T.C. ÇORUM VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUM İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 T.C. ÇORUM VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUM İL ÇEVRE DURUM RAPORU 2009

2

3 ÇORUM İLİ ÇEVRE DURUM RAPORU TEŞEKKÜR Bu kitabın hazırlanışındaki katkılarından dolayı tüm Kamu Kurum ve Kuruluşlarına teşekkür ederiz. Hazırlayan: Birol SAYIN Çevre Mühendisi Raporun Hazırlandığı Yıl : 2010 Basım Yılı :2010 Raporun İçerdiği Bilgilerin Ait Olduğu Yıllar :2009

4 ULUSAL ÇEVRE ANDI Şimdiki ve Gelecek Kuşakların Temiz ve Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkına Sahip Olduğu Gerçeğinden Hareketle Çevreye Duyarlı Bir Kalkınmadan Yana Olduğumu Vurgulayarak, Doğal Kaynakların Ekonomik Kalkınmanın Hem Kaynağını Hem Sınırını Oluşturduğunu Bilerek, Çevrenin Korunması ve Geliştirilmesinden Bireysel Katkı ve Katılımın Gereğine ve Önemine İnanarak, Çevresel Değerlere Sahip Çıkıp Zarar Verenleri Uyaracağıma, Doğal Kaynaklardan Faydalanırken Tutumlu Davranacağıma, Sürdürülebilir Kalkınma İlkeleri Doğrultusunda Hareket Edeceğime, Bu Yönde İşbirliği ve Dayanışma Anlayışı İçerisinde Hareket Ederek, Çevre Konusunda Herkese Örnek Olacağıma Söz Veririm.

5

6 KAYNAKÇA İl Özel İdaresi, Çorum Belediye Başkanlığı, İl Emniyet Müdürlüğü, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı Samsun Bölge Müdürlüğü, İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü 5.Bölge Müdürlüğü, Karayolları 7.Bölge Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü, İl Tarım Müdürlüğü, İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, YEDAŞ İl Müdürlüğü, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Orman İşletme Müdürlüğü, (Çorum, İskilip, Kargı) Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Samsun Bölge Müdürlüğü, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, YÖKYK Yurt Müdürlüğü, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Samsun Bölge Müdürlüğü, TEİAŞ Genel Müdürlüğü 10. İletim Tesis ve İşletme Grup Müdürlüğü, Çorum 1995, Çorum Ticaret ve Sanayi Odası Kataloğu, Çevre Mühendisliğine Giriş-İTÜ İnşaat Fakültesi 1984, 2000 Genel Nüfus Sayımı Ankara-Mart 2002, 2008 Genel Nüfus Sayımı Ankara, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı, TEMA Vakfı, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği.

7 İÇİNDEKİLER A. COĞRAFİ KAPSAM A.1. Giriş A.2. İl ve İlçe Sınırları... 1 A.3. İlin Coğrafi Durumu A.4. İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu... 2 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi.5 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma...6 A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya...6 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları....8 B.1.1. Güneş B.1.2. Su Gücü B.1.3. Kömür B.1.4. Doğalgaz B.1.5. Rüzgar B.1.6. Biyokütle...8 B.1.7. Petrol B.1.8. Jeotermal Sahalar B.2. Biyolojik Çeşitlilik B.2.1. Ormanlar....9 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları B.2.2. Çayır ve Mera B.2.3. Sulak Alanlar B.2.4. Flora B.2.5. Fauna B.2.6. Milli Parklar,Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler B.3. Toprak B.4. Su Kaynakları B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları B.4.3. Akarsular B.4.4. Göller ve Göletler B.5. Mineral Kaynaklar B.5.1. Sanayi Madenleri B.5.2. Metalik Madenler B.5.3. Enerji Madenleri B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler... 27

8 C. HAVA (ATMOSFER VE İKLİM) C.1. İklim ve Hava C.1.1. Doğal Değişkenler C Rüzgar C Basınç C Nem C Sıcaklık C Buharlaşma C Yağışlar C Yağmur C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı C Seller C Kuraklık C Mikroklima C.1.2. Yapay Etmenler C Plansız Kentleşme C Yeşil Alanlar C Isınmada Kullanılan Yakıtlar C Endüstriyel Emisyonlar C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları C.3.Atmosferik Kirlilik C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri.. 39 C.3.2. Asit Yağışlarının Etkileri C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri C.4.1. Doğal Çevreye Etkileri C Su Üzerindeki Etkileri C Toprak Üzerine Etkileri C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri C İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri. 41 D. SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı D.1.1. Yeraltı Suları D.1.2. Jeotermal Kaynaklar D.1.3. Akarsular...42 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar...42 D.1.5. Denizler. 42 D.2. Doğal Drenaj Sistemleri. 42 D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri... 43

9 D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik 43 D.3.2. Akarsularda Kirlilik...43 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik...43 D.3.4. Denizlerde Kirlilik..43 D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri...44 D.5.1. Tuzluluk. 44 D.5.2. Zehirli Gazlar. 44 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler...44 D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler D Siyanürler D Petrol ve Türevleri...45 D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller...45 D Pestisitler ve Su Kirliliği D Gübreler ve Su Kirliliği D Deterjanlar ve Su Kirliliği D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler D.5.7. Patojenler...45 D.5.8. Askıda Katı Maddeler...45 D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği...45 E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yapısı E.2. Toprak Kirliliği...46 E.2.1. Kimyasal Kirlenme E Atmosferik Kirlenme E Atıklardan Kirlenme E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme E.3. Arazi E.3.1. Arazi Varlığı E Arazi Sınıfları...47 E Kullanım Durumu...50 E.3.2. Arazi Problemleri F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Tipleri F.1.1. Ormanlar F Ormanların Ekolojik Yapısı F İlin Orman Envanteri F Orman Varlığının Yararları...57 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları F.1.2. Çayır ve Meralar F.1.3. Sulak Alanlar F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) F.2.Flora F.2.1. Habitat ve Toplulukları F.2.2. Türler ve Populasyonları F.3. Fauna... 60

