Bolu,Düzce, Mersin, Çankırı, Batman ve Samsun unki tamam Bitiren ilçeler bile var

Transkript

1 Bolu,Düzce, Mersin, Çankırı, Batman ve Samsun unki tamam Bitiren ilçeler bile var ERZURUM UN İL GELİŞME STRATEJİLERİ VE PLANI HAZIR MI? Erzurum, kendine özgü sosyal-ekonomik gerçeklerini analiz edip, bu gerçekler doğrultusunda maddi ve manevi kalkınma stratejileri üretmelidir. GeliĢmiĢ iller kategorisine sokabileceğimiz kentlerle bu sürecin daha baģında olan Erzurum'un kalkınma öncelikleri farklıdır. Farklı olan sadece öncelikler mi? Tabii ki hayır. Öncelikler farklı olunca yöntem ve metotta farklılık gösteriyor, doğal olarak. Geriye bakıp bir inceleme yapsak ve son otuz yılın gazete koleksiyonlarını tasnife tabi tutsak Asri mezarlık büyüklüğünde ölü projeler, maktul fikirler ve rahmetli hayaller mezarlığı kurmamız gerektiğini anlarız Rahmetli olmamıģ ama gündemden kalkmıģ projeler için de Erzurum Müzesinin yanına bir beyanatta kalmıģ projeler müzesi inģa etsek yeridir!

2 GİRİŞ Geçen yaz bir kamu kuruluģunun yöneticisini ziyarete gitmiģtim. Odaya girdiğimde yanında bir kiģi daha vardı. Gurur ve mutluluk içinde arkadaģıma bir Ģeyler anlatan konuk beyefendinin kızı Atatürk Üniversitesini kazanmıģ. Kayıt için gelmiģler. Bize çay kahve söyleyen ev sahibimiz telefonla konuģurken, konuģkan ve neģeli konuğumuz bana dönerek anlatmaya baģladı. Ben de Atatürk Üniversitesi mezunuyum. Kırk yıl önce burada okudum. Kızım benim üniversitemde okusun, daha da önemlisi Erzurum da okusun istedim. Erzurum u hiç unutmadım. Doğduğum Ģehirde yaģamıyorum, iģim gereği baģka bir kente yerleģtim. Ama eģime çocuklarıma doğduğum Ģehirden çok, dört-beģ yıl öğrenci olarak bulunduğum Erzurum u anlattım durdum bir ömür. Kızım hiç tereddüt etmeden Atatürk Üniversitesini tercih etti. Kayıt için ailece geldik. Üç gündür buradayız ve çok mutluyuz. Bütün Ģehri gezdirdim çoluk çocuğa Sohbet ilgimi çekti. ġehrimize duygusal bağı birçoğumuzdan ileri bu gönüllü hemģeriye kanım ısındı. Dedim ki : DeğiĢmiĢ mi Erzurum Vallahi tanıyamadım, baģka bir yere geldim sandım diye cevapladı. Ama insanı hiç değiģmemiģ, her zamanki gibi candan, samimi, misafirperver diye de ekledi. Gönüllü hemģeriye göre Erzurum kalkınma konusunda büyük mesafeler almıģtı. Caddelerden, binalardan etkilenmiģti. YaĢadığı Ģehre göre de daha temiz bulmuģtu. Çok çağdaģ, güzel bir Ģehir olmuģ ve de çok büyümüģ. Benim burada olduğum devirde karayollarının üst tarafında hiç yerleģim yoktu, Gez Köyün oralarda, sanayi civarında Çok güzel konutlar yapılmıģ Belli ki YeniĢehir, Yıldızkent, DadaĢkent i kast ediyordu. Arabasıyla tüm Ģehri turlamıģtı anlaģılan... Bir Ģehrin yabancı ziyaretçilerin gözüne hoģ gelen sırf fiziki görüntüsü kalkınmıģlığının göstergesi değildir elbette. Ama zaman içinde geldiği noktayı ifade etmesi bakımından önemlidir. Belli bir zaman diliminde Ģehircilik açısından alınan mesafe ile sosyal ve ekonomik sorunların çözümü arasında doğrudan bir bağ var mı? Ya da böyle bir geliģme sağlanırken istihdam, üretim, kiģisel refah düzeyi bakımından sorunlar daha da tırmanmıģ mıdır, yoksa o göstergelerde de iyileģmeler mevcut mudur? ġehrin dünü ile bu günü arasındaki mukayese elbette önemli. Ama Ģehrin aynı ekonomik ligde bulunduğu diğer kentlerin sergilediği geliģme performansı ile mukayesesi de elbette daha önemli ve anlamlı... Ġzlenimlerini özetle aktardığım misafir dostumuz gibi düģünmüyor herkes. Konusu Memleketi ve Kenti kurtarmak olan" dost sohbetlerinin hemen hepsinde Erzurum un Sosyal- Ekonomik-Kültürel açılardan sürekli gerilediği, kan kaybettiği ve Ģehrin elden çıkacak hale geldiği noktasında neredeyse görüģ birliği var. ġehir aydınının memleketi üzerine titremesi, onu gözbebeği gibi muhtemel musibetlerden korumaya çalıģması, derdiyle dertlenmesi kadar güzel bir Ģey olabilir mi? Sorunlar tartıģılmalı, çözümler üretilmeli, geleceğe iliģkin hayaller kurulmalı Söz söyleme selahiyetindeki her vatan evladının öncelikli sohbet konusu elbette toplumu, Ģehri olmalı Eli kalem tutan Ģehir aydının baģ gündemi toplumunun, hemģerilerinin meseleleri değilse eğer, o da sıradan bir kalem gevezesi olmaktan öteye gidemez. ġehrin sorunlarını sürekli tartıģmak sağlıklı çözümlerin besmelesidir. Ancak bunu yaparken bir sağlam ölçüye, metoda ihtiyaç yok mu? ġehri ayağa kaldırma ehliyet ve kabiliyetindeki genç giriģimcilerin gözünü yıldıracak; onlara umutsuzluk, bedbinlik, bezginlik aģılayacak koro halinde ağlaģma tavrı kalkınma mücadelesinin psikolojik cephesinde çöküntü yaratmaz mı? Söz gelimi memleketin demogratif yapısı bozuluyor, belli yerlerden yoğun göç alıyoruz haklı endiģesini hepimiz dile getirirken bunu rakamlandırmayı hiç düģündük mü? Bir uğursuz fısıltı ve belki de eksik Ģahsi gözlemlerimiz moralimizi çok bozan böyle bir tabloyu hafızamızda hep canlı tutarken, rakamların dili ne diyor?

