TÜRKĠYE DE AFRĠKA ÇALIġMALARININ BUGÜNÜ VE YARINI ÇALIġTAYI

Transkript

1 TÜRKĠYE DE AFRĠKA ÇALIġMALARININ BUGÜNÜ VE YARINI ÇALIġTAYI Raporu Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ekrem Erdem Hüseyin Mercan Hatun Korkmaz Mücahid Gürbüz Arif UlubaĢ ( 1 Eylül 2014, Kayseri - Türkiye ) 1

2 Ġçindekiler ÇALIŞTAY PROGRAMI... 3 GİRİŞ AÇILIŞ KONUŞMALARI Prof. Dr. Ekrem Erdem in Konuşması Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur un Konuşması Büyükelçi Dr. Celalettin Kani Torun un Konuşması SUNUMLAR Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak ın Sunumu Burhan Başoğlu nun Sunumu Bayram Selvi nin Sunumu Mikail Çolak ın Sunumu Mehmet Ali Bolat ın Sunumu GENEL MÜZAKERELER EKLER Çalıştaydan Fotoğraflar Katılımcı Listesi

3 ÇALIġTAY PROGRAMI T.C. ERCĠYES ÜNĠVERSĠTESĠ AFRĠKA EKONOMĠK VE SOSYAL ARAġTIRMALAR MERKEZĠ (AFESAM) TÜRKĠYE DE AFRĠKA ÇALIġMALARININ BUGÜNÜ VE YARINI ÇALIġTAYI AÇILIġ KONUġMALARI (09:30-10:30) Prof. Dr. Ekrem ERDEM ( ERÜ ĠĠBF Dekanı ve AFESAM Müdürü) Prof. Dr. Fahrettin KELEġTEMUR (Erciyes Üniversitesi Rektörü) Büyükelçi Dr. Celalettin Kani TORUN SUNUMLAR (10:45-12:45) TĠKA (Prof. Dr. Süleyman KIZILTOPRAK) YTB (Burhan BAġOĞLU) KIZILAY (Bayram SELVĠ) DĠYANET VAKFI (Mikail ÇOLAK) UDEF (M. Ali BOLAT) KSO (Tolga GÖKġEN) ÖĞLE YEMEĞĠ (12:45-14:30) GENEL MÜZAKERE OTURUMU (14:30-17:30) 3

4 GĠRĠġ T.C. Erciyes Üniversitesi Afrika Ekonomik ve Sosyal Uygulama ve AraĢtırma Merkezi (AFESAM) öncülüğünde Türkiye de Afrika ÇalıĢmalarının Bugünü ve Yarını ÇalıĢtayı, 1 Eylül 2014 tarihinde Kayseri de gerçekleģtirilmiģtir. ÇalıĢtay a devlet kurumlarından uzmanlar, bürokratlar, diplomatik misyon temsilcileri, akademisyenler, sivil toplum temsilcileri ve iģ dünyasından temsilciler katılmıģlardır. ÇalıĢtay ın açılıģ konuģmaları Erciyes Üniversitesi ĠĠBF Dekanı ve AFESAM Müdürü Prof. Dr. Ekrem ERDEM, Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Fahrettin KELEġTEMUR ve Büyükelçi Dr. Kani TORUN tarafından yapılmıģtır. Türkiye de Afrika ÇalıĢmalarının Bugünü ve Yarını ÇalıĢtayı iki oturum Ģeklinde düzenlenmiģtir. AçılıĢ konuģmalarıyla baģlayan ÇalıĢtay, Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı BaĢkanlığı (TĠKA) koordinatörü Prof. Dr. Süleyman KIZILTOPRAK, YurtdıĢı Türkler ve Akraba Topluluklar BaĢkanlığı (YTB) uzmanı Burhan BAġOĞLU, Türk Kızılayı temsilcisi Bayram SELVĠ, Türkiye Diyanet Vakfı Eğitim ve Kültür Hizmetleri Müdürü Mikail ÇOLAK, Uluslararası Öğrenci Dernekleri Federasyonu (UDEF) BaĢkanı M. Ali BOLAT ve son olarak, Kayseri Sanayi Odası (KSO) temsilcisi Tolga GÖKġEN in sunumlarıyla devam etmiģtir. Ġlk oturumda sözü edilen sunumlar yapılmıģ, ikinci oturumda ise, genel müzakereler gerçekleģtirilmiģ ve öneriler ortaya konulmuģtur. Bakanlık temsilcileri, akademisyenler, kurum, sektör ve medya temsilcilerinin katılımı ile interaktif bir ortamda gerçekleģtirilen ÇalıĢtay da planlanan konular, programa uygun olarak tüm yönleri ile ele alınmıģ ve mevcut durum hakkında önemli tespitler yapılmıģtır. Toplantı sırasında ortaya konan görüģler ve öneriler aģağıda özet olarak sunulmaktadır. 4

5 1. AÇILIġ KONUġMALARI 1.1. Prof. Dr. Ekrem Erdem in KonuĢması AçılıĢ konuģmasını baģlatan Prof. Dr. Ekrem ERDEM, düzenlenen bu ÇalıĢtay ın temel amacının beyin fırtınası yapmak, Afrika ile ilgili mevcut durumun bir fotoğrafını çekmek ve tespitlerde bulunmak olduğunu ifade etmiģtir. Sayın ERDEM, Afrika ile ilgili Türkiye de bir çok çalıģmanın yürütüldüğünü, fakat bu çalıģmaların iģ birliği içerisinde yapılmadığını ve bir koordinasyon eksikliğinin bulunduğunu ifade etmiģtir. Türkiye nin, Afrika ile olan iliģkilerinin diğer ülkelerdekinden farklı olması gerektiğinin altını çizen ERDEM, Afrika ile olan iliģkilerin kazan-kazan anlayıģı çerçevesinde, karģılıklı etkileģim yoluyla geliģtirilmesi gerektiğini söylemiģtir. Afrika nın bir çok ülkesine ziyarette bulunduğunu, Amerika da ve Asya da bir çok prestijli üniversiteye ziyaretler gerçekleģtirdiğini ifade eden ERDEM, bu gezdiği yerlerde Afrika ile ilgili bir çok enstitünün kurulduğunu, bir çok uzmanın bulunduğunu, fakat büyük bir medeniyetin mirasçısı olan Türkiye de bu anlamda yeterli bir alt yapının bulunmadığını ve bu durumun kendisini çok üzdüğünü dile getirmiģtir. Afrika ile ilgili çalıģmalarda en büyük sorunlardan birinin maddi kaynak ve akademisyen sıkıntısı olduğunu ifade eden ERDEM, Türkiye deki akademisyenlerin bu konuya karģı ilgisiz olduklarını, Afrika Merkezleri nin ciddi boyutta personel ve bütçe sıkıntısı yaģadıklarını, bu sorunların çözüme kavuģturulmasının elzem olduğunu vurgulamıģtır Prof. Dr. Fahrettin KeleĢtemur un KonuĢması Prof. Dr. Fahrettin KeleĢtemur, davetlilere katılımlarından dolayı teģekkür ettikten sonra Türkiye nin en acil halledilmesi gereken meselesinin eğitim ve üniversite olduğunu ifade etmiģtir. Dünyada söz sahipleri olanların arasına girmek istiyorsak bunun ancak eğitim ve üniversite alanındaki ilerlemelerle olabileceğini belirtmiģtir. Batı dünyasının teknolojik alanda birçok geliģme sağlamasına rağmen sosyal alanda sıkıntılar yaģadığını ifade etmiģtir. Ġsveç te milli gelirin çok yüksek olması ve iģsizliğin olmamasına rağmen intihar oranlarının çok yüksek olduğu ve bunun sebebinin ise içsel ve sosyal eksiklikler olduğunu vurgulamıģtır. Bu sebeple sosyal bilimlerde ilerleyemediğimiz sürece teknoloji alanında yaptığınız yenilikler konusunda sıkıntılar yaģanacağını belirterek sosyal bilimler alanında ilerleme kaydetmemiz gerektiğini ifade etmiģtir Büyükelçi Dr. Celalettin Kani Torun un KonuĢması Türkiye nin ilk Somali Büyükelçisi Dr. Kani TORUN, Afrika deyince genel olarak insanların aklına tek bir ülkenin geldiğini, Afrika nın bir kıta olduğundan bile habersiz insanların olduğunu ifade etmiģtir. Türkiye nin Afrika daki faaliyetlerini Diplomasi, Eğitim, Sağlık, Ticaret ve UlaĢım gibi beģ baģlıkta değerlendiren TORUN, 2005 yılını Türkiye nin Afrika yılı olarak ilan ettiğini, 2009 Afrika da Türkiye nin 12 büyükelçiliği olduğunu ve Afrika nın birçok çatıģma bölgesinde Türkiye nin arabulucu ve yumuģatıcı rol oynadığını ifade etmiģtir. TORUN, Türkiye nin Afrika ile iliģkilerinin çok daha parlak olması gerektiğini, dıģiģlerinin hu konuda daha aktif hareket etmesi gerektiğini ileri sürmüģtür. 5