10 F.3.1. Habitat ve Toplulukları F.3.2. Türler ve Populasyonları F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları F Evcil Hayvanlar F Sahipli Hayvanlar...60 F Sahipsiz Hayvanlar...60 F Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar.61 F Hayvan Hakları İhlalleri...61 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği...61 F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları F Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar..63 F Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları...74 F /9/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar...74 F /11/1986 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. Maddesinde Tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri 75 F Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar...75 F Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar F Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler...75 F Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar...75 F Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar...75 F Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar F Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları

11 F /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar F /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak Belirlenmiş Alanlar...76 F /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı Tarafından Yayımlanmış Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar F Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar F /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar...76 F /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar F.4.3. Korunması Gereken Alanlar...76 F Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) F Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı F Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşama Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler F Göller, Akarsular, Yeraltısuyu İşletme Sahaları...77 F Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar F Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar (*) Hassas Yöreler Kapsamına Giren F.4. Bölümündeki Alanlar İçin İstenen Bilgiler Alanın Resmi Adı Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb. bilgiler dahil) Alanı Toplam Alan (km 2 ) Kara Yüzeyi (km 2 ) Su Yüzeyi (km 2 )... 77

12 3.4. Kıyı Uzunluğu (m) Alanın Açıklamalı Tanıtımı Yasal Konumu Yerleşimler ve Nüfusları Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel) İklim Özellikleri Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler) Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltı suları, varsa jeotermal kaynaklar da dahil) Toprak Yapısı Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri, endemik ve tehdit altındaki) Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaşım ve altyapı, vb.) Mevcut Sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan Uzaklaştığı Alanlar, vb.) Alanın Resmi Adı Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb. bilgiler dahil) Alanı Toplam Alan (km 2 ) Kara Yüzeyi (km 2 ) Su Yüzeyi (km 2 ) Kıyı Uzunluğu (m) Alanın Açıklamalı Tanıtımı Yasal Konumu Yerleşimler ve Nüfusları Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel) İklim Özellikleri Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler) Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltı suları, varsa jeotermal kaynaklar da dahil) Toprak Yapısı Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri, endemik ve tehdit altındaki) Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaşım ve altyapı, vb.) Mevcut Sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan Uzaklaştığı Alanlar, vb.) Alanın Resmi Adı Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb. bilgiler dahil) Alanı Toplam Alan (km 2 ) Kara Yüzeyi (km 2 ) Su Yüzeyi (km 2 ) Kıyı Uzunluğu (m) Alanın Açıklamalı Tanıtımı...80

13 5. Yasal Konumu Yerleşimler ve Nüfusları Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel) İklim Özellikleri Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler) Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltı suları, varsa jeotermal kaynaklar da dahil) Toprak Yapısı Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri, endemik ve tehdit altındaki) Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaşım ve altyapı, vb.) Mevcut Sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan Uzaklaştığı Alanlar, vb.) G. TURİZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri G Konum G Fiziki Özellikler...93 G.1.2. Kültürel Değerler G.2. Turizm Çeşitleri G.3. Turistik Altyapı G.4. Turist Sayısı G.5. Turizm Ekonomisi G.6. Turizm-Çevre İlişkisi H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1. Genel Tarımsal Yapı H.2. Tarımsal Üretim H.2.1. Bitkisel Üretim H Tarla Bitkileri H Buğdaygiller H Baklagiller H Yem Bitkileri H Endüstriyel Bitkiler H Bahçe Bitkileri H Meyve Üretimi H Sebze Üretimi H Süs Bitkileri H.2.2. Hayvansal Üretim H Büyükbaş Hayvancılık H Küçükbaş Hayvancılık H Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi) H Su Ürünleri H Kürk Hayvancılığı

14 H Arıcılık H.3. Organik Tarım H.4. Tarımsal İşletmeler H.4.1. Kamu İşletmeleri H.4.2. Özel İşletmeler H.5. Tarımsal Faaliyetler H.5.1. Pestisit Kullanımı H.5.2. Gübre Kullanımı H.5.3. Toprak Kullanımı I. MADENCİLİK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri I.1.2. Metalik Madenler I.1.3. Enerji Madenleri I.1.4. Maden Kanunu na Tabi olan Doğal Malzemeler I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri I.3. Cevher Zenginleştirme I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları J. ENERJİ J.1. Birincil Enerji Kaynakları J.1.1. Taşkömürü J.1.2. Linyit J.1.3. Asfaltit J.1.4. Bitümlü Şist J.1.5. Hampetrol J.1.6. Doğalgaz J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) J.1.8. Orman J.1.9. Hidrolik J Jeotermal J Güneş J Rüzgar J Biyokütle J.2. İkincil Enerji Kaynaları J.2.1. Termik Enerji J.2.2. Hidrolik Enerji J.2.3. Nükleer Enerji J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı J.4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar

15 K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ K.1. İl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayıları ve İstihdam Durumu K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1.Altyapı L.1.1. Temiz Su Sistemi L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi L.1.3. Yeşil Alanlar L.1.4. Elektrik İletim Hatları L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları L.2. Ulaşım L.2.1. Karayolları L Karayolları Genel L Ulaşım Planlaması L Toplu Taşım Sistemleri L Kent İçi Yollar L Araç Sayıları L.2.2. Demiryolları L Kullanılan Raylı Sistemler L Taşımacılıkta Demiryolları L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı L Limanlar L Taşımacılık L.2.4. Havayolları L.3. Haberleşme L.4. İlin Plan Durumu L.5. İldeki Baz İstasyonları M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama M.1.1. Kentsel Alanlar M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri M Kentsel Büyüme Deseni M Planlı Kentsel Gelişme Alanları M Kentsel Alanlarda Yoğunluk M Kentsel Yenileme Alanları M Endüstri Alanları Yer Seçimi

