REPRODÜKTİF HORMONLARIN KLİNİK KULLANIMLARI

Transkript

1 REPRODÜKTİF HORMONLARIN KLİNİK KULLANIMLARI

2 REPRODÜKTİF HORMONLARIN Yetiştirme: Üremenin kontrolü, Teşhis: Ovaryum fonksiyonu: anöstrus teşhisi için progesteron ölçümü, GnRH enjeksiyonunu takiben LH salınımını incelenmesi gibi, Gebelik teşhisi, hcg, BPSP-B Tedavi KULLANILMA AMAÇLARI

3 REPRODÜKTİF HORMONLARIN KULLANILMA FORMLARI Oral; toz, tablet, kapsül, premiks, solüsyon, rumende çözünebilen bol, Vajinal; Sünger, silikon spiral, İnjeksiyon; Yağlı veya sulu solüsyon, Liyofilize tablet, Deri altı implant,

4 GnRH Hipotalamustaki arkuatik nukleustan sentezlenen, Aksonlar yoluyla eminentia medialis e taşınıp burada depolanan, Dekapeptid yapıda bir neurohormondur.

5 GnRH Beyinden gelen uyarılarla hipotalamus ile hipofiz arasındaki portal kan dolaşımına geçerek, Adenohipofizde gonadotropik hormonların (FSH ve LH) sentez ve salgılanmasını uyarır. GnRH uygulamasını takiben doza bağlı olarak serumdaki FSH ve özellikle LH miktarı yükselir.

6 GnRH GnRH nın tekrarlanan enjeksiyonlarının immun sistemi uyarmadığı, anti-hormon oluşturmadığı, Anaflaksiye neden olmadığı anlaşılmıştır. Bu durum GnRH ya sağıltımda kullanılması bakımından gonadotropik hormonlara kıyasla önemli bir üstünlük sağlamaktadır.

7 GnRH Veteriner pratikte kullanılan GnRH analogları: Buserelin asetat, 10 mcg, Gonadorelin diasetat, Gonadorelin, 500 mcg, Fertirelin asetat, 50 mcg, Deslorelin, Lesirelin asetat, Bu anologların kimyasal yapılarına göre etkili dozları farklıdır.

8 GnRH GnRH veya analoglarının uygulamasını takiben doza bağlı olarak serumdaki FSH ve özellikle LH konsantrasyonu yaklaşık 1,5 saatte zirveye ulaşır ve 4 saatten sonrada başlangıç seviyesine düşer. GnRH nın tek uygulaması ile LH daki bu yükselme inek ve koyunda ovulasyona neden olurken kısrak ve köpeklerde sık sık tekrarlanan dozlar veya implant uygulaması gereklidir. İneklerde GnRH uygulamalarında adenohipofizin ancak postpartum 9. günden sonra etkilenebileceği unutulmamalıdır.

9 GnRH Endikasyonları Ovaryum kistleri, Ovulasyonun uyarılması (profilaktik veya küratif) ve ovulasyonun senkronizasyonu, Luteal yetersizlikler, Ovaryumların postpartum fonksiyon bozukluklarından korunma, Anöstrus,

10 GnRH Endikasyonları Ovaryum kistleri, GnRH uygulamasını takiben LH salınımı uyarılarak kist patlar veya luteinleşir ve yeni bir folikül gelişimi başlar. Seksüel siklus aktivitesi normale döner CL şekillenir ve gün içinde progesteron seviyesi artar, günlerde östrüs görülür, Bazı olgularda kesin sonuç için 2-3 uygulama gerekebilir.

11 GnRH Endikasyonları Ovulasyonun uyarılması (profilaktik veya küratif), Sun i tohumlama sırasında, İkizlik veya embryo nakli için süperfolikülasyonu takiben ovulasyon şansının yükseltilmesinde, Ovulasyonun gecikmesi şüphe edilen hayvanlarda, Ovulasyonun senkronizasyonunda (Ovsynch),

12 GnRH Endikasyonları Ovulasyonun senkronizasyonu (Ovsynch), Ovsynch protokolü olarak tasarlanmış, randevulu sun i tohumlama programı (RST), süt ineklerinde östrus belirlenmesi ihtiyacını ortadan kaldırarak sürüde yeterli derecede gebelik oranları elde edilebildiğinden reprodüktif yönetim uygulamasının etkinliğini artırırmaktadır (Burke ve ark., 1996; Pursley ve ark., 1997; Risco ve ark., 1998). GnRH PGF 2 GnRH RST 0.Gün 7.Gün 9.Gün 16 st sonra

13 GnRH Endikasyonları Ovulasyonun uyarılması (profilaktik veya küratif), Kısraklarda uzayan östrüste, Karnivorlarda istenmeyen östrus belirtilerinin ovulasyon oluşturularak giderilmesinde, Köpeklerde uzayan proöstrus ve östrus olgularında,

14 GnRH Endikasyonları Luteal yetersizlikler, Ovulasyon sonrası luteinizasyon yetersizliği (CL fonksiyon bozukluğu) progesteron eksikliği erken embryonik ölümlerin nedenlerinden biridir. Özellikle ruminantlarda (tohumlamadan gün sonra GnRH) CL un işlevi uyarılarak (P4 artar) ve dominant folikülün regresyonu sağlanarak (E2 azalır) luteolizis kısmen engellenip gebelik şansı artırılabilir.

15 GnRH Endikasyonları Ovaryumların postpartum fonksiyon bozukluklarından korunma, Postpartum anöstrus ve ovaryum kist insidensi yüksek olan ve doğum ile gebe kalma arası süre uzun olan işletmelerde GnRH ile erken ovulasyon sağlanabilir. Fakat erken postpartum dönemde GnRH uygulamasının erkenden P4 salgısına neden olması genital kanal enfeksiyonlarının şiddetlenmesine yol açabilir.

16 GnRH Endikasyonları Anöstrus, İnek ve kısrakta hakiki anöstrusta, Anöstrus evresindeki küçük ruminantlarda ve kısraklarda ovaryum fonksiyonlarının uyarılması amacıyla, Foliküler atrezide kullanılabilir.

17 Oksitosin Hipotalamusun paraventricular nükleusundaki nöronlar tarafından sentezlenen, Özel taşıyıcı proteinine bağlı olarak aksonlar yoluyla nörohipofize taşınan, ve nörohipofizdeki akson terminallerinde depo edilen oktapeptid yapıda bir hormondur.

18 Oksitosin Uygun sinirsel uyarımlar sonucu genel dolaşıma salınarak meme bezleri ve uterustaki düz kasları kontrakte eder. Memeli hayvanlarda kan P4 seviyesinin düşmesi, Emme ve sağım gibi memeye yapılan uyarılar, Cervix uterinin gerilmesi oksitosin salgısını artırır. P4 düzeyinin yükselmesi ise Oksitosini azaltır. Başta kısrak, çoğu evcil hayvandaçiftleşme veya rektal muayene sırasında oksitosin salınır.