3 Diğer illerin hızlı kalkınma öykülerini imrenerek izliyoruz. TeĢviklerden yararlanıp baģarı destanları yazan Ģehirlere karģı Ģehrimizin boynu bükük hali bizi nasıl da mahzunlaģtırıyor. Birçok ille sürüp giden at baģı yarıģta, bazı Ģehirlerin ani ataklarla arayı açıģının bilimsel, toplumsal, siyasi izahı nedir? Mesela beģ Ģehirden birisi, Sivas Diğeri Erzurum u nasıl oldu da ıģık hızıyla sollayıverdi? Sivas Ticaret ve Sanayi Odası (STSO) Yönetim Kurulu BaĢkanı Osman Yıldırım ı, 17 yılda 36 fabrika yapılmıģ, biz bir yılda 34 fabrikanın açılıģını gerçekleģtireceğiz. Amacımız Sivas ı bir dünya kenti yapmaktır Ģeklinde konuģturan kalkınma seferberliğine nasıl gelinmiģ? Sivas ta, 41 kere MaĢallah sloganı ile Türkiye de bir ilk olan 41 fabrikanın temeli toplu olarak atılırken, aynı teģvik imkânlarına sahip Erzurum dan yatırımcılar neden toplu halde kaçıyorlar BaĢka Ģehirlerdeki bu olumlu tabloyu da, bizdeki eksiklikleri de bireysel yönetici baģarıları-baģarısızlıklarıyla izah edebilir miyiz? Yoksa sistemle alakalı, üst siyasi bakıģlarla, genel planlama eksiklikleriyle bağlantılı daha derin meselelerle mi karģı karģıyayız? Bütün bunların kahvelerde, sokaklarda, siyasi parti il teģkilatlarında, ahbap sohbetlerinde konuģulması yararladır. Ama ondan da öte ciddi bir Ģekilde analizi gerektiren meselelerdir bunlar. ĠĢte bizim yapmak istediğimiz de böyle bir analiz kapısını aralamak. Erzurum un kalkınma meselesine kafa yoran sıradan bir Erzurum aydını olarak, zaten hep gündemimizde olan bu sorulara cevap ararken aldığım notları sizlerle paylaģacağım. Gündemdeki sorulara rakamlara dayalı cevaplar aramayı deneyeceğim. ġehrin kalkınma davasında büyük emekleri olan sivil toplum kuruluģları yetkililerinin görüģlerini de paylaģacağım zaman zaman sizinle. ġehrin nerden nereye geldiğini tablo ve grafiklerle size sunup, bu veriler ıģığında sorular soracağım, kendimce cevaplar vereceğim, yorumlar yapacağım. Bilimsel nakillere dayalı, dipnotlarla süslü makaleler serisi olmayacak yazı dizimiz. Sadece konuya hevesli bir gazetecinin bilgi notları gözüyle bakar, siz de kendi gözlem ve bilgilerinizi eklerseniz belki zihnimizdeki sorulara parçalı bulutlu da olsa cevaplar vermiģ oluruz. ġehġr KALKINMASI NEYĠ ĠFADE EDĠYOR? ġehrin kalkınmasını dilimize tespih etmiģiz. Ġyi de etmiģiz. Ama Ģehrin kalkınmasından söz ederken gerçekte neden bahsediyoruz? Bir Ģehrin kalkınması, ülkenin genel kalkınmasından ne derece bağımsızdır? Bir Ģehrin kalkınması, genel ülke kalkınmasının önüne geçemeyeceğine göre, aslında Ģehrin kalkınma davası, ülke kalkınması için ayrılan paydan yeterli miktarı alıp-alamama sorunu mudur? Ve kalkınma sürecinde yarıģı önde götüren iller aslında kamu paylarını kullanma bakımından çeģitli etkenlerle avantajlı iller midir? Eğer öyleyse kamu payı kullanımında yeterli hale gelmenin yol ve yöntemi, sihri nedir? Siyasetin bu noktadaki belirleyiciliği ne kadardır? Bu temel sorular üzerinde iyice düģünmek lazım. Bizim açımızdan Ģehir kalkınması ne ifade ediyor? Kısaca not edelim. Erzurum un kalkınma davasını bir bütün olarak ele almak gerekiyor. Bir yandan ekonomik ve toplumsal geliģmenin yolları aranırken, diğer yandan Ģehrin kimlik ve kiģilik erozyonuna uğramaması için çaba gösterilmelidir. ġehrin ekonomik, sosyal ve toplumsal sorunlarına çare olacak ciddi projeler aydın süzgecinden geçirilerek uygulama alanına sokulmalıdır. Bunun yanı sıra, Ģehrin sağlam bir kültür politikası olmalıdır. Yerel hizmet planlamasının bir ayağını sosyal ve ekonomik meseleler; diğer ayağını da kültür ve sanat hayatına yönelik faaliyetler teģkil etmelidir. Tarihi ve kültürel dokusu sürekli olarak zedelenen; ekonomik ve sosyal alanda ciddi problemleri çözülemeyen ve ciddi demografik heyelan afetine maruz kalan Erzurum için, ÇOK YÖNLÜ YEREL KALKINMA PLANI temel ihtiyaç haline gelmiģ bulunuyor. Çünkü kalkınmanın sağlıklı ve

4 sürdürülebilir olması için sosyo-kültürel kalkınmanın sağlanması Ģarttır. Sosyo-kültürel kalkınma olgusunun altını özenle çizmemiz gerekiyor. Neden mi? Artık itirazsız kabul edelim ki: Kalkınma, sadece ekonomik geliģme-büyüme anlamı ile sınırlı bir kavram değildir. Her ne kadar uzun yıllar ekonomik geliģim-büyüme ile kalkınma eģ anlamlı kullanılmıģ ise de artık günümüzde kalkınmanın insani yönü ön plana çıkmıģ ve kalkınma geleneksel anlamında olduğu gibi sadece ekonomik büyümeyi değil, insanların hayat kalitelerini artıran diğer faktörleri de kapsayan bir anlama kavuģmuģtur. Sosyo-kültürel alanlarda da geliģim en az ekonomik geliģim kadar önem arz etmektedir. YEREL KALKINMA PLANLARI VE KENTSEL KALKINMA STRATEJĠLERĠ Kentsel kalkınma stratejisi önemli bir kavram. Arkası beslenmeli, içi iyi doldurulmalı. Halkın gerçek ihtiyaçları üzerine bina edilmeyen, sivil toplum teģkilatlarının süzgecinden geçmeyen ve Ankara da hazırlanan yerel planların geleneksel bürokratik muhtevayı aģması mümkün mü? Yerinden yönetim ve yerel kalkınma planlarının hala yerelden uzak, merkezde hazırlanıyor olması ayrı bir garabet Ģovudur. YanlıĢtır. Kentsel kalkınma planları ve stratejileri hazırlanırken somut verilere dayanması, yürütülebilir ve sürdürülebilir olması, finansman kaynaklarının Ģekillendirilmesi temel hareket noktası olmalı. Bu özellikleri taģımayan niyet beyanlarını plan ve strateji olarak ilan edersek milletin gözünü boyamıģ oluruz. Kentsel kalkınma planlarından, projelerden, stratejilerden bahsederken yürütebilirlik, kaynaklandırılabilirlik ve devamlılık-sürdürebilirlik çok önemli Geriye bakıp bir inceleme yapsak ve son otuz yılın gazete koleksiyonlarını tasnife tabi tutsak Asri mezarlık büyüklüğünde ölü projeler, maktul fikirler ve rahmetli hayaller mezarlığı kurmamız gerektiğini anlarız Rahmetli olmamıģ ama gündemden kalkmıģ projeler ve fikirler içinde Erzurum Müzesinin yanına bir beyanatta kalmıģ projeler müzesi inģa etsek yeridir! Erzurum da görev yapıp gitmiģ ya da hala görevdeki üst bürokratlarla siyasilerin en büyük Ģansı, seslerini duyurabilecekleri dinamik bir yerel basının var oluģudur. Diğer önemli ve asıl Ģansları ise, Erzurum yerel basınının metodik bir fikri takip geleneğinin olmayıģıdır. Ecek, acaklarla dolu vaatlerin, projelerin takibi genellikle yapılmıyor ve beyanat projecilerinin önüne hani sonuç diye bir mikrofon çoğu kez uzatılmıyor. O yüzden Erzurum giderek söyle unut cenneti haline geliyor. Birisi çıkıp sadece yerel medyayı tarayarak söz verilip unutulan açıklamaları derlese Meydan Larousse hacminde ne dediler, ne yaptılar? ansiklopedisi çıkabilir ortaya Bence genç araģtırıcalar denemeli. Ġdareci ve siyasileri peģinen mahkûma ve belgesiz eleģtiriye dayalı tarzı da, palavracılığın üstüne sünger çeken unutkanlığı da hoģ görmek mümkün değil Doğru tavır ikisinin ortası Analize dayalı eleģtiri Hizmeti elleri patlatırcasına alkıģ, boģ vaatleri belgelerle çürütme ġarlatanı yerin dibine sokma kararlılığı... Fikri takip Yerel siyaset önderlerinin birbirilerini eleģtirirken izleyecekleri yol da bu olmalı, yerel basının araģtırmacı gazetecilik üslubu da Kentsel Kalkınma Stratejisi diyorduk. Konu önemli devam edelim. Bu noktada Erciyes Üniversitesi, Yozgat IIBF, iktisat Bölümü öğretim üyelerinden Murat CETIN ĠN görüģlerini dikkate değer buluyorum. 1990'lann baģından itibaren geliģme sergileyen endojen bölgesel kalkınmanın ikinci jenerasyonu daha çok kalkınma sürecinde fiziksel olmayan faktörler üzerinde yoğunlaģmıģ, firma, endüstri ve bölgesel bazda kapasitenin geliģtirilmesine önem vermiģtir. Böylece, yenilikler ve bilgi akıģının teģvik edilmesi, yeni finansal kaynakların yaratılması, bölgesel programların oluģumu ve uygulamalarında iģbirliğine dayalı yaklaģımların desteklenmesine baģlanmıģtır. Bu tür endojen kalkınma anlayıģında sosyal, kültürel, ekonomik ve doğal sermaye oluģumunda yerel ve bölgesel çevrenin destekleyici rolü ön plana çıkmıģtır. Bölgedeki iģsizliği azaltma, üretim ve istihdamı artırmaya yönelik bir kalkınma stratejisinin; yerel-bölgesel üretim sistemlerinin yapısı,

