İZMİR AGORASINDA YAPILAN JEOFİZİK ÇALIŞMALAR VE YENİ BULGULAR

Transkript

1 785 İZMİR AGORASINDA YAPILAN JEOFİZİK ÇALIŞMALAR VE YENİ BULGULAR Prof. Dr. Mahmut G. DRAHOR GİRİŞ İzmir agoras dünyan n en büyük ve en iyi korunmuş agoralar ndan biridir. Agora kentin namazgâh semtinde ve Kadifekale den görülebilir bir durumdad r (Şekil 1). Roma çağ nda kentin kalbi ve hem sanat ile felsefe üzerine tart şmalara sahne olan hem de ticaret ve banka işleri ile uğraşan halk n bir formu niteliğindeydi. Bu özelliklerinin yan s ra dinsel, politik ve adalet işlevlerine de sahip bir merkezdi. Şu anda yüzeyde baz yap lar aç ğa ç kar lm ş olan agora Roma dönemine ilişkindir. Oysa bu yap n n alt nda olas l kla daha önceki döneme ilişkin yap lar olmal d r. Nitekim Aristides e göre İS 150 y l nda agoran n ortas nda bir Zeus altar bulunmaktayd. İS 178 y l nda oluşan büyük bir deprem kent önemli oranda hasara uğrad ve bu s rada agora da bu depremden nasibini ald. Deprem sonras nda Aristides in önemli katk lar yla da kent önemli bir imara uğrad ve agora bu s rada yeniden yap ld. Bu inşa faaliyetine büyük katk s olan Roma imparatoru Markus Aurelius ve kar s Faustina ya hem kentin vatandaşl ğ verildi hem de agoraya Aurelius un heykeli dikildi ve bir kap ya da Faustina n n yontusu oyuldu. Etraf mermer sütunlar ile çevrili olan ve taban mermer kaplamal kare biçimli agoran n önemli bir k sm bugün kaz lm ş durumdad r. Bir bazilika n n da bulunduğu agora da 28 Roma kamu alan (gümrük, adliye vb gibi) bulunmaktad r. Böylece agora Smyrna kentinde Roma bürokrasisi için çok önemli bir merkezdi (Şekil 2). Agora daki ilk arkeolojik kaz lar 1932 ve 1941 y llar aras nda Türk Tarih Kurumu ad na Efes Müze Müdürü Kantar ve Prof. Naumann ile Prof. Miltner taraf ndan yap lm şt r. Bu çal şmalar s ras nda 120 x 180 metre boyutunda bir alan aç ğa ç kar lm şt r. Böylece agora n n önemli yap lar gün yüzüne ç km şt r. Uzun y llar sonra agora kaz lar İzmir Arkeoloji Müzesi Müdürü Dr. Taşl alan taraf ndan 1990 lar n ortas nda başlat lm ş ve ağ rl kl olarak basilika çevresinde çal şmalar yoğunlaşt r lm şt r. Şu anda kaz lar DEÜ üniversitesi üyesi Yard. Doç. Dr. Ak n Ersoy taraf ndan sürdürülmektedir. Agora jeofizik çal şmalar Mart ve Temmuz 2003 tarihleri aras nda Dokuz Eylül ve Bordeaux Üniversiteleri aras nda yap lan bir işbirliği sonucunda yap lm şt r. Bu çal şmalar n ana amac bugünkü agoran n avlusunun alt ndaki ve çevresindeki olas arkeolojik yap lar ortaya ç karmakt. Bu amaçla agoran n avlu alan nda manyetik gradyometre, elektrik resistivite tomografi (ERT) ve jeoradar çal şmalar yap lm şt r. Özellikle agora avlusunda yap lan ayr nt l manyetik ve ERT çal şmalar aras nda iyi bir uyumun olduğu ve baz yap lar n avlunun alt nda gömülü olabileceği ortaya ç km şt r. (Drahor et al., 2003, Drahor, 2011). Bu çal şma alanda yap lan manyetik gradyometre ve ERT çal şmalar n n sonuçlar n sunmaktad r.

2 786 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 Şekil 1 (a) Smyrna kentinin Bat Anadolu daki konumu ve (b) İzmir agoras n n kent plan içine oturtulmuş görüntüsü. (b) (d) Şekil 2 İzmir agoras n n (a) Kadifekale den ve (b,c,d) değişik bölgelerinden çekilmiş fotoğraflar

3 787 JEOFİZİK ÇALIŞMALAR VE YORUM Agora jeofizik çal şmalar 20 x 20 m gridlere ayr lm ş alanlar üzerinde manyetik gradyometre ve 2 boyutlu ERT çal şmalar biçiminde yap lm şt r (Şekil 3). Toplanan veriler geniş ölçekli görüntüler oluşturabilmek amac yla birleştirilerek, alan n genel görüntüleri elde edilmiştir. Manyetik veri değişik sinyal ve görüntü işlemlerinden geçirildikten sonra, sonuç görüntüler oluşturulmuştur. ERT verileri iki boyutlu ters-çözüm işlemlemesinden geçirilmiş ve yeralt n n değişik derinliklere ilişkin derinlik kesmeleri elde edilmiştir. Ters-çözüm işlemleri RES2DINV yaz l m yard m yla başar lm şt r. Manyetik görüntüler Geoplot yaz l m kullan larak ve derinlik kesmeleri de Slicer&Dicer yaz l m yard m yla elde edilmişlerdir. Manyetik ve ERT verilerinden elde edilen yorumlar aşağ daki alt bölümlerde ayr nt lar ile aç klanmaktad r. Şekil 3 İzmir agoras plan üzerinde gösterilen manyetik gradyometre ve ERT ölçüm alanlar ve hatlar. Fotoğraflar resistivite ölçümleri s ras nda çekilmiştir. Manyetik Manyetik veri agoran n iç k sm ndaki avlu üzerinde A1, A2, A3, A4, A11, A12, A13 ve A14 olarak adland r lan 8 grid üzerinde bir FM-36 tipi fluxgate gradyometresi (Geoscan Research) yard m yla toplanm şt r. Çal şmalar 20 x 20 m boyutlar nda gridler üzerinde hat aral klar 1 m ve ölçüm aral klar ise 0.25 m olacak biçimde yap lm şt r (Şekil 3). Manyetik ölçümlerde oluşan zamansal değişimleri gidermek için bir baz noktas seçilmiş ve grid ölçümleri sonucunda burada gerekli baz düzeltme işlemleri yap lm şt r. Böylece tüm veriler tek bir baz noktas na göre düzeltme işlemine tabi tutulmuşlard r. Ölçümlerdeki hat ve grid farkl l klar da düzeltildikten sonra tüm gridler birleştirilmiş ve alan n ham manyetik gradyometre görüntüsü elde edilmiştir. Böylece alan n yaklaş k olarak 3.2 dönümlük bir bölümü manyetik olarak ölçülmüş ve görüntülendirilmiştir. Alan n daha önce kaz lm ş olmas ve olas at k sorunlar ndan dolay manyetik görüntü genel anlamda kar ş k bir özellik taş d ğ ndan, daha net bir görüntü elde edebilmek amac yla veriler 3 x 3 boylu bir işleç yard m yla ikiboyutlu bir alçak geçiş süzgeçleme işlemine tabi tutulmuştur. Bu işlem sonucunda elde edilen görüntü Şekil 4 de verilmektedir. Şekilden de görülebildiği gibi, yüzeydeki yap lar D-B ve K-G yönlü olmalar na karş n, burada anomalilerin genelde KD-GB ve KB-GD yönlü bir uzan ma sahip olduklar görülmektedir. Bu görüntüde pozitif anomaliler siyah ve negatif anomalilerde beyaz

4 788 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 olmak üzere gri tabanl bir görüntülendirme tekniği kullan lm şt r. Alandan elde edilen görüntü genel anlamda irdelendiğinde, özellikle alan n orta k s mlar ndaki anomalilerin birbirini izlediği ve yayg n olarak hem pozitif hem de negatif değerli anomaliler bulunduğu görülmektedir. Bu durum yüzeyalt nda baz gömülü yap lar n bulunduğu görüşünü ortaya koymaktad r. Özellikle alan n orta bölümündeki yüzeye yak n olan bu anomaliler alandan kald r lm ş baz mimari elemanlar n halen kalm ş parçalar n da gösterebilir. Yüzeye son derece yak n olan yap lardan kaynakland ğ tahmin edilen bu anomalilerin yön nedeniyle ayn döneme ilişkin yap lar olamayabileceği düşünülmektedir. Manyetik görüntüde görüldüğü gibi yüzeye son derece yak n ve farkl yönlere sahip gömülü yap lar eğer burada bulunuyorsa, İzmir agoras n n tarihi aç s ndan çok önemli bir sonuç ortaya ç kacakt r ve bu nedenle belirli uzan m gösteren anomalik zonlarda mutlaka arkeolojik kaz yap lmas gerekmektedir. Şekil 4 Alçak geçiş işlemlemesi sonucunda elde edilen manyetik görüntü Yukar daki anomalileri daha da belirginleştirmek amac yla yüksek genliklere sahip pozitif verilerin görüntülenmesi amac yla farkl bir görüntülendirme tekniği kullan lm şt r. Böylece belirli bir değerin üzerinde olan veriler k rm z renk ile renklendirilmiş ve sadece bu anomalilerin uzan mlar incelenmeye çal ş lm şt r. Elde edilen görüntü Şekil 5 de verilmektedir. Şekilden de görülebildiği gibi, alandaki pozitif manyetik anomalilerin genelde KD-GB ve KB-GD yönünde uzand ğ ortaya ç kmaktad r. Özellikle alan n orta bölümü ile kuzeydoğudaki baz anomaliler çok ilgi çekicidir. Pozitif manyetik anomalilerin uzan mlar ndan ortaya ç kar lan bu görüntüde alandaki manyetik anomali trendinin Roma döneminden çok farkl uzan mlara sahip bir özellikte olmas, burada yüzeye yak n farkl yap lar n ya da önceki kaz lardan kalan baz temellerin varl ğ n düşündürmesi aç s ndan önemli bir sonuç olarak karş m za ç kmaktad r. Buradaki olas yap lar Roma öncesi, olas l kla Hellenistik ya da Klasik dönem yap larla ilişkili olabilir. Ayr ca buran n bir mezarl k alan olduğu ve ilk kaz lar n da bu mezarl kta yap ld ğ düşünüldüğünde, bu anomalilerin buradaki mezarl ktan kaynaklanm ş olabileceği de bir varsay m olarak göz önünde tutulmal d r.

5 789 (0,0) (0,20) (0,40) (0,60) (0,80) (20,0) (40,0) (60,0) Şekil 5 Pozitif manyetik anomalilerin k rm z renk ile renklendirmesi sonucunda ortaya ç kan manyetik görüntü Elektriksel Resistivite Tomografi Elektriksel resistivite tomografi verisi sinyal ortalama sistemli bir cihaz yard m yla (METZ SAS 203) 14 grid üzerinde hat aral klar 2 m ve ölçüm aral klar 1 m olacak biçimde toplanm şt r (Şekil 3). Ölçümler Wenner ölçüm sisteminde 2 boyutlu olarak yap lm şt r. Ölçümler s ras nda kullan lan elektrot aral klar ise 1, 2, 3, 4, 5, 6 ve 7 m seçilmiş ve ölçümler K-G yönlü sürdürülmüştür. Wenner elektrot sisteminde birbiri ile eşit aral klarla yeryüzüne yerleştirilen iki ak m ve iki potansiyel elektrot yard m yla ölçümler al nmaktad r. Çal şmalar aral klar 1 m olacak biçimde işaretlenmiş ipler yard m yla çok kanall bir kablo ve bir adresleyici yard m yla başar lm şt r. Ölçümler s ras nda herhangi bir iklimsel değişim olmad ğ ndan, verilerde böylesi bir değişim oluşmam şt r. Bu biçimde tüm hatlardan toplanan veriler 2 boyutlu olarak RES2DINV yaz l m kullan larak tomografik anlamda değerlendirilmiştir. Değerlendirme işlemleri arkeolojik yap lar daha iyi tan mlayan robust ters-çözüm tekniğinde yap lm şt r. Modeller 5 yineleme sonucunda elde edilmiş ve ABS hatalar 2.8% düzeyini aşmam şt r (genellikle, 1.1% düzeyinde). Şekil 6 da elde edilen dört ayr ERT model kesiti (SA5, 6, 7 ve 8) verilmektedir. Model kesitlerden de görülebileceği gibi, yüksek resistiviteli ortamlar yüzeye yak n olarak bulunmaktad r. Genelde 1.5 metre derinliğe değin devam eden bu ortamlar hatlar n orta bölümlerinde orta dereceli resistiviteler olarak derine doğru devam etmektedir. Bunlar n alt nda resistivite değerleri önemli oranda düşmektedir. Bu durum agora avlusunun alt nda baz yap lar n bulunduğunu ortaya koyan önemli bir sonuçtur. Özellikle (a) daki SA5 kesitinde yüksek resistiviteli yap lar yaklaş k 0.5 ile 1.3 metre aras nda bulunmaktad rlar. Bunlar manyetikte de ortaya ç kan yap larla ilişkili olmal d r. Bu yap lar n resistiviteleri 70 ile 250 Ohm.m aras ndad r. Alan n orta bölümünde yaklaş k 20 ile 24 Ohm.m aras nda değişen yap ise daha derine uzanan olas l kla daha farkl bir malzemenin kullan ld ğ bir yap olmal d r. Bu yap n n çevresi ve üstteki yap lar n alt nda resistiviteleri 10 ile 20 Ohm.m aras nda değişen tekdüze bir toprak birimi bulunmaktad r. Bu

6 790 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 birim su içeriği ve kil oran yüksek bir ortam göstermelidir. SA6 kesiti de bir önceki kesite çok benzemektedir (Şekil 6b). Ancak ortadaki, yap n n boyutlar nda bir azalma ve resistivite değerlerinde de biraz art ş görülmektedir. SA7 kesitinde alan n orta bölümü d ş nda kuzeye doğru da benzer bir yap n n ortaya ç kt ğ görülmektedir (Şekil 6c). Bunun d ş nda diğer modellerle önemli bir benzerlik bulunmaktad r. SA8 de ise kuzeydeki yap devam etmekle birlikte ortadaki yap ya çok benzer bir karakter sunmaktad r (Şekil 6d). Böylece kesitler bize alanda yüzeye yak n olarak gömülmüş, genelde 0.5 ile 1.3 m aras nda, yüksek resistiviteli yap lar n bulunduğunu ve baz bölgelerde bunlar n alt nda uzanan orta resistivite değerlerinde başka yap lar n olduğunu ortaya koymuştur. Bu yap lar daha derindeki farkl arkeolojik katmanlar ile ilişkili olabileceği gibi, avlunun alt nda bu döneme ilişkin başka yap lar n bulunduğunu da gösterebilir. Bu yap lar n çevresinde ortam hemen hemen tekdüzedir ve başka herhangi bir arkeolojik yap gözükmemektedir. Ayr ca bu ortam suya da çok doygun olmal d r ve burada alüvyonun ince taneli, kil içeriğinin yüksek olduğu düşünülmektedir. Böylece sonuçlar agora avlusunun alt nda daha önceki dönemlere ilişkin olabilecek baz arkeolojik yap lar n bulunabileceği hakk nda önemli bulgular ortaya koymaktad r. Özellikle manyetik verilerde ortaya ç kan yüzeye yak n yap lar n buradaki yüksek resistiviteli ortamlarla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. (a) (b) (c) (d) Şekil 6 Birbirine yak n dört ayr hatt n iki boyutlu ERT kesitleri. K rm z yüksek resistiviteli ve mavi ise düşük resistiviteli ortamlar göstermektedir.

7 791 Alanda yap lan değerlendirmelerde genelde Şekil 6 da verilen modellerle benzer sonuçlar elde edilmiştir. Özellikle baz bölümlerde yüzeye yak n ve çok düzgün geometrik özellikler sunan model sonuçlar ile karş laş lmas n n burada yüzeye yak n olarak gömülü durumda bulunabilecek arkeolojik yap lar hakk nda önemli verileri verdiği düşünülmektedir. Buradaki arkeolojik yap lar derinlik anlam nda daha iyi izleyebilmek için tüm 2 boyutlu kesitler derinlik bağlam nda birleştirilerek, farkl derinlik kesme görüntüleri elde edilmiştir. Elde edilen bu derinlik kesmelerinden burada bulunmas olas farkl arkeolojik yap lar gösterebilecek olanlar Şekil 7 de verilmektedir. Burada sunulan derinlik kesme görüntüleri 0.25, 1.275, 2.48 ve 3.95 m derinlikleri ile ilişkili olanlard r ve k rm z renkler genelde yüksek ve orta resistiviteleri, mavi renkler ise düşük resistiviteleri göstermek üzere renkli olarak görüntülendirilmişlerdir. İlk derinlik kesmesi olan 0.25 m derini gösteren kesme ile manyetik görüntü aras nda iyi bir ilişkinin bulunduğu görülmektedir. Özellikle resistivite yap uzan mlar ile manyetik görüntüdeki anomalilerin uzan mlar n n benzerliği ilgi çekicidir. Düşük resistiviteli alanlar ile manyetik anlamda çok düşük genlikli anomalilerin benzer yerlerde olmas da buradaki yap lar n zay f olduğunun bir göstergesidir (Şekil 4, 5 ve 7). Genelde yüksek resistiviteli zonlar (şekilde elipslerle gösterilenler) ile pozitif manyetik anomaliler aras ndaki ilişki de burada yüzeye yak n biçimde gömülmüş yap lar n varl ğ n gösterebilecek önemli bir sonuç olarak karş m za ç kmaktad r. Şekil 7 de verilen yüzeye çok yak n resistivite dağ l m n ortaya koyan görüntü, genelde yap lar n alan n ortas nda ve kuzeydoğusundaki bölümlerde bulunduğunu göstermektedir ve bu sonuç manyetik sonuç ile çok uyumludur. İkinci kesme yüzeyden yaklaş k olarak 1.3 metre derindeki özellikleri göstermektedir (Şekil 7). Bu kesme diğerinden çok farkl bir karakterdedir. Özellikle alan n kuzeyi ve doğusunda yüksek resistiviteli yap lar aç k biçimde görülmektedir. Bunlar n bir k sm D-B ve K-G yönlü uzan mlar sunarken, bir k sm ise KB-GD yönlüdür. Özellikle siyah daire gösterilen ve bu yüksek resistiviteli ortamlar n aras ndaki orta-düşük resistiviteli zon bir mekân n iç bölümünü gösterebilir. Bu alan n güneybat s nda orta dereceli resistivite değerlerine sahip olan başka bir mekân n varl ğ aç k biçimde görülmektedir. Etraf sar renkli elips ile çizilen bu mekân genel anlamda D-B ve K-G yönlü bir uzan ma sahiptir. Resistivite değerlerinin düşük olmas burada bir tahribat n olabileceği ya da baz yap elemanlar n n buradan kald r lm ş olabileceği düşüncesini oluşturmaktad r. Özellikle bu yap lar agoran n genel mimari yönleri ile çok uyumludur. Bunlar Roma dönemine ilişkin olabileceği gibi, önceki bir döneme ilişkin yap lar n izleri de olabilir. Alan n güneyinde bu derinlik kesmesinde herhangi bir yap izi görülmemektedir ve resistivite değerleri bu bölümde çok düşmektedir. Bu durum burada tekdüze toprağ n hâkim olduğunu ortaya koymaktad r. Alan n bat s ndaki yüksek resistiviteli yap da buradaki yap lar n toprak alt ndaki devam n göstermelidir. Üçüncü resistivite kesmesi 2.48 m derinlik düzeyini göstermektedir (Şekil 7). Bu kesmede alan n kuzeyi, doğusu ve bat s nda orta resistivite değerlerinde uzan mlar aç k biçimde görülmektedir. Bunlar şu anda mevcut yap larla ilişkili olmal d r. Ayr ca sar daire ile gösterilen ve alan n bat s nda bulunan ve 25 ile 35 Ohm.m aras nda resistivite değerine sahip bölümdeki yap izi çok ilginçtir. Dikdörtgen biçimli bu yap yaklaş k 15 x 20 m boyutlar ndad r ve agoran n bu bölümünde gömülü bir yap ile ilişkili olmal d r. Bu yap önceki döneme ilişkin olabileceği gibi, yönlenme itibariyle yap ld ğ döneme ilişkin ve derinde bulunan bir yap y da gösterebilir. Alan n orta bölümlerinde herhangi bir yap n n varl ğ n gösteren bir değişim görülmemektedir. Şekil 7 deki son kesme 3.95 m derinlikteki resistivite dağ l mlar n göstermektedir. Bu bölümde resistivite değerleri asl nda düşüktür ve tüm alanda 8 ile 20 Ohm.m aras nda bulunmaktad r. Yap lan yorumlamada burada yaklaş k 20 Ohm.m civar ndaki resistivitelerin üstteki yap lar n bu derinliğe kadar olan uzan mlar n gösterebileceği düşünülmektedir. Bunlar alan n bat s ve kuzeyinde bulunmaktad r ve yüzeyden gözlenen agora yap lar n n derindeki baz yap sal uzan mlar olabilir. Bunlar n d ş nda alanda genelde çok düşük bir resistivite hâkimdir ve bu bölgede ince taneli ve su içeriği yüksek alüvyonun bulunduğu düşünülmektedir.

8 792 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 Şekil 7 Dört ayr derinlik düzeyinden elde edilmiş ERT görüntüleri (K rm z renk yüksek resistivite, mavi renk düşük resistivite alanlar n göstermektedir) SONUÇ İzmir agoras nda tümleşik olarak başar lan manyetik ve elektrik resistivite tomografi çal şmalar, agoran n avlu bölümünde yüzeyalt nda baz yap lar n bulunabileceğini ortaya koymuştur. Özellikle her iki yöntemin sonuçlar da birbiri ile ilişkili ve uyumlu sonuçlar vermiştir. Elde edilen genel sonuçlar ana hatlar ile şöyledir; Alanda yüzeye yak n yüksek manyetik özellikli nesnelerin bulunmas nedeniyle manyetik sonuçlar çok net sonuçlar vermemekle birlikte, alan n özellikle belirli kesimlerinde yönlenme gösteren pozitif anomaliler ortaya ç km şt r. Bu anomaliler genelde KD-GB ve KB-GD yönlerinde bulunmakta ve alan n orta ile kuzeydoğu bölümlerinde yayg nl k göstermektedirler. Bunlar olas l kla yüzeye yak n yap larla ilişkili olmal d r. Ancak agora mimarisi ile benzer yönlerde olmamas soru işaretleri doğurmaktad r. Bu nedenle bir tahribin ya da daha önceki kaz lardan kalan izlerin olabileceği de düşünülmektedir. ERT çal şmalar agora avlusunun alt nda olas yap lar n varl ğ ile ilgili güçlü sonuçlar ortaya koymuştur. Özellikle yüzeye yak n derinlik kesmesinin manyetik görüntülere benzer ç kmas burada manyetik belirtilerle ayn yönlerde baz yap izlerinin bulunduğunu desteklemiştir.

9 793 Ancak agora yap lar ile olan yön olgusu yine bir sorun olarak karş m zda durmaktad r. Bu nedenle bu anomalilerin olduğu yerlerde arkeolojik test kaz lar yap lmal d r. İlginç anomaliler 1.3 ile 2.5 metre derinlikler aras nda ortaya ç kmaktad r. Yüzeye yak n olan yap alan n ortas ile kuzey bölümünde bulunurken, daha derindeki yap alan n bat s nda görülmektedir. Bunlar yön aç s ndan agora yap lar ile ayn yönlerde uzanmaktad r ve olas l kla agoran n farkl bölümleri ya da benzer yönlenme gösteren önceki dönem yap lar ile ilişkili olabilirler. Her biçimde bu sonuçlar agora avlusu alt nda baz yap lar n bulunabileceği sonucunu doğurduğundan dolay önemlidir. Sonuç olarak değişik yap lar n bulunduğu bu alanlarda test amaçl olarak mutlaka kaz çal şmalar yap lmas gerekmektedir. Yap lacak bu çal şmalarda ortaya ç kacak yap lar agoran n tarihsel gelişimi ve deprem öncesi yap lar hakk nda önemli ipuçlar n ortaya koyabilir. Bu nedenle kaz lar n ivedi biçimde yap lmas önerilmektedir. Ayr ca kaz lardan önce ayr nt l bir jeoradar araşt rmas n n yap lmas kaz yönlendirme aç s ndan önemli bir yarar sağlayabilir. Teşekkür Agora çal şmalar s ras nda gösterdiği ilgi ve çal şmalara verdiği destek aç s ndan agora kaz lar s ras nda Kaz Başkan ve Müze Müdürü olan Dr. Mehmet Taşl alan a sonsuz teşekkürler. Jeofizik çal şmalar s ras nda yap lan yard mlardan dolay İzmir Büyükşehir Belediyesi ad na Ender Batkan a ayr ca teşekkürler. Jeofizik çal şmalar s ras nda alandan veri toplanmas ve değerlendirme aşamalar nda verdikleri katk lardan dolay DEÜ Jeofizik Mühendisliği Bölümü Araşt rma görevlileri Meriç Aziz Berge ve T. Özgür Kurtulmuş a sonsuz teşekkürler. KAYNAKLAR Drahor, M. G., Martinaud, M., Chapoulie, R., Kurtulmus, Ö. T. and Berge, M. A. (2003). Geophysical investigations at agora of İzmir. 15th. Geophysical Congress and Exhibition of Turkey, October 20-24, 2003, İzmir, Abstracts book, p: Drahor, M. G. (2011). A review of integrated geophysical investigations from archaeological and cultural sites under encroaching urbanisation in Izmir, Turkey. Physics and Chemistry of the Earth, 36, Geoplot software, ver.3.00g, Geoscan researches, Res2dinv software. Slicer&Dicer software.