19 Oksitosin Memeden sütün indirilmesi, Oosit ve spermatozoa taşınması, Doğum süreci, Kanatlı hayvanlarda ovidukt motilitesi, CL dan salgılanan oksitosin luteolizisde etkilidir.

20 Oksitosin Oksitosin enjeksiyonları ile ineklerde süt veriminin yükseltilmesi: Tüm laktasyon süresince ve her sağım öncesi 20 IU oksitosin uygulaması süt veriminde %10-12 artış (ilk uygulamadan 60 günden sonra verim artışı daha belirgin). Memedeki ve alveollerdeki süt daha etkili boşaltılarak daha az residual sütün memede kalması, Uzun vadede alveol hücrelerinin sekretorik aktivitesinin uyarılması, Oksitosin, PRL ve somatotropinin dolaylı olarak etkileşimi alveollerdeki sekretorik aktiviteyi artırır? Kısa dönemde yüksek doz ( IU) uygulamaları süt veriminde azalmaya neden olur.

21 Oksitosinin Endikasyonları Sütün indirilmesi, Doğumu uyarmak, Retentio secundinarum ve akut metritis olgularında, Güç doğum, sezaryen operasyonu ve prolapsus uteri olgularında, Luteal regresyonu sağlamak için.

22 Oksitosinin Endikasyonları Sütün indirilmesi, Mastitis tedavisinden, Memenin sistemik muayenesinden, Meme operasyonlarından önce memelerin tam olarak boşaltılması amacıyla endikedir. İneklerde: IU, IV Küçük ruminantlarda: 5-10 IU, IV Köpek ve kedi:0,5-10 IU, IV

23 Oksitosinin Endikasyonları Doğumun uyarılması, Uterus inertia sına bağlı güç doğumlarda, östrojenik etki altındaki myometriumun uyarılması amacıyla, İneklerde: IU, IV veya IM Küçük ruminantlarda: 5-50 IU, IV veya IM Köpek ve kedi:0,5-10 IU, IV, IM, SC

24 Oksitosinin Endikasyonları Retentio secundinarum ve akut metritis, Uterus inertia sına bağlı retentio secundinarum ve akut metritis olgularında yavru zarlarının ve enfekte uterus içeriğinin atılmasını kolaylaştırmak amacıyla, İneklerde: IU, IV veya IM Küçük ruminantlarda: 5-50 IU, IV veya IM Köpek ve kedi:0,5-10 IU, IM, SC

25 Oksitosinin Endikasyonları Güç doğum, sezaryen operasyonu ve prolapsus uteri olgularında, Prolapsus uteri olgularında uterusun reddinden, Sezaryen operasyonundan, Şiddetli güç doğumdan sonra koruyucu olarak uterus involüsyonunu hızlandırmak amacıyla İneklerde: IU, IV veya IM Küçük ruminantlarda: 5-50 IU, IV veya IM Köpek ve kedi:0,5-10 IU, IM, SC

26 Oksitosinin Endikasyonları Luteal regresyon, Küçük ruminantlar, özellikle keçilerde siklusun 3-6. günlerinde 100 IU/ gün (bölünmüş dozda=günde en az 5 kez) luteal regresyonu uterustan PGF salgısını uyararak hızlandırabilir. Oksitosinin yalnız veya P4 ile seksüel siklus senkronizasyonu için kullanımı inekte pratik değildir, küçük ruminantlarda da sürüde uygulama güçlüğü nedeniyle tercih edilmez.

27 Oksitosin Uygulanırken Dikkat Edilecek Hususlar Gebeliğin erken ve geç dönemlerinde kullanılması sakıncalı olabilir. Adrenalin oksitosinin meme alveolerindeki kontraktil etkisini bloke eder, bu olumsuz durum ekzojen oksitosin uygulaması içinde geçerli olabilir. Myometrium E2 etkisi altında iken oksitosine cevap verir. Etkili bir sonuç için doğumdan hemen sonra uygulama yapılmalı veya östrojenik bir hormonla birlikte uygulanmalıdır.

28 Oksitosin Uygulanırken Dikkat Serviksin açık olması, Edilecek Hususlar Cornu uterilerin pozisyonunda bir değişiklik (tortio uteri) olmaması Cornu uterilerde derin yara olmaması, Yavrunun geliş poziyonunun normal olması, Yavrunun çok büyük olmaması gerekir. Aksi takdirde, özellikle karnivorlarda yavrunun geliş ve vaziyet bozuklukları ile tortio uteri olgularında gerekli düzeltme yapılmadan oksitosin uygulaması, uterusun yırtılmasına ve anne ile yavruların ölümüne neden olabilir.

29 Oksitosin Uygulanırken Dikkat Edilecek Hususlar Uterus inertiası veya serviks uterinin spazmı gibi güç doğumlarda, östrojenik hormon veya PGF analogları ile birlikte kullanılmalı ve yeterli sonuç alınamazsa uygulama tekrarlanmalıdır. Aşırı dozda oksitosin uygulaması uterus spazmına neden olmaktadır.

30 Antidiüretik Hormon Hipotalamusun supraoptik nukleusunda sentezlenen ve nörohipofizden salınan, Böbreklerde su tutulmasını sağlar. Plazma ozmotik basınç ve kan basıncındaki düşmeler bu hormonun salgısını uyarır. Düz kaslarda kontraksiyon ve arterlerde vasokonstriksiyon oluşturur. Postpartum uterus kanamalarında 50 IU, IM, IV, SC Köpeklerde diabetes insipidus ve şok tedavisinde

31 Glikoprotein Hormonlar Büyük protein moleküllerinden oluşurlar ve gonadlar üzerinde uyarıcı (tropik) ve idare edici (trofik) etkilidirler. Hormon Salgılandığı bez Molekül Ağırlığı Yarılanma Ömrü Temel Fonksiyonları FSH Adenohipofiz 32-37,000 LH Adenohipofiz 28-34,000 2 saat Folikül büyümesi, östrojen salınımı ve spermiogenesis 30 dk dan az Ovulasyon, CL oluşumu ve fonksiyonu, testosteron salınımı, oositin olgunlaşması hcg Plasenta 38, saat Primer olarak LH, sınırlı olarak FSH benzeri etki ecg Gebe kısrak endometriumu 68, saat Önemli oranda FSH ve az miktarda LH benzeri etki

32 Glikoprotein Hormonlar Hipofiz gonadotropinleri bütün türlerde üretilirken plasenta gonadotropinleri sadece bir kaç türde görülür. FSH ve LH hormonlarının a ve b olmak üzere iki alt üniteleri vardır. a alt ünitesi her iki hormonda aynı iken, b alt ünitesi her bir hormona karakteristik aktivite özelliği verir.