16 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar M.1.2. Kırsal Alanlar M Kırsal Yerleşme Deseni M Arazi Mülkiyeti M.2. Altyapı M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri M.3.1. Kamu Binaları M.3.2. Okullar M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler M.3.5. Endüstriyel Yapılar M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma M.3.10.Yerel Mimari Özellikler M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik M.4.2. Göçler M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik) M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı M.4.5. Konut Yapım Süreçleri M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri M.5.1. Görüntü Kirliliği M.5.2. Binalarda Ses İzolasyonu M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü M.5.5. Kentsel Atıklar M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı M.6. Nüfus M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı M.6.3. İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları M.6.4. Nüfus Değişim Oranı N. ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar N.2. Tehlikeli Atıklar N.3. Özel Atıklar N.3.1. Tıbbi Atıklar N.3.2. Atık Yağlar N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar N.3.4. Pil ve Aküler N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller N.3.6. Tarama Çamurları N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar...207

17 N.4. Diğer Atıklar N.4.1. Ambalaj Atıkları N.4.2. Hayvan Kadavraları N.4.3. Mezbaha Atıkları N.5. Atık Yönetimi N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri N.8.1. Katı Atıkların Depolanması N.8.2. Atıkların Yakılması N.8.3. Kompost N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri O. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM O.1. Gürültü O.1.1. Gürültü Kaynakları O Trafik Gürültüsü O Endüstri Gürültüsü O İnşaat Gürültüsü O Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler O Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü O.1.2. Gürültü ile Mücadele O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri O.1.4. Gürültünün İnsanlar Üzerine Olan Etkileri O Fiziksel Etkileri O Fizyolojik Etkileri O Psikolojik Etkileri O Performans Üzerine Etkileri O.2.Titreşim P. AFETLER P.1. Doğal Afetler P.1.1. Depremler P.1.2. Heyelan ve Çığlar P.1.3. Seller P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri P.1.6. Fırtınalar P.2. Diğer Afetler P.2.1. Radyoaktif Maddeler P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar P.2.3. Tehlikeli Maddeler P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri P.3.1. Sivil Savunma Birimleri...171

18 P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri P.3.3. İlkyardım Servisleri P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası Taşınımı İçin Alınan Tedbirler P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1. Temel Sağlık Hizmetleri R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar R İçme, Kullanma ve Sulama Suları R Denizler R Zoonoz Hastalıklar R.1.3. Gıda Hijyeni R.1.4. Aşılama Çalışmaları R.1.5. Bebek Ölümleri R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri S. ÇEVRE EĞİTİMİ S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile İlgili Faaliyetleri S.2. Çevre İle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri S.2.1. Çevre Vakıfları S.2.2. Çevre Dernekleri S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması T.4. Çevrenin İnsan- Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi...230

19 TABLOLAR LİSTESİ B Yılı Güneşlenme Değerleri... 8 B.2. Çorum İli Sınırları İçerisinde Bulunan Kömür İşletmeleri B.3. Çorum İli Orman Varlığı....9 B Yılı Üretim Durumu...10 B.5. Akarsular ve Özellikleri B.6. Sulama Göletleri.21 B.7. Küçük Ölçekli Sulama Göletleri. 22 B.8. İşletmede Olan Göletler ve Özellikler. 25 B.9. Göletler ve Özellikler.26 B.10. Kum-Çakıl ve Taş Ocakları 27 C Yılı Rüzgar Değerleri C Yılı Mahalli Basınç Değerleri..31 C Yılı Nispi Nem Değerleri...31 C Yılı Sıcaklık Değerleri.. 32 C Yılı Aylara Göre Yağış Miktarı C Yılı Kar, Dolu, Sis ve Kırağılı Günler C.7. Yıllar İtibarıyla Doğalgaz Abone Sayısı.. 35 C.8. Araç Sayıları C Yılı KVS Değerlerinin Aşıldığı Gün Sayısı...38 D.1. Akarsuların Özellikleri...42 D.2. Derinçay da Yapılan Analiz Sonuçları...43 D.3. Yeni Hayat Barajı Analiz Sonuçları.. 44 D.4. Çorum Barajında Yapılan Analiz Sonuçları...44 E.1. Arazi Dağılımı..46 F.1. Çorum İli 2009 Yılı Üretim Durumu F.2. İskilip İlçesi Ağaç Türleri İtibariyle Orman Dağılımı 55 F.3. İskilip İlçesi 2009 Yılı Üretim Durumu F.4. Kargı İlçesi 2009 Yılı Üretim Durumu F Yılı Üretim Durumu G.1. Festivaller ve Özel Günler 107 G.2. Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri.108 G.3. Turizm Yatırımı Belgeli Konaklama ve Yeme İçme Tesisleri..108 G.4. Turizm İşletmesi Belgeli Yeme İçme Tesisleri G.5. Belediye Belgeli Konaklama ve Yeme İçme Tesisleri 109 G.6. Seyahat Acentaları 110 G Yılında Konaklayan Turist Sayısı..111 G.8. İlimize Gelen Turist Sayısı ve Müze Ziyaretçileri.127 G.9. Müzeler ve Örenyerleri Ziyaretçi Sayıları ve Gelir Durumu H Yılı Buğdaygiller Üretimi.143 H Yılı Baklagiller Üretimi 144 H Yılı Yem Bitkileri Üretimi.. 144