6 Afrika da görevlendirilen personellerin bir an önce batıya geçmek istediğini, Afrika da yaģamayı sürgün olarak nitelendirdiklerini dile getiren TORUN, Afrika daki çalıģmalardan ancak gönüllü yapıldığı durumlarda yüksek verim elde edilebileceğini söylemiģtir. Sayın Kani TORUN, ticaret konusunda Türkiye nin Afrika da ciddi bir atılım yaptığını, ama rakiplerle kıyaslandığında Türkiye nin çok geride olduğunu ifade etmiģtir. Sayın TORUN sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: Biz Türkiye nin stratejisine kazan kazan mantığıyla bakıyoruz. Kolonyal dönemde sadece bir taraf kazandı. Şimdi biz diyoruz ki sizde kazanın bizde kazanalım. Afrika da belli kesim günde bir dolara çalışıyor. Ama belli kesimin de refah düzeyi oldukça yüksek. Türkiye, Afrika da bugünkü durumun çok daha ilerisine gidebilir. Çin malları Afrika da daha az kaliteli ve daha pahalı. Türk malları ise daha kaliteli ve daha ucuz. Ben bu konuda bir çok öneri sundum. Özel sektör teşvikiyle bu konuda ilerleme kaydedebiliriz. Bizim Afrika da bir avantajımız var. Tarihi bir bagajımız yok. Çin Hindistan gibi ülkelerin de tarihi bagajları yok ama bu konuda bu ülkelerden geriyiz. Tarihi bagajı olmayan ülkelerle yarışmamız gerekiyor. Afrika nın toplam ithalatında Türkiye nin payı %3. Siyaseten Türkiye, %10 un üzerinde. Ticaretle siyaseti aynı düzeye getirmek gerekiyor. Siyaset hızlı gidiyor. Siyaseten Hindistan Türkiye nin çok çok gerisinde ama ticareten bizde çok ilerideler. THY nin bu konuda etkili olduğunu biliyoruz. Mogadişu da tek sefer var oda THY ye ait. Somalililer dünyaya sadece bu yolla bağlanıyorlar. Türkiye nin Afrika da insani yardım konusunu Somali örneği ile açıklayacağım. Ulaşım, sağlık, eğitim ve ticaret kapasitesini artırım konusunda ciddi çalışmalar yapıyoruz. Açıklamak gerekirse: Ulaşım: Bu konuda Mogadişu da THY yi etkin hale getirdik. Mogadişu nun çehresi değişti. Ulaştırma yol projeleri yapıyoruz. Eğitim: Birçok okul açıldı. Üniversitelerle bağlantı kuruluyor. Sağlık: Şu anda Mogadişu da dört hastane yaptık. Bunlardan biri eğitim hastanesi ve standart olarak Afrika standartlarının üstünde. Yine sağlık alanında orada pek çok bağlantı kurduk. Kapasite artırımına çalışıyoruz. Ticaret: Bu alanda da çok çalışmalarım var. Ne kadar çok ticaret olursa o kadar az yardım olur diye düşünüyoruz. Bunların hepsi mükemmel şekilde yapılmıyor olabilir ama prensip olarak elimizden geleni yapıyoruz. Yoğun çalışmalarla TİKA ve STK lar ve birçok kuruluşlarla iş birliği içerisinde 6 ay içinde açlık problemini çözdük. Bu yeterli değil. Yeniden insanların ekmeğe ihtiyaç duymaması için alt yapıya yatırım yapılıyor. Burada da dediğim gibi ulaşım ticaret eğitim ve sağlığa yönelik çalışmalar yapılıyor. Batılılar sadece para veriler ama Türkler hastane yol okul gibi alt yapıyı düzenleyen çalışmalar yapıyorlar diye düşünüyor Somalililer. 6

7 2. SUNUMLAR 2.1. Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak 1 ın Sunumu Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı BaĢkanlığı (TĠKA) Libya Koordinatörü Sayın Süleyman KIZILTOPRAK öncelikle TĠKA hakkında kısa bir bilgi verdikten sonra, TĠKA nın Afrika ya yönelik üç temel faaliyeti olduğunu, bunlardan birincisinin, tarım, ikincisinin sağlık, üçüncüsünün ise, mesleki eğitim olduğunu ifade etmiģtir. Ayrıca amaçlarının TĠKA aracılığıyla bazı ülkelere demokrasiyi götürmek, okullar hastaneler yapmak ve Afrika da yer alan ortak kültürel ve tarihi mirasımız olan tarihi eserleri restore etmek olduğunu açıklamıģtır. KIZILTOPRAK sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Afrika da bulunan Türk büyükelçiliklerinin tarım ve hayvancılık alanında gerçekleştirdiği projelere destek vermektedir. Örneğin Tunus ta yerli traktör dağıtımı yapıldı. Yerli traktör dağıtımı yaparak hem Afrika ya yardım yapıyoruz hem de Türkiye deki üretimi desteklemiş oluyoruz. Kalkınma ve tarımsal kalkınma faaliyetlerimizde esas amaç, halkı, kendi kendine yetebilecek bir tarım uygulama potansiyeline kavuşturmaktır. Türk iş adamlarını ve sanayicileri orada görmek istiyoruz. Ayrıca Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) işadamlarının Afrika ya yatırım yapmasını desteklemektedir. Bölgede çalışan kurumlar arasında koordine eksikliği bulunmaktadır. Çalışma Bakanlığı ndan müşavirlikler, diğer kurumlardan temsilcilikler ve acenteler bulunmasına rağmen bunlar arasında koordine ve işbirliği bulunmamaktadır. Ayrıca Türkiye de ki kurumların Afrika ya yönelik vizyon eksikliği bulunmaktadır. Yurtdışına gönderilen temsilcilere standart bir eğitim verilmelidir. Osmanlı döneminde yurtdışına gönderilen kişilere talimatnameler verilirdi. Afrika ya giden kişilerin vizyon sahibi olmaması ve gittikleri yerleri sürgün olarak algılaması önemli bir eksikliktir. Sonuç olarak, Afrika ya yönelik bilgi, vizyon ve koordine eksikliğimizi gidermeliyiz Burhan BaĢoğlu 2 nun Sunumu Sayın Süleyman Kızıltoprak ın ardından, YTB uzmanı Sayın Burhan BAġOĞLU Türkiye-Afrika: Ortak Bir Gelecek İçin Eğitim İşbirliği konulu sunumunu gerçekleģtirmiģtir. Sayın BAġOĞLU, üzerinde duracağı konunun yurt dıģından Türkiye ye gelen öğrenciler olduğunu belirterek, Türkiye-Afrika iliģkilerinde eğitimin rolü ve özellikle Türkiye burslarının önemine vurgu yapmıģtır. BAġOĞLU, sözlerine özetle Ģöyle devam etmiģtir: Öncelikle eğitimde uluslararasılaşma sürecinden bahsetmek istiyorum. Son on yılda son on yılda özellikle eğitimde uluslararasılaşma artmış görünüyor. Bu hareketlilik kalite sürecinde önemli bir etkiye sahip. Bu da kültürler arası etkileşimde önemli bir etkiye sahip. Son on yılda uluslararası öğrenci sayısının iki katı arttığını görüyoruz. Son 40 yılda 4 katı artış oldu ama son on yılda daha çok artış oldu. Sosyal kültürel ve iktisadi bir sürecin iç içe geçtiği bir olgu bu. Bu, başlı başına bir sektör halini almış durumda. Bu sektörden payını en 1 Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı BaĢkanlığı (TĠKA) Libya Koordinatörü 2 T.C BaĢbakanlık YurtdıĢı Türkler ve Akraba Topluluklar BaĢkanlığı Uzmanı 7