33 Folikül Uyarıcı Hormon (FSH) Ovariumlarda folikül gelişimi, Gelişen folliküllerden östrojen salgısı, Sertoli hücrelerini ve spermatogenezisi uyarır. ENDİKASYONLARI 1. İNAKTİF OVARYUM OLGULARINDA, 2. POSTPARTUM HAKİKİ ANÖSTRÜSLERDE, 3. SÜPERFOLİKÜLASYON OLUŞTURULMASINDA, 4. SPERMATOGENESİSİN UYARILMASI AMACIYLA IM olarak inekte IU, koyunda IU, karnivorlarda IU. FSH, yarılanma ömrü çok kısa olduğundan süperfolikülasyon çalışmalarında tekrarlanan dozlar halinde uygulanmalıdır.

34 Gebe Kısrak Gonadotropini (PMSG, ecg) Gebe kısraklarda, endometrial kaplar oluşturan özel trophoblast hücrelerinde sentezlenir. Önemli oranda FSH ve az miktarda LH benzeri etkilidir. Endometrial kaplar gebeliğin günlerinde hafif dışbükey beyaz yapılar olarak gözlenebilirler ve 70. günden sonra dejenere olmaya başlayıp günlerinde fonksiyonlarını yitirirler. Kanda günlerde ölçülebilir, günlerde zirveye ulaşır ve giderek azalarak günlerde ölçülemeyecek kadar azdır.

35 Gebe Kısrak Gonadotropini (PMSG, ecg) Ovariumlardaki sekonder foliküllerden sekonder CL ların oluşmasına yardımcı olarak, gebeliğin 40. gününde regrese olmaya başlayan gebelik CL nun fonksiyonunu destekler. Endometrial kapların oluşumundan sonra gelişen fötal ölümlerde ve CL regresyonunda PMSG salgısı fizyolojik süresine kadar devam eder. İkiz gebeliklerde PMSG daha yüksek düzeydedir.

36 Gebe Kısrak Gonadotropini (PMSG, ecg) Endikasyonları FSH nın endike olduğu tüm olgularda endikedir. Yarılanma ömrünün uzun olması ve tek enjeksiyonun yeterli olması nedeniyle süperovulasyon ve embryo transferinde tercih edilir. İkizliğin uyarılması, Anöstrüs, Mevsimsel anöstrüsten çiftleşme sezonuna geçiş döneminde koyunlarda ovaryumların uyarılması amacıyla kullanılır.

37 Gebe Kısrak Gonadotropini (PMSG, ecg) PMSG im olarak uygulanır. Küçük dozları ovaryumları uyarırken, Orta dozları ikizlik oranı yükseltmekte, Yüksek dozları süperfolikülasyona neden olmaktadır.

38 Luteinleştirici hormon (LH) ve İnsan Chorionic Gonadotropini (hcg) LH, ovulasyon, CL formasyonu ve P4 salgısında rol oynar. LH erkek hayvanlarda Leydig hücrelerinden testosteron salgısını uyarır ve ICSH olarak bilinir. hcg gebe kadın idrarından ekstrakte edilebilmesi nedeniyle ucuzdur, primer olarak LH ve sınırlı olarakda FSH etkisi vardır.

39 LH ve hcg Endikasyonları Hormonal nedenli anovulasyon, Ovulasyonun gecikmesi, Foliküler kistler, Suböstrüs, Hakiki anöstrüs (FSH ile kombineli olarak), Kısrakta östrüs süresini kısaltıp, ovulasyonu uyarmak, Östrus senkronizasyonu uygulanan hayvanlarda ovulasyon ve gebelik şansını yükseltmek, Boğada libido ve testosteron üretimini arttırmak, Köpekte testis hipoplazisi ve kriptorşidi durumlarını sağıtmak amacıyla yalnız veya diğer hormonlarla kombineli olarak uygulanır.

40 LH ve hcg Öneriler Endike oldukları olgularda İV, İM, SC veya kist içi uygulanabilir. hcg bir protein olduğundan kendisine karşı antikor oluşumunu uyarır. Kısrakta ovulasyonun uyarılabilmesi için en az cm büyüklüğünde folikül bulunmalıdır. Köpekte hcg, LH benzeri etkisinden dolayı östrüs davranışları ve ovulasyon başlamadan önce foliküllerin luteinizasyonuna neden olabilir. Köpeklerde hcg ile ovariumların aşırı uyarılması sonucu kistik foliküller veya uzayan östrus davranışları gelişebilir.

41 STEROİD HORMONLAR Aynı steroidal iskeletten oluşurlar fakat yan gruplarının değişik fonksiyonları vardır. Peptid ve glikoprotein hormonlardan farklı olarak, steroid hormonlar küçük ve basit moleküllerdir. Vücut sıvılarında düşük oranda erimelerine rağmen lipid hücre zarlarından kolayca geçebilirler. Kimyasal olarak sentezlenmiş saf preparatları olduğu gibi doğal olanlara göre daha güçlü, uzun etkili, spesifik özellikleri olan, yan etkileri azaltılmış ve değişik formlarda uygulabilen sentetik steroidler mevcuttur. Reprodüktif steroidler ve derivatları çiftlik hayvanlarında büyümeyi hızlandırmak ve verimi artırmak amacıyla kullanılabilirse de kullanımları kısıtlı veya yasaktır.

42 STEROİD HORMONLAR Reprodüktif steroidler: Östrojenler, Progestagenler, Androjenler, Kortikosteroidler, Bu hormonlar ovaryum, testis, plasenta, böbrek üstü bezi ve fötal gonadlardan salgılanırlar. Embryonik gonadtan ovaryum gelişirse östrojen ve progesteron, testis gelişirse androjenler salgılanır.

43 PROGESTAGENLER (PROGESTİNLER) 1. Doğal progesteron da dahil progesteron molekülünde modifikasyon yapılarak oluşturulmuş, progesteron benzeri etki yapan yapılardır. Endometriumda proliferasyon, sekresyonun başlatılması, plasentasyon ve gebeliğin devamı 2. Bazı hayvan türlerinde plasenta ve adrenal bezden salgılanırsa da ana kaynağı CL u oluşturan luteal hücrelerdir. 3. Vücutta progesterondan etkilenen hedef dokular bir süre östrojenin ön etkisi altında kalarak progesterona duyarlı hale gelir ve fizyolojik etki ancak bundan sonra gelişebilir. Östrüs belirtileri, gebelikte uterusun, memelerin gelişimi ve laktasyona hazırlık, doğumun başlaması gibi fizyolojik durumlarda bu sinerjik etki çok önemlidir.