20 H Yılındaki Endüstriyel Bitkiler Üretimi..144 H Yılındaki Meyve Üretimi.145 H Yılındaki Sebze Üretimi. 145 H Yılındaki Büyükbaş Hayvancılık 146 H Yılındaki Küçükbaş Hayvancılık H Yılı Sonu İtibariyle Kanatlı Sayıları..146 H Yılındaki Arıcılık.147 H Yılındaki Pestisit Kullanımı H Yılındaki Gübre Kullanımı I.1.Sanayi Madenleri I.1.Metalik Madenler I.1.Enerji Madenleri I.1.Kum-Çakıl ve Taş Ocaklarına Verilen Ruhsatlar 150 J.1. Enerji Tüketimi K.1.Sanayi Siciline Kayıtlı Tesisler(Tüm tesisler) K.2. Sanayi Siciline Kayıtlı Tesisler (10 kişi ve üzerinde çalıştıran tesisler) K.3. Sanayinin İlçelere Göre Dağılımı 157 K.4. Genel Anlamda Sanayi Gruplandırması 157 K.5.İlimizde Bulunan Arıtma Tesisleri L.1.Temiz Su Sistemi L.2. Çomar Barajından Arıtılan Suyun Parametre Değerleri L.3. Yenihayat Barajından Arıtılan Suyun Parametre Değerleri L.4. Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi L.5. Mevcut Yeşil Alanlar 163 L.6. Elektrik İletim Hatları.164 L.7. İl Sınırları İçerisinde Kalan Enerji İletim Hatları L.8. Çorum İli Köy Yolları Ağı L.9. İl Sınırlarındaki Yollar L.5. Mahallelerdeki Yollar L.6. Mevcut Motorlu Araç Sayıları M.1. Mahallelerdeki Nüfus Yoğunluğu..179 M.2. Yatılı İlköğretim Bölge Okulları M.3. Hitit Üniversitesi Akademik Birimler M.4. Hastane ve Sağlık Tesisleri..193 M.5. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi : 197 M.6. Yıllara Göre Merkez ve İlçelerdeki Nüfus Değişimi.198 M.7. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 201 M.8. Merkez ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları M.9. Yıllara Göre Nüfus Artış Hızı.203 N.1.Atık Komposizyonu N.2.Tehlikeli Atık Oluşturan Sanayi Tesisleri N Yılı Tıbbi Atık Miktarı

21 R.1. Sağlık Kurumları Dağılımı R.2. Bulaşıcı Hastalıklar R.3. Numune Sonuçları R.4. İçme ve Kullanma ve Sulama Suları R.5. Aşılama Çalışmaları..219 R.6. Ölümlerin Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı. 220 T.1. ÇED Olumlu Kararı Verilmiş Faaliyetler T.2. ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Faaliyetler..231 GRAFİKLER LİSTESİ L.1. EMR Ölçüm Sonuçları.175 M.1. Nüfus Artış Grafiği.197 M.2. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 201 M.3. Nüfus Yoğunluğu..202 M.4. Nüfus Değişim Grafiği.203 R.1. Bebek Ölüm Nedenleri..220 T.1. Emisyon İzin Durumları T.2. Doğalgaz Kullanımı T.3. Egzoz Emisyon Ölçüm Durumu T.4. Deşarj İzin Durumları...226

22

23 A. COĞRAFİ KAPSAM A.1. Giriş: Çorum, İç Anadolu nun kuzeyi ile Orta Karadeniz Bölgesinin iç kısımlarında oldukça geniş bir alanı kapsayan bir ilimizdir. Bu geniş alan tarih öncesi ve tarih çağlarında önemli kültürlere, uygarlıklara sahne olmuştur. Ancak bu kültür ve uygarlıkları bugünkü il sınırları ile çakıştırmak veya sınırlamak olanaksızdır. Bu nedenle Çorum un eski çağ tarihini incelerken ili yöreden soyutlamadan bir bütünün parçası olarak düşünmek gerekmektedir. Yörenin değişik dönemlerde değişik adlarla anıldığı görülmektedir. Bugünkü Çorum İli Anadolu nun ilk adı bilinen bölgesinde yer almaktadır. İç Anadolu ile Karadeniz Bölgesi nin sınırında bulunan Bayat, İskilip ve Osmancık İlçelerinin maden yatakları bakımından çok zengin olması, tarih öncesi yerleşmelerin yörede yoğunlaşmasına neden olmuştur. Fiziki coğrafyasının da ticarete uygun olması gelişmeyi hızlandırıcı bir unsur olmuştur. Yörede İ.Ö. 4. binde başlayan yerleşmeler, madenlerin işleme geçirilmesi ile gelişerek 3.binde Anadolu nun en zengin beyliklerini oluşturmuşlardır. İ.Ö. 2. binin başlarında Hititler yöreyi etkisi altına almıştır. Daha sonra sırasıyla Frig ler, Persler, Pont Krallığı ve Galatların egemenliğine geçen yöre, doğal olarak tarihte pek çok değişik adla anılmaktadır. Hititlerin başkenti olan Hattusaş, Boğazkale İlçesindedir. Alacahöyük ve Ortaköy de de çok değerli kalıntılar olup, uzun yıllardır süren kazılar aralıksız devam etmektedir. Çıkarılan eserler Çorum, Boğazkale, Alacahöyük ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzelerinde sergilenmektedir. A.2. İl ve İlçe Sınırları: Çorum İlinin Merkez İlçe dahil 14 ilçesi, 24 beldesi, 727 köyü vardır. İlçeler: 1.Merkez 2.Alaca 3.Bayat 4.Boğazkale 5.Dodurga 6.İskilip 7.Kargı 8.Laçin 9.Mecitözü 10.Ortaköy 11.Osmancık 12.Oğuzlar 13.Sungurlu 14.Uğurludağ 1