5 bölgesel yenilik seviyesi, iģgücü yetenek düzeyi, firmaların yönetimsel ve teknolojik kapasitesi, kamu ve özel kurumlanın esnekliği, firma, Ģehir ve bölgenin yenilik ağlarına entegrasyonu, yerel ve bölgesel dıģ kaynaklardan istifade etme ve yerel giriģimcilik gibi geliģmeleri dikkate almasi gereği ortaya çıkmıģtır ġehrin, bu yeni anlayıģ çerçevesinde bir yerel kalkınma stratejisinden bahsedebiliyor muyuz? Bu sorunun cevabına ihtiyacımız var. ERZURUM UN ĠL GELĠġME STRATEJĠLERĠ VE PLANLAMASI Türkiye, merkezi kalkınma planı aģmasından Bölgesel Kalkınma Planlaması aģamasına adım atmıģ, bu süreci de geride bırakarak ĠL GELĠġME STRATEJĠLERĠ VE PLANLAMASI AġAMASINA gelmiģtir. DPT internet sayfalarından ayrıntılarını inceleyebilirsiniz. Bolu ve Düzce, Mersin, Çankırı, Batman Samsun illerimizin ĠL GELĠġME STRATEJĠLERĠ VE PLANMASI tamamlanmıģ bulunuyor. Sivas, ġanlıurfa, Manisa illeri de planlarını bitirmiģ durumdalar. Hatta Pozantı ilçesi de dikkate değer bir kalkınma stratejisini hazır hale getirmiģ. Demek ki bu iller, kalkınma stratejilerini el yordamıyla belirlemekten kurtulmuģ, iģin çerçevesini çizmiģ bulunuyorlar. Sırf il planı ya da kalkınma projesiyle mesele halloluyor mu? Elbette ki hayır Ama iģin besmelesi bu ĠL GELĠġME STRATEJĠLERĠ VE PLANMASININ üzerinde biraz daha duralım ve geçen Temmuz ayında TBMM de kabul edilen 9. Kalkınma Palının Bölgesel GeliĢme Alt Komisyon Raporundan bazı önemli bölümleri buraya aktaralım: Dünyanın ekonomik düzenindeki yapısal dönüģümler, bölgesel ve yerel ekonomilerin de küresel ekonominin aktörleri arasında yer almasına fırsat yaratarak, bu birimler arasındaki rekabeti artırmıģtır. YaĢanan geliģmeler kentler, iller ve bölgeleri yeni kalkınma anlayıģının sürükleyici unsurları durumuna getirmektedir. Böylece, yerel ve bölgesel geliģme konusu, diğer ülkelerde olduğu gibi, artık ülkemizde de artan ölçüde önemli gündem maddeleri arasında yer almaktadır. Ġl ölçeğinde baģlayan bir kalkınma anlayıģının ve buna uygun bir planlama sisteminin geliģtirilmesi gereği kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bölgeler arasındaki geliģmiģlik farklılıklarının kabul edilebilir düzeye indirilmesi ve görece geri kalmıģ yörelerin kalkındırılması için, doğal olarak il ve hatta ilçe kademelerinden baģlayan bir kalkınma ve planlama sistemi oluģturulması gerekli olmaktadır. Ġl düzeyi bölgesel geliģme stratejilerinin hareket noktası olma özelliğine sahiptir. Kimi durumlarda, havza, ilçe ve belde geliģme stratejilerine de ihtiyaç olmakla birlikte, bölgesel geliģme stratejilerinin hazırlanmasına temel alınması açısından il geliģme planları ve stratejileri hem hızlı ve dengeli kalkınmanın hem de yerel ihtiyaçlara ve dinamiklere duyarlı, yerel giriģimleri harekete geçiren bir düzey olması açısından gereklidir. Görüldüğü gibi, artık Ġl Kalkınma Stratejisinin tespiti, kalkınma davasının ana eksenini teģkil ediyor. Bizim de birkaç yıldır ısrarla üzerinde durduğumuz ve toplanacak bir ekonomi kongresinde tartıģılmasını önerdiğimiz Erzurum Kalkınma Stratejisinin tespiti noktasında artık vakit kaybedilmesine hiç tahammül kalmadı. Peki, mademki il geliģme planları ve stratejileri hem hızlı ve dengeli kalkınmanın hem de yerel ihtiyaçlara ve dinamiklere duyarlı, yerel giriģimleri harekete geçiren bir düzey olması açısından gereklidir. Öyleyse neden ERZURUM UN ĠL GELĠġME STRATEJĠLERĠ VE PLANI hazır değildir? Erzurum un siyasi, bürokratik ve sivil kitle mensubu seçkinleri böyle bir metni ortaya koymak bakımından her halde POZANTI ilçesinden daha geri değiller. Ya da, Erzurum kalkınma ve geliģmeye bu ilçemizden daha az susamıģ değil?

6 Öyleyse ortada sanırım bir geç kavrama, bir vurdumduymazlık var, bir yerel bürokrasi kafasını aģamama hali var Ya da ciddi çalıģmalar var da bizim haberimiz yok. Ġl koordinasyon kurulu bilmem yine belli aralıklarla toplanıyor mu? Burada neler konuģuluyor? Her yerel bürokratik birim kendi alanıyla ilgili gelecek senaryoları belirliyor mu? Böyle olmayanlarını tenzih ederek söyleyelim Erzurum u Kurtarmaya SoyunmuĢ, bunu beceremediği gibi kendisi de çıplak kalmıģ, PĠġPĠRĠK DERNEKLERĠ ve ÂġIKLAR KAHVELERĠ ne âlemdeler? ġehrin sosyal, ekonomik, kültürel politikalarını kimler belirliyor? ġehrin bir vizyon arayıģı var mı? Buna talip kuruluģlar mevcut mu ve böyle bir Ģeye ne kadar muktedirler? ERZURUM UN ĠL GELĠġME STRATEJĠLERĠ VE PLANI hazırlanacaksa eğer veya Ģu anda hazırlanıyorsa, bu iģ sıradan bir durum tespiti ve ağır aksak gelecek tahminlerinden ibaret olmamalı ġehrin tarihi, kültürel, inanç kimliğini dikkate alan ve bu vasıflara layık hedefler belirleyen bir PLANLAMA atağına ihtiyacımız var. Bürokratların ara sıra toplanıp kes yapıģtır, biraz da rakam serpiģtir denemelerine biz vizyon arayıģı ve gelecek planlaması olarak bakmıyoruz. Yazı dizimiz kaç gün devam edecek bilemiyorum. Ama eğer okuyucularda katkıda bulunurlarsa bu yazı dizisi KES YAPIġTIR BĠRAZ DA RAKAM SERPĠġTĠR durumundan kurtulur, Ģehrin vizyon arayıģlarına bir nebze de olsa katkı sağlar ERZURUM HAYVANCILIĞIN MERKEZĠ VE TEġVĠK UYGULAMALIRININ PĠLOT ĠLĠ HALĠNE GETĠRĠLMELĠ... Gelişmişlik düzeyi bakımından Erzurum u tasnife tabi tutacak olsak ne diyeceğiz. Geri kalmış bir şehir diyemeyiz. Kalkınmış şehirler kategorisine de sokamayız Azgelişmişlik sıfatını Erzurum un önüne hiç yakıştıramıyorum GeliĢmekte Olan ġehir dersek sanırım en doğru tarifi yapmış oluruz. Evet, yolunu el yordamıyla da bulsa Erzurum gelişme yolunda ağır aksak ilerliyor. Gelişme yarışında kendini bir hayli geride bırakan birçok il var elbette. Bunların birçoğu doğal kaynaklar, coğrafi şartlar ve ulaşım imkânları bakımından daha elverişli şartlara sahip. Öyle bazı iller de var ki, aslında kendisiyle aynı ligde. Erzurum un kalkınması üzerinde düşünen hemen herkes şu soruların muhatabıdır: Geçmişte daha gerilerde olup, uzun kalkınma seferinde kendisini sollayıp geçen şehirler bu başarıyı nasıl yakaladılar?