44 PROGESTERON En önemli etkisi gebeliğin devamlılığının sağlanmasıdır, ve tüm hayvan türlerinde erken gebelikte progesteron düzeyleri önemlidir. Myometriumun oksitosine olan duyarlılığını baskılayarak miyometrial aktiviteyi azaltır. Uterus bezleri progesteron etkisi (ve östrojenin ön etkisi) ile derinleşir ve dallanarak sekresyona başlar. Embryonik dönemde besin kaynağı olarak endometrial bezlerden uterus sütünü salgılatır. Doku reddine neden olan T lenfositleri bloke ederek immunosupresif etki yapar ve fötal antijenlerin anne tarafından reddini önler. Gebelikte annenin gıdaları daha iyi değerlendirmesini sağlar. Analık davranışlarının belirginleşmesine neden olur.

45 PROGESTERON Progesteron ve türevleri hipotalamustan GnRH nın salgılanmasını ve böylelikle hipofiz ön lobundan gonadotropinlerin salgılanmasını azaltarak (negatif geri tepki) kızgınlık siklus aktivitesini baskılar. Folliküllerin gelişmesini, Ovulasyonu önler. Bu etki kızgınlığın bastırılması, ertelenmesi ve gebeliğin önlenmesinin temelidir. İnek, koyun, kısrak ve domuz gibi döngüsel hayvanlarda progesteron diöstrüs süresini ayarlar.

46 Progestagenlerin Endikasyonları Üremenin denetlenmesi ve uyarılması, Nonenfeksiyöz ve özellikle hormonal nedenli abortuslardan korunmak ve gebeliği desteklemek amacıyla, Nidasyon yetmezliğinde ovulasyondan veya tohumlamadan sonra, İnekte gerçek anöstrüs olgularında ovaryum fonksiyonlarını uyarmak için (ortalama diöstrüs süresi boyunca düşük dozlarda implant, sünger, i. m. uygulanır), İnekte kistik ovaryumlar (GnRH ve hcg uygulamalarının yetersiz kaldığı durumlarda bu hormonlarla kombine olarak veya yalnız başına), İnekte meme ödeminde, Prolapsus vajinada (cerrahi tedaviye ek olarak),

47 Progestagenlerin Endikasyonları Karnivorlarda progestagen uygulamaları ile: ANTİGONADOTROPİK, ANTİÖSTROJENİK, ANTİANDROJENİK, KONTRASEPTİF, PROGESTAGENİK etkiler sağlanabilir.

48 Progestagenlerin Endikasyonları Köpekte düzensiz östrus sikluslarında (uzayan proöstrus, östrus ve ovaryum kistleri), Köpekte yalancı gebelikte, progestagenler (MA, PRG, P4, MAP, DMA) adenohipofizden PRL salınımını baskılayarak genellikle 3 gün içinde belirtileri yok ederler. Köpeklerde bazı meme neoplazmalarında, İyi ve kötü huylu meme tümörlerinde E2 ve P4 reseptörleri vardır gün süreyle uygulanan progestagenler (MA) bu tümörlerin büyümesini kontrol altına alabilir. Proöstrus veya östrus belirtilerinin yatıştırılmasında, Başta köpek ve kediler olmak üzere diğer dişi hayvanlarda da östrusun baskılanmasında, Proligeston (PRG) güçlü antigonadotropik ve zayıf progestagenik etkisiyle uterus üzerinde olumsuz yan etkisi çok azdır. Köpek ve kedilerde östrüsten korunmak amacıyla kullanılabilir. PRG kısraklarda da uygulanabilir.

49 Progestagenlerin Endikasyonları Erkek köpekte antisosyal ve diğer davranış bozukluklarının kontrolünde, Sağlam veya kastre edilmiş erkek köpeklerde görülen saldırganlık, cinsel hırçınlık, sinirlilik, aşırı heyecanlılık vb. davranış bozuklukları progestagenlerle (DMA, MAP ve MA) kontrol altına alınabilir. Progestagenlerin antiadrojenik ve merkezi sinir sistemi üzerinde düzenleyici etkisi bulunmaktadır. Uygulamanın 1-6 ay arayla depo formunda tekrarı gerekebilir. Progestagenlerin spermatogenezisi baskıladığıda unutulmamalıdır. Erkek köpekte prostat hiperplazisinin sağıltımında, Orta yaşlı köpeklerde iyi huylu prostat hiperplazisi gelişebilir. Büyüyen bez konstipasyon ve disüri ye neden olur. Depo progestagenler (MAP, DMA) genellikle 4 gün içinde iyileşme sağlar ve etkisi 3 ay kadardır. Oral progestagen tedavisinde de benzer etki görülebilir.

50 Progestagenler için öneriler Organizmada inaktive edildikten sonra dışkı, idrar ve sütle atılır. Progesteronun inekte belirlenen yarılanma ömrü dk.dır. Kas içi uygulamayı takiben yenilebilir dokulardaki bekleme süresi 4-21 gün, İmplant uygulamasını takiben yenilebilir dokulardaki bekleme süresi 90 gündür,

51 Progestagenler için öneriler Çeşitli progestagen preparasyonlarının etki ve güçleri farklıdır. Örneğin MAP ve MA güçlü olup siklusun çeşitli dönemlerinde dozlama ve uygulama süreleri iyi ayarlanmalıdır. Aksi takdirde, uzun süreli ve sık kullanımı progestagenik etkileriyle köpeklerde kistik endometrial hiperplazi, mukometra, piyometraya, meme tümörlerine ve reversible azospermiye (canlı spermatozoit bulunmaması) sebep olabilir.

52 Progestagenler için öneriler Ruminantlarda progestagenlerin vajinal sünger veya spiral uygulamalarını takiben hafif bir irinli akıntı gelişebilir ve kısa süre içinde kendiliğinden kesilir, bu nedenle hijyene uyulmalıdır. Progestagen uygulamasında genital bir enfeksiyon olmamalıdır. Aksi takdirde istenilen etki sağlanamaz ve enfeksiyon daha da şiddetlenebilir. Gebe köpeklerde habitual abortuslardan korunmak amacıyla progestagen uygulaması dişi yavrularda maskulinizasyon, erkeklerde kriptorşidiye neden olabilir.

53 Progestagenler için öneriler Progestagen uygulanan hayvanların %10 unda yan etkiler görülebilir; İştah ve kilo artışı, Memelerde gelişme ve laktasyonun başlaması, Tüy dökülmeleri ve tüylerde ağarma, Deri altı enjeksiyonlardan sonra bazı köpeklerde geçici huzursuzluk, Ayrıca progestagenler diabetogeniktirler.