8 çok kim alıyor dersek, ABD, İngiltere Avustralya ve birçok Asya ve Avrupa ülkesi. Türkiye henüz bu pastanın içinde yok maalesef. Türkiye nin şu andaki durumu pek iç açıcı olmasa da önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Yükseköğretim alanı Türkiye nin yumuşak güç unsurlarından biri haline gelmiştir. Diğer bir konu, Türkiye henüz dünyadaki konumu ve etkinliğinin yanında eğitimde uluslararasılaşma da yüksek etkiye kavuşamamıştır. Buradan konuya gelecek olursak, 1998 de Afrika ya açılımın yapılması 2013 te Afrika ya yönelik adımların sıklaşması, Afrika tarafından da bu sürece pozitif bir cevap verilmesi, ilişkilerin hızlanmasını sağlamıştır. Bizim eğitim konusunda kültürel diplomasi alanında ilişkileri etkileyen öneli iki unsurumuz vardır. Bunlar dil eğitimi ve öğrenci değişimidir. En önemlisi dil eğitimi ve bunu en kolay yolu öğrenci değişimidir. Diğer ülkelerin bu konuda çok önemli çalışmaları vardır. Fransa Çin ABD gibi ülkeleri örnek verebiliriz. Fransa daki öğrencilerin %52 si Afrika daki ülkelerden gelmektedir. Bugün Afrika ülkelerinin ve tüm dünya ülkelerinin Türkiye burslarını kullanabileceği imkân var. Türkiye ye gelen yabancı öğrencilerin %29 u Afrika dan gelmektedir. Sayın Burhan BaĢoğlu nun sunumu aģağıda daha detaylı olarak verilmiģtir. 8

9 9

10 10

11 11

12 12

13 2.3. Bayram Selvi 3 nin Sunumu Sayın Burhan BAġOĞLU nun ardından Türk Kızılayı temsilcisi Sayın Bayram SELVĠ, Türkiye Cumhuriyeti nin Afrika ya Yönelik İnsani Yardım Politikası konulu sunumunu gerçekleģtirmiģtir. Selvi, sunumunda özetle tarihsel perspektifle Türkiye iliģkilerinden bahsetmiģtir. Selvi sözlerini Ģöyle sürdürmüģtür: Türk Kızılayı 1868 de kurulmuştur den bu yana padişah Abdülhamit döneminde STK lar çok gelişmemiştir ve 1990 dan sonra dışa açılan ülkemizde yurt dışına çok sayıda insani yardım götürülmüştür. Bizim Afrika ile ilgili ilişkilerimiz özellikle 1990 larda başlıyor. Daha sonra 2000 li yıllarda Türkiye nin yeni Afrika programı Afrika açılımı ile devam etmiştir. Biz, Afrika ile ilişkilerimizde her şeyden önce hukuk çerçevesinde kalmaya çalışıyoruz Cenevre sözleşmesi ve BM kararları çerçevesinde kalmaya çalışıyoruz. Oralara insani yardım sağlıyoruz. İkinci bahsetmek istediğim konu, gittiğimiz coğrafyalarda çok önemli afetler mevcut, doğal afetler susuzluk. Öncelikli amacımız hayat kurtarmak. İnsan hayatını kurtarmak ve korumaktır. İkinci hedefimiz asgari yaşam standartlarını sağlamak. Amacımız, Afet ve krizler karşısında direncin artırılması ve sürdürülebilir bir şekilde Afrikalıların kendi kendilerine yetebilmelerini sağlamak. Sudanda Somali de Etiyopya da Kenya da bu tarzda yardımlarımız oluyor. Afrika yardımlarının içinde en önemlisi insan odaklı olmaktır. Var olan ihtiyaca binaen yardım yapmaya çalışıyoruz. Kültürlere karşı hassas olmaya çalışıyoruz. Müslümansa Müslümanlara özgü, Hıristiyan ise Hıristiyanlara özgü davranıyoruz. Yardımlara yereli katmaya çalışıyoruz. Afrika da kendi coğrafyasında var olan insan kaynağı ile müdahil olmaya çalışıyoruz. Bizim için esas Afrika sahra altı Afrika dır. Afrika da Türk Kızılayı 1995 yılından bu yana neler yaptı? Afrika da gidilmemiş noktalara gittik. Mozambik, Somali, Sudan.. Bizim yapmış olduğumuz yardımlar afet göç deprem ve rehabilitasyon sürecini sağlamıştır. Türk Kızılayı 2006 yılının haziran ayında, sahra hastanesini kurmuştur. Hemen hasta kabulüne başlanmıştır. 50 yataklıdır Sahra hastanesi den fazla insan ücretsiz hizmet almıştır. Bu rakamlar çok önemlidir. Çünkü Sudan da hiçbir şey yok. Bu hastaneyi 2011 den sonra yerel kapasite oluşturmak amacıyla sudan Kızılayı na devrettik. Şu an yeli ortaklarımız tarafından yürütülmektedir. Bunun dışında su kuyuları açtık ve alt yapı hizmetlerini geliştirmeye çalıştık. Çad da Türk Kızılayı eczanesi açtık. Türkiye den bir personel görevlendirdik orda yılı ağustos ayından başlayarak Somali ye yardım malzemesi gönderildi. Kızılay olarak büyük lojistiğin nasıl olabileceğini öğrendik. Maddi güç olsa bile yardım yapılabilmesi için çok önemli bir organizasyon gerekiyor. Sayın Bayram Selvi nin sunumu aģağıda daha detaylı olarak verilmiģtir. 3 Türk Kızılayı Uluslararası ĠliĢkiler Bölümü Birim Yöneticisi. 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 2.4. Mikail Çolak 4 ın Sunumu Sayın Bayram Selvi nin ardından, Diyanet Vakfı Eğitim ve Kültür Hizmetleri Müdürü Sayın Mikail ÇOLAK, sunumunu gerçekleģtirmiģtir. Çolak, öncelikle Afrika daki mevcut siyasi ve ekonomik istikrarsızlık üzerinde durmuģtur. Bu anlamda Türkiye nin Somali ile baģlayan Afrika açılımının diğer ülkelerde de sürmekte olduğunu, çok büyük bir Afrika tecrübelerinin olmamasına rağmen, Afrika ya gittiklerinde beyaz adam olarak tepki gördüklerinden bahsetmiģtir. Çolak, sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: Ancak Türkiye Afrika da beyaz adam olarak görülmüyor. Eğitim, insani yardım, sosyal ve kültürel alanda yardımlarımız var. MEB ve din öğretimi faaliyetiyle Konya İstanbul ve Kayseri de imam hatip liselerine öğrenci getiriliyor. Bu okula gelen öğrencilerin ihtiyaçlarında diyanet vakfı yardımcı oluyor. Afrika dan gelen lise seviyesinde 324 öğrenci vardır. Lisans seviyesinde 61 öğrenci vardır. Bu öğrenciler YTB dışında sadece diyanet vakfı ile desteklenmektedir. Yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin sayısı yetersizdir. Afrika da yürütülen faaliyetlerin en önemlilerinden biri de Somali İmam Hatip Lisesi oldu. Somali İmam Hatip Lisesi yılında hizmete girdi. Türkiye buraya her yıl müdür ve öğretmen gibi personellerle destek vermektedir. Öğrencilerden hiçbir şekilde ücret alınmamaktadır. Başka bölgelerde de imam hatip liseleri açma çalışmaları devam etmektedir. Bu çalışmalar diyanet işleri başkanlığı bünyesinde sürmektedir. Bizim açtığımız İmam hatip lisesinin özelliği şu, illa Türkiye müfredatı zorunluluğumuz yoktur. İstiklal marşımızın okunması zorunluluğu yoktur. Yerel ihtiyaçlara göre müfredat belirliyoruz. Örneğin tarım dersi veriyoruz. Mezun olan hem imam hem de tarımsal faaliyetlerde bulunabiliyor. Bundan sonraki stratejide bu şekilde gerçekleştirilecek. Öğrencileri Türkiye ye getirmekten ziyade kendi bölgelerinde yetişip orada faaliyette bulunmalarını sağlamaktır amacımız. Türk insanının Afrika uzmanı yetiştirememesi, çok üzücüdür. TÜBİTAK veya YÖK kriterlerine göre araştırmaya gitmek isteyen Araştırma Görevlileri ve öğretim üyelerine burs sağlamaya çalışıyoruz burs desteği veriyoruz. Eğitim çalışmalarımızın son ayağında Sudanda dil programlarını gerçekleştirmek istiyoruz. İnsani faaliyetlerimiz noktasında cami projeleri söz konusudur. Somali, Senegal ve Gana ve Mali de cami projeleri mevcuttur. Ramazanda gıda dağıtımları ve kurban faaliyetlerimiz devam etmektedir. Sayın Mikail Çolak ın sunumu aģağıda daha detaylı olarak verilmiģtir. 4 Türkiye Diyanet Vakfı Eğitim ve Kültür Hizmetleri Müdürü 24

