ama o an elinizde yoksa bir bozuk para tornavida işlevi görmesi için kullanılabilir. İşleve takılma, bir nesneyi yepyeni bir şekilde kullanmayı gerektiren problemleri çözme yeteneğimizi sınırlar. İşleve takılmadan kurtulmak için, problem durumunda çevredeki her tür değişik nesnenin mümkün olan yeni kullanımlarını sistematik olarak düşünmeniz gerekir.

11 8 harf söyleyin Bu harflerle mümkün olan en uzun kelimeyi kurun.

12 Problem çözmede engeller Strateji engelleri Geçmiş problem çözme deneyimimiz bizde bir zihinsel kuruluma (mental set) yolaçabilir mevcut problem için daha uygun olan çözüm stratejilerini düşünmeksizin önceden başarılı olan çözüm stratejilerini kullanma eğilimi. Kelime oluşturma problemlerinde, zihinsel kurulumunuz sizi yanıltır çünkü serideki harflere tek bir şey olarak bakar ve onlar arasında bir ilişki ararsınız; her birini ayrı ayrı şeyler olarak görmezsiniz. Bazen bir probleme yeni yaklaşımlar ararken bir kavrayış/sezgi hissedebiliriz yani size hemen çözümü verecek yeni bir yorumlama şekli.

13 Aşağıdaki şekilde kibrit çöplerinden sadece üçünü değiştirerek 5 yerine dört kare elde edebilir misiniz?

14 Engelleri aşma Problem çözmedeki engelleri aşmak için kendinize şuna benzer sorular sorun: Benim bu problemi yorumum, gereksiz yere mümkün çözümleri zorlaştıran türde mi? Problemdeki nesnelerin herhangi birini, problemi çözmek için yepyeni yollar olarak kullanabilir miyim? Yeni bir tür problem çözme stratejisine ihtiyacım var mı?

15 Çözüm Stratejileri Algoritma Kestirmeler

17 Algoritma Bir probleme doğru cevabı bulmayı garanti eden adım adım işlemler: Örn. Bir çarpım problemini çarpmayı kullanarak doğru şekilde çözeceğiniz kesindir.

18 Kestirmeler Problem çözmeyle ilgili geçmiş deneyimlerinizden edindiğiniz, özellikle benzer problemlerde makul görünen bir çözüm stratejileridir. Hızlı bir şekilde doğru cevabı verebilirsiniz ama cevap verememenize veya yanlış cevap vermenize de yol açabilir!

19 Kestirme türleri Sabitleme ve uyum kestirmesi bir başlangıç tahminini bir çıpa gibi kullanılır ve sonra bu çıpa aşağı ya da yukarı ayarlanır. Örn. yeni birisi ile tanıştığınızda ilk izlenimleriniz o kişi için bir çıpa oluşturur ve o kişi hakkındaki sonraki enformasyonu, tam olarak olması gerektiği şekilde işlemezsiniz.

20 Topal kazın biri yürüyormuş. Havaya bakmış, bir kaz sürüsü görmüş. Demiş ki: Ey yüz kazlar, nereden gelip nereye gidiyorsunuz? Kaz sürüsünün başı cevap vermiş: Biz yüz kaz değiliz. Bizim kadar olsa, yarımız kadar daha olsa, yarımızın yarısı kadar daha olsa, bir de sen olsan o zaman yüz kaz oluruz demiş. Havada kaç kaz varmış?

21 Üç arkadaş lokantaya gitmiş. Birisi yemeğini bitirip kalkmış. Şefe hesap ne kadar demiş. Usta tezgahın arkasından seslenmiş: Kasanın çekmecesini çek, içindeki kadar para koy, içinden 40 lira al demiş. İkincisi de aynı soruyu sorduğunda aynısını söylemiş. Üçüncü kişiye de aynı talimatı vermiş. Onlar gidince usta çekmeceye bakmış. Hiç para yokmuş. Acaba çekmecede başlangıçta kaç para vardı?

22 Kestirme türleri Geriye doğru çalışma Problemi hedef durumdan başlangıç durumuna doğru çalışarak çözme çabası

23 Kestirme türleri Araç-sonuç analizi Problemi alt amaçlara bölme ve bu alt hedefleri başararak hedef duruma mesafeyi giderek azaltmak üzere çalışma Örn., dönem ödevi hazırlamaya çalışırken öğrenciler bu büyük işi daha küçük görevlere ayırmaya teşvik edilmeli ve bunlara ulaşınca sonuç olarak büyük bir dönem ödevini başarmaya yönlendirilmelidir. Hedef Alt hedef Alt hedef Alt hedef

24 Diskleri birer birer alarak, bir diski daha küçük çaplı bir disk üzerine koymama şartıyla, boş çubuklardan birine, örneğin en sağdakine aynı düzende olacak şekilde aktarmak için gerekli hareket (aktarma) sayısı nedir?