54 Östrojenler Ovaryumlardan, plasentadan, adrenal korteks ten ve kısmen testislerden salgılanır. Ovaryumlarda folikülün teka interna hücrelerinden östradiol ve östron salgılanır. Östriol ise karaciğerde yıkıma uğrayan östrojenlerin yıkım ürünüdür. Özellikle inekler östrojenlere çok duyarlıdır.

55 Farklı Östrojenlerin Kimyasal Yapısı & Yarı Ömrü 600 H 3 C OH E2 (pg/ml) Estradiol-17 5 mg i.m OH OH COO H 3 C OH H 3 C OCOCH 2 CH 2 H Adapted from Bo et al., 1994 and Vynckier et al., 1990 E2 pg/ml E2 (pg/ml) Hour Estradiol-17 benzoate 10 mg i.m Hour Estradiol-17 cypionate 10 mg i.m Hour

56 Progesteronla sinerjik olarak östrüsteki fiziki ve pisikolojik belirtilerin oluşmasında, Dişi genital kanalın gebeliğe hazırlanmasında, Memelerin gelişmesi, laktopoez ve galaktogenez de, Doğum sürecinde, Dişi üreme organlarının gelişmesi, Dişi seksüel karakterlerinin belirginleşmesi, Siklus sırasında geriye tepki ile gonadotropinlerin kontrolü, Anabolik etkisi, Östrojenler Mineral ve vitamin metabolizması, Erkek hayvanlarda androjenlerin cinsel davranışlar ve spermatogenesis üzerine etkisi hedef hücrelerde östrojene dönüşmesi ile oluşur.

57 Östrojenlerin Endikasyonları Uterusun boşaltılması, Erken abortus, piyometra, fötal mumifikasyon, ve maserasyon da uterus motilitesini ve tonusunun arttırarak içeriğin boşalmasına yardımcı olur. Retentio secundinarum ve metritiste, Uterusa kan girişini arttırmak, serviks uteriyi açık tutmak, uterus tonusunu yükseltip oksitosine duyarlı hale getirmek, uterusta ph değişikliği ve sekresyon artışına neden olarak endikedir. Fakat bu etkilerden bir kısmı bu hastalıkların tedavisinde olumsuz olarak kabul edilmektedir????????? İnekte vajinitis olgularında, Nekrotik vajinitislerde vajina epitelinin karnifikasyonunu ve yüzlek ölü epitelin dökülmesini sağlamak için DES verilebilir.

58 Östrojenlerin Endikasyonları Genital hipoplazide gelişmenin canlandırılmasında, Doğumda serviksin yeterli derecede açık olmadığı durumlarda (serviks spazmında), Doğumdan sonra uterus involusyonunun hızlandırılmasında, Sentetik östrojenler bir sentetik progestagen ile birlikte oral yolla ovulasyonu baskılamak amacıyla (hormonal kontrasepsiyon), Erkek köpeklerde prostat hipertrofisi ve anal adenomata vb. tümörlerin sağıtımında, Erkek hayvanlarda libido fazlalıklarında kullanılabilir.

59 Östrojenlerin Endikasyonları Östrojenler, foliküler evrede (proöstrus, östrüs) enjeksiyonu takiben kısa süre içinde hipotalamusu uyararak östrus belirtilerini oluşturup, LH düzeyini ovulasyon öncesinde zirveye ulaştırarak dolaylı olarak ovulasyonu uyarırlar. Sonuç olarak suböstrus (sakin kızgınlık) durumlarında kullanılabilir. Bu etki luteal dönemde oluşmaz.

60 4 ESTRADIOL TONIC SURGE HYPOTHALAMUS 1 GnRH ANTERIOR PITUITARY 5 2 LH 6 FOLLICLE GROWTH OVULATION 3 7 Silvia, W., 2001 NORMAL

61 Östrojenlerin Endikasyonları Köpekte pubertasın gecikmesi veya anöstrüsün uzaması durumlarında, östrüsü uyarmak için 2-3 gün arayla 2-4 kez E2 uygulanabilir ve takiben PMSG ile daha iyi sonuç alınabilir. Kalıcı CL a bağlı anöstrüste, Büyük ruminantlarda luteolizisi uyarmak için endike olabilir fakat etkisi dolaylıdır. PGF ve analogları daha etkilidir. Memeleri geliştirip laktasyonun başlatılmasında, Düvelerde progesteron ile birlikte uygulanabilir. Fakat östrojen laktasyondaki ineklerde ise laktasyonu baskılar. Karnivorlarda istenmeyen gebeliklerde implantasyonun engellenmesinde, Genellikle çiftleşmeyi izleyen ilk 5 gün içinde etkilidirler.

62 Östrojenlerin Endikasyonları Karnivorlarda laktasyonu durdurmak amacıyla, Yavruların ölmesi, meme yaralanmaları, mastitis, metabolik bozukluklar vb. nedenlerden dolayı laktasyonun durdurulmasında, Yavruların emmesinin engellenmesi, memelere bandaj uygulanmasının yanısıra düşük dozda östrojenj enjeksiyonu laktasyonun kesilmesine yardımcı olur. Östrojenler bu etkiyi olumsuz geriye tepki ile prolaktin salgısını azaltarak oluştururlar. Köpekte yalancı gebelikte, Prolaktin salgısını durdurarak istenmeyen belirtilerin ortadan kaldırılmasında uygulanabilir.

63 Östrojenlerin Endikasyonları Karnivorlarda ovario-histerektomi operasyonunu izleyen komplikasyonlarda, İdrar tutamama (incontinentia urinea) sorununda östradiol benzoat 24 st arayla 3 gün ve daha sonra üçer gün arayla sorun kaybolana kadar uygulanabilir. Oral yolla DES da 3-5 gün süreyle veya sorun kaybolana kadar verilebilir. Östrojenlerin uretranın duyarlılığını arttırarak etkidiği düşünülmektedir. Alopecia olgularında epiteliotropik etkisinden dolayı düşük dozda, Aşırı kilo alma, Vulva hipoplazisi görülen karnivorlarda endikedir.

64 Östrojen Uygulamaları Pratikte daha sık olarak östradiol esterleri (EB, EV ve ECP) ve nonsteroid östrojenler (DES) kullanılmaktadır. İM, SC, deri altı implant, progestagenlerle kombineli olarak intravajinal spiral formlarda ve oral olarak kullanılabilir.

65 Östrojen Uygulamalarında Öneriler Yüksek dozda veya devamlı küçük dozlarda uygulandıklarında kistik ovaryumlara, süt salgısında azalmaya, pelvis ligamentlerinde gevşeme ve prolapsus vagina ya neden olabilir. Uzun süre östrojen sağıtımı yapılan hayvanlarda özellikle karnivorlarda kemik iliği işlevleri engellenebilir ki ölümle sonlanabilen şiddetli anemi veya trombositopeni oluşabilir. Uzun süre östrojen sağıtımı sürekli siterilite gelişebilir.