25 25

26 26

27 2.5. Mehmet Ali Bolat 5 ın Sunumu Sayın Çolak ın ardından Uluslararası Öğrenci Dernekleri Federasyonu (UDEF) baģkanı sayın M. Ali BOLAT Türkiye deki Afrikalı Öğrencilerin KarĢılaĢtıkları Sorunlar adlı sunumunu gerçekleģtirmiģtir. Sayın M. Ali BOLAT ın sunumu aģağıda daha detaylı olarak verilmiģtir: Türkiye de Eğitim Gören Afrikalı Öğrencilerin Sorunları ve Sağladıkları Katkılar Saygıdeğer katılımcılar, sözlerime baģlamadan, Erciyes Üniversitesi Afrika Ekonomik ve Sosyal AraĢtırmalar Merkezi, AFESAM a, Türkiye de Afrika ÇalıĢmalarının Bugünü ve Yarını baģlıklı çalıģtayı gerçekleģtirmesinden ve Ģahsıma Türkiye de Eğitim Gören Afrikalı Öğrencilerin Sorunları ve Sağladıkları Katkılar konusunu sunma imkânı vermesinden ötürü teģekkür ederim. Siz değerli katılımcıları sevgi ve saygıyla selamlıyorum. Ülke olarak, tarihi süreçte yüzyılları bulan bir Afrika geçmiģimiz olmasına rağmen, maalesef koptuğumuz bu zengin kıtayı tekrar keģfetmeye çalıģıyoruz. Son dönem gerçekleģen Afrika Açılımı ile devlet ve millet olarak Afrika ile tekrar buluģtuğumuz bir gerçektir. Sivil toplum kuruluģları olsun, ticari Ģirketler olsun ya da devlet kurumları olsun hep beraber son dönem Afrika yı gündemimize almıģ bulunmaktayız. Bu güzel geliģmelerin tam ortasında Erciyes Üniversitesi AFESAM ın bu kadar önemli bir toplantıyı organize etmesi takdire Ģayandır. Genel konulara girmeden ve diğer katılımcıların alanlarına müdahale etmeden ama kendi konumun da bütünün neresini iģgal ettiğini gösterme açısından, birkaç hususu ifade etmek isterim. Afrika, ülkemizde maalesef açlık, sefillik, sömürge, savaģ, geri kalmıģlık, aids ve diğer hastalıklar, ilkellik hatta yamyamlık akla getiren bir ifadedir. Bunda bizim uzak kalıģımız kadar, Afrika yı sömürenlerin tüm dünyaya yaydıkları menfi propagandanın payı da vardır. Afrikalı öğrencilerden çok duyduğum bir tesbit olduğu için aktarmak isterim. Afrika da bazı ülkelerin lise kitaplarında hala Türklerin cani, insan yiyen, zalim bir kavim olduğu yazmaktaymıģ. Demek ki menfi propaganda çift taraflı iģlemektedir. Her iki tarafta da bulunan bu yalan ve yanlıģ yargıları yıkacak olanların baģında ülkemizde okuyan Afrikalı öğrencilerin olacağına inancımız tamdır. Türkiye de Eğitim Gören Afrikalı Öğrencilerin Durumu Türkiye'de okuyan Afrikalı öğrencilerin sayısı Eylül 2014 itibarıyla 7000 civarındadır. Kesin rakam, Afrikalı öğrencilerle ilgili yeterince çalıģma yapılmadığı için ve tüm Türkiye de uluslararası öğrencilerle muhatap olan bir kamu kurumu olmadığı için bilinmemektedir. Ülkemizde Ağustos 2014 itibarıyla 55 bin uluslararası öğrenci bulunmaktaydı. Yeni kayıtlarla birlikte bu rakamın 80 bin civarında olduğunu öngörmekteyiz. Sadece Afrikalı öğrencilerin değil tüm uluslararası öğrencilerin temel problemi muhatapsızlıktır. BaĢbakanlık YurtdıĢı 5 Uluslararası Öğrenci Dernekleri Federasyonu (UDEF) Genel BaĢkanı 27