24 A.3. İlin Coğrafi Durumu: Çorum İli; Orta Karadeniz Bölümünün iç kısmında yer almaktadır. Doğuda Amasya, güneyde Yozgat, batıda Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzeydoğuda Samsun, güneybatıda Kırıkkale ile çevrilidir. Yüzölçümü km² dir. Enlem ve boylam değerlerine göre ise; 34 derece 04 dk. 28 sn. doğu boylamları ile 39 derece 54 dk.20 sn. kuzey enlemleri arasında yer almaktadır. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği (rakımı) 801 m.dir. Ankara' ya 244, İstanbul' a 608, Amasya' ya 92, Sinop' a 294, Samsun' a 172, Tokat' a ise 188 km. mesafededir. İlçelerin İl merkezine uzaklıkları ise; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir. A.4. İlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu: Bölgenin jeolojik yapısında iki ana kütle (kayaç) grubu göze çarpar. Bunlardan birincisi Metamorfik seri (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi ise, Tortul Kütleler dir. İlin asıl jeolojik karakterini 3. jeolojik zamanın sonları ile 4. jeolojik zamanda meydana gelen oluşumlar meydana getirmektedir. Bununla birlikte, jeolojik devirlerden ilkel zaman olarak bilinen Arkean ve Prekambrien devirlerine ait Çorum Merkez İlçe, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü ve bilhassa Kargı İlçelerinde çeşitli metamorfik (başkalaşım) topraklarına rastlanılmıştır. Özellikle 3. jeolojik zamanın kütlelerinden olan jips (kireçtaşı) ve kayatuzu yatakları ile karbon miktarı % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataklarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut-Zambal-Karakaya-Ayva ve Ovacık Köyünde) rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kütlelerinden olan trakit, granit, bazalt ve andezit gibi kütle arazisine de Çorum Merkez İlçesinde, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık ve İskilip ilçelerinde rastlanmaktadır. Tortul kütlelere ise ilin çoğu yörelerinde rastlanmaktadır. Çorum; Alp-Himalaya Orojenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem içerisinde yer alan K.A.F. (Kuzey Anadolu Fay Hattı) üzerinde yer almaktadır. K.A.F. il merkezinin 20 km. kuzeyinden geçmektedir. Dağlar : İl sınırları içerisinde bulunan dağlar, genel olarak yüksek sayılmayacak niteliktedir. Ortalama yükseltileri 1500 m. dolayındadır. Bunlar Orta Karadeniz Bölümündeki Canik Dağları ile Ilgaz ve Küre Dağlarının başlangıç noktalarını teşkil eden silsileler şeklinde güneye doğru (Bozok Yaylasına) gittikçe alçalırlar. Yükseklikleri m. arasında değişen tepeleri ile bir taraftan Kızılırmak vadisi kıyılarında, diğer taraftan Yeşilırmak ın Çekerek Suyu kıyılarında uzayıp giderler. Çorum dağlarının yüksek kısımları İskilip- Osmancık ve Kargı ilçeleri toprakları üzerindedir. Merkez İlçenin kuzeyinde Eğerci Dağ sıraları, Batı yönde Alagöz ve Kösedağları yer alır. Bu iki dağ sıraları arasında Kırkdilim Boğazı bulunmaktadır.güneyde uzanan Dört Tepe silsileleri güneydoğuya doğru uzanarak Mecitözü ve Ortaköy ilçesindeki Karadağ silsileleri ile birleşir. Aynı şekilde ilçenin güneyinde ve güney batısında uzanan dağ sıraları, Sungurlu ilçesi içindeki Kartal Dağlarına kadar uzanmaktadır. 2

25 Osmancık İlçesindeki Kızılırmak Vadisi boyunca uzanan Çal ve Ada Dağları; Kargı İlçesi sınırları içinde devam ederek Çorum un en yüksek dağlarından olan Kös Dağlarındaki Erenler Tepesine (2097 m.) ulaşır. Aynı dağ sıralarının güneyinde İskilip ilçesinin Teke Dağı, Kavak Dağı, Göl ve Deveci Dağları ile Çakarözü Dağlarını meydana getirdiği görülmektedir. Çorum İlinde Yüksekliği m. yi aşan dağlar: Dağın Adı Yüksekliği (m) Erenler Tepesi (Kargı da Kös Dağı Üzerinde ) 2097 Türbe Tepe (Kargı da) 1981 Kara Tepe (Mecitözü nde) 1846 Kırklar Dağı (Mecitözü nde) 1791 Köse Dağı (Çorum da) 1750 Dede Çal (Osmancık ta) 1730 Kartal Tepe (Sungurlu da) 1700 Teke Dağı (İskilip te) 1700 Ovalar : Çorum Ovası : Merkez İlçenin üzerinde, m. yüksekliğindedir. Üzerinde Bayat-Ömerbey Deliler-Gürcü-Elemin-Sarmaşa-Buluz-Celilkırı ve Yaydiğin Köyü toprakları bulunmaktadır. Ovanın doğu ve kuzey yönlerinde fay hatları vardır. Bozboğa Ovası: Merkez İlçeye bağlı Bozbuğa-Yenice-Çayhatap-Sarimbey- Kadıkırı-Ahilyas-Harzadın-Abdalata-Büğdüz köyleri bulunmaktadır m. yüksekliğindedir. Ovasaray Ovası : Çorum a km. uzaklıkta, Ovasaray-Kayı-Boğabağı-Maza- Sarta-Üyük-Karapınar ve Karacaköy toprakları vardır m. yüksekliğindedir. Seydim Ovası: Çorum a 15 km uzaklıkta, 950 m. yüksekliğinde, küçük bir ovadır. Hüseyin Ovası: Alaca İlçesini ve çevresini oluşturur m. yüksekliğindedir. Dedesli Ovası : Merkez İlçe ye bağlı Dereköy-Eskiören-İğdeli ve İskilip İlçesine bağlı Tombuşoğlu Çiftliği bölgelerinden oluşur. Irmak Ovası : Merkez İlçe ile İskilip arasında Kızılırmak ın doğusundan batısına doğru, m. yüksekliğindedir. Taybı Ovası : İskilip-Sungurlu arasında m. yüksekliğindedir. Mecitözü Ovası: Mecitözü İlçesi ve civar köylerinin olduğu, 950 m. yüksekliğindedir. Osmancık Ovası: Osmancık İlçe merkezinin bulunduğu Kızılırmak ın iki yakasında, m. yüksekliğindedir. Düvenci Ovası : Çorum-Merzifon yolu boyunca uzanan 900 m. yüksekliğinde bir ovadır. Hamamözü Ovası: İl merkezine 30 km uzaklıkta, m. yükseklikte, üzerinde Osmancık a ait köylerin bulunduğu bir ovadır. Budaközü Ovası : Sungurlu yakınlarında, m yüksekliğindedir. Delice Ovası : Sungurlu İlçesi güneyindedir. 3