66 Östrojen Uygulamalarında Öneriler Gebelikte uygulanan östrojenler fötüste ürogenital anomalilere, serviksin gevşeyerek aborta neden olabilir. Karnivorlarda kistik endometrial hiperplazi ve piyometra riskini arttırır. Karnivorlarda serviks uteride gevşeme nedeniyle vajinadaki bakteriler uterusa girebilir. Östrojenler kanın pıhtılaşma yeteneğini arttırır ve vücutta su-tuz tutulmasına neden olarak ödem şekillenmesine ve kalp yetmezliği eğiliminin artmasına yol açar.

67 Östrojen Uygulamalarında Öneriler Karnivorlarda uzun süren östrojen sağıtımı; Bilateral simetrik alopecia, Epidermal hiperpigmentasyon, Vulvanın büyümesi, Jinekomasti, Prostat bezinin squamoz metaplazisi ile sonuçlanabilir.

68 Testosteron Testislerin intersitisyel Leydig hücrelerinde sentezlenen doğal androjenler testosteron ve dihidrotestosterondur. Sekonder erkeklik karakterlerinin (penis ve eklenti bezlerinin gelişimi, kaslarda gelişme) geliştirilmesi, Libido ile spermatogenezisin uyarılması, Anabolik olarak protein sentezinin, kas gelişmesinin, mineral metabolizmasının ve iştahın uyarılması. Merkezi sinir sistemi üzerinde düzenleyici etki, Yüksek dozları diğer steroidler gibi gonadotropinlerin salınımını baskılar.

69 Testosteronun Endikasyonları Erkek hayvanlarda, Libidonun uyarılması, İmpotent hayvanlarda testosteron ve esterleri kullanılabilirse de gonadotropinler üzerindeki baskılayıcı etkisi düşünülmelidir. Sperma kalitesi de düşükse androjenler endike değildir. Spermatogenezisi uyarmak için FSH ile birlikte kullanılabilir. Sekonder erkeklik karakterlerinin gelişimini sağlamak, Erkek genital organlarının ve eklenti bezlerinin gelişmemiş olduğu durumlar, Kas gelişimini sağlamak için endikedir.

70 Testosteronun Endikasyonları Erkek hayvanlarda, Protein metabolizmasında anabolizan olarak, Büyük baş hayvanlarda diğer steroidler gibi kullanımı kısıtlıdır. Yaşlı ve düşkün köpeklerde anabolik olarak, Travmatik yaralanmalar ve kırık iyileşimindeki gecikmelerde destekleyici sağıtım olarak kullanılabilir. Köpeklerde hipogonadizm ve kriptorşidi tedavisinde, Feminizasyon olgularında, Karnivorlarda Sertoli hücre tümörlerinin feminize edici etkisi antiöstrojenik etkili androjenlerle (testosteron ve esterleri) baskılanabilir. Fakat bu olguda kastrasyon tercih edilir.

71 Testosteronun Endikasyonları Dişi hayvanlarda, Uterus kanamalarında, Meme ve genital organ tümörlerinin büyümesinin önlenmesinde, Antiöstrojenik etkileriyle androjenler haftada veya ayda bir kez parenteral olarak, Östrüsün ertelenmesi amacıyla, Oral, parenteral veya implant formundaki androjenler karnivorlarda östrüslerden korunmak amacıyla uygulanabilir. Sentetik bir androjen olan miboleron esterleri kızgınlığı uzun süreli ertelemek için kullanılmaktadır. Köpekte yalancı gebeliklerde, Diğer steroidler gibi prolaktin inhibitörü olarak yalancı gebelik sorunlarının ortadan kalkmasına yardımcı olur. Uterus üzerinde olumsuz yan etkisinin olmaması nedeniyle diğer steroidlerden daha elverişlidir.

72 Testosteron kullanımında öneriler Dişi hayvanlarda yüksek doz veya uzun süren uygulamalar clitoral hipertrofi ve vajinitise neden olabilir. Anabolik etkisi sodyum ve su retensiyonuna neden olduğundan böbrek hastalıklarında ve hepatik disfonksiyon olgularında kontraendikedir. Gebe köpeklerde androjen uygulamalarıyla dişi fötüslerde önemli ürogenital anomaliler oluşabilir.

73 Melatonin Mevsimsel poliöstrik hayvanlarda, ışık sinyalleri epifiz bezinde indolaminlere dönüştürülerek hipotalamustan GnRH nın sentez ve salınımı etkilerler. İndolaminler grubundan melatonin, oral, deri altı implant ve vajinal sünger formlarında, küçük ruminantlarda anöstrüsten aşım sezonuna geçiş süresinin kısaltılması amacıyla kullanılmaktadır.

74 Prostoglandinler (PG) Doku hormonları olup fizyolojik işlevler ve metabolik fonksiyonlar sırasında çeşitli dokulardan salgılanıp, lokal mediatör olarak görev yaparlar. Mekanik, kimyasal, fiziksel ve travmatik her türlü uyarı PG oluşumunu hızlandırır. PG ve türevleri 20 C atomlu bir pentagonal halka, iki yan zincir ve bir karboksil grubundan oluşur ve arahidonik asitten sentezlenirler. Pentagonal halkaya bağlı farklı yapılar değişik PG türevlerini oluşturur. Yapısal ve işlevsel olarak A, B, E ve F olarak 4 ana grup PG vardır ki en çok salgılanan ve bilinenler PGE ve PGF serileridir.

75 Prostoglandinler (PG) Reprodüktif sistem: Luteolizis ve uterusun doğum için uyarılması Respiratorik sistem: Bronşiyal dilatasyon (PGE) ve konstriksiyon (PGF) Kardiovasculer sistem: Arteriyel ve venöz basınçta azalma Renal sistem: Diüretik ve natriüretik Merkezi sinir sistemi: Pireksia ve Na salınımın kontrolü Gastrointestinal sistem: Gastrik sekresyonun inhibisyonu

76 Prostoglandinler (PG) Çabuk metabolize olurlar ve lokal hormon olarak salgılandıkları bölgede veya çevre dokularda etkili olurlar. Reprodüksiyonda en önemlisi PGF 2α dır, luteolitiktir ve akciğerlerde metabolize olur. Reprodüksiyonda diğer önemli olan da PGE dir ve luteotropik etkilidir.