28 Türkler ve Akraba Topluluklar BaĢkanlığı, kısa adıyla YTB, sadece burslu öğrencilere bakmaktadır. Tüm öğrencilerle muhatap olan bir kurum yoktur. Ya kurulmalı ya da YTB ye bu yetki de verilmelidir. Ülkemize lise eğitimi için gelen Afrikalı öğrencilerin sayısı her geçen yıl artmaktadır. Bunun en önemli sebebi, Türkiye Diyanet Vakfı nın yürütmüģ olduğu burs programıdır. Türkiye Diyanet Vakfı tarafından tam burslu olarak okutulan Afrikalı lise öğrenci sayısı 728 dir. Bunların dağılımı Ģu Ģekildedir: Ġstanbul Uluslararası Fatih Sultan Mehmet Anadolu Ġmam Hatip Lisesi 120, Kayseri Uluslararası Mustafa Germirli Anadolu Ġmam Hatip Lisesi 195, Konya Uluslararası Mevlana Anadolu Ġmam Hatip Lise 155 ve diğer liselerde ise 258. Bu vakfın çalıģmalarıyla önümüzdeki dönem uluslararası imam hatip sayısının 10 u bulması beklenmektedir. Afrikalı lise öğrencisi rakamının önümüzdeki yıllarda daha da artması beklenmektedir. Yine bu vakfın burslu olarak getirdiği 73 üniversite öğrencisi bulunmaktadır. Vakıf yetkililerinden aldığımız bilgiye göre bu sayının da artması planlanmaktadır. Afrikalı öğrencilerin büyük kısmı üniversite öğrencisidir. Afrikalı öğrencilerin ekseriyeti Ġstanbul, Ankara, Ġzmir, Bursa, EskiĢehir üniversitelerinde olmakla birlikte, son yıllarda neredeyse tüm illerdeki üniversitelerde Afrikalı öğrencilere rastlanmaktadır. Öğrencilerin çoğunluğu Kuzey ve Doğu Afrika bölgesi ülkelerindendir. Somali, Fas, Sudan, Etiyopya, Kenya, Tanzanya, Cibuti, Moritanya en fazla öğrenci gelen ülkelerin baģındadır. Türkiye nin yakın zamandaki Somali açılımı sebebiyle Somalili öğrenci sayısı artmıģtır. Son yıllarda Afrika'nın tüm bölgelerinden öğrenci geliģi hızla artmaktadır. Üniversite öğrencilerin bir kısmı YTB tarafından koordine edilen Türkiye Bursları, Türkiye Diyanet Vakfı bursları, Ġslam Kalkınma Bankası bursları ve sivil toplum kuruluģları burslar aracılığıyla Türkiye de eğitimlerine devam etmektedir. Türkiye Burslusu Afrikalı öğrenci rakamı dır. Diyanet Vakfı burslusu 73 ve diğer bursları net olarak bilememekle birlikte tahminen 200 civarı dersek, ortaya Afrikalı burslu üniversite öğrenci rakamı olarak çıkmaktadır. Kendi hesabına okuyan öğrenci sayısını ise yine aģağı yukarı tahminlerle 2500 olarak bulmaktayız. Zira bunun net rakamını bize verebilecek bir yetkili kamu kuruluģu bulunmamaktadır. Türkiye de Eğitim Gören Afrikalı Öğrencilerin KarĢılaĢtığı Sorunlar Uluslararası öğrencilerin Türkiye izlenimleri genel itibariyle Ģöyledir: "Türk insanı dost canlısı ve sıcak davranıģlı olup, bizi gördüklerinde hemen 'hoģ geldiniz' diyen ve bizleri seven insanlardır. Yardımcı olmaya çalıģırlar, adres tarifi yaparlar ve sempatik davranırlar. Hemen yiyecek bir Ģeyler ikram etmek isterler. Bu tür davranıģları bizleri çok fazla memnun etmektedir. Türk yemeklerinde çok fazla sıkıntı yaģamayız ve hemen alıģabiliriz. Çoğu arkadaģımız çorba kültürü ile ilk defa karģılaģmıģtır. Bir de baklavayı ve lokumu o kadar beğendik ki ülkemize giderken götürürüz." 6 Bu güzel izlenimin tersi durumlarda söz konusudur. Evvela Afrikalı öğrencilerin de, diğer bölgelerden gelen tüm öğrencilerin yaģadığı temel sıkıntıları yaģadığını ifade etmemiz 6 Türkiye deki Afrikalı Öğrencilerin KarĢılaĢtıkları Sorunlar, Türkiye de Misafir Öğrenci Tasavvuru, Bab-ı Alem Uluslararası Öğrenci Derneği, Mayıs S

29 gerekir. Zira eğitim hayatı için ailesini ve ülkesini terk eden bir kiģi, gittiği coğrafyada daha önce karģılaģmadığı birtakım sorunlarla karģılaģabilecektir. Bunların bir kısmı, doğal sorunlar diyebileceğimiz kültür farkı, ekonomik etkenler, yeme içme alıģkanlıkları, ülke-ģehir hayatına alıģma ve eğitim sistemindeki farklılıklar gibi unsurlardır. Doğal sorunlar dıģında bulunulan bölgeye, Ģehre, üniversiteye göre değiģen suni sorunlar uluslararası öğrenciler için daha sıkıntılı bir durum arz etmektedir. Afrikalı öğrenciler diğer bölge öğrencilerine nazaran dezavantajlı bir durumdadır. Diğer bölgelerden gelen öğrencilerin ilk bakıģta yabancı olduğu belli olmamakla birlikte, Afrikalı birisi için durum böyle değildir. Yine basın medya ve sinema araçları üzerinden yapılan menfi propaganda sebebiyle Afrikalıların kaçak, gayri meģru iģler yapan kiģiler olduğu algısı toplum üzerinde yaygındır. Ayrıca 3 yıl önce Somali de yaģanan kuraklık ve diğer bölgelerdeki benzer hadiseler sebebiyle tüm Afrikalılar fakir ve yardıma muhtaç olarak algılanmaktadır. Medyada yer alan haberler sebebiyle, belli bölgelerde yaģanan Ebola salgını sanki bütün Afrikalılarda varmıģ düģüncesiyle son dönemde ülkemizde Afrikalı öğrenciler dıģlanmaktadır. Yine sivil toplum kuruluģları ve kamu kurumlarının yanlıģ propagandası sonucu tüm Afrikalıların mazlum ve ihtiyaç sahibi olarak görülmesi, öğrencilere olumsuz yansımaktadır. Somali de yaģanan kuraklığın tüm Afrika da kuraklık olarak reklam edilmesi ve bunların neticesinde Türkiyeli öğrencilerin Afrikalı öğrencilere Siz evde mi yaģıyorsunuz? Sizin ülkenizde yemek var mı, su var mı? gibi soruları sorması, yanlıģ bilginin iletiģime ve kültürler arası iģbirliğine vermiģ olduğu zarara küçük birer örnektir. Medyada Afrika ve Afrikalılara dair sadece menfi hadiselere yer verilip müspet haberlerin olmayıģı, öğrencilerle iletiģimi güçleģtirmektedir. Türk öğrenciler ve toplumda Afrikalı öğrencilerle iletiģimde olan insanlar bu sebeple Afrikalıları daima bir Ģey öğretilmesi gereken insanlar olarak görmektedirler. Hâlbuki Afrikalı öğrenciler de belli alanlarda yetiģmiģlerdir, birikim sahibi insanlardır. Bu hiç hesaba katılmadığı için Afrikalı öğrencilere hak etmedikleri muameleler yapılmaktadır. Bir insana, Afrikalı ya da Asyalı olsun, hiçbir Ģey bilmiyor muamelesi yapmak, hakkaniyet ölçülerine ter olsa gerektir. Özellikle büyük Ģehirlerde okuyan Afrikalı öğrencilerin saat satıcısı olarak görülmesi, bir diğer yanlıģ algılamadır. Oysa o öğrenci çantasında bilgisayar, proje veya ders kitabı taģımaktadır ve belki de hekim adayıdır. Saat satıcısı muamelesi, Afrikalı öğrencilerin sokakta yaģadığı toplumsal problemlerin tipik bir örneğidir. Çoğu zaman kurum ve ticari Ģirketler nezdinde Afrikalı öğrenciler sadece tercüman olarak görülmektedir. Bu tek yönlü ve zararlı bir bakıģ açısıdır. Yine bir kısım sivil toplum kuruluģlarının öğrencilerin sadece burs ve gıda gibi maddi ihtiyacının olduğunu düģünmesi, Afrikalı öğrencilerle nitelikli birlikteliği engellemektedir. Türkiye Bursları kapsamında ülkemiz tarafından sağlanan imkânının sadece öğrenciye bir katkı olarak görülmemesi gerekmektedir. Uzun vadede Türkiye nin Afrika da gönüllü elçilerini yetiģtirecek bir proje olan Türkiye Bursları, Afrika ya ulaģımın en verimli yollarından birini oluģturmaktadır. 29