7 Erzurum nerede ve ne gibi hatalar yaptı? Coğrafi şartların doğal olumsuzluklarının dışında, yönetim ve siyaset hatalarının bu sonuçtaki payı nedir? Köklü reformlar, sistemi düzeltmeye yönelik çabaları bir yana bırakıp kalkınma umudunu insan kaynaklarına bağlayarak mesafe almamız mümkün müdür? Daha doğrusu herkesin üzerine düşeni yaptığı, kolektif aklın ortaya çıkaracağı esaslar çerçevesinde bir kalkınma zemini yaratmak mı çıkar yoldur; yoksa yeni siyasi ya da bürokratik kurtarıcılara mı umut bağlamak lazımdır. Bu noktada bizim söyleyeceğimiz şudur: Erzurum ölçeğindeki şehirlerin kalkınma çabalarında yerel inisiyatifin rolü vazgeçilmezdir. Ancak yeterli değildir. Daha önce de belirttik. Yerel kalkınma yerel imkânlarla kotarılabilecek bir iş değil. Kesinlikle dışsal kaynağa ihtiyaç var ve bu kaynağın yüksek siyasi iradenin tasarrufu çerçevesinde kamu eliyle temini gerekir. İster merkezi ister yerel çapta olsun, kamu eliyle yapılacak planlama ve strateji tespitleri kalkınma yolunun temel kılavuzları olacaktır. Yazının ilerleyen bölümlerinde belki temas edeceğiz. Dokuzuncu planın temel mantığı, kalkınmanın planlama ve icra aşamalarında yerel inisiyatifi ön plana çıkarmaya dayanıyor. Ancak bunu yaparken, öngördüğü bazı yeni kuruluşlara çok fazla iş ve umut yüklüyor. Dünkü bölümde belirttiğimiz gibi bir an öce İL KALKINMA PLANI VE STARTEJİSİ tayin ve tespit edilirse yol haritamız netleşecektir. Şu haliyle her kafadan bir ses çıkmasını yadırgamamak lazım. Çünkü her kuruluş meseleye kendi penceresinden bakıyor ve manzara her pencereden ayrı şekillerde gözüküyor. Bakışlardaki niyet aynı olsa da, görüş açıları farklı oluyor. Tespit edilmiş bir yol haritası olmadığına göre, durum tespiti yaparken ya da kalkınma önceliklerini tartışırken ortaya farklı metotların çıkmasını doğal karşılayacağız. Şehrin kalkınma önceliklerini sıralayanlar Tarım ve Hayvancılığa öncelikli sektörler arasında yer veriyorlar. Biz de aynı kanaatteyiz. Şehrin ekonomik genetiğinde tarım var. Daha doğrusu tarımın bir kolu olan hayvancılık hala ekonominin temel dinamikleri arasındaki yerini koruyor. Ancak biz tarımhayvancılık-gıda ve tarımsal kalkınmayı bir bütün olarak mütalaa ediyoruz. Sektörle ilişkili küçük sanayinin de paralel bir gelişme sağlaması için acil tedbirlere ihtiyaç olduğu fikrine katılıyoruz.

8 Şehir için önemli olduğunda mademki mutabıkız. O halde tarım ve hayvancılığın dünü, bu günü, yarını üzerinde birlikte biraz kafa yoralım. Bu bölümde ve daha sonra kullanacağımız mukayeselerde Erzurum u sadece içinde bulunduğu coğrafi bölgenin illeriyle karşılaştırmadık. Çünkü öyle bir mukayesenin büyük hedefleri ve iddiaları olan, kültürel ve tarihi birikimi ile üstün özelliklelere sahip şehrimize yakışmayacağını düşündük. Mukayeseler için, gelişmiş batı bölgesinde bulunmayan, ama Erzurum la yarışı daha makul olan illeri seçtik. Zaten ne zaman Erzurum un kalkınma meselesi gündeme gelse genellikle bu vilayetlerden bahsederiz. Denizli, Çorum, Sivas deriz. Elazığ dan, Malatya dan örnekler veririz. İşte Tarım ve Hayvancılık mesellerini gündeme getirirken bu illerle bazı karşılaştırmalar yapacağız. Onlar geçmişte nerede imişler, hangi noktaya gelmişler. Bizim şehrimizin gelişme süreci nasıl bir seyir takip etmiş. Tarım, Hayvancılık, Gıda ve Kırsal Kalkınma Daha önce sizinle paylaşmıştım. Galiba geçen ilkbahardı. Bir ulusal televizyon kanalında Erzurumlu çiftçiyle yapılmış söyleşi yayınlandı. Delikanlı eliyle yeni yeni yeşermeye başlayan tarlayı göstererek dedi ki arazilerimiz yeterince sulanmıyor, ne ekip biçeceğimizi bilemiyoruz, yerli ırk hayvanımız para etmiyor, ırk ıslahını da başaramıyoruz! Spiker Avrupa Birliği, uyum süreci falan diyecek oldu. Çiftçimiz bu noktadaki perişanlığımızı bir iki cümleye sığdırmayı başardı : Bu konuda kimse bize bilgi vermiyor, ne yapacağımız, ne edeceğimizi, ne ekip biçeceğimizi bilmiyoruz Gürcükapı, Erzincankapı, Mahallebaşındaki köhne kahveleri bilirsiniz. Ekim mevsiminde de, sulama döneminde de, hasat zamanında da tıklım tıklım çiftçi doludur buralar. Oksijen cenneti ovalarını, envai çeşit çiçek kokan tarlalarını bırakıp bu sigara dumanlı yarı zindanlara kendilerini neden mahkûm ederler köylülerimiz?

9 Dünyada kim kazancı bırakır da fukaralığa gönüllü talim eder? Gizli işsizliğin pençesine kim kendini bırakıverir? Boş tarlalar, kullanılmamaktan harabeye dönen ahırlar; iaşe, harçlık bekleyen onlarca nüfus? Bu yaman çelişkiyi bizim yarı aydın bürokratlarımız ve çare üretme özürlü yöneticilerimiz kestirmeden izahta ustadırlar: Efendim, köylümüz tembel! Çare üretme tembelliği, proje geliştirme üşengeçliği, araştırma geliştirme beceriksizliği kürkünü kim giyer ki? Yıllardır öndersiz, sahipsiz, desteksiz bırakıp pişpirik kölesi haline getirdiğin gerçek efendiye kes faturayı, yan gel yat Sallabaşını al maaşını... Havale et ele güne kalkınma telaşını! ÖNERİYORUZ TARIM TEŞKİLATLARI YENİDEN YAPILANDIRILMALI Hâlbuki bu işleri düşünsün taşınsın, planlasın, icra etsin diye kurulmuş teşkilatlar var Kapısında görkemli tabelaların asıldığı, padişah sarayı gibi binaların tahsis edildiği anlı şanlı müesseseler mevcut Tarım ve Hayvancılığı geliştirmekle görevli kuruluşların en üst basamağı Tarım ve Köyişleri Bakanlığıdır O bakanlığın kuruluş yasası şöyle başlar: kalkınma plan ve programları doğrultusunda, köylerin kalkındırılması, tarım ve hayvancılığın geliştirilmesini sağlamak, görev alanına giren altyapı tesisleri ile tarımsal, sosyal ve ekonomik kamu hizmetlerinin yürütülmesi için, Tarım ve Köyişleri Bakanlığının kurulmasına, teşkilat ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir. Kalkınma planı diyor, köylerin kalkındırılması diyor, tarımın hayvancılığın geliştirilmesi diyor yasa, ama fiili durum başka şeyler diyor Bakanlığı bir yana bırakarak meseleyi daha mahalli çapta ele alalım. Demek ki, tarımla ilgili kuruluşların köylerin kalkındırılması, tarım ve hayvancılığın geliştirilmesini sağlamak gibi temel görevleri var.

10 İdari kuruluşların yanı sıra, araştırma enstitüleri mevcut. Ve daha onlarca irili ufaklı kuruluş Onlarca müdür, yüzlerce şef Hantal bir bürokrasi Üstelik Erzurum, Türkiye nin en eski Ziraat Fakültesine sahip. Bu fakültede alanında çok yetkin bilim adamları görev yapıyor. Bu köklü bilim yuvamızdan da yeterince yararlandığımızı söyleyemeyiz. AB tarama süreci devam ediyor. 100 bin sayfalık AB uyum müktesebatının 60 sayfasını tarım konusu teşkil ediyor. AB sürecinde zaten gizli işsiz olan tarım nüfusumuzun yarısı gerçek anlamda işsiz kalacak. Avrupa Parlamentosu Tarım Komitesi 2. Başkanı Baringdorf, geçenlerde yaptığı açıklamada şöyle demişti: Türkiye tarımla ilgili AB katılım müzakerelerinden kazançlı çıkmak için entegre edici bir kırsal kalkınma planı yaratmalı Erzurum un kırsal kalkınma düzeyi Türkiye ortalamasının çok gerisinde. Tarım ve hayvancılıktaki durumu da malum. Hayvancılığa özel bir teşvik uygulamasının acilen başlatılması ve Erzurum un bu uygulamada pilot bölge ilan edilmesi teklifimi tekrarlıyorum. Erzurum çiftçisi ne ekeceğini, ne zaman ekeceğini bilmiyor. Ektiğini pazarlayamıyor. Erzurum ovasının bir bölümü sulanmaya başlandı, buna rağmen tarlalar boş yatıyor. Tarlalar bomboş, kahvehaneler dopdolu manzarasına artık bir son vermeliyiz. Bunun için çok mesafeler kat etmemiz lazım, ama ilk yapılması gereken iş, Yerel Tarım Örgütlerinin yeniden yapılandırılmasıdır. Bu hantal yapının bundan böyle varacağı nokta, bu güne kadar gelebildiği noktadan farklı olmayacaktır. Yerel Tarım Kuruluşlarının çok acil olarak yeniden yapılandırılması, daha hızlı mobil ekipler oluşturulması gerekiyor. ÖNERİYORUZ YEREL PROJE VE KREDĠ BANKASI KURULMALI Tablo ve grafiklerden anlayacağınız gibi, şehrimizde tarım ve hayvancılıkla uğraşanların kişi başına kullandıkları krediler çok yetersiz. Çiftçinin karşılaştığı diğer büyük sorunların başında, hem AB hibe kaynaklarından, hem de yerli kredilerden yararlanmak için proje hazırlayamamak geliyor.

11 Ziraat Bankası merkezi yapısı, çiftçiye ayırdığı kaynak itibarıyla yeterli olmaktan uzak. Tarım Kredi teşkilatları da finansman gücü ve yapılanma şekliyle tarım kesiminin ihtiyaçlarını karşılayamıyor. Çiftçinin; Ürün Planlaması, Yerel Markalaşma, Alternatif ürün seçimi, Ürünlerinin ambalaj ve pazarlaması, Kredi ihtiyaçlarının giderilmesi Konularında hem planlama yapacak, hem proje hazırlayacak, hem projeyi takip edecek ve hem de kredilendirme yapacak bir YEREL BANKAYA ihtiyacı var. Bölgesel kalkınma öncelikleri ve teşvik mevzuatı konusunda da çiftçiye hizmet verebilecek böyle bir yapılanmanın bir an önce gündeme alınmasında yarar görüyoruz. Böyle bir bankanın örgütlenme ve hizmet mantığı, yeniden yapılandırılan İLLER BANKASI modeli şeklinde olabilir. ÖNERİYORUZ KÖYSEL DÖNÜġÜM MODELĠ GELĠġTĠRĠLMELĠ Kırsal kalkınma çerçevesinde yepyeni bir hizmet modeline ihtiyaç var. AB müzakere sürecinde siyasi kriterlere uygunluktan daha çok, ekonomik entegrasyon ön plana çıkacak. Daha şimdiden bunun emareleri seziliyor. Bu süreçte geri kalmış yörelerin tarım ve hayvancılık politikaları da köklü değişiklikler gösterecek. Bir yandan tarımla uğraşan nüfusu azaltmak, bir yandan da birim başına tarımsal verimliliğin artırmak çağdaş ekonominin vazgeçilmez bir ilkesi... Böyle bir hedefe geçişte mevcut tarımsal yapının ciddi sarsıntılar geçirmesi kaçınılmaz. Şu haliyle bir gizli işsizler ordusu görünümü veren Erzurum çiftçisi elinden çifti çubuğu alınınca ne yapacak?zaten göç eden etmiş...köylerde kalan nüfusun yarısı gurbetçi...bütün bunlara rağmen il nüfusunun yüzde altmışa yakını hala rençber İşte biz böyle bir sosyal ve ekonomik yapının kalkınma davasından bahsediyoruz. Kırsal alanda karın tokluğuna senenin altı ayı güneş altında kavrulan, geri kalanında da kar-tipi içinde iaşe pişinde koşan binlerce insanı nasıl bir gelecek bekliyor? Çoğu kurak tarımsal alanlar nasıl daha verimli hale getirilecek?

12 Modern tarımsal tekniklerin kırsal bölgelerde yaygınlaştırılması nasıl sağlanacak? Kırsal kesimdeki hayat kalitesinin artırılması yolunda elle tutulur ne gibi projeler uygulanacak? Hala ilk çağ uygarlıklarından kalan tekniklerle inşa edilen konutların hızla modernize edilmesi nasıl becerilecek? Tarım ve hayvancılığa bağlı sanayi, dokumacılık ve el sanatları gibi faaliyetlerin yaygınlaştırılması mümkün olabilecek mi? Köyünden kopan nüfusa alternatif iş imkânları zamanında ve yeterli miktarda Sağlanabilecek mi? Özellikle, kırsal alanda yaşayan nüfusun eğitim seviyesinin yükseltilmesi ve geri kalmış bölgelerde nüfusun tarım dışı alanlarda gelir getirici faaliyetlerde yer alabilmesine yönelik ne gibi hazırlıklar yapılıyor? Bu amaca yönelik olarak küçük ölçekli işletmelerin hayata geçirilmesi için projeler geliştiriliyor mu? Bu soruların cevabını araştırıp bulmadan şehrin geleceğinden söz edemeyiz. Unutmayalım ki Erzurum, şehir merkezinden ibaret değil... Daha şehir merkezinin sorunlarını çözemeyen ilimizin bir de kırsal kalkınma gerçeği var... Ve bu yönde acil, köklü; seferberlik düzeyinde atılımlara ihtiyaç var. Kent merkezlerine uygulanan KENTSEL DÖNÜŞÜM projesi benzeri bir KÖYSEL DÖNÜŞÜM projesi öneriyorum. Detaylarına yarın devam edelim. Ayrıca TARIM-HAYVANCILIK VE KIRSAL KALKINMA KONULARINDA ilgili kişilerle söyleşilerimizi size aktaralım. Erzurum yandaki grafikten de çok a çık olarak anlaģılacağı üzere tipik bir tarım ve hayvancılık kenti. Kent merkezindeki geliģmeler, köyden kente göç, köyde yaģayan nüfusun gelir düzeyindeki düģüģler bile bu tabloyu değiģtirmeye yetmiyor yılında Ģehir nüfusunun %26'sı tarımda istihdam edilirken, bu rakam 15 yılda ancak yüzde 4 lük bir gerileme göstermiģ. Bu tablo bir yandan gizli iģsizliğe dikkatimizi çekiyor, bir yandan da KIRSAL KALKINMA gerçeği üzerinde daha fazla durmamızı bize ihtar ediyor...

13 Erzurum denildi mi hatıra Tarım ve Hayvancılık geldiğini biliyoruz. Bir kentin ana ekonomik damarı olmasına rağmen bu sektör maalesef gerekli Atıllımı bu güne kadar gösteremedi. Yıllar itibarıyla makineli tarıma geçiģte yeterli geliģmenin sağlanamadığını rakamlar bize söylüyor. Hayvancılık alanında da kiģi baģına kredi kullanım oranları bir hayli düģük. Bir hayvancılık merkezine yaraģır düzeyde değil. TARIM VE HAYVANCILIKTA ÜÇ KOLDAN GELĠġĠM TARIM - HAYVANCILIK - GIDA VE İLİŞKİLİ SANAYİ ACİL EYLEM PLANI MADDE: 1 ERZURUM HAYVANCILIĞINA DAHA ÇOK VE ÖZEL "ÜRETİM, TESİS, PAZARLAMA" DESTEĞİ... Coğrafi ve iklimsel Ģartların Ģehrimiz için değiģtiremeyeceğimiz unsurlar olduğunu söyledik. Ama iklimini ve coğrafyasını değiģtiremiyoruz diye değiģim arzumuzu, atılım potansiyelimizi ve hemģerilik enerjimizi de yok sayıp, yan gelip yatacak değiliz ya. Yapılacak ciddi bir çalıģmayla bölgesel imkân ve imkânsızlıkları dikkate alarak uygun ekonomik modeller geliģtirilebilir. Bilim ve teknolojinin yarattığı çağdaģ imkânlarla, geleneksel koģulları sentezleyebilen modellerin baģarıya ulaģacağını rahatlıkla söyleyebiliyoruz. Erzurum için hayvancılık sektörü kalkınmanın kılavuz kaptanlığına birçok açıdan layıktır. Artık tarım ve hayvancılığın çağdaģ dünyanın gözde bir faaliyet alanı olamayacağını öngören düģünceler iflas etti. ÇağdaĢ gelecek planlayıcıları ve ekonomi