26 Vadiler : Kızılırmak, Yeşilırmak ve kolları, Çorum İlinden geçerken birçok vadiler oluşturmuşlardır. Başlıcaları şunlardır: Sıklık Boğazı : Çorum-Samsun yolu üzerinde, 7 km. uzunluğundadır. Hatap Vadisi: Hatap Çayı nın geçtiği yerde, 16 km.dir. Harami Vadisi, Dana Boğazı: Seydim Ovası ile Dedesli Ovasını birleştirir. 6,5 km.dir. Kırkdilim Vadisi: Çorum-Osmancık-Kargı bağlantısı konumundadır. Sacayak Vadisi: Çorum Çat Suyunun Cemilbey e geçtiği yerdedir. Hışır Vadisi: Alaca Suyunun Çat Suyuna karıştığı yerdedir. Akarsular : Çorum İlindeki akarsular, sularını ülkemizin iki önemli akarsuyu olan Kızılırmak ve Yeşilırmak Havzalarına boşaltırlar. Kızılırmak Havzası: Kızılırmak ın Çorum İlinden geçen kısmı 182 km.dir. Bu geçiş yerleri Bayat, İskilip, Merkez İlçe, Osmancık, Kargı İlçeleri ve köyleridir. Yeşilırmak Havzası: Çorum Merkez İlçe nin büyük bir kısmı, Alaca İlçesi, Mecitözü ve Ortaköy İlçelerindeki çay ve dereler, Yeşilırmak ın önemli bir kolu olan Çekerek Irmağına bu havzada dökülür. Çorum Çat Suyu (82 km): Derinçay adını da alan bu su, Eğerci Dağından ve Köse Dağından inen dere ve çayların birleşmesinden oluşur. Çomarbaşı ve Sıklık Derelerini de alarak İl Merkezinin 3 km batısından geçer. Güneyde Yılgınözü ve Hatap Deresi ile birleşir, Ahilyas Derelerini de alır ve bundan sonra Çorum Suyu olur. Alaca dan gelen Budaközü ile birleşince de Çorum Çat suyu olur. Mecitözü İlçesi ve köylerinden geçerek, Amasya İli sınırlarında Çekerek le birleşir. Mecitözü Çayı: Kırklar Dağından doğar, İlçe Merkezine yakın olarak (1-1,5 km) geçtikten sonra Amasya topraklarında Çorum Çat Suyu ile birleşir. Çekerek Irmağı : Ortaköy İlçesi ve topraklarının az bir kısmını sular, Amasya İli sınırlarına geçer. Göller : İl sınırları içerisinde önemli bir göl yoktur. Merkez İlçede Eymir (Gölünyazı) Gölü olup, yazın suları çok azalan bir sazlık ve bataklıktır. İlkbahar aylarında ayrıca Merkez İlçede Uyuz Gölü ve Kırkgöz adı verilen küçük gölcüklerde oluşur. Kaynak: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2009) Gölünyazı Sulak Alanı: Sulak alanlar yeryüzünün en fazla biyolojik üretim yapan ekosistemleridir. Küresel ısınmaya bağlı olarak meydana gelen iklim değişiklikleri ve tarım amaçlı kurutmalarla tehdit altında bulunmaktadırlar. Gölünyazı sulak alanı İlimiz Merkez İlçeye bağlı Kırkdilim mevkiinde olup, çok zengin yaban hayatı barındırmasının yanısıra, yörenin su rejimini düzenleyen, iklimi yumuşatan, tortu ve zehirli maddeleri tutarak suyun kalitesini artıran işlev ve değerlere sahip iken 2008 yılının son çeyreğinde suları çekilmeye başlamış ve kurumuştur. Çorum-Lâçin-Osmancık yolu üzerinde olup, İlimize 18 km mesafededir. Kaynak: İl Çevre Orman Müdürlüğü (2009) 4

27 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi: Çorum Şehri, Çevresi faylarla çevrilmiş bir tektonik çöküntü olan Çorum Ovasında kurulmuştur. Ancak bu faylar küçük boyutludur. Çorum Ovası neojen jeolojık devrine ait altta konglomera, kum taşı seviyeleri, üstte içinde kumtaşı, jips ve tuz yatakları olan marn ve killerden oluşur. Şehrin batı ve kuzeydoğusundaki ovanın tabanında yeni alüvyonlar bulunur. Çok genel hatları ile şehrin doğusunda uzanan ve hafifçe yükselen tepelik kısımda hastane, meslek yüksek okulu, park ve çimento fabrikası bulunmaktadır. Kale tarafında 1,5-2 metre kalınlığında bir toprak örtüsü altında sertleşmiş kil, marn ve çakıllı zeminler vardır. Bu zeminler nispeten daha sağlam ve daha yüksek emniyet gerilmelerine sahip kabul edilebilir. Çorum Şehrinin alçak bölümleri, yaklaşık batı ve güney taraflardaki zeminler kuzeydoğu ve doğu tarafındaki zeminlere göre daha zayıftır. Alçak bölümlerde yer altı su seviyesi 2,5-3 metre derindedir. Çorum Şehri yakınındaki Çorum Şeker İnşaatı öncesi, inşaat sahasında 1987 yılında yapılan sondajlardan elde edilen litolojık verilere göre, sahada üst miyosen yaşlı jıps ve kiltaşı ardalanmasından oluşmuş karasal kökenli bir istif görülmektedir. Çorum ve çevresinin genel jeolojisi, formasyonlara ayrılarak şu şekilde belirlenmiştir: Çorum ve çevresinde Permo-Triyastan başlayıp Kuvaterner e kadar uzanan tortul, mağmatik ve metamorfik kayaçlardan oluşan bir istif yer almaktadır. Bu istif yaşlıdan gence doğru formasyonlara ayrılarak incelenmiştir. Kalecikkaya Formasyonu : Formasyon killi, kumlu, karbonatlı tortul kayaçlar ile volkanik ve bazik mağmatik kayaçların metamorfizma geçirmesi sonucunda oluşmuş,yeşil şist fasiyesi özelliklerine sahip metamorfitlerden oluşmaktadır. Formasyonu oluşturan metamorfitler, metakiltaşı, fillat, metakumtaşı, metaçakıltaşı, metaçamurtaşı ile metavolkanit ve metabazik mağmatik kayaçlardır. Formasyon içerisinde yer yer kumtaşları ve mermerleşmiş rekristalize kireçtaşları yer almaktadır. Akbayır Formasyonu : Formasyon beyaz, krem, gri renkli, ince-kalın katmanlı çört bant ve yumrulu, sıkı, ince taneli ve killi kireçtaşlarından veya kırıntılı kireçtaşlarından oluşmaktadır. Yer yer kıvrımlı, ince tabanlı ve laminalı olan formasyon, çoğu yerde bol kırıklı, çatlaklı ve bileşik yapı kazanmıştır. Hattuşaş Formasyonu : Hattuşaş formasyonu, çeşitli yaş ve ortamda oluşmuş olan tortul, mağmatik ve metamorfitlerin karmaşık olarak birarada bulunduğu ofiyolitli karmaşık seridir. Hacıhalil Formasyonu : İnceleme alanı ve çevresinde çakıltaşı ve kaba taneli kumtaşlarından oluşmaktadır. Kumlu ve karbonatlı bir bağlayıcı malzeme ile tutturulmuş olan taneler genellikle ofiyılit ve kireçtaşlarından türemiştir. Kötü boylanma gösteren oluşuk yeşilimsi, kirli sarı, kahverengi, alaca renklidir. Orta kalın tabakalıdır. 5