30 Afrikalı öğrencilerin bir diğer problemi, kendi ülkelerinin ekonomik olarak daha zayıf olmasından dolayı ailelerinin, öğrenciden maddi beklentilerinin olmasıdır. Zoraki eğitimini sürdüren birçok öğrenci, bursundan bir kısmını ailesine göndermekte ve ülkesine gittiğinde hediyelerle gitmek durumunda kalmaktadır. Bunun neticesinde Afrikalı öğrencilerin okulla birlikte çalıģma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu durum ise bir süre sonra derslerden ve okuldan kopma gibi bir durum ortaya çıkarmakta, beraberinde baģarısızlığı doğurmaktadır. Bazı üniversitelerde ve bölümlerde dersler yüzdelik kısımlarına göre Türkçe ve Ġngilizce olarak iģlenmektedir. Fakat yerli öğrencilerin dersi kendi dillerinde dinlemek istemeleri ve hocaların da daha rahat ders anlatmak istemeleri sonucu Ġngilizce değil de Türkçe olarak ders iģlenmektedir. Bu durum sonucunda uluslararası öğrenciler derslerden fazla bir Ģey anlayamamaktadırlar. Uluslararası öğrenciler okudukları bölümün durumunu izah edip ya Ġngilizce anlatmalarını ya da Türkçe anlatıma devam edilecekse dersin tekrar edilmesini istediklerinde böyle bir Ģeye gerek görülmediği söylenmektedir. Bazı hocalar bu konuda retçi olmaktadır. Gerekçe olarak "Türkçeniz geliģir daha iyi ya" demektedirler. Afrikalı öğrencilerin diliyle meseleyi aktaralım: "Sınıftakilerin tamamı yerli öğrenciymiģ gibi iģlem yapıyorlar yani bizleri hiçe sayıyorlar, yokmuģuz gibi davranıyorlar. Bizler ise bu durum karģısında üzülmekle yetiniyoruz. Aslında burada sorun gözükmüyormuģ gibi olabilir ama tamamen Türkçe çalıģmak, konuları anlamak için çırpındığımızda bizler için hem zaman kaybı oluyor hem de herkes yüksek not alırken bizler hep ortalama not ile geçmek durumunda kalıyoruz. Bu davranıģ genel not ortalamamıza kötü yansımaktadır. Hocalar neden bizleri Türk öğrencilerle eģit tutuyor ki?" Bir diğer hususta ise Ģöyle demektedirler: "Dersler konusunda yerli öğrenci arkadaģlardan takviye olarak ders anlatmalarını istediğimizde çoğu arkadaģımız bize iyi davranmamaktadır. Durum böyle iken bir de derse giremediğimizi düģünün. Yerli öğrenci arkadaģlar bizlerle ders çalıģmaktan çekiniyorlar. Sebebini anlayabilmiģ değiliz. Bazı dersler proje çalıģmalarıyla geçer. Gruplar halinde proje çalıģması yapılır. Fakat çoğu yerli arkadaģlar bizlerle grup kurmak istemez ve hatta gruplarına bizleri kabul etmezler. Okulda dersler arasında, baģka bir yerde, mesela yurtta, yolda arkadaģlarla birlikte iken biz misafir öğrenciler, özelde ise Afrikalı öğrenciler olarak bir Ģeyler ikram ettiğimizde çoğu zaman bizden bir Ģey almak istemiyorlar, bizlere katılmıyor ve davetimize icabet etmiyorlar. Hatta evde ikamet eden öğrenciler olarak evlerimize davet ettiğimizde de kimse gelip bizi ziyaret etmiyor." Üniversite ve yurtlarda Afrikalı öğrencilere karģı siyasi ve kimi zaman ideolojik baskılar uygulanmaktadır. Bunlara nazaran Türk öğrenciler tarafından yapılan Ģahsi baskılar daha yaygındır. Afrikalı öğrencilerin dıģlanmıģlıkla karģılaģtıklarını Ģu cümleler de açıklamaktadır: "Üniversitede bizler bayanlarla arkadaģlık yaptığımızda, onlarla konuģtuğumuzda, yerli erkek arkadaģlar bizlerle dalga geçmeye, bizleri güya onların yanında rencide ve rezil etmeye çalıģmaktadırlar. Örneğin, Sen neden siyahsın? Ülkenizdeki fakirlikten bahseder misin? Eğitim için neden Türkiye'yi tercih ettin? Fakir olduğunuz için mi Türkiye sizleri burslu okutuyor? gibi sorular sormaktadırlar. Dahası burada açıklayamayacağım konularda espri yaparak bizleri rencide etmeye çalıģmaktadırlar. Ödev ve 30

31 proje çalıģmaları sürecinde de yerli öğrenci arkadaģlar bizlerle birlikte ödev yapmak, proje çalıģması yapmak veya sınıfta birlikte bir çalıģma yapmak gibi hareketlere yanaģmamaktadırlar. Gruplar halinde çalıģılması gereken derslerde bizler genellikle grup dıģı kalmaktayız, diğer gruplar ise yeteri sayıları olduğunu beyan ederek bizleri kabul etmemektedirler. Bizler de yalnız çalıģma yapmaktayız." Bir baģka sorun Türkiyeli öğrencilerin kendi ülkelerinde okuma ve sistemi iyi bilme imkânıyla üstünlük kurmalarıdır. Bu durumu Afrikalı öğrencilerin Ģu açıklamaları göstermektedir: "Türkiye'deki arkadaģlar ülkelerinin eğitim sistemlerini çok iyi bildiklerinden daha rahat ve iyi hareket etmekteler fakat bunu bizlerle paylaģmamaktadırlar. Örneğin; önceki yıllarda çıkmıģ sorularla çalıģmaktadırlar, hocalarını iyi tanımaktalar ve nasıl davranacağını, sınavdan ne tür sorular soracağını vb. durumları iyi bilmekteler, ya da bir önceki sınıftaki arkadaģlarından bu konularda yardım ve destek almaktadırlar fakat bizlerle çoğu zaman paylaģmamaktadırlar. Afrikalı öğrenciler, üniversite dıģında, kalabalık ortamlarda Ben çocuğumu okutmak için çok para harcıyorum, çoğu zaman yetiģtiremiyorum ama siz çok Ģanslısınız çünkü bedava okuyorsunuz. Ģeklinde cümlelerle karģılaģmaktadırlar. Öğrencilerin ülkelerini hiç bilmeyen insanların peģi sıra sorular sorması, birini cevaplamadan diğerine geçmesi, özel sorular sorması ve cevaplandığında ise hiçbir Ģey olmamıģ gibi dönüp gitmesi, Afrikalı öğrencileri tedirgin eden durumlardır. Afrikalı öğrencilerin kendi ülkelerinde pek karģılaģmadıkları sorular, ülkemizde sıkça sorulmaktadır. Baban ne iģ yapar? Hangi dine inanıyorsun? Hangi mezheptensin? Ġnancınızdan bize de bahsetsene? Öğrenci Müslüman değilse, hiçbir Ģey anlatmadan, durumunu dinlemeden Hadi gel Müslüman ol! teklifi yapılmaktadır. Diğer sorular: "Sen fakirsin değil mi? Sizde su yok mu? Temiz su bulamıyor musunuz? Neden sizi sömüren ülkelerle ortak iģ yapıyorsunuz? Siz çok mu güneģte kaldınız? Yoksa çok mu kahve içtiniz de böyle oldunuz? Öğrencilerin diliyle bir baģka meseleyi aktaralım: "Sokak aralarından geçerken tedirgin oluyoruz. Çünkü çoğu zaman küçük çocuklar bizlere hakaret etmektedirler. Bazen dilenci gibileri bizden para istiyor, biz öğrenciyiz paramız yok dediğimizde bizleri taģlıyorlar. AlıĢveriĢ için bakkal ve dükkân gibi küçük mekânlara girdiğimizde esnaf bizlere gayet iyi davranıyor. Bu tür yerlerde sorun yok çok Ģükür." Ġstanbul'da okuyan Türkiye Burslusu öğrenciler yıllarca akbillerini ücretsiz kullandı. Bu sebeple uluslararası öğrencilere sözlü sataģmalar olmuģtur. "Oh be biz memleketimizde o kadar masraf yaparak okuyalım, sizler hem ücret-harç ödemeden okuyun hem de ücretsiz seyahat edin. Yurt da bedava oh ne rahat di mi?". Bu durum daha çok otobüse-metrobüse binerken yaģanmıģtır. Kültürü ve inancı gereği Ģapka, fes, örtü ve kılık kıyafetini giyinen öğrenciler için de ayrı bir durum söz konusudur. Kimi üniversitelerde hocalar, Türkiye de yıllarca devam eden 31