14 filozofları, geleceğin Bil Gates lerinin tarım ve gıda sektörlerinden çıkacağını açıkça ifade ediyorlar. Dünkü yazımızda BUGÜNKÜ ERZURUM A Kırsal Kalkınma, Tarım-Hayvancılık ve Gıda penceresinden bakmaya çalıģmıģtık. Kırsal Kalkınma artık sürekli gündemimizde kalması gereken bir konu. GeliĢmiĢ bir kentten, sosyal ekonomik sorunlarını dengeli bir biçimde çözme yoluna girmiģ bir Ģehirden bahsedeceksek eğer, buna ihtiyacımız var. Köyden göçüp varoģları mesken tutan insanlara yurtlarından-yuvalarından kopmadan önce sahip çıkmamız gerekiyor. Kırsalda yaģayan nüfusun giderek azalması sosyolojik ve toplumsal bir gerçek. Bunu durduramayız. ġehre gelenin Ģehirli olabilmesini, köyde kalanın da Ģehirdeki imkânlarla yaģamasını sağlayacak politikalar geliģtirmekte biraz geç kaldık ĠĢin sosyolojik koruyucu hekimliğini ihmal ettik. Son dönemlerde kırsal kalkınma meselesinde bir uyanıģ gözleniyor. Devletin konuya el attığına dair iģaretler var. Dokuzuncu planın bu husustaki yaklaģımını olumlu buluyoruz. ġimdi planın ilgili bölümünden bir alıntı yapalım: Kırsal kalkınmada temel amaç, doğal ve kültürel varlıkların korunması esas alınarak yerel potansiyelin ve kaynakların değerlendirilmesi, katma değeri yüksek yeni ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi ve böylece kırsal alanda yaşayan toplumun iş ve yaşam koşullarının kentsel alanlarla uyumlu olarak geliştirilmesi ve sürdürülebilir kılınmasıdır. Kırsal kalkınma politikaları kırsal alanda yaşanan dönüşüm sürecinde ortaya çıkan işsizlik ve göç gibi sosyo-ekonomik olumsuzlukların azaltılması ve gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesi öncelikli olmak üzere tarım politikaları ile tamamlayıcı bir şekilde uygulanacaktır. Bu kapsamda, üretici örgütlenmelerinin güçlendirilmesine, toprak ve su kaynaklarının etkin kullanımına, tarımsal işletmelerin rekabet güçlerinin artırılmasına öncelik verilecektir. AB kırsal kalkınma politikalarına uyum için gerekli kurumsal çerçeve oluşturularak, kırsal kalkınma fonlarının yönetimine ve etkin kullanımına ilişkin idari kapasite geliştirilecektir. Plan kırsal kalkınmadaki temel amacı, katma değeri yüksek yeni ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi ve böylece kırsal alanda yaşayan toplumun iş ve yaşam koşullarının kentsel alanlarla uyumlu olarak geliştirilmesi ve sürdürülebilir kılınmasıdır Ģeklinde tespit ve ilan ederek çok önemli bir hedef koyuyor yöneticileri

15 Planın Bu kapsamda, üretici örgütlenmelerinin güçlendirilmesine, toprak ve su kaynaklarının etkin kullanımına, tarımsal işletmelerin rekabet güçlerinin artırılmasına öncelik verilecektir. ġeklindeki yaklaģımını da çok isabetli ve çağdaģ buluyoruz. Topyekûn bir tarımsal kalkınmayı hedeflemeyen kırsal kalkınma projelerinin amacına ulaģması mümkün değildir. Erzurum un Tarım ve Hayvancılık Stratejisini tespit ederken, aslında bunu bir kırsal kalkınma seferberliği Ģeklinde düģünmenin zarureti ortadadır. Dokuzuncu planın yaklaģımı da bu Ģekildedir ve bu umut vericidir. Geleceğe yönelik vizyon arayıģlarında gözden ırak tutulmaması gereken bu önemli hususa iģaret ettikten sonra Bugünü konuģmaya devam edelim. GÖNÜL ZENGĠNĠ, ĠMKÂN FUKARASI ĠNSANLARIN MEKÂNI: KÖYLERĠMĠZ! Anadolu köylüsünün ortak özelliğidir misafirperverlik. Ama evinde-ocağında ne varsa konuğuyla paylaģmakta hiçbir bölge köylüsü bizim köylümüzle yarıģamaz. Diyelim keģif için hakim, proje ön çalıģması için mühendis, asayiģ iģleriyle ilgili Jandarma gitti herhangi bir köyümüze Hemen sürahiyle ayranı, Allah ne verdiyse sofrası hazırdır. Bunlardan önemlisi güler yüzüyle misafire gönül kapılarını açar köylümüz. Ancak eskiden bir sıkıntısı olurdu köylü ev sahiplerinin. Konutları misafir ağırlamaya çoğu kez uygun olmazdı. Hele de misafirin tuvalet ihtiyacı baģ gösterirse, konuğunu ağırlamanın zevkiyle tebessüm eden çehrede bir telaģ, bir mahcubiyet beliriverirdi. Allah selamet versin, Ģimdi baģka bir ile atanan bir ilçemizin Kaymakamı anlatmıģtı geçen yaz. Yakın bir köye projeleri takip için gitmiģ. BakmıĢ ki kadınlı çocuklu üçer beģer kiģilik gruplar bir tepenin arkasına gidiyor. Bir süre sonra da geri geliyorlar. Bir anlam vermeyip muhtara " bunlar nereye gidip bir süre sonra da geri dönüyorlar" Muhtar utana sıkıla efendim helâya gidiyorlar demiģ

16 Kırsal Kalkınmanın röntgen filmi iģte bu tablolardır. Özellikle köylerdeki kanalizasyon ve asfalt oranı köylere kaliteli kamu hizmeti konusunda bir fikir verir. Artık stablize yol, köprü, çeģme gibi bu güne kadar çoktan tamamlanmıģ olması gereken iģleri "Kırsal Kalkınma" baģarısı olarak göremeyiz.telefon, elektrik,fiber optik kablo gibi köy hizmetleri 1980'li yılların politik övünç laflarıydı. Geldiğimiz bu aģamada artık asfalt oranını bile "hizmet övüncü sayanlar" kanaatimce ayıp etmiģ olurlar. Ama ayıbın bundan da katmerlisini isterseniz, yukarıdaki tabloya bakın. Diğer illerle bizim köy yılları asfalt oranımızın karģılaģtırması, gerçekten ilgilileri mahcup edecek düzeyde. (RAKAMLAR DĠE) uzaktan parlayan sacları görünce sevindim. Evet, yoğun göç veren köylerimizde artık daha az kiģi yaģıyor. Ne yazık ki bu vatandaģlarımızın en temel ihtiyaçlarını karģılamakta geç kaldık. Köylümüzün ikamet ettiği konutlar genellikle bin sene öncesinin tekniği ile inģa ediliyor. Yuvarlak taģlar ve çamur. Çamura saman bile katmıyorlar. AĢkale depreminde gördük. Dört buçukluk zelzeleyle yerle bir oldu evler, ahırlar Genellikle ahırlarla, konutlar yan yana, iç içe Uzun yıllar, ekonomik yetersizlikten olacak köylümüz damına çatı yapamadı. Karlar erimeye baģladı mı odalara damla damla yağmur yağardı Adına damla der köylülerimiz Bu yaz bazı ilçeleri dolaģtım. Artık vatandaģ çatı çatmaya baģlamıģ. GüneĢin altında Görüyor musunuz, 21.asırda nelerden bahsediyoruz. Siyasetçiler de yıllarca öyle yaptılar. Kırsal kalkınmaya, köylüye hizmete içmesuyu götürme, stablize yol yapma olarak baktılar Bu gibi iģlerle övündüler. Elbette önemli Ģeylerdi bunlar, ama zaten sessiz sedasız yapılması ve çoktan bitirilmesi gereken hizmetlerdi. Hala da birçok köyümüzde vatandaģ suyunu çeģmeden taģıyor. ġebeke yapılmayan köyümüz bir hayli fazla. Evlere su bağlanamayınca da kanalizasyon yapılamıyor Hala birçok köyümüzde vatandaģla çalılıkların asırlara dayanan ünsiyeti sürüp gidiyor.

17 O yüzden kırsal kalkınma seferberliğine baģlamadan önce, inceden ince planlamaya ihtiyaç var. Yıllar itibarıyla köy bazında iskânı düģünülen nüfus planlanmalı ve ona göre kaliteli, modern konutlaģma teģvik edilmelidir. Bunun için, dün önerdiğimiz KÖYSEL DÖNÜġÜM PROJESĠ çerçevesinde yeni bir yapılanmaya ihtiyaç var: ġükür ĠÇME SUYUNDA ĠYĠYĠZ Ġçme suyu oranlarında gerçekten iyi durumdayız. Bu yıl Ģebeke içme suyu konusunda da önemli mesafe alındı KÖYDES projesi ile. ġebeke suyu olmayan köylerde Kanalzisayon da yapılamıyor. O bakımdan köylerde içmesuyu Ģebekelerinin tamamlanması çok büyük önem taģıyor. ÖNERĠYORUZ KÖYKONUT ĠDARESĠ KURULMALI Sadece Köylere konut üretmeye yönelik çalıģmalar yapacak KÖYKONUT idaresi süratle kurulmalıdır. Ankara da üst birlik ve illerde ĠL GENEL SEKRETERLĠĞĠ bünyesinde teģkilatlanacak olan bu kuruluģ, il çapında yıllık konut planlaması yapacak, konut projeleri, inģası ve kontrolünde hizmet yürütecek. Ġdare, konutları çok düģük faizlerle kredilendirecek ve hazine de makul bir miktar katkıda bulunacak. AB fonlarında bu konuda kaynak temini mümkündür. Ayrıca köylüye düģen meblağ, doğrudan gelir desteğinden tahakkuk eden miktardan mahsup edilecek. Eğer, doğrudan gelir uygulaması daha akılcı planlanıp, cep harçlığı gibi dağıtılmasaydı Köylünün ortak edileceği kooperatif ve küçük iģletmelere sermaye olarak aktarılsaydı KonutlaĢmaya sevk edilseydi Bugün köylerimizin çehresini değiģtiren baģarılardan bahsedebilirdik. AĢağıya, yıllar itibarıyla köylüye aktarılan doğrudan gelir miktarlarını alıyorum. Ġncelerseniz, ne kadar büyük bir kaynağın fuzuli tüketime aktarıldığını göreceksiniz.

18 KÖYDES: YARALARI SARMA PROJESĠ Bazı ilçe kaymakamlarımızla yaptığım sohbetlerden edindiğim izlenim Ģu. Bir süredir uygulanmakta olan KÖYDES projesi, son yıllarda köy sorunlarının çözümüne yönelik en baģarılı proje olmuģ. Bir kere bu amaçla hatırı sayılır bir kaynak aktarılmıģ. Hangi köye hangi hizmetin zaruri ve acil olduğunu bizzat kaymakamlar tespit emiģler. Al sana yerinden planlama. Ġhaleyi ve kontrolü de Kaymakamlıklar yapmıģ. Hizmet aģkıyla yanıp tutuģan genç yöneticilere güven gelmiģ. Bir projeyi planlamanın, bizzat yürütmenin zevkini tatmıģlar. Bu da hizmet Ģevklerini artırmıģ. Hem gerçek ihtiyaçlar tespit edilmiģ böylece, hem de daha ucuza mal edilmiģ iģler. Üstelik iģler zamanında tamamlanmıģ. Böylece yüzlerce köyün eksik olan su ve yol hizmetleri tamamlanmıģ. KÖYDES bence de baģarılı bir proje. Ancak sorunu kökten halledecek, kırsal kalkınmayı sağlayacak, köysel dönüģümü tamamlayacak bir proje değil elbette ve zaten amacı da o değil. BaĢarılı bir yaraları sarma projesi. Yerinden planlamanın, yerinden yönetimin, yerinden harcamanın güzel bir provası Bu tecrübenin daimi hale getirilmesinde yarar görüyorum. KÖYDES uygulamalarında benim gördüğüm temel eksiklik, aslında ĠL GENEL SEKRETERLĠĞĠNĠN KURULUġ KANUNUYLA ilgili bir eksiklik. O da Ģu. Ġl Genel Sekreterliği nin iģ ve hizmet planlamalarını görüģüp onaylayan, denetleyen, bütçesini yapan bir kurul var. ĠL GENEL MECLĠSĠ Ama ilçelerde uzantısı yok bu teģkilatın. Ġlçelerde benzer iģlevleri yürütecek meclisler düģünülmüģ olsaydı daha sistem daha sağlam temellere otururdu. Bu eksikliğin giderilmesi için vakit geçmiģ değil. ÖNERĠYORUZ ĠLÇE MECLĠSLERĠ OLUġTURULMALI Ġlçelerin yıllık kalkınma önceliklerini belirleyecek, acil ihtiyaçlarını köy ve mahalle düzeyinde tespit edecek ilçe planlama ve danıģma meclisi oluģturulmasına büyük ihtiyaç olduğu kanaatindeyim.

19 Bunun için bir yasal düzenlemeye ihtiyaç olacağını sanmıyorum. Vali oluruyla, sadece danıģma amaçlı ve bir ay süreyle KAYMAKAM baģkanlığında toplanıp müģavere edecek böyle bir kurul oluģturulabilir. Ġlçe danıģma meclisleri, Köy muhtarları Mahalle muhtarları, Ġlçe Daire Müdürleri, Varsa sivil kitle örgütlerinin Ģube baģkanları, Kanaat önderleri Ve ilçenin seçilmiģ il genel meclisi üyelerinden oluģabilir. Bu üyelerden teģekkül eden meclis her yıl bir ay toplanır, o yılın hizmet ve yatırım programıyla ilgili talepleri belirleyerek bir tavsiye raporu Ģeklinde ĠL GENEL MECLĠSĠNE SUNAR ÖNERĠYORUZ KÖYDES YÖNTEMLĠ HĠZMET YAPILANMASI Ġhtiyaç tespitlerinin ve hizmet planlama taslaklarının ĠLÇE MECLĠSLERĠNDE yapılarak ĠL GENEL MECLĠSLERĠNE ÖNERĠLDĠĞĠ, Ġl Genel Meclisinin onayından geçen yıllık hizmetlerin Ġlçe Kaymakamlıkları eliyle yürütüldüğü, Belli Miktarların altındaki Hizmet ihalelerinin Kaymakamlarca yapılıp denetlendiği bir modelin sürekli hale getirilmesi, KIRSAL KALKINMANIN hızlanmasını sağlayacaktır. Maliyeti düģürecek, iģlerin zamanında yapılmasına vesile olacaktır.. Böyle bir yapılanma için yasal düzenlemeye ihtiyaç var. Bir an önce bu yönde çalıģmalar baģlatılmasının yararına inanıyor ve böyle bir yapılanmayı öneriyorum. Tabii, böyle bir yapılanma düģünülürse, Kaymakamlıkların teknik ve denetim elemanları bakımından takviyesi gerekecektir. ERZURUM TARIMI NE HALDE, NEREYE DOĞRU GĠDĠYOR? Daphan Ovası, Erzurum Ovası, Pasin Ovası Yüzyıllarca ekilip biçilmiģ yöre insanının karnını doyurmuģ topraklardan bahsediyoruz. Erzurum da rençperlik hala karın doyuran bir iģ midir? Yoksa zaruretten karın tokluğuna yürütülen gizli bir iģsizlik mi? Ne

20 yazık ki birçok kiģi ikinci Ģıkkı iģaretleyecektir. Günümüzde bu toprakları ekip biçenler emeklerinin karģılığını alabiliyorlar mı? Rakamlara bir göz atarsak cevabımızın evet olmadığını göreceğiz. Erzurum da ortalama verim buğdayda 135, yoncada 750 ve fiğde 280 kg/da dır. Yapılan araģtırmalarda dekara kıraçta 250 kg ve suluda kg buğday, 1500 kg yonca ve 750 kg fiğ kuru ot verimi alınmıģtır. Ekilebilir tarım alanlarının dağılımı ile ilgili bilgilere de bir göz gezdirelim: Ġlde tarım alanlarının % 99,3 ünda tarla, % 0,7 sinde de bağ-bahçe tarımı yapılmaktadır. Ekim alanı olarak tahıllar % 37.9 ( ha), yemeklik dane baklagiller % 0.6 ( ha), endüstri bitkileri % 3.6 ( ha), yem bitkileri % 8.5 ( ha) ve nadas ise % 49.3 ( ha) dür. Erzurum da hayvancılık önemli bir geçim kaynağıdır. Bu nedenle yapılacak tarımsal faaliyetlerin hayvancılığı destekleyici mahiyette olması kaçınılmazdır. Halbuki nadas dahil tahıllar tarla arazisinin % 87.2 sinde ekilmekte ve tarım hububata dayanmaktadır. bitkilerinin ekimine ağırlık veriliyor. Erzurum gibi ağır coğrafi Ģartlarda tarımdan ziyade hayvancılık ön plana çıkıyor. Tarım geniģ bir kesimde artık hayvancılığa yem desteği için yapılıyor. Köyde yaģayanların bile hazır un almayı tercih ettiklerini gözlüyoruz. Ekmeklik hububat ekilmeyince yem Özellikle Ilıca ve Pasinler de pancar ekimine kota uygulanmaya baģlamasından sonra, yöre çitçisi alternatif ürün tespitinde zorlandı. Yem bitkilerine son yıllarda uygulanan oldukça elveriģli teģvikler, bir kısım çitçiyi bu alana yöneltti. Daphan ovasının ve Erzurum ovasının bir bölümünün sulu tarıma geçmesi özellikle YEM BĠTKĠLERĠ ÜRETĠMĠNĠ cazip hale getirmeye baģladı. Bu sürekli bir hal midir, hayvancılığın geliģmesiyle birlikte sürdürülebilir bir tarımsal faaliyet alanı olur mu bilemiyorum. Erzurum Ovası tekrar bir zirai umut olabilir mi çiftçiye, tamamen sulanır hale gelirse bu geniģ topraklardan bereket fıģkırır mı? Bu yönde çalıģmalar yapılıyor mu?

21 Ilıca kaymakamı ile bunları konuģtum. Daha sonra sunacağım size Pasin ovasında da, Ģeker pancarı kotasıyla birlikte ciddi sıkıntılar yaģandı. Patates ve Salatalık ekimlerinden iyi ürünler alınıyor ama Pazar bulmakta zorluk çekiliyor. Son birkaç senedir yemlik mısır ekiminden iyi sonuçlar alınmıģ bu yolda çalıģmalar yapılıyor. ORGANĠK TARIM UMUT OLABĠLĠR MĠ? Belki Bu biraz da konuya gösterilecek ilgiye, verilecek emeğe, yapılacak yatırıma bağlı ġu ana kadar, Ġstanbul Belediyesinin organik buğday alımı ile ilgili bağlantıları üreticiye umut verdi. Emeği geçenlere teģekkür borçluyuz. Uygulamanın yaygın hale getirilmesi için daha kapsamlı çalıģmalara, ileriye yönelik planlamalara ihtiyaç olduğu bir gerçek. Bu güzel uygulamayı benzerleri takip etmelidir. Ġç ve dıģ pazarda Erzurum un bu iģe uygun topraklarından alınan ürünlerin müģteri bulacağına inanıyor, tarım teģkilatlarını bu hususta yoğunlaģmaya çağırıyoruz. DAPHAN SULAMASINA BĠR ÇARE Kuzgun Barajından sulama amacıyla gelen sudan çiftçinin daha kolay ve ucuz yararlanması mutlaka sağlanmalı. Çitçi sulanabilir araziye sahip olduğu için bayram ediyor. Ancak sulama suyu çok pahalı. Bu konuda bazı çalıģmalar olduğu söyleniyor. O nedenle çok fazla ayrıntıya girmiyorum. Ama mutlaka çözülmesi gereken bir mesele olduğunun altını çizmekle yetiniyorum. Ġspir, Pazaryolu, Tortum ve Uzundere de seralarda alternatif ürünler denendiğine tanık oldum. Bodur ağaçlardan kolay pazarlanabilecek meyve üretimine uğraģıyor çiftçiler. Daha birçok umut veren çalıģma var. Erzurum tarımı düģe kalka düzlüğe çıkmaya uğraģıyor. Hayvancılığın geliģmesiyle sanırım daha da iyi bir noktaya gelecek. Ama bunun için zamana, emeğe ve ciddi yatırımlara ihtiyaç var. Erzurum da tarımsal alanda çok yetkili uzmanlar var. ĠĢin bilimsel yönünü çok yetkin Ģekilde ele alıp, inceliyorlar. Biz sadece bir durum tespiti yapıp geçiyoruz. Tarımın Erzurum için asıl unsuru olan Hayvancılık ve Su ürünlerine de bir nebze değinip bu konuyu bitireceğim. Yazının sonunda, tarım ve hayvancılıkla ilgili birkaç grafik ve tablo bulacaksınız. Orada da bazı ilerle mukayeseler var. Konunun zihninizde netleģmesini sağlayacak bilgiler olduğunu söyleyebilirim. HAYVANCILIK STRATEJĠ BELGESĠ Dokuzuncu planın ana ilkeler itibarı ile KIRSAL KALKINMA hususunda doğru bir bakıģ açısı sergilediğini belirtmiģtik yılları arasında uygulanması planlanan Tarım

22 Stratejisi Belgesi 30 Kasım 2004 tarih ve 2004/92 sayılı Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile kabul edilmiģtir. Söz konusu strateji belgesinin desteklemelerle ilgili olarak belirlediği esaslar var. Bu esasların HAYVANCILIKLA ilgili bölümlerinin bölgemiz Ģartlarına göre tekrar gözden geçirilmesi gerekiyor. Bundan daha da yararlısı, Erzurum Merkezli ve Doğu Anadolu yu içine alan yeni bir HAYVANCILIK STARTEJĠ BELGESĠNĠN hazırlanıp yürürlüğe girmesi olacaktır. Erzurum tarımı, hayvancılığa yönelik yem bitkisi üreten bir anlayıģla yapılandırılırsa daha anlamlı olur kanaatindeyim. DAP kanununda, GAP sulama alanlarında yetiģtirilecek yem bitkilerinin Erzurum hayvancılığına sunumundan bahseden bir bölüm hatırlyıyorum. Aslında geliģmiģ bir hayvancılık merkezi olacak Erzurum için, yem bitkileri ihtiyacını kendi ürününden karģılamak mümkün olabilecektir. HAYVANCILIK VE SU ÜRÜNLERĠ Sığır Islahı Geçen yaz ilçelerde yaptığım gezilerde Kaymakamların iki proje üzerinde çok heyecanlı ve arzulu çalıģmalarına tanık oldum. Bunlardan birisi, daha evvel bahsettiğim KÖYDES projesi idi. Diğer proje de HAYVAN IRKININ ISLAHI projesiydi. Hayvan ırkını ıslah çalıģmalarının uzun ve hazin bir hikâyesi var. Neredeyse otuz senedir yerel tarım teģkilatları bu iģle uğraģır dururlar. Ama sanıyorum uğraģma sıradan bir bürokratik çabayı aģamadı.

23 Montofon boğalar kamyonlara yüklenip köylere gönderildi. Zimmetle muhtarlara teslim edildi. Aman ha, sakın kıllarına zarar gelmesin diye de tembihlendi. Ara ırk danaları, tosunları gördüm. Gerçekten yaģıtlarından çok büyük, etli ve semizdiler. Kombinada da iyi para ediyorlardı. Ancak bu çabalar yeterli, istikrarlı ve sürdürülebilir olamadı. Hayvan ırkı ıslahına çok para ve emek sarf edildiği halde neden baģarı sağlanamadı? Erzurum da çok köklü bir Ziraat Fakültemiz var. Bakanlığın AraĢtırma Enstitüsü de mevcut. Yani bilimsel altyapıda sıkıntı yok. Uygulama birimlerinin ciddiyetinde kuģku duymuyorum. Fakat ortada bir gerçek var Erzurum da ıslah çalıģmalarında varılan sonuç, gösterilen çaba, verilen emekle mütenasip değil. ĠĢte bu karamsar tablo göz önündeyken, bu yaz gerçekten yoğun bir ıslah atağı baģlatıldı. GörüĢtüğüm Kaymakamlar Vali Beyin iki projeyi çık sıkı takip ettiğini, bunların da KÖYDES VE HAYVAN ISLAHI projeleri olduğunu söylüyorlardı. Çok umutluydular. Çok sayıda da suni tohumlama gerçekleģtirmiģlerdi ve verdikleri rakamlardan iģin iyi gittiği belli oluyordu. GörüĢtüğüm yetkililer projenin baģarılacağına kesin gözüyle bakıyorlardı. Bana verdikleri özet bilgileri sizinle paylaģıyorum: Erzurum da sığır varlığının % 68 ini oluģturan Doğu Anadolu Kırmızı ırkında besi performansını yükseltip, beside kârlılığı artırmak için özellikle yerleģim merkezlerinden uzak yöre ve iģletmelerde barınak, bakım ve besleme koģulları fazla değiģtirilmeden ticari melezlemeye yer verilerek ıslah çalıģmaları yürütülüyor. Bu uygulamada il, ilçe ve iģletmelerdeki koģullara ve üreticilerin tercihlerine göre ya Charolaise veya Aberdeen Angus boğalarının spermaları ile suni tohumlama