Bartholin kistleri vulva lokalizasyonlu kistler içersinde en sık görülen tiptir. Ayrıca vulvada keratinöz kistler ile musinöz kistlere de

Transkript

1 VULVA VE VAGİNA KİSTLERi Prof. Dr. Altan İPLİKÇİ ( *) Yard. Doç. Dr. Rıdvan İLHAN (") Asis. D:r. Sıtkı TUZLALI (") Asis. Dr. Olcay TÜZ ( *) Asis Dr. Bekir ARZUMAN (") ÖZET Bartholin kistleri vulva lokalizasyonlu kistler içersinde en sık görülen tiptir. Ayrıca vulvada keratinöz kistler ile musinöz kistlere de rastlanır. Vaginada Gartner kistleri ile Gartner kistlerine göre daha sık görülen, ancak klinik yönden pek önemi olmayan inklüzyon kistleri ve seyrek olarak müsinöz kistler yer alır. Bu çalışmada arşiv vakaları incelenerek bunların yaş, sıklık ve morfolojik yönleri araştınlmış ve elde edilen bulgular kaynak bilgile.. rinin ışığında değerlendirilmiştir. SUM 1 MARY Bartholin's cysts are the commonest type of cysts that are located in vulva. Keratinous and mucinous cyst are also seen. There are Gartnerian cysts in vagina, and more frequently than that, but having no clinical importance, the inclusion cysts, and very rarely mucinous cysts. Our cases of vulvar and vagina! cysts are studied ha ving respect to their features of age, incidence, morphology and the results are compared with those in literature and discussed. ( *) İstanbul Üniversitesi Tıp Faıkültesi Patoloji Anabilim Dalı. 411

2 ., ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENi GiRiŞ Vulvada yer alan kistlerden en sık görüleni Bartholin kistleridir. Değişici epitel ile döşeli olan bu kistlerin yanı sıra vulvada çok katlı yassı epitel ile döşeli olanu keratinöz kistler yer alır (3, 5, 7). Vulvada ayrıca mukus salgılayan yüksek silindirik epitel ile döşeli ve skuamöz metaplazi gösterebilen müsinöz kistler görülür (3). Vaginada y er alan kistler içersinde Gartner kanalı kistlerine sık rastlanır. Bu kistler silyalı ya da silyasız alçak kübik epitel ile döşelid'rler ı (1) _ Klinik yo - ''nden _. çok az _ o nemr ı ola n ın - kl- uzy.. - o n k' ıs t1e- n ıs e Gartner kistlerinden daha sık olarak görülür. Çok katlı yassı epitel ile d oş.. eli o lan b u k' _ıs tl _e_ r ge - n e ltkl- _ı e bir cerr - ah' _ ı gırışım -- ya d-a d- ogum "' t' ravmasını izler (1, 7). Ayrıca vaginad amüsinöz kistlere de rastlanır (7). Bu çalışmada İstanbul Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı'na ait vulva ve vagina kistleri konu olarak seçilmiş ve bu kistlerin morfolojik özellikleri ayrıntılı olarak incelenmeye çalışılmıştır. MATERYAL VE MET0-0 İstanbul Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Daıi biopsi materyali içersinde 1934n1985 yıllarına ait dönemde vulvada 187 Bartolin kisti, 12 epidern1oid kist ve 9 müsinöz kist olmak üzere toplam 208 ldst vakası, va g inada 24 _ Gartn e r k' _ıs ti _, 12 ı nı-tlüz- y_n o- kiı: t-' " ı ve _ musınoz k' ıs -t o_m -1 ak _ üzere toplam 38 kist vakası bulunmuştur. Bu vakalara ait parafin bloklardan sağlanan kesitler H + E boya yöntemi kullanılarak yeniden değerı.endirilmiştir. BULGULAR Vulvada yer alan 187 adet Bartolin kistinın tüm vulva kistleri arasında % 90 oranında yer ladığını gözledik. Bartolin kistlerinde yaşı bildirilen 181 vaka içersinde en küçük yaş 18, en büyük yaş 74 ve or.. tlaama yaş olup vakalar en sıklıkla 4. yaş dekadında yer almak~ taydı (Tablo I). Mikroskopik olarak bu kistik oluşumların çeperini değişici epitel (Resim 1) ya da yassı epitel ınetaplazisi gösteren tek sıralı kübik epitelin döşediğini gözledik. Vakalarımızda kist cidarında değişik derecelerde iltihabi hücre infiltrasyonlan olduğu gibi bazı vakalarda da müköz guddelerde hiperplazi mevcuttu. 412