25 Algoritmalara karşı Kestirmeler Markete turşu almaya gittiğinizde, turşu kavanozlarını bulana kadar her ürünü inceleyerek her koridora girer ve her rafa bakarsınız. Bu bir algoritma kullanmadır. Ya da koridorların üzerindeki levhalara bakarsınız ve konserveler kelimesini arasınız ve turşuların da o koridorda olacağını varsayabilirsiniz. Bu bir kestirme kullanmadır.

26 Belirsizlik durumunda düşünme Olasılık yargısında bulunma Hipotez test etme

27 Olasılık ve belirsizlik Bir olayın olasılığı, olma olasılığıdır. Olasılıklar, 0 (hiç olmama) ve 1 (her zaman olma) arasında değişir. Olma olasılığı 0.5 olan bir olay en yüksek düzeyde belirsizdir; çünkü olma ve olmama olasılığı eşittir. Olayların belirsizliği hakkında yargıda bulunmaya ek olarak, çeşitli olayların birbirleriyle nasıl ilişkili olduklarını bulmaya çalışarak dünya hakkındaki emin olamama durumumuzu azaltmaya çalışırız.

28 Olasılık yargısında bulunma Olasılıklar hakkında yargılarda bulunurken kullandığımız iki temel kestirme... Temsil edicilik kestirmesi Bulunabilirlik kestirmesi

29 Temsil edicilik kestirmesi Bir kategorideki üyeliğin olasılığı hakkında bir nesnenin o kategoriye ne kadar benzediğine (temsilcisi olduğuna) dayanarak yargıda bulunma kuralıdır. Nesne ne kadar temsil edici ise, o kadar olasıdır.

30 Yazmaktan, okumaktan ve şiir yorumlamaktan hoşlanan birisi hakkında birşeyler okudunuz. Bu kişinin hangisi olması daha olası? Bir futbol taraftarı mı? Yoksa, Futbol seven bir edebiyat hocası mı? Temsil edicilik kestirmesini kullanma eğilimindeyiz çünkü zihnimiz enformasyonu otomatik olarak organize ediyor.

31 Bulunabilirlik kestirmesi Bir olay, belleğimizde ne kadar bulunabilir durumdaysa daha çok olasıdır. Örn. r ile başlayan sözcükleri, üçüncü harfi r olan sözcüklerden daha iyi düşünebiliriz. Çünkü belleklerimizdeki sözcükleri, hangi harf ile başladığına göre organize ederiz, üçüncü harfine göre değil.

32 Bulunabilirlik kestirmesi Herhangi bir olay, yakın zamanda olmuşsa ya da özellikle çarpıcı ise belleğimizde daha çok göze çarpar. Örn. köpek balığı saldırılarından ölümler kamuoyunda gündemdedir, bu nedenle olan ölümler, ölüm nedeni olma olasılığı daha fazla olan diyabet nedeniyle ölümlerden daha büyük korku yaratır.

33 Kestirmeleri aşma İki temel kestirmeyi aşmak için, ilişkili olasılık enformasyonuna ve fark yaratan bulunabilirlik için makul sebeplere üstünkörü bakmadığınızdan emin olun.

34 Hipotez test etme Teyid etme/ doğrulama yanlılığı İnanç azmi Yanıltıcı korelasyon Kişi-kim muhakemesi

35 Teyid etme/doğrulama yanlılığı (Confirmation Bias) Kişinin inançlarını teyid eden kanıtlar arama eğilimi Yani, insanlar dünya hakkındaki inançlarını, onları teyid etmemeye çalışarak değil, daha ziyade teyid etmeye çalışarak test ederler.

36 Yanıltıcı korelasyon İki değişkenin, gerçekte ilişkili olmadıkları halde, yanlış bir şekilde ilişkili olduklarına inanmadır. Teyid etmeyen örnekleri görmemezlikten gelip sözkonusu değişkenler arasında ilişki varmış gibi görünen örneklere odaklanırız. Eğer iki şey arasında bir ilişki olduğuna inanıyorsak (örn. belirli bir renkte bluz giymeyle bir sınavda iyi puan alma), o zaman bu ilişkiyi teyid eden örnekleri farketme ve hatırlama eğilimi gösteririz.

37 İnanç azmi Kişinin zıt (aksine) kanıtla karşılaştığında bile kendi inancına sıkı sıkıya sarılma eğilimidir. Kişi-kim muhakemesi bu bulguyu güçlendiren bir kişi (tek örnek) tanıdığınız için gayet sağlam bir bulguyu sorgulamadır. Örn. bir kişi akşam yemeğinde biftek, tereyağlı patates, krema, peynir ve tuz yemenin sağlıklı olduğunda ısrar edebilir, çünkü dedesi 50 yıl boyunca her gece bunları yiyip 90 yaşına dek yaşamıştır.

Benzer belgeler

İlk izlenimler önemli midir? Yoksa, sonraki bilgilerle aslında kolayca değiştirilebilir mi?

İZLENİM OLUŞTURMA İlk izlenimler önemli midir? Yoksa, sonraki bilgilerle aslında kolayca değiştirilebilir mi? Sosyal grupları tanımlayıcı birtakım özelliklere göre mi düşünürsünüz? Yoksa somut bir örneğe