28 Yoncalı Formasyonu : Formasyon fliş özellikleri gösteren kumtaşı, silttaşı, şeyl ve yer yer marnlardan oluşmaktadır. Çok ince-orta tabakalı olan formasyon, genelde kirli sarı ve kahverengi renklidir. Bol kıvrımlı yapıdaki bu formasyon, Çorum Barajı çevresinde volkanik ara katkılı tortul ve volkano-tortullardan oluşan Bayat formasyonuna dereceli olarak geçmektedir. Bayat Formasyonu : Formasyon, volkanik lav akıntıları içeren tortul, volkano-tortul kayaçlardan oluşmaktadır. İçerisindeki volkanitler andezit, bazalt, tüfit, aglomera ve breşlerdir. Tortullar ise kumtaşı, şeyl ve çakıltaşlarıdır. Bu formasyon üzerine uyumsuz olarak Miyosen yaşlı Kızılırmak Formasyonu gelmektedir. Kızılırmak Formasyonu : Genellikle kırmızı renkli çakıltaşı, kumtaşı ve çamur taşlarından oluşur. Üst seviyelerde çamurtaşları içinde ince kırıntılar halinde jipsler bulunmaktadır. İstifin tabanındaki çakıltaşları gri-kırmızı renklidir. Taneler ofiyolitler ve metamorfitler ile az miktarda kireçtaşlarından türemiştir. Kötü boylanmalıdır. Formasyonun üst kısımlarına doğru tane boyu incelmekte ve kırmızı renkli kumtaşları ile çamurtaşlarına geçilmektedir. Çamurtaşlarında yer yer jips kırıntıları görülmektedir. Çamurtaşları ince-orta-kalın tabakalıdır. Bozkır Formasyonu : Formasyon kötü boylanmalı ve tutturulmamış çakıltaşı, kumtaşı ve kiltaşlarından oluşmaktadır. Çorum Ovası çevresinde geniş bir yayılıma sahip olan birim, havza kenarlarında kaba taneli, ovaya yakın kesimlerinde ise ince tanelidir. Genellikle iyi yuvarlanmış olan taneler ofiyolit, şist ve kireçtaşlarından türemiştir. Alüvyon : Çorum Havzasındaki Ilgınözü, Çorum Deresi ve Derinçay gibi ana akarsular ile bunların yan kolları boyunca uzanan alüvyon, kil, silt, kum ve çakıllardan oluşmaktadır. A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma: Çorum Merkezde metamorfik kayaçlardan grovaklar, rekristalize kireçtaşları, fliş fasiyesindeki birimler, neojen yaşlı birimler, jipsli seviyeler ve kuvaterner yaşlı alüvyon gözlenmiştir. Metamorfik kayaçlardan grovaklar daha çok ilimizin doğusunda görülür. Permo- Triyas yaşı verilmiş olan grovaklar, grovak-şist ve grovak-kuvarsitlerden meydana gelmiş, kalın ve devamlı seriler olarak tanımlanmıştır. Rekristalize kireçtaşları, İlimizin kuzeyinde ve doğusunda görülür. Metamorfik kayaçların üzerinde yer alan bu kireçtaşları çoğu yerde büyük bloklar şeklinde ve geniş alanlarda mostra verir. A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya: Çorum 2. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Kuzey Anadolu Fay Hattı Çorum dan 75 km. uzaklıktadır. Bu mesafede ise fay üzerinde maksimum 9 olan bir deprem 6