77 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) Doğal olarak ineklerde seksüel siklusun günlerinde endometriumdan salgılanılarak fonksiyonel CL un yapısal ve işlevsel regresyonuna neden olur. Gebe ineklerde doğal PG salgısı baskılanarak CL etkilenmez ve gebelik devam eder. Seksüel siklus sırasında PGF 2α sekresyonunu başlatan mekanizma tam bilinmemekle beraber diöstrüste uzun süren progesteronun etkisi, foliküler gelişmeye bağlı östrojen ve CL kökenli oksitosin sekresyonunun neden olduğu düşünülmektedir.

78 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) Doğum yaklaştıkça plasentomlardan salgılanan PGF 2α miktarı kanda, miyometriumda, amnion sıvısında ve maternal plasentada giderek artar. PGF 2α miktarındaki bu artış; Miyometriyal aktiviteyi uyarır, Serviks uterinin gevşemesine yardımcı olur, CL u lize eder (eritir-parçalar), Oksitosin salınımını arttırır, Sonuçta doğumu başlatır.

79 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) Ekzojen PGF 2α uygulamalarında: Başlıca luteolitik, Sekonder olarakta miyometriyal aktiviteyi uyaran ekbolik etki gelişir.

80 Prostoglandin F 2α Analogları Fluprostiol, Cloprostenol, Dinoprost, Tiaprost, Luprostiol.

81 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) İneklerde doğal veya sentetik PGF 2α analogları östrus siklusunun günlerinde enjekte edildiğinde CL geriler, kanda progesteron seviyesi 12 st içinde belirgin olarak düşer, 24. saatte tamamen azalarak östradiol saatlerde artarak yaklaşık 72. saatte (± 24st) östrüs görülür. PGF 2α analoglarının diöstrüs sırasında uygulanmasını takiben gelişen bu olaylar, proöstrüs, östrüs ve metöstrüs dönemlerinde yapılan enjeksiyonlarda oluşmaz.

82 CORPUS LUTEUM ( CL )

83 Olgun Folikül ve Gerilemiş CL

84 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) Kısraklarda PGF 2α uygulamaları ovulasyonu izleyen 5. günden itibaren luteolitik olarak etkilidir. PGF 2α luteal evredeki hayvanlarda tek veya siklusu bilinmeyen kısraklarda gün arayla iki enjeksiyon olarak uygulanmaktadır. Son enjeksiyonu takiben 6 gün içinde östrüs görülür. Koyunlarda siklusun ilk 5 gününde PGF 2α uygulamaları luteolizise neden olmazken, keçilerde siklusun 1. gününden sonra luteolizis oluşur. Her iki türdede luteal dönemde uygulanan takiben st içinde östrüs görülür.

85 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) Köpekler PGF 2α ya oldukça dirençlidirler ve 24 st arayla 0.25 mg/kg dozda, 4-5 SC uygulama gereklidir.

86 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) nın Luteolitik Etkisinin Mekanizmaları LH ve prolaktine karşı antogonistik etkisi, Lizozimlerin parçalanılabilirliğini arttırması, Utero-ovarian venalarda vazokonstriksiyon oluşturup ovaryuma kan ulaşımını azaltması, Progesteron sentezindeki ön maddelerin ve kolesterol esterlerinin depolanmasını azaltması, Esteraz aktivitesini düşürmesi.

87 Prostoglandin F 2α (PGF 2α ) nın Endikasyonları Seksüel siklusların denetiminde ve kontrollü tohumlama amacıyla, Büyük baş hayvanlarda östrüs senkronizasyonunda, Küçük ruminantlarda progestagenlerin yanısıra, aşım sezonuna girmiş hayvanlarda bir başka seçenek olarak, Diöstrüs döneminde tek uygulama yeterliyken, Östrüs senkronizasyonu için ineklerde 11-14, keçilerde 11, koyunlarda 9, kısraklarda gün arayla iki enjeksiyon gereklidir.

88 PGF 2α nın Endikasyonları Suböstrüste (sakin kızgınlıkta), Özellikle yüksek verimli süt inekleri laktasyonun zirvesindeyken sakin kızgınlık gösterirler. Sakin kızgınlıkta ovaryum aktivitesi normal olup kızgınlığın dış belirtileri yetersizdir veya yoktur. Ovaryumlarda CL un bulunduğu ve östrüsün görülmediği benzer duruma erken postpartum dönemde de rastlanır. Rektal palpasyonla CL belirlenmesiyle PGF enjeksiyonunu takiben 2-4 gün sonra belirgin bir östrüs görülebilir. PGF tedavisi uygulanan ineklerin östrüs davranışları dikkatle izlenmeli ve östrüsün ikinci yarısında tohumlanmalıdır. Östrüs göstermeyenlere gün sonra 2. PGF uygulanarak kontrollü olarak tohumlanmalıdır.

89 PGF 2α nın Endikasyonları Kısrakta uzayan diöstrüs olgularında, Laktasyon anöstrüsü, Yalancı gebelik, Erken embryonik ölümleri takiben gelişen anöstrüs olgularında ovaryumlardaki CL kalıcı hale geçerek diöstrüs uzar ve foliküler evreye geçiş 2-3 ay gecikebilir. Kısraklarda bu gibi durumlarda PGF enjeksiyonları endikedir.

90 PGF 2α nın Endikasyonları Kronik purulent endometritis (pyometra), İneklerde pyometra, erken embriyonik ölümler, endometriumun zedelenmesi ve bakteriyel enfeksiyonlar, uterusun doğum sırasında yaralanmaları, Retentio secundinarum sonucunda gelişebilir. Uterus 50 ml. den birkaç lt ye kadar değişen miktrarda purulent içerikle doludur. Serviks uteri genellikle kapalı olup ovaryumda CL kalıcı hale geçer. Tek doz PGF enjeksiyonunu takiben 2-3 gün içinde purulent içerik dışarı atılır.

91 PGF 2α nın Endikasyonları Kronik purulent endometritis (pyometra), Kısrakta tek doz PGF enjeksiyonunu takiben 5 gün içinde östrüs görülür ve purulent içerik dışarı atılır. İnekler ve kısrakta gelişen pyometra olgularında, PGF tedavisinin etkili olabilmesi için ovaryumlarda luteal bir dokunun bulunması gerekir.

92 Pyometra

93 Pyometra

94 PGF 2α nın Endikasyonları Kronik purulent endometritis (pyometra), Köpekte, kistik endometriyal hiperplazi-pyometra kompleksi olgularında PGF sağıtımı antibiyotiklerle birlikte endikedir. Köpekte PGF ın tedavideki etkisi luteolitik olmaktan çok, serviks uterinin relaksasyonu (gevşemesi) ve miyometrial kontraksiyonlar oluşturmasına bağlıdır.

95 PGF 2α nın Endikasyonları Metritis olgularında, Büyük baş hayvanlarda tek veya çift PGF uygulaması kronik metritislerin sağıtımında intrauterin antibiyotik uygulamalarına alternatif olarak yapılabilir. Köpekte ve kedide metritis, endometritis veya pyometritis sağıtımında uygulanabilir. Luteal kistlerde, Luteal kistler kalın bir luteal duvarla çevrili genellikle anöstrüs ile seyreden ovaryum kistleridir ve foliküler kistlerden ayırt edilmelidir. Çünkü PGF luteinleşmemiş foliküler kistleri etkileyemez.

96

97

98

99

100 PGF 2α nın Endikasyonları İnek yetiştiriciliğinde fertiliteyi arttırmak amacıyla; Fertilitesi düşük ve postpartum enfeksiyon oranı yüksek olan sürülerde, postpartum günler arasında tek veya çift PGF uygulamasının ilk tohumlamada gebelik oranını yükseltiği ve, doğum ile gebe kalma arasındaki süreyi kısalttığı bildirilmiştir.

101 PGF 2α nın Endikasyonları Normal gebeliğin sona erdirilmesi (aseptik abortus), Yeterince gelişmeden gebe kalan, İstenmeyen bir hayvanla çiftleşen, Gebelik sürecini tamamlayamacak bir sorunu bulunan, Evcil hayvanlarda PGF analoglarının uygulanması ile aseptik abortus şekillenebilir.

102 PGF 2α nın Endikasyonları Evcil hayvanlarda PGF analoglarının uygulanması ile aseptik abortus şekillenebilir. İnekte PGF gebeliğin günlerine kadar etkilidir ve gebeliğin 5. ayından sonra etkisi doğuma 2 hafta kalana kadar azalır. İnekte PGF enjeksiyonundan aborta kadar geçen süre: 70. güne kadar uygulanırsa 4 günden kısa, günler arası uygulanırsa 7 günden kısa, 150. günden sonra 3 haftadan kısa olarak bildirilmektedir.

103 PGF 2α nın Endikasyonları Evcil hayvanlarda PGF analoglarının uygulanması ile aseptik abortus şekillenebilir. Kısrakta endometrial kaplar oluşmadan (<40 gün) uygulanmalıdır. Keçide gebeliğin her döneminde etkilidir. Koyunda gebeliğin ilk 70 gününde etkilidir (daha sonra plasenta kökenli progesteron devreye girer). Köpek ve kedilerde saat aralıklarla gebeliğin ortasından itibaren uygulanırsa aborta neden olur.

104 PGF 2α nın Endikasyonları Patolojik gebeliklerde; Mumifiye fötus, Masere fötüs, Yavru zarlarının hidropsu (hidroallantois, hidroamnion), Vagina prolapsusu (endike ise), Koyunların gebelik toksemisinde uterusun boşaltılması için PGF uygulanabilir.

105

106

107

108

109

110 PGF 2α nın Endikasyonları Doğumun uyarılması; Uzayan gebelik, Dev yavrular, Metabolik sorunlar, Ekonomik nedenlerden dolayı gerekebilir. İnekte 270. gün ve sonrasında PGF uygulamasıyla 1-8 gün (ort. 3 gün) içinde doğum başlatabilir. Glukokortikoidlerle kombinasyonu daha iyi sonuç verir. Kısrakta gebeliğin son 2 haftasında uygulandığında saatte doğum gerçekleşebilir. Kedilerde gebeliğin 55. gününden sonra 24 st arayla iki defa PGF uygulamasıyla canlı yavrular alınabilir.

111 PGF 2α nın Endikasyonları Köpeklerin yalancı gebeliklerinde, 0.5 mg/kg sc uygulama 7 gün içinde istenmeyen belirtilerin azalmasına ve hayvanın normale dönmesine yardımcı olabilir. Köpekte postpartum kronik uterus kanaması görülen plasental bölgelerin subinvolüsyonu olgularında tek doz veya 12 saat arayla 6 uygulama yapılabilir.

112 PGF 2α nın uygulama yolları ve dozu PGF 2α ve analogları enjekte edilebilir solüsyon olarak, İntramuskuler (en iyi sonuç veren yoldur), İntrauterine, İntravenöz, İntraovarian, Vulvada submukozal olarak uygulanabilir (bu yolla inek ve koyunlarda ¼ doz yeterli olabilmektedir).

113 PGF 2α nın uygulama yolları ve dozu İneklerde 10 gün arayla 2 defa 250 mg kadar farklı dozlarda PGF 2α nın (dinoprost tromethamine) tek uygulaması ve 25 mg 10 gün süreyle uygulaması zararlı bir etki yapmamıştır. 250 mg dozda hafif bir taşikardi ve 6 st içinde hipertermi görülmüşse de 24 st içinde normale dönmüştür. Kısrak ve koyunda da normal doz uygulaması önemli bir yan etkiye neden olmamıştır. Karnivorlarda letal doz 5.13 mg/kg olarak bildirilmiştir.

114 PGF 2α uygulamasında öneriler Gebe, mide-bağırsak ve solunum sistemlerinde akut-subakut bozukluklar bulunan hayvanlarda endike değildir. Kliniğe anöstrüs sorunu ile gelen ve ovaryumunda CL bulunan hayvanlarda erken gebelik olma olasılığı düşünülmelidir.

115 PGF 2α uygulamasında öneriler Karnivorlarda PGF enjeksiyonunu takiben yaklaşık 3 st sürebilen huzursuzluk, taşikardi, kusma, defekasyon, ishal ve salya artışı görülebilir. Bu durumda atropin enjeksiyonu endikedir. Atropin PGF e negatif etki yaparak salivasyon, diyare ve respiratorik gerilimi azaltır. Fakat atropinin PGF ile uyarılan uterus kontraksiyonlarına antagonist olduğu unutulmamalıdır.

116 PGF 2α uygulamasında öneriler Kısrakta PGF enjeksiyonunun etkisiz olması; Mevsimsel anöstrüs, Enjeksiyonları takiben normal luteolizise rağmen östrüs ve ovulasyonun oluşmaması, Ovaryum ve uterusta kist, tümör gibi patolojik durumlar, Suböstrüslü kısrağın foliküler evrede olması, Siklusun ortasında oluşan sekonder bir ovulasyonu takiben henüz CL un gelişmiş olmamasi gibi durumlardan kaynaklanabilir.

117 PGF 2α uygulamasında öneriler Bayat ilaç kullanımı, İlacın uzun süre ışıkta ve aşırı sıcakta kalması, Enjeksiyon sırasında bir kısım ilacın boşa gitmesi, İlacın yağ dokusu içine enjekte edilmesi PGF enjeksiyonlarının etkisiz kalmasına neden olur.