DOĞUM SONRASI DEPRESYON. Prof.Dr. Aslı Sarandöl Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD

Transkript

1 DOĞUM SONRASI DEPRESYON Prof.Dr. Aslı Sarandöl Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD

2 Biyolojik değişiklikler Fizyolojik bir süreç

3 bastırılmış ve çözülmemiş çatışmalar karmaşık bir psikolojik süreç

4 depresif duygu durumu beden algısında değişiklikler cinsel problemler psikosomatik şikayetler kilo artışı

5 Tarihçe Hipokrat Celsius ve Galen Victor Louis Marcé (1858) Kraepelin ve Bleuler Pıtt (1960 lı yıllar)

6 DSM IV: DS ilk 4 hafta ICD 10: DS ilk 6 hafta DSM V : Gebelik sırasında ya da DS 4 hafta içinde (PERİPARTUM BAŞLAYAN)

7 ilk 2 haftada başlayan ve 1 yıla kadar sürebilen ruhsal şikayetlerin olabildiği dönem

8 SIKLIK Doğum Sonrası Psikiyatrik Doğum Sonrası Psikiyatrik Tablolar Spektrum Tablolar Spektrum Geçici, Non-patolojik Ciddi Yetiyitimi ile birlikte Psikiyatrik acil 100% 75% 50% 25% 0% Doğum Sonrası Depresyon 2/3 ü doğum sonrası 6 hafta içinde başlar %10 Doğum Sonrası Psikoz 70% i afektif (Bipolar, Majör Depresyon)

9 ANNELİK HÜZNÜ %50-80 oranında 3-5. günlerde ortaya çıkmakta İlk 48 saat şiddetli 7-10 günde kendiliğinden düzelme İki haftadan daha uzun süren belirtiler doğum sonrası depresyon gelişimi

10 Etyolojide hormonal çekilme PMDB, depresyon öyküsü riski Gebelik depresyonu ve doğum sonrası depresyonla ilişkili Obstetrik güçlükler, sosyal etmenler ve psikolojik değişkenler arasında ilişki tartışmalı Duygudurum bozukluklarına yatkınlığı gösteren bir belirteç olabilir

11 BELİRTİLER Sık ağlama Öfke patlamaları Duygu durumu oynamaları Konsantrasyonda azalma İrritabilite Anksiyete Uykusuzluk

12 Birinci basamak hekimleri ve kadın hastalıkları ve doğum uzmanları Destekleyici görüşme

13 DOĞUM SONRASI DEPRESYON (DSD) puerperal nöroz postpartum depresyon doğum sonrası major depresyon

14 RİSK ETMENLERİ-I Geçirilmiş psikiyatrik hastalık öyküsü İki uçlu bozukluk ve major depresif bozuklukta risk daha yüksek Annelik hüznü yaşama

15 RİSK ETMENLERİ-II Düşük doğum ağırlıklı bebek sahibi olanlar İnfertilite, düşük, küretaj öyküsü olanlar İlk doğumu yapanlar Evlilikte çatışma olanlar, yeterli eş desteği olmayanlar

16 KATKIDA BULUNAN ETMENLER Hormonal değişimler Uykusuzluk, fiziksel ve ve duygusal yorgunluk Mükemmeliyetçilik Yas / Kayıp Kendi annesi ile olumsuz ilişkiler Emzirme güçlüğü Erken yaşam travması

17 DOĞUM SONRASI DEPRESYON SIKLIĞI Doğum sonrası ilk üç ayda %14.5 (Gavin ve ark, 2005) DSD sıklığı %28.1 (Gülseren ve ark, 2006) Doğum sonrası 8. haftada DSD sıklığı %20.4 (Tahaoğlu ve ark 2015) Ayrıca Türkiye de yapılan diğer çalışmalarda DSD sıklığı %14.0,%16.8 ve %14.0

18 Başlangıç genellikle sinsi ve belirtiler daha şiddetli Doğum sonrası hafta Hafif düzeyde depresyondan major depresyona kadar değişebilir

19 BELİRTİLER Aşırı yorgunluk, enerji kaybı Anhedonia İlgi, istek kaybı, suçluluk düşünceleri Disforik duygu durumu İrritabilite İştahsızlık, uykusuzluk Bellek zayıflığı, konsantrasyon güçlüğü Anksiyete Bebekle ilgili obsesyonel düşünceler İntihar ya da bebeği öldürme ile ilgili düşünceler

20 son 7 gündür Edinburgh Doğum Sonrası Depresyon Ölçeği 1. Gülebiliyor ve olayların komik taraflarını görebiliyorum 2. Geleceğe hevesle bakıyorum 3. Birşeyler kötü gittiğinde kendimi gereksiz yere suçluyorum 4. Nedensiz yere kendimi sıkıntılı ve endişeli hissediyorum 5. İyi bir nedeni olmadığı halde, korkuyor ya da panikliyorum

21 6. Herşey giderek sırtıma yükleniyor 7. Öylesine mutsuzum ki uyumakta zorlanıyorum 8. Kendimi üzüntülü ya da çökkün hissediyorum 9. Öylesine mutsuzum ki ağlıyorum 10. Kendime zarar verme düşüncesinin aklıma geldiği oldu

22 En yüksek:30, kesme=13 1.,2. ve 4.= ,5.,6.,7.,8.,9. ve 10.=

23 TEDAVİ Ayırıcı tanı Kadının geçmiş öyküsü Erken tanı ve hızlı şekilde tedavi

24 DOĞUM SONRASI DEPRESYONDA TEDAVI Hafif DSD de ilaç dışı tedaviler ilk seçenek Orta/ şiddetli ya da psikoterapiye yanıtsız / yanıtın azaldığı olgularda AD lar tek başına / ilaç dışı tedavilerle kombine kullanılmalı Sharma 2009

25 İlaç Dışı Tedaviler Psikoterapi bilişsel davranışçı kişiler arası Çift terapisi, ebeveyn rehberliği, destek grupları Gevşeme/ masaj, egzersiz, omega 3 Işık tedavisi Uyku yoksunluk tedavisi EKT intihar/ infantisid riski, psikotik depresyon Morrell at al 2009

26 Emzirip tedaviyi ertelesin mi? Bebeğe bakım verememesi ve bebekte gelişme geriliği Doğum sonrası dönemde tedavi edilmemiş psikiyatrik bir tablonun süreğenlik kazanması ihtimali Annenin kendisine ve/veya bebeğine zarar verebilme riski geri dönüşsüz kayıplara ve adli olaylara neden olabilir

27 Anne sütündeki ilaç konsantrasyonunu etkileyen faktörler Anne doğumdan sonra kaçıncı haftada Erken doğum sonrası dönemde memedeki alveolar hücreler arasında daha geniş boşluklar olması anne sütünden geçen ilaç miktarını arttırır. 4 gün sonra bu durum azalmaya başlar Annenin hepatik veya üriner atılımını bozan bir hastalığının olması

28 Alınan ilacın lipid çözünürlüğü, proteine bağlanma oranı ve yarı ömrü Anne sütündeki yağ oranının yüksek olması özellikle psikotropların anne sütünde yoğunlaşmasına yol açar. Proteine bağlanmayan ilaçlar anne sütüne doğrudan geçer ve daha yüksek risk taşır

29 Bebekteki plazma ilaç seviyelerini etkileyen faktörler Anne sütü ile beslenme oranı ve miktarı Bebeğin metabolizması İlacın yarı ömrü Bebekteki gelişim kusurları

30 Tüm psikotroplar süte geçer İmmatür kan beyin bariyeri Uzun dönemdeki etkiler? Yarılanma ömrü kısa AD öncelikli tercih Ek gıdaya geçiş

31 AD Çoğu çalışma SSGİ ile TSA ya daha az yanıt (%67) (%79 SSGİ) Fluoksetin, paroksetin, sertralin ve venlafaksin etkili

32 En fazla klinik deneyim olan ilaç seçilmeli ve geçmişteki ilaç yanıtı dikkate alınmalı (ilk atakta sertralin veya paroksetin) En düşük etkin doz, doz yavaş artırılmalı, mümkünse Monoterapi Yan etkiler açısından bebek izlenmeli İlaç emzirme sonrası alınmalı

33

34 Antidepresan Bebek Dozları (%) Citalopram 3-10 Venlafaksin 6-9 Duloksetin <1 Escitalopram 3-6 Fluoksetin <12 Fluvoksamin <2 Mirtazapin Paroksetin Sertralin 0.5-3

35 DOĞUM SONRASI DEPRESYONUN SONUÇLARI Yetersiz tanı ve tedavi: Anne bebek etkileşimi Sözel, duygusal iletişim eksikliği Bebekte yetersiz fiziksel gelişim - Çocuğun duygusal ve bilişsel gelişimi - Çocukta psikiyatrik ve davranış sorunları Eş ve aile ilişkisi

36 Bebeğe etkileri değiştiren etmenler Olumsuz etmenler Tekrarlayıcı/ kronik depresyon Babada psikiyatrik hastalık Ailede geçimsizlik Tek ebeveyn Ebeveynde düşük IQ Ebeveynde düşük eğitim düzeyi Düşük sosyoekonomik düzey

37 Bebeğe etkileri değiştiren etmenler Koruyucu faktörler Ebeveynde yüksek IQ Ebeveynde yüksek eğitim düzeyi Yüksek sosyoekonomik düzey Yeterli sosyal destek

38 BABADA DEPRESYON n=769 çift, 3. trimester ve DS 1 yıl Annede 3. ay %9,3 Babada 3. ay %3,4 12. ay %4,4 12. ay %4 Çoğu risk faktörü iki cinste de benzer: partner depresyonu, evlilikte memnuniyetsizlik, annenin gebelik depresyonu, işsizlik Sosyal destek eksikliği risk faktörü değil Escribà Agüir & Artacoz 2010 ; Edward ve ark 2015

39 Önleme Erken tanı Hızlı müdahale

40