32 baģörtüsü yasağını gerekçe göstererek, öğrencilerin örtülerini çıkartmalarını söylemiģtir. Bazı kampüslerde Afrikalı öğrencilere, Türk öğrenciler tarafından çelme takma, "Artistlik yapma!" gibi ifadelerle kiģisel saldırılar yaģanmıģtır. "Senin memleketinde üniversite yok muydu da buraya geldin?" ve "Daha bizim YGS'ye girenler kendi ülkesinde üniversite okuyamazken neden sizleri kabul ederler anlayamıyoruz?" gibi ifadeler kullanılmaktadır. Genelde öğrenciler yalnızken bu durumlarla karģılaģmaktadırlar. Herhangi bir toplu taģıma aracında, bir koltukta oturan Afrikalı öğrencinin yanı boģaldığında kimse gelip oturmuyorsa, yer verdiğinde bile kimse oturmak istemiyorsa; Neden! Biz o kadar tiksindirici miyiz? sorusu ister istemez akla gelmektedir. Afrikalı bir öğrenci, "Hastalandığımızda, hastaneye gitmemiz gerektiğinde karģımıza birçok bürokratik engeller çıkmaktadır. Hastaneye gidip muayene oluncaya kadar daha çok sıkıntı, sinir ve stres yaģıyoruz. Bir anlamda iyileģmek yerine daha da hasta oluyoruz." diyor. Afrikalı öğrencilerin ya da ülkemizdeki tüm uluslararası öğrencilerin, herhangi bir belge talebi ya da baģka bir iģ için resmi makamlara baģvurmaları gerektiğinde, net bir cevap alamamaları en büyük problemdir. Her kurum bir diğerine yönlendirmektedir. Neredeyse bir günlük kovalamacadan sonra istediklerini alamadan eve-yurda dönüyorlar. Ülkemizde tüm uluslararası öğrencilerde sorumlu bir devlet kurumuna ihtiyaç vardır. YTB ye bu yetki verilerek sorun halledilebilir. Türkiye de Eğitim Gören Afrikalı Öğrencilerin Sağladıkları Katkılar Genel itibariyle sakin ve sıcakkanlı bir karaktere sahip olan Afrikalı öğrencilere doğru bir metotla yaklaģıldığında yanlıģ algıların ortadan kalkacağı büyük ihtimaldir. Çoğu Afrika ülkesinde Müslüman çocuklar, okulla birlikte cami ve medreselere gittiklerinden, hem dini terbiye ve ahlaki yönden hem de mesuliyet sahibi kimseler olarak yetiģmektedirler. Karakterli ve Ģahsiyet sahibi insanlar olarak ülkemize gelmektedirler. Her bir Afrikalı öğrenci kendi ülkesinin kültür elçisidir. Ülkesini Türkiye ye taģıyan bir köprü vazifesi yapar. Bir ülkeyi en iyi o ülkeden insanlarda öğrenebilirsiniz. Afrika ülkelerine açılmada öğrenciler büyük potansiyel taģımaktadırlar. Aynı zamanda ülkesine döndüğünde de Türkiye nin gönüllü elçisi olan bu insanlar, Türkiye yi dünyaya taģıyacak en güvenilir bağlantıları oluģturmaktadır. Afrikalı öğrenciler mezun olduklarında iki ülke ve iki halk arasında güzel iliģkilerin artmasına vesile olmaktadırlar. Türkiye mezunları gerek kültürel gerekse ticari alanlarda Türkiye ile iliģki isçinde olmaktadırlar. Sayısız Türk Ģirketi ve Türk sivil toplum kuruluģları, bölgelerde Türkiye mezunlarıyla çalıģmaktadır. Yine yurtdıģındaki Türk kamu kuruluģları da Türkiye mezunları ile ortak projeler yürütmektedir. Türkiye muhibbi olan Afrikalı mezunlarımız, her yerde ve her konumda Türkiye nin menfaatini korumaktadırlar. Ülkelerinde Türkiye ile ilgili her konuda söz alan, olayları doğru Ģekilde aktaran Türkiye mezunlarının sayısı her geçen yıl artmaktadır. Kendi ülkelerinde 32

33 önemli görevlere gelen Türkiye mezunları, iki ülke arasında sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel iģbirliğini artıran çalıģmalara imza atmaktadırlar. Mezunların sayısı arttıkça ve mezunların önemli görevlere gelme durumları çoğaldıkça Türkiye, Afrika ile daha fazla yakınlaģacaktır. Türkiye nin Afrika ülkeleriyle ticaretinin artması için bölgeleri ve ülkeleri bilen, yerel dili konuģabilen insanlara ihtiyacı vardır. Bu insanlar Türkçeyi çok güzel konuģan Afrikalı öğrencilerdir. En az üç dört dil bilen Afrikalı öğrenciler, ülkemizde yeni dillerin öğrenilmesine vesile olacak çok büyük bir hazinedirler. Dil avantajları özellikle üniversitelerde okuyan Türk öğrenciler için bir fırsattır. Tabi bu, doğru ve seviyeli bir iletiģim sayesinde olacaktır. Sabrınız için teģekkürler. Hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum. 33

34 2.6. Tolga GökĢen in Sunumu Sayın M. Ali BOLAT ın ardından, Kayseri Sanayi Odası temsilcisi Sayın Tolga GÖKġEN, Kayseri deki Sanayi Üretiminin Afrika Pazarlarındaki Yeri konulu sunumunu gerçekleģtirmiģtir. GökĢen, sunumunda özetle Ģunları ifade etmiģtir: Kayseri deki sanayinin Afrika pazarındaki yeri konusunda öncelikle Kayseri nin geçmiģ yıllardaki ihracatına bakacak olursak, Kayseri den 161 ülkeye ihracat yapılmıģtır. Bunlardan Afrika, %11,7 lik bir payla Kayseri nin en çok ihracat yaptığı ülkeler arasındadır. Ġhracat yapılan ilk on ülkeden Libya 8. Sıradadır. 13. Sırada Mısır vardır. 62 ülke ile ithalat iliģkisi içerisindeyiz. Nijerya ile ithalat yapıyoruz. %0.42 lik bir dilimle Kayseri olarak Afrika dan ithalat gerçekleģtirdiğimiz görünüyor. Söylediğimiz gibi, en çok Libya ya ihracat yapıyoruz. Daha sonra Fas, Mısır, Nijerya, Cezayir, geliyor. 400 e yakın ihracat firmamız var 151 tanesi ihracat gerçekleģtirmiģtir Afrika ya. Ġlk 20 firmanın toplam ihracatına bakacak olursak, Kayseri olarak Afrika ülkelerine %41 olarak elektrikli aletler gidiyor. En çok elektrikli ev aletleri ihraç edilmiģtir. Mesela, tam boy fırın, ocak, mini fırın, daha sonra demir çelik, örneğin, çelik tel, çelik halat.. Bunların dıģında, mobilya, koltuk kanepe oturma grubu gibi. 34