3 ilhan IPLiKCİ TOZ TUZLALI HANKAN TABLO: I n.u;tolin KtSTLERINDE YAŞ İLE İLGİLİ BULGULAR Vulva Kistleri ( 208 Vaka) Bartolirı kisti ( 187 vaka % 90 > En Küçük Yaş : 18 En Büyük Yaı : 74 Ortalama Yaş ; Resim 1 : Bartolin kisti vakasıncla kist çeperini çok sıralı aegişici epitelin döşediği gö~ rülmekte ( H + E X 125 kez büyütiilmüştür) Epidermoid kist vakalarımızda en küçük yaş 28, en büyük yaş 63, ortalama yaş olup, vakalar en sıklıkla 3 ve 4. yaş dekadında yer almaktaydı. Bu kistlerin vulva kistleri içersindeki yeri % 6 idi (Tab.. lo II)... Epidermoid kist vakalanmızda kist cidarını mikroskopik olarak çok katlı yassı epitelin döşediğini gölzedik (Resim 2). 413

4 ZEYNEP KAMiL TIP BÜL TENi TABLO: il EPİDEBMOİD KİST YAKALARINDA YAŞ İLE İLGİLİ BULGULAR Vulva Kistleri (208 Vak.o) Epide1'1110id kist ( 12 vaka - % 6) En Küçük Yaş : 28 En Büyük Yaş : 63 Ortıılama Yaş : $ Res~m 2 : Epidennoid kist vakasmda kist cidarını çok katlı yıassı epitelin döş.ediği gt,t.. rülmekte (H + E x 125 kez büyütülmüştür) lıı [il lı r 1 1 lji 9 adet müsinöz kist vakamızda en küçük yaş 20, en büyük yaş 39 olup, ortalama yaş idi. Tümü eşit olarak 3 ve 4. dekadlannda yer alan müsinöz kistler tüm vulva kistlerinin % 4'ünü oluşturuyor.. du (Tablo III). 414

5 iplikçi ilhan TUZLALI TÜZ ARZUMAN TABLO: III MÜStNÖZ KİST YAKALARINDA YAŞ İLE İLGİLİ BULGULAR Vulva Kistleri (208 Vaka) M üsinöz kist ( 9 vaka - % 4) En Küçük Yaş : 20 En Büyük Yaş : 39 Ortalama Yaş : Vaginadaki 38 kist vakamız içersinde % 63 oram ile en sık görülerı kist Gartner kisti idi. Bu kistlerde en küçük yaş 20, en büyük yaş 75 olup, ortalama yaş olarak belirlendi. Vakalar en sıklıkla 4. yaş dekadında yer alıyordu (Tablo IV). TABLO: IV GARTNER KISTİ VAKALARINDA YAŞ İLE 1LG1Lİ BULGULAR Vagina Kistleri (38 Vaka) Gaartner kisti ( 24 vaka - % 68) En Küçük Yaş: 20 En Büyük Yaş: 75 Oıtalama Yaş : S Mikroskopik olarak Gartner kistlerinin kübik ya da silendirik epitel ile döşeli olduğunu gözledik. Bazı vakalarda yassı epitel metaplazileri mevcuttu (Resim 3). İnklüzyon kistlerinde en küçük yaş 18, en büyük yaş 75 ve ortalama yaş 35.9 olup vakalarımız en sık olarak 3. yaş dekadında yer alıyordu. Vagina kistleri içersinde % 32 oranında yer aldığını belir- - lediğimiz - (Tablo V) bu kistlerde mikroskopik olarak kist duvarını çok katlı yassı epitein döşediğini gözledik. "' Ayrıca vaginada 2 müsinöz kist vakamı zmevcut olup bu vaklaarın yaşlan 24 ve 35 idi (Tablo V). Bu vakalarda ise kist duvarını yüksek silendirik özellikte ve müsinöz nitelikte epitel döşüyordu (Resim 4). 415

6 ' Resim> 8 : Gıartner kisti vakasmda yüzeyde tek sıralı kübik, daha altta metaplazik çok btlı vaıısı epitel görülmekte (H+E x 125 kez büyütülmü tür) 1 i Resim 4 : Müsinöz kist vakasnda kisti döşeyen yüksek ısilendirlk özellikte ve müsinöz n.ıt.elikte epitel görülmekte ( H + E x 125 kez büyütülmliştür)

7 IPLiKCi ilhan.. TUZLALI.. TOZ.. ARZUMAN TABLO: V fnklüzyon VE MÜSİNöZ KİST YAKALARINDA YAŞ İLE İLGiLİ BULGULAR Vagina Kistleri (88 Voka) lnklüzyon kosti (12 vaka - % 32) En Küçük Yaş : 18 En Büyük Yaş : 75 Ortalama Yaş : ' Müsinöz kist (2 vaka % 5) Yaşlan : 24 ve 35 TARTIŞıMA Vulva kistleri arasında en sık olarak Bartolin kistleri görülmektedir. Bartolin belzerinin duktuslarının tıkanması sonucu oluşan bu kistler değişik türde epitel ile döşelidirler. Sıklıkla değişici epitel ile bazen basıklaşmış bir epitel ile döşeli olabileceği gibi bazı vakalarda kist sıvısının basıncı ya da iltihap nedeniyle kist epiteli seçilemeyebilir. Kist lumeninde mukoid nitelikte temiz bir sıvı bulunur (3, 7, 8). Kaynak bilgilerine uygun olarak niateryalimizde de vulvada la.. kalize 208 kist içersinde en sık olarak Bartolin kistlerine rastladık. 187.Bartolin kisti vakamız tüm vulva kistlerinin % 90'ını oluşturu.. yordu.. Bu kistler en sık olarak 4. yaş dekadındaki kadınlarda yer almaktaydı. Mikroskopik olarak da kaynak bilgilerine uygun şekilde kist epi.. teli değişik özellikler göstermekteydi. Kist duvannı çok sıralı değişici epitel, basıklaşmış tek sıra epitel ya da yassı epitel metaplazisi gös.. teren bu türlerde bir epitel döşemekteydi. Aynca bazı vakalarda kist cidarında değişik derecelerde iltihabi hücre infiltrasyonlan ve müköz gudde hiperplazisi vardı. Keratinöz kist ya da sebase kist olarak bildirilen kistler sebase bezlerin duktuslannm tıkanması sonucu ya da bu bezlerle ilişkisi oı.. madan ortaya çıkmaktadır. Bu kistleri çok katlı yassı epitel döşemekte ve lumende beyaz-soluk sarı ve peynirimsi bir materyal bulunmaktadır. Aynca kist cidarında dev hücre reaksiyonlan olabilmektedir (3, 6, 7). 417

8 ZEYNEP - KAMiL TIP BÜLTENi Vulva kistleri içersinde % 6 oranında rastladığımız ve keratinöz kist ya da sebase kist olarak adlandırılan ve bizim de epidermoid kist olarak adlandırmayı uygun bulduğumuz bu kistlere en sık 3 ve 4. yaş dekadlarında rastladık. Kaynak bilgilerine uygun olarak mikroskopik yönden bu kistlerin çok katlı yassı epitel ile döşeli olduğunu gördük. Bazı vakalarda dev hücre yapılan da mevcuttu. Vulvada ürogenital sinüs epitelinden kaynaklandığı düşünülen müsinöz kistleri yüksek silendirik özellikte mukus sekresyonu yapan epitel döşemektedir. Bu kistlerde en küçük yaş 14, en büyük yaş 79 ve ortalama yaş 34.6 olarak bildirilmektedir (3, 4). Vakalarımız içersinde % 4 oranında rastladığımız ve tümü 8 ve 4. yaş dekadlarında yer alan 9 müsinöz kist vakamızda kaynak bilgilerine uygun olarak mikroskopik yönden kist epitelinin müsinöz ni.. telikte ve yüksek silendirik özellikte olduğunu saptadık. Vagina kistleri içersinde en sık olarak agrtner kistleri ve inklüz.. yon kistleri görülmektedir. Müsinöz kistler ise nadirdir. Gartner kist.. leri mikroskopik olarak değişik türde epitel ile döşelidir. Eptel tek sıra kübik ya da silendirik olabilir. Bazen sekret vakuolleri içerir, bazen de yassı epitel metaplazisi gösterir (1, 2, 7). İnklüzyon kistleri ise çok katlı yassı epitel ile döşeli olup genellikle doğumdaki bir travma ya da cerrahi bir girişimi takiben ortaya çıkar. Ayrıca bu kistlerde vaakların çoğunluğunun yaşları arasında olduğu belirtilmekte.. dir (1, 2, 7, 9). Müsinöz epitel ile döşeli olan müsinöz kistler ise nadir görülen kistlerdir (1, 7). Materyalimizde yer alan 38 vagina kisti içersinde en sık olarak (% 63) Gartner kistine rastladık. Bu kistlerde ortalama yaş idi. Kaynak bilgilerine uygun olarak bu kistleri döşeyen epitel tek sıralı 'kübik ya da silendirik ve bazen de vakuollü sitoplazmalı hücrelerden ibaretti. Bazı vakalarda yası:ı epitel metaplazilerine de rastladık. İnklüzyon kisti olarak tanımladığımız vakalarımız vagina kistle~ rinin % 32'sini oluşturmaktaydı. Biopsi gönderme raporlraında ı ravma ya da bir cerrahi girişim olup olmadığı hakkında bir bilgi verilmedi~ ğinden kist oluşumu hakkında bir bilgiye sahip olamadık. Ortalama yaşı 35.9 olarak belirlediğimiz bu kistlerde kaynak ıbilgilerinde bahse.. dilen şekilde lumeni.çok katlı yassı epitelin döşediğini gözledik Vagina kistleri içersindrı % 5 oranında gözlediğimiz müsinöz kist~ lerde ise cidarı kaynak bilgilerinde belirtildiği şekilde müsinö ıı nite ilkte ve yüksek silendirik özellikte epitelin döşediğini gördük. 418

9 İPLIKCI İLHAN TUZLALI TOZ ARZUMAN KAYNAKLAR 1. Blaustein, A. Sedlis, A. : Diseases of thc Vagina. Blaustein, A. : Pathology of the Female Genital Tract. 2nd Ed., Springer-Verlq,g, New York, Heide1berg, Berlin, kita:hmdan. 2. Deppish, L. M. : Cysts of the vaız:ina, dassification and dink correlations. Obstı:,~. Gynecol. 45: 632, Fıiedrich, E. G., Wilkinson, E. J. : The Vulva. Blaustein, A. : Patholog-y of the Female Genital Tract. 2nd Ed., Springer-Verlag, New Yor, Heidelberg, Berlin, 1982 kitabından. 4. Friedrioh, E. G., Wilkinson, E. J.: Mucous cysts of the vulv ar ve stibule. Obstet. Gynecol. 42 : 407, Compel, C., &ilverherg, S. G. : Pathology in Gynecology aı1d Obstetrics. 3rd Ed. J. B. Lippincott Cowpany, Philaddp:hia 1!) Knox, J. M., Freeman, R. G.: Epidennal tumo:ırs. Clin. Oıbstet. Gynecol. 8: 925, l9m. 7. Novak, E. R, Woodruff, J. D. : Novak's Cynecologic and Obstetric Pathology. 8th Ed. W. B. Sat.nders Company, Phila.delphia, Lo11don, Toronto, Tancer, M. ı, : Bartholin's cysts and paraurethral lesions. Clin. Obstet. Cynecol. 8: 982, Williams, G. A. : Postsurgkal and post-traumatic tumors. Clin. Obstet. Gynecol. 8 : 1020,