29 şiddeti 5, 10 olan bir deprem şiddeti ise 6 ya iner. Böylece Çorum kendisi bir deprem merkezi olmayacak ancak uzakta olan depremlerden etkilenecektir. Çorum u yakından etkileyebilecek fay hatları ve yaklaşık uzunlukları şöyle verilebilir: Kuzey Anadolu Fayı:Çorum un kuzeyinden Osmancık-Kargı Bölgesinden geçen 75 km uzaklıktaki bir faydır. Merzifon Fayı: Çorum a uzaklığı 50 km dir. Ezinepazarı Fayı: Çorum a uzaklığı 35 km dir. Hamamözü Fayı: Çorum a uzaklığı 25 km dir. Mecitözü Fayı: Çorum a uzaklığı 20 km dir. Salhançayı Fayı: Çorum a uzaklığı 10 km dir yılından itibaren Çorum u etkileyen depremleri incelediğimizde, Mecitözü nden geçen fay hattının daha kuzeydoğusunda Amasya yakınlarında 12 Şubat 1992 de olan Richter ölçeğine göre 5.0 büyüklüğünde deprem olmuştur. 14 Ağustos 1996 tarihinde Çorum da yerel saat ile ve da büyüklüğü 5.4 ve 5.2 olan 2 deprem meydana gelmiştir. Bunlardan 5.4 büyüklüğündeki depremin odak derinliği 12 km.,5.2 büyüklüğündeki depremin odak derinliği 6 km. dir. Bu depremin olduğu 14 Ağustos 1996 tarihinden 20 Ekim 1996 tarihine kadar büyüklüğü arasında değişen 900 e yakın artçı depremler kaydedilmiştir.28 Şubat 1997 de büyüklüğü 4.8, 30 Mayıs 2000 de büyüklüğü 4.0, de büyüklüğü 4,7 olan depremler,ile tarihinde Uğurludağ ilçesinde 4,2 büyüklüğünde ve 2,7 km.odak derinliğine sahip deprem meydana gelmiş,herhangi bir can ve mal kaybı olmamıştır.merkeze bağlı Seydim beldesişnde tarihinde 4,5 büyüklüğünde ve 5,0 km odak derinliğinde depremler, Çorum da meydana gelen son depremler olarak kaydedilmiştir. Kaynak: İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü (2008) Kaynaklar : *İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü ( 2008 ) *İl Kültür Turizm Müdürlüğü (2009) *İl Çevre ve Orman Müdürlüğü (2009) 7

30 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları: B.1.1. Güneş: Tablo. B Yılı Güneşlenme Değerleri Aylar Aylık Ort. Güneşlenme 2,4 3,7 4,8 5,2 7,4 8,5 10,6 10,4 4,8 4,2 1,0 Süresi (sa) Aylık toplam Güneşlenme Süresi (sa) 79,6 109,7 144,7 152,0 192,5 247,5 299,4 281,2 145,6 126,2 32,6 Kaynak: Devlet Meteroloji Genel Müdürlüğü (2008) Çorum İlinde güneş enerjisi ile ilgili bir tesis bulunmamaktadır. B.1.2. Su Gücü: Su Kaynakları Potansiyeli Yerüstüsuyu (il çıkışı toplam ortalama akım) : 4830 hm 3 /yıl Kızılırmak nehri : 4600 hm 3 /yıl Yeşilırmak nehri : 230 hm 3 /yıl B.1.3. Kömür: 2009 yılında Çorum İli sınırları içerisinde bulunan kömür işletmelerinin isimleri, yanar kükürt oranları ve alt ısıl değerleri aşağıda tablo halinde verilmekte olup, rezervleri hakkında yeterli bilgi mevcut değildir. Tablo B.2. Çorum İl Sınırları İçerisinde Bulunan Kömür İşletmeleri Alt Isıl Değeri (kcal/kg) Orijinal Kömür İşletmenin Adı Alpagut Dodurga Linyitleri Çelikler İşletmesi 4518 Yılmaz Madencilik... İskilip Madencilik 6569 Bükköy Madencilik... Gelgörler Madencilik 5166 Kaynak:İl Çevre ve Orman Müdürlüğü (2009) B.1.4. Doğalgaz: Çorum İli sınırları içerisinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. B.1.5. Rüzgar: Rüzgarla ilgili bilgi hava konusunda Tablo C.1. de verilmiştir. B.1.6. Biyokütle: Çorum İlinde biomas enerjisinden yararlanılmamaktadır. B.1.7. Petrol Çorum İli sınırları içerisinde petrol rezervi ve rafinerisi bulunmamaktadır. 8

31 B.1.8. Jeotermal Sahalar: Hamamlıçay Köy Kaplıcası : Merkeze 12 Km. uzaklıkta Hamamlıçay Köyündedir. Bayanlara ve erkeklere ayrı ayrı yüzme havuzu mevcuttur. 10 adet özel kabin vardır. Suyu 42 derece sıcaklıkta olup, Romatizmal hastalıkları, cilt hastalıkları ve böbrek taşlarının düşürülmesine iyi gelmektedir. Figani Beke Kaplıcası: İlimiz Mecitözü ilçesinin Figani köyü yakınındadır. İlçenin 16 km. doğusundaki kaplıcaya çevre il ve ilçelerden çok sayıda turist gelmektedir. Beke kaplıcasının vücut ısısındaki suyu oldukça boldur. Su küçük bir havuzdan kaynayıp oradan büyük havuza aktarılmaktadır.bu kaplıcanın, idrar artırıcı etkisiyle vücuttaki metabolizma artıklarının idrar yoluyla atılmasında ve asit ortamında oluşan taşların düşürülmesinde faydalı olduğu bilinmektedir. İlimizde Samsun yolu 2. km de Jeotermal İşletme Ruhsatı verilmiştir. 1 adet kuyu açılmış, kuyudan 21,3 derece sıcaklıkta 31 lt/s debide sıcak su elde edilmiştir. Ayrıca İl Özel İdaresi tarafından 6 adet jeotermal arama ruhsatı tanzim edilmiştir. Kaynak: İl Özel İdare Müdürlüğü (2009) B.2. Biyolojik Çeşitlilik: B.2.1. Ormanlar: İskilip Orman İşletme Müdürlüğü görev alanı içerisinde kalan İskilip, Bayat, Dodurga ve Oğuzlar İlçeleri sınırları dahilinde 86340,1 ha ormanlık alan bulunmaktadır. Bölgede toplam ormanlık alan ,6 ha dır ,3 ha ı verimli, ,3 ha ı verimsiz ormandır. Ormanların tamamı devlet ormanıdır. Tablo B.3. Çorum İli Orman Varlığı Orman İşletme Müdürlükleri KORU ORMANLIK SAHALAR BALTALIK ORMANSIZ SAHALAR Prodüktif Bozuk Toplam Prodüktif Bozuk Toplam OT ve Ag0 Diğer Genel Toplam Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Çorum , , , ,4 Kargı , , , , , ,0 İskilip , , , ,1 TOPLAM , , , ,5 Kaynak: Orman İşletme Müdürlükleri (Çorum,Kargı,İskilip) (2009) 9