35 35

36 36

37 37

38 38

39 3.GENEL MÜZAKERELER Sayın GÖKġEN in sunumunun ardından genel müzakerelere geçilmiģtir. Ġlk olarak T.C dönemi devlet bakanı Prof. Dr. Sayın Yüksel YALOVA, Amerika sıyla, Avrupa sıyla tahayyül edemeyeceğimiz bir derecede Afrika ilgisi ve çalıģması olduğunu söyleyerek sözlerine baģlamıģtır. Sayın YALOVA, yüz küsür yıl önce bir milyar olan dünyanın nüfusunun bugün yedi milyar olduğunu, dolayısıyla Afrika devletler hukuku çerçevesindeki formuna gelmeden dünyanın nizamından söz edilemeyeceğini ifade etmiģtir. Sayın Yüksel YALOVA sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: 15 Ağustos 2014 tarihinden itibaren geçtiğimiz, Batı Afrika Devletleri Ekonomik ĠĢ Birliği Örgütü arasında 5 yıllık bir program imzaladık. Kadınlardan tutun çocuklara ve sosyal yaģama dair. Devletimizin ilgililerine yetkililerine söylememiz lazım. Büyükelçilerimiz olmak üzere herkese okutmak lazım. Bazı büyükelçiler bu konuda duyarsız. Afro Türkler ile ilgili çalıģmalar yapılması gerekiyor. Ben apartheid politikası uygulamamıģ bir ulusun ferdi olarak konuģuyorum. Ben bunu kendi üniversitemde dile getirdiğim de bir de bu mu çıktı diyorlar. Bizim ticari iliģkileri bir Ģekilde kurmamız lazım. Üniversite sivil toplum iliģkilerini bir Ģekilde arttırmamız lazım. Ġstanbul Aydın Üniversitesi Afrika AraĢtırma Merkezi kurdum. Yapılanları unutmadan üstüne ekleye ekleye ilerlemeyi tercih ediyoruz. Sayın Yüksel YALOVA nın ardından, Ankara Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Ġslam Tarihi anabilim dalı öğretim üyesi Prof. Dr. sayın Nahide BOZKURT, yaptığı konuģmasında öncelikle Türkiye deki Afrika merkezlerinin bütçe yetersizliğinden bahsetmiģtir. Bu durumda kendi imkanlarıyla bir Ģeyler yapmaya çalıģtıklarından ve ilimle meģgul oldukları için daha çok seminer tarzında çalıģmalar yürüttüklerini ifade etmiģtir. Sayın BOZKURT sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: Merkezimizle iki tür seminer yaptık. Bir tanesi Afrikalı öğrencilerin gözüyle Afrka konulu idi. Lisans üstü öğrencilerin sunumlarıyla gerçekleģti. Diğer bir seminer grubumuz da Afrika nın tarihi, kültür ve medeniyeti konulu idi. Bununla ile ilgili Çin Afrika ticari iliģkileri ilgili konulu bir sunu vardı. Bu yıl yine bir seminer vereceğiz. Afrikalı bir arkadaģ bize Nijer i anlatacak. Burada arkadaģların sunumlarını dinlemek çok keyifliydi. Sayın bakanımı büyükelçimi dinlemek çok yararlıydı. Çünkü Afrika ile kültürel tarihi bağlarımız var. Bütün bunların dıģında bizler neler yapabiliriz? Özellikle üniversiteler açısından baktığımızda biz birikimlerimizi oraya nasıl taģıyabiliriz? Özellikle bizim ziraat fakültesi birikimimizi oraya nasıl taģıyabiliriz? Mesela domates var salça yapmayı bilmiyorlar? Ne gibi o sahada eksiklikler var ve biz bunu nasıl giderebiliriz? Bu konuda BM in proje yöneticileriyle tanıģtık. Ne yapabiliriz diye araģtırmalarımız projelerimiz var. Kütüphanemiz var ama bir bilgi veri tabanı nasıl oluģturabiliriz diye düģünüyoruz. Türkiye de az da olsa Afrika ile ilgili çalıģmalar var ama nasıl bir veri tabanı bilgi bankası oluģturabiliriz? Bir de sahayı yakından tanıma noktasında merkez müdürleriyle toplantı yapma ve karģılıklı müzakere edilebilir mi acaba? Oradaki Afrika merkezleri ile ilgili nasıl bağlantı kurabiliriz? Bunlar son derece önemli. Bu tür çalıģmalar nasıl yapılabilir? Birlikte olursak daha yararlı çalıģmalar yapabiliriz diye düģünüyorum. Özellikle eyleme yönelik neler yapabiliriz diye düģünmemiz lazım. ÇeĢitli vesilelerle toplantılarla karģılaģıyoruz. Bir iki husustan Ģikayetleri oldu. Birincisi Ģu, Afrika 39

40 deyince akla hemen AĠDS geliyor. Veya bültenlerde sürekli soykırım gibi ifadeler geçiyor. Bu anlamda Afrika lıların duyarlılıkları var onu dikkate almamız gerekiyor. Bu konuda hep birlikte düģünmeye ihtiyacımız var. Stratejik DüĢünce Enstitüsü uzmanı ve Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sayın Ahmet UYSAL, son 7-8 yıldır Ortadoğu ile ilgilenmeye baģladığını bu yolda Ortadoğu AraĢtırma ve Uygulama merkezi kurduklarını, sadece araģtırma olmasın bir kısmında uygulamaya geçilsin diye uğraģ verdiklerini açıklamıģtır. UYSAL, sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: Arap dünyası ve Kuzey Afrika ile ciddi iliģkilerimiz var. Afrika ile ciddi bir networkumuz var. Bölgeyi ciddi Ģekilde okuyoruz. Özellikle Tunus Cezayir ve Fas olmak üzere yoğun Ģekilde bölgeyi yakından takip etmeye çalıģıyoruz. Merkez amacımız olarak bizim birinci amacımız bilgi ve araģtırma. Burada genel stratejik bir Ģeye vurgu yapmak istiyorum. Türkiye, Arap yarımadasında zorlanıyor. Aslına ciddi Ģekilde ticari ve siyasi olarak kaybımız var. Bu kaybımızı kuzey Afrika dan telafi edilebilir. Mesela Ġran ın yerini Cezayir alabilir. Bu stratejik durumu göz önünde bulundurmak lazım. Diğer bir husus, iģadamlarını devreye sokmak lazım. Bazen iģ adamları milyon dolarları riske atıp yatırım yapıyor. Kuyuya taģ atar gibi. Daha az para verip merkezlere iģ birliği içerisinde çalıģılırsa daha verimli durumlar ortaya çıkar. Merkez olarak baģarılı olabilmemiz için güçlü bir kaynak gerekiyor. Ġkinci bir Ģey eleman konusu. Diğer fakültelerden buraya güçlü bir kadro kurmadan ilerleyemeyiz. Sosyal ve teknik bakımdan interdisipliner bir yer olması gerekiyor. Yabancı dil konusunda yetiģmiģ personelin olması ve sorun alanlarının iyi tespit edilip, ona göre çalıģmalar yapılması gerekiyor. Bazen orada Müslümanlar birbirleri ile çatıģıyor. Bizimde siyaseten bu konuda etkin olmamız gerekiyor. Afrika da insani krizler var. Bu krizlere insani çözüm aramak gerekiyor. Soykırımdan açlığa kadar. ġu an Libya çökmek üzere. Ġçimden geçen Libya nın geleceğinde Türkiye nin oