SİGARA BIRAKMA TEDAVİSİ UZMANLARI İÇİN TÜTÜN KONTROLÜ, BİLGİ DONANIMI VE BU BİLGİLERİN SİGARA BIRAKMA TEDAVİSİNDEKİ KULLANIMI

Transkript

1 Türk Toraks Derneği 11. Yıllık Kongre Sigara Bırakma Tedavisi Kursu 23 Nisan 2008, Antalya SİGARA BIRAKMA TEDAVİSİ UZMANLARI İÇİN TÜTÜN KONTROLÜ, BİLGİ DONANIMI VE BU BİLGİLERİN SİGARA BIRAKMA TEDAVİSİNDEKİ KULLANIMI Prof.Dr. Celal Karlıkaya Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD. TTD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu Başk.

2 AMAÇ Bu oturumun sonunda tüm katılımcılar, bireysel sigara mücadelesinin toplumsal sigara mücadelesinin bir parçası olduğunu, ondan ayrılamayacağını, sigarayı bırakma tedavisinde bireye yardımcı olmak isteyen hekimin, toplumsal sorunun boyutlarından haberdar olması gerektiğini ve kanıta dayalı tütün kontrol yöntemlerinin neler olduğunu değerlendireceklerdir

3 Bu oturumu tamamlandıktan sonra Toplumsal sigara mücadelesi (tütün kontrolü) yapılmasının neden gerektiğini epidemiyolojik verilerle söyleyebilmek Tütün tedavi uzmanının tanımını ve eğitim düzeylerini tanımlayabilmek Tütün kontrolünün tanımı ve kanıta dayalı yöntemlerini sayabilmek Birinci basamaktan itibaren hekimin tütün kontrolündeki yerini tanımlayabilmek Sigara bırakma tedavisinde tütün kontrolü ile ilgili bilgilerin önemini, bu kursta bu bilgilerin eksik verildiğini ve bireysel olarak tamamlama gayreti gerektiğini değerlendirebilmek hedeflenmektedir

4 WHO ICD-10 F17.0 Akut Zehirlenme F17.1 Zararına Kullanım F17.2 Bağımlılık Sendromu F17.3 Yoksunluk Durumu F17.8 Diğer Mental ve Davranış Bozukluğu F17.9 Sınıflandırılmamış Mental ve Davranışsal Bozukluk Z72.0 Tütün Kullanımı (F17.2 Tütün Bağımlılığı Hariç) FDA APA (American Psychiatric Association) DSM III, DSM-IV

5 Tütün (Kullanımı) Tedavi Uzmanı Kimdir? Her türlü tütün kullanımı hastalık olarak kabul edilmektedir ve tütün tedavi uzmanı (TTU) demek daha doğrudur Tütün kullanımına karşı, birçok farklı yoğunlukta etkili ve kanıta dayalı girişimde bulunabilecek bilgi, beceri ve eğitim düzeyine sahip prefesyonel kişidir TTU, sadece hastaları tedavi etmez aynı zamanda sağlık çalışanları, yöneticiler, araştırmacılar, sigara içen ve içmeyenler gibi değişik kesimleri sigara bırakma tedavisi konusunda eğitir

6 Tütün tedavi uzmanlık düzeyi 3 seviyede kabul edilebilir: 1. Farkındalık (çırak): Temel düzey. Kişi kavram ve becerileri tanımlayabilir ancak uygulamada henüz işin başındadır 2. Bilgililik (kalfa): Orta düzey. Kişiler bilgi ve becerileri tanımlayabilir ve uygulayabilir 3. Ustalık: İleri düzey. Kişiler kritik edecek düzeyde bilgi ve beceri sentezi yapabilir ve eğitim verebilir

7 Bir TTU hangi bilgi ve becerilere sahip olmalıdır? 1. Tütün bağımlılığı bilgisi ve eğitimi 2. Danışma (psikolojik) beceleri 3. Değerlendirme görüşmesi yapabilme ve tanısal testler 4. Tedaviyi planlama 5. Farmakoterapi yapabilme 6. Relaps Önleme 7. Değişik toplum kesimleri ve sağlık durumlarına uygun çalışabilme 8. Dokümantasyon ve değerlendirme 9. Prosfesyonel kaynaklara ulaşabilme ve kullanabilme 10. Kanun ve etik: sağlık ve çalışma şartları ile ilgili kurallarına uyma 11. Kişisel gelişim: Kendisinin ve diğerleri için çalışma ve sorumluluk hissetme

8 Sigara bırakma tedavisinin yayılması için gereken şartlar Toplumun bu tedavinin olduğundan haberdar olması Bu tedavinin önemini kavraması Tedaviye ulaşmanın zor olmaması

9 Sigara bırakma tedavisinin çeşitli aşamalarında gerekli bilgiler Bireysel ve toplumsal motivasyonda Öğretilebilir anların kullanılmasında Savunuculuk Politika yapma Etkili ve kanıta dayalı tütün kontrol yöntemlerinin uygulanması

10 İş arkadaşları ve dostlar Kanunlar ve kurallar Bireyler Aile Ulusal ve uluslarası politikalar

11

12

13

14

15 Neden Tütün Kontrolü?

16 Her yıl Dünya genelindeki 4.9 milyon insan Avrupa genelindeki 51 ülkede 1.2 Milyon Ülkemizde ise yaklaşık 100,000 kişi (tüm ölümlerin %14 ü). ÖLMEKTEDİR / ÖLDÜRÜLMEKTEDİR.

17 Türkiye Genelinde Seçilmiş Risk Faktörlerinin Ortadan Kaldırılması İle Önlenebilecek DALY Sayılarının Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2004, Türkiye) Disability Adjusted Life Year (Sakatlığa Uyarlanmış Kayıp Yaşam Yılı = Erken ölümler (YLL) + Sakatlığa Bağlı Kayıp Yıllar (YLD )

18

19 Türkiye de sigara (tüttürme) prevalansı Erişkin (15+ yaş)** *** : 34-43% ( erkek: %57-62, kadın: %13-25) Çocuklar (7-13 yaş)** *** : 13% Lise*** : 20% Gebeler* : 15% Emziren anneler* : 20% Sources: * Turkey Demographics and Health Survey, 2003, ANKARA. **The Ministry of Health of Turkey, 2002, ANKARA. *** World Bank Database,2002.

20 Dünya Çapında Yıllık Mortalite 10 7milyon 3 Gelişmekte olan ülkeler 7milyon milyon Türkiye de her yıl 100,000 insan sigaradan ölmektedir. Bu rakam önlem alınmazsa 2025 yılında 250,000 insana ulaşacaktır

21 Gelişmekte olan ülkelerde tüketim neden artacak? 1) Nüfus artışı 2) Gelir artışı 3) Kadınların sosyal tabularının kalkması 4) Sağlık etkileri konusunda bilgisizlik 5) Kontrol önlemlerinin yetersizliği 6) Sigara firmalarının saldırgan pazarlama taktikleri

22 Tütün endüstrisi Sigaranın zararlı sağlık etkilerini ve bağımlılık özelliğini bilerek inkar ederler Çocukları, gençleri ve kadınları da hedef alarak acımasız pazarlama taktikleri uygularlar Pasif sigara içme konusundaki bilimsel gerçekleri çarpıtırlar Tüketicileri düşük katran ve düşük nikotin gibi sahte tanımlamalar ile aldatırlar Gelişmekte olan ülkelerde saldırgan politikalar sürdürürüler Sigara kaçakçılığına yardımcı olurlar

23 Tütün kullanımı küresel bir bulaşıcı hastalıktır Ajan Reklam Sinema ve medya Politik etkiler Konak Devlet ve Halk Ortam Dünya Ticareti Bilişsel küreleşme Bilgilenmedeki asimetri

24 Avrupa daki doktorların günlük sigara içme prevalansı Georgia Romania Macedonia Turkey France Italy Czech Rp Poland Estonia Denmark Switz'ld Norway Slovenia Israel Finland Sweden lreland Luxembg Iceland UK Male Female WHO Europe, 2005

25 Tütün Kontrolü Nedir?

26 Kısaca tütün kontrolü bir nüfusun tütün kullanımını ve tütün dumanına maruziyetini ortadan kaldırarak veya azaltarak sağlığını iyileştirmeyi amaçlayan bir takım arz, talep ve zarar azaltma stratejileridir Tütün kontrolü aslında tütün salgınını anlamak ve nedenleri ile mücadele etmek demektir. Tütün salgını 5 basamaklı bir süreç olarak değerlendirilmektedir Düşük başlama, düşük bırakma Yüksek başlama, düşük bırakma Yüksek başlama, yüksek bırakma Başlama hızının azalması, yüksek bırakma Düşük başlama, yüksek bırakma hızı

27 Tütün ve akciğer kanseri epidemilerinin evreleri World Cancer Report 2003

28 1. İyi bilinmediği toplumlara sigaranın zararlı etkileri bilgisini yaymak 2. Fiyatların arttırılması 3. Sigara içimine dair düzenlemeler (yasak ve kısıtlamalar) 4. Doktorları sigarayı bırakma sürecine dahil etmek 1. to 4: see Levy et al (2005) Addiction, 100, Lancaster & Stead (2004) Cochrane Database Syst Rev

29

30 Sigara Bırakma Tedavisinin Önemi

31 SİGARA BIRAKMA HAYAT KURTARIR! Sigara bırakma tütün mücadelesinde en hızlı ve muhtemelen en büyük yarar sağlayan yöntemlerden biridir 50 yaşından önce bırakanlar sonraki 15 yılda sigaraya bağlı hastalıklardan ölme risklerini %50 azaltmış olurlar California Department of Health Services. October Pierce JP, et al. JAMA 1998;280(10): Hu T W, et al. Am J Public Health 1995b;85(9):

32 Ülkemizde sigara içme prevalansı çok yüksektir. Erkek nüfusta % 50 nin üzerinde olan, kadın nüfusta % 30 a yaklaşan prevalans yüksekliğinin nedenlerinden birisi de bırakma oranlarının düşük olmasıdır Sigarayı bırakmış olanların oranı yerel çalışmalara göre % 20 civarındadır UTKP (9 Ekim 2006)

33 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını tespit etmek yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını % 40 ın üzerine çıkarmak yılı sonuna kadar sağlık personelinde bırakma oranlarını %50 nin üzerine çıkarmak yılına kadar öğretmenler, din adamları ve yönetici, görevle bağlantılı meslek mensuplarında sigara bırakma oranlarını % 50 nin üzerine çıkarmak yılına kadar hamilelik döneminde sigarayı bırakmış olma oranını % 90 nın üzerine çıkarmak

34 Hastaların sigara bırakmasının sağlık görevlilerine yararları nelerdir Bir çok sağlık sorununun tanı ve tedavisi sigara içenlerde daha zor ve daha fazla zaman alıcıdır. Sigara içenler saptanır ve sigara içme davranışı tedavi edilirse klinik pratik daha etkin ve tatmin edici hale gelir.

35 Tütün Tedavi Uzmanı ve Tütün Kontrolündeki yeri 1. Birinci basamak sigara bırakma tedavisi 2. İkinci basamak sigara bırakma tedavisi 3. Sigarasız Kurumlar Yaratmak, İl Tütün Kontrol Kurullarına girmek 3. Ulusal Tütün Kontrolü Etkinliklerine katılmak, katkıda bulunmak

36 Önce sizi yok sayarlar Sonra size gülerlerg Sonra sizinle savaşı şırlar Sonra siz kazanırs rsınız! -Gandhi

37 Celal Karlıkaya (lütfen imza kampanyamıza destek veriniz!)