Krom cevheri kullanımı, büyük oranda, elde edilen. Krom Cevheri ve. Artan Çin Etkisi ve Sonuçları. Ferrokrom Fiyatları Üzerinde

Transkript

1 Değerlendirme Görkem Kavçak Piyasa Analisti Yıldırım Holding AŞ Krom Cevheri ve Ferrokrom Fiyatları Üzerinde Artan Çin Etkisi ve Sonuçları Temel Noktalar, Kullanım Alanları ve Rezervler Krom cevheri kullanımı, büyük oranda, elde edilen cevherin ferrokroma dönüştürülmesini amaçlamaktadır. Kromun geri kalan kullanım alanları refrakterler, döküm sanayi ve kimya sektörlerindedir. Elde edilen cevherin ferrokroma dönüştürülmesi ise bir ara adım olarak ifade edilebilir. Asıl amaç paslanmaz çelik ve diğer çelik alaşımlarının üretilmesidir. Hem krom hem de ferrokrom üreticilerin kar marjları, Güney Afrika ve Çin in uyguladığı stratejiler neticesinde baskı altında kalmaktadır Uluslararası Krom Geliştirme Birliği nin (ICDA) 2010 yılına ait rakamları, 24 milyon ton düzeyinde bir krom üretimi gerçekleştirildiğini ortaya koymaktadır. Bu üretim rakamının detayları üretimin % 95 e yakın bir oranda, metalürjik cevher olarak ifade edilen ve ferrokrom üretimi için kullanılan ürünün elde edilmesi için yapıldığını göstermektedir. Geri kalan üretimde ise % 4 lük pay refrakter ve döküm sanayini, % 1 düzeyinde bir kullanım da kimya sektörünü kapsamaktadır. Çin in dünya ekonomisinde varlığını kayda değer oranda göstermeye başladığı 2000 li yılların başı milat olarak kabul edilirse, krom üretimi gelişiminin son 12 senede ortalama % 5,8 lik bir hızla arttığı görülmektedir. Metalürjik krom cevheri vasıtasıyla üretilen ferrokrom büyük oranda paslanmaz çelik üretiminde kullanılmaktadır. Krom cevherinde olduğu gibi ferrokrom da farklı yapılarda üretilmektedir. Üretim % 90 a yakın bir oranda yüksek karbon ihtiva eden ferrokrom alaşımını kapsamaktadır. ICDA in açıkladığı resmi rakamlardan da anlaşılmakta olduğu üzere 2011 senesinde toplam 10 milyon tona yakın bir ferrokrom üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu üretimin 9 milyon tona yakın bir kısmı yüksek karbonlu ferrokrom tarafında gerçekleşmiştir. Yüksek karbonlu ferrokrom özellikle paslanmaz çelik üretimi için kullanılmakta ve nihai ürün olan paslanmaz çeliğe paslanmaya karşı direnç sağlayıcı bir destek vermektedir. Çoğunlukla, paslanmaz çelikte kullanılan krom miktarı ise % düzeyinde olmakta ve % 11 in altı ve % 30 un üstünde kullanımlara çok sık rastlanmamaktadır. Paslanmaz çelik türleri noktasında kullanılan krom oranı şu şekilde bir yapıya sahiptir: Östenitik (Austenitic): 300 serisi olarak da ifade edilen bu tür, % oranında krom, % 8-14 oranında nikel ve % 2 oranında mangan içermektedir. Bu tür, tüm paslanmaz çelik üretiminin % oranında bir kısmını oluşturmaktadır. En tipik alt türü ise 18/10 olarak da bilinen ve % 18 oranında krom ve % 10 oranında nikel içeren türdür Nisan 2012

2 Feritik (Ferritic): 400 serisi ismi ile de anılan bu paslanmaz çelik türünde % arasında krom cevheri, % 1 oranında mangan mevcut bulunmaktadır. Dikkate değer özelliklerinin başında daha az maliyetli olması, asidik ortamlara da direnç göstermesi ve manyetik bir yapıya sahip olması gelir. Östenitik (Austenitic): 200 serisi türü de bulunan bu paslanmaz çelik çeşidinde ise nikel bulunmamakta, krom oranı % arasında ve mangan oranı ise % 5-15 arasında yer almaktadır. Krom kaynakları noktasından bakıldığında ise Güney Afrika ve Zimbabve nin ön plana çıktığı görülmektedir. Sadece bu iki ülkenin, tüm rezerv ve kaynakların % 85 ine sahip olduğu tahmin edilmektedir. Yapılan tahminler Güney Afrika nın 3 milyar ton düzeyinde rezervinin ve 5 milyar ton düzeyinde kaynağının olduğunu, Zimbabve nin ise 140 milyon ton düzeyinde rezervinin ve 1 milyar ton düzeyinde kaynağının olduğunu ortaya koymaktadır. Fakat krom rezerv ve kaynaklarının mevcut bulunduğu ülkeler sadece bu iki ülke ile kısıtlı değildir. Kromun kayda değer oranda mevcut bulunduğu diğer ülkeler ise Türkiye, Kazakistan, Pakistan, Arnavutluk, İran, Finlandiya, Hindistan, Brezilya, Kanada ve Umman dır. Krom Cevheri ve Ferrokrom un Fiyat Dinamikleri Her ne kadar, uzun yıllar yetecek büyüklükte krom cevheri rezerv ve kaynağı mevcut olsa da temin edilen krom ve üretilen ferrokrom noktasında işleyen piyasa dinamikleri farklı temellere dayanmaktadır. Bol bulunması sebebiyle ilk etapta değeri noktasında kıymetinin düşük olacağı düşünülse de krom ve ferrokrom, paslanmaz çelik üretiminde, yerleri doldurulamaz ürünler olmaları sebebiyle, son derece önemli bir yere sahiptirler. Fakat 2000 li yıllar sonrasında Çin in hem tüm dünya ekonomisinde ciddi bir atılım yapması ve hem krom hem de ferrokrom pazarlarında önemli bir piyasa oyuncusu konumuna yerleşmesi bu iki ürünün üzerinde daha fazla fiyat baskısı oluşmasına sebep olmaktadır. Fiyatlar üzerinde meydana gelen bu tipte piyasa düzenine olumsuz yönde etki eden faktörler ise üretimin sağlıklı ve sürdürülebilir bir piyasada gerçekleşmesine engel olmaktadır. Genel bir perspektiften bakıldığında krom ve ferrokrom fiyatları, hem kendi aralarındaki ilişki sonucunda şekillenirken aynı zamanda paslanmaz çelik ve üretiminde kullanılan diğer emtiaların da fiyat değişimlerinden etkilenerek değişim gös- Açık Ocak Krom İşletmesi

3 termektedir. Özellikle nikel, molibden, demir cevheri, koklaşabilir kömür, hurda, petrol ve elektrik birim fiyatları, paslanmaz çelik üretiminde girdi olarak kullanılmaları sebebiyle, krom ve ferrokrom fiyatları ile yakın ilişkiye sahip bulunmaktadırlar. Fakat krom ve ferrokrom fiyatları sadece paslanmaz çelik ve girdi olan diğer emtiaların fiyatları ile değişmemekte, aynı zamanda döviz kurları ve genel makro ekonomik durum ile de bağlantılı bir seyir izlemektedir. Krom Cevheri ve Ferrokrom Üzerinde Çin Etkisi Krom / ferrokrom fiyatları üzerinde paslanmaz çelik üretiminde kullanılan diğer emtiaların, enerji fiyatlarının ve genel ekonomik düzene ait beklentilerin etkisi olsa da, bir diğer önemli faktör de Çin in yıllar içinde ilgili pazarlarda daha hakim konuma gelmesidir. Son 10 sene zarfında Çin in çelik ve paslanmaz çelik üretimini yüksek bir hızla arttırıyor oluşu bu hakimiyette önemli rol oynamaktadır yılına ait açıklanan son veriler, paslanmaz çelik üretiminde toplam üretim hacmi olan 34 milyon tonun yaklaşık 14 milyon tonluk (% 41) kısmının Çin tarafından üretildiğini göstermektedir. Böylesine büyük bir üretici konumuna gelen Çin in paslanmaz çelik üretiminde kullanılan Stok Alanında Krom Cevheri emtialara talebi ve tüketimi de aynı oranda artmaktadır. Ancak bu noktada ilgili emtiaların bütününün Çin de, kendi tüketimini karşılayabilecek ölçüde üretilebildiğini söylemek mümkün değildir. Özellikle krom cevherinin Çin de mevcut bulunmaması paslanmaz çelik üretiminde kullanılan diğer emtiaların aksine Çin in bu emtiaya olan bağımlılığını ortaya çıkarmaktadır. Bu durum ise krom cevheri rezerv, kaynak ve üretiminin mevcut bulunduğu ülkelerin avantajlı konuma gelmesi gerektiği beklentisini ortaya çıkarmaktadır. Fakat beklenti bu yönde olsa da gerçek bundan farklı bir yapı sergilemektedir. Güney Afrika nın Krom Cevheri Üretim Politikası ve Ferrokroma Etkileri Krom kaynaklarının en yoğun olarak bulunduğu ülke olan Güney Afrika, 2011 senesinde sadece Çin e yaptığı 4,7 milyon ton hacmindeki krom cevheri ihracatında payını, toplam içinde yaklaşık % 50 ye çıkarmıştır yılında ise payı % 36 düzeyinde gerçekleşmiştir. Son yıllarda Güney Afrika nın krom cevheri ihracatında payını bu denli arttırmış olmasında büyük oranda paya sahip olan etken ise platin üretimi gerçekleştiren firmalar olmuştur. Bu firmaların platin üretimi sırasında yan ürün olarak elde ettikleri UG2 tipi krom cevherini neredeyse sıfır maliyet ile üretmeleri, Çin lehine yeni bir kapının açılmasını sağlamıştır. Bu şirketlerin ürettikleri krom cevherini, platin üretimi maliyetlerini düşürmek amacıyla yok pahasına satmaları ve fiyatlama noktasında yüksek kar marjı sebebiyle genel piyasa dengelerini gözetmemeleri, özellikle paslanmaz çelik üretimini yıldan yıla arttıran Çin e yapılan ihracatı kayda değer oranda arttırmıştır Nisan 2012 Ancak bu durum, en büyük alıcı konumuna gelen Çin in krom cevheri fiyatları üzerin-

4

5 Ferrokrom Eldesi - Soğuma Safhası de baskı oluşturmasına neden olmuş ve son yıllarda fiyatların geçmişe oranla ciddi miktarda gerilemesinde etkin rol oynamıştır. Güney Afrika nın krom ihraç fiyatları üzerinde meydana gelen bu gerileme eğilimi, diğer krom üreticisi ülkelerin de rekabet koşulları gereği fiyat kırmaları sonucunu doğurmuştur. Fiyatlar üzerinde bir diğer etki ise küresel boyutta meydana gelen gelişmeler olmaktadır. Bu noktada meydana gelen krizlerin doğrudan daraltıcı etkileri söz konusu olduğu gibi aynı zamanda paslanmaz çelik talebinde meydana gelen gerilemenin de etkisi sonucu fiyatlar üzerinde gerileme meydana gelmektedir. Özellikle son 4 senelik dönem değerlendirildiğinde 2008 in 2. yarısında ve 2011 in son çeyreğinde piyasalarda kriz ortamının oluşması, paslanmaz çelik üretimini geriletmiş ve bu sebeple de krom cevheri fiyatları üzerinde azalma yönünde baskı güçlenerek artmıştır. Ancak her ne kadar küresel genel görünüm zayıflamış olsa bile, Çin krom cevheri alımlarını sürdürmeye devam etmiştir. Bu durum düşen fiyatlardan faydalanarak stok tutma eğiliminin bir neticesi olmuştur. Çin in Ferrokrom İthalatı İkamesi: UG2 Krom Cevheri Güney Afrika nın UG2 tipi krom üretimini arttırması, yukarıda da ifade edilen sebepler sonucunda, Çin in bu tip ürüne olan talebinin kuvvetlenmesine destek olmuştur. Platin üreticilerinin yan ürün olarak elde ettikleri, düşük maliyeti olan ve platin üretimi maliyetlerini de düşüren krom cevherinin Çin piyasasında daha fazla rağbet görüyor oluşu sonucunda Çin artık daha fazla miktarda krom cevheri alıp, ferrokrom sanayisini geliştirerek, kendi ferrokromunu kendi üretir hale gelmiştir. Böylelikle de dış piyasadan almak zorunda kaldığı ferrokrom miktarı azalma eğilimine girmiştir. Kısaca ifade etmek gerekirse Çin ferrokrom ithalatçısı konumundan, krom ithalatçısı konumuna geçiş yapmaktadır. Veriler de böylesi bir durumun varlığını ortaya koymaktadır. Elde edilen veriler sonucunda görülmektedir ki Çin, Güney Afrika dan artık daha hızla artan bir oranda krom ithal ederken, ferrokrom dış alımları ise daha dar bir aralıkta gelişim sergiler olmuştur yılı itibariyle toplam 1,9 milyon ton ferrokrom ithal ederken iç piyasa üretimi 2,8 milyon ton düzeyine ulaşmıştır. Önümüzdeki kısa vadede ise bu hızla üretimini arttırması halinde Güney Afrika nın ferrokrom üretim düzeyini aşması yüksek bir ihtimal olarak gözükmektedir. Çin in Krom Cevheri ve Ferrokrom Piyasalarındaki Bozucu Etkileri Fakat Çin in daha fazla krom cevheri talep ve ithal edip daha az miktarda ferrokrom dış alımına gitmesi, Güney Afrika nın düşük fiyatlı krom cevheri ihraç etme politikası ile beraber değerlendirildiğinde, tüm krom / ferrokrom piyasalarının sağlıklı bir gelişim sergilemesine en büyük engeli oluşturmaktadır. Çin in krom cevheri üretiminde elinin kuvvetli olmaması, ancak bunu da Güney Afrikalı platin üreticilerinin uyguladıkları düşük krom cevheri fiyat politikaları sonucunda aşması, Çin in piyasa üzerinde tekel konumunu güçlendirmektedir. Tekel konumunda olması ise sadece Güney Afrikalı krom / ferrokrom üreticilerini değil aynı zamanda küresel ölçekte diğer piyasa oyuncularının da sağlıklı ve sürdürülebilir bir ortamda, hem üretim hem de ticaret yapmalarına engel olmaktadır Nisan 2012 Ayrıca son dönemde, özellikle ferrokrom üretiminde artan enerji maliyetleri, üretimin daha da güç bir zeminde yapılır hale gelmesinde önemli bir diğer etken olmaktadır. Güney Afrika nın son yıllarda artan enerji maliyetleri bunu kanıtlar nitelikte bir yapıya sahiptir. Ülkede artan enerji maliyetleri, elektrik girdi ihtiyacı yüksek olan ferrokrom üretimini, piyasadaki düşük

6

7 ferrokrom fiyatlarının da konuya dahil edilmesi neticesinde, kayda değer oranda güçleştirmektedir. Sonuç ve Değerlendirme Netice itibariyle, en büyük krom cevheri üreticisi konumunda olan Güney Afrika nın devam ettirmekte olduğu yüksek düzeyde UG2 krom cevheri üretimi, bu eksende artan ihracat hacmi ve düşük fiyat stratejisi ile sadece kendi iç piyasasındaki ferrokrom üreticileri için bir engel teşkil etmemekte, aynı zamanda küresel ölçekte krom/ferrokrom üretim ve ticareti yapan diğer ülkeler için de sorun oluşturmaktadır. Aynı zamanda Güney Afrika da olduğu gibi diğer ülkelerde de zaman içinde artan enerji fiyatları zaten düşük seviyelerde olan ferrokrom fiyatlarından elde edilen karların dar bir seviyede kalmasını sebep olmaktadır. Nihai noktada ise hem krom hem de ferrokrom üreticilerin kar marjları, Güney Afrika ve Çin in uyguladığı stratejiler neticesinde, baskı altında kalmaktadır. Bu sebeple, mevcut düzenin devam etmesi halinde krom / ferrokrom fiyatları üzerinde devamlı surette fiyat baskısı söz konusu olacak, Çin ferrokrom üretiminde önümüzdeki yıllarda ilk sırada yer almaya devam ederek Güney Afrika ile sadece krom temini noktasında ilişki halinde olacaktır. Her ne kadar Çin için bu durum devam ettirilebilir gibi gözükse de Güney Afrika nın krom üretimi ile ilgili alacağı her hangi bir Çin aleyhine tedbir hem Çin in hem de Dünya paslanmaz çelik piyasalarının dengelerine etki edebilir. Bu sebeple sadece krom / ferrokromun değil aynı zamanda paslanmaz çelik piyasalarının da sürdürülebilir bir büyümeye sahip olabilmesi adına Güney Afrika ve Çin in uyguladıkları stratejilerinde genel kabul görmüş piyasa kuralları ölçüsünde hareket etmeleri gerekmektedir. Aksi halde, ileriki dönemlerde Güney Afrika nın krom cevheri ihracatında alacağı Çin aleyhine bir karar sadece krom / ferrokrom piyasalarını değil paslanmaz çelik ve diğer bağlı emtiaları da olumsuz yönde etkileyebilecektir. Sonuç olarak, sadece Çin in krom ve ferrokrom fiyatları üzerinde uyguladığı, piyasa dengelerini kısa ve orta vadede bozan, uzun vadede de tıkanma noktasına getirmesi muhtemel yaklaşımı değil, aynı zamanda en büyük krom ve ferrokrom üreticisi konumunda olan ve krom cevheri için her hangi bir ikamesinin olmadığının bilindiği, Güney Afrika nın izlediği politikaların da önemi çok büyüktür. Hem kendi menfaatleri için hem de krom / ferrokrom piyasalarının daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir zeminde devam edebilmesi için alacağı tedbirlerin önemi yadsınamaz. Ancak böylelikle Çin in bu iki ürün için devam ettirmekte olduğu fiyat düşürücü politika karşısında durulması mümkün olacaktır. Kaynaklar 1. Holappa, L. 2010, Towards Sustainability in Ferroalloys Production, Volume 110, Erişim 1 Mart 2012 ( 2. Cramer, L.A., Basson J. and Nelson L.R , The Impact of Platinum Production from UG2 Ore on Ferrochrome Production in South Africa, Volume 104, Erişim 1 Mart 2012 ( saimm.co.za/journal/v104n09p517.pdf) 3. Mosiane, Charlotte, The Impact of Chrome Ore Exports on the Local Ferrochrome Industry 2007, Report R60/2007, Erişim 1 Mart 2012 ( Ratshomo, K, Chromium Industry Development , Report R86/2010, Erişim 1 Mart 2012 ( 5. Ndabezitha S., Mabuza M., Conradie A., Ikaneng. M, Dlambulo N. and Mwape P., South Africa s Mineral Industry, 27th Edition, Erişim 1 Mart 2012 ( 6. Öztürk, Elif, HC FeCr Marketing Plan 2012, Version 3 7. Özdirek, Yaşar, Chrome Ore Overview, 2009, Version Erişim 23 Şubat Erişim 23 Şubat english.customs.gov.cn/, Erişim 23 Şubat Erişim 23 Şubat Erişim 23 Şubat Erişim 23 Şubat 2012 Ferrokrom - Döküm Aşaması

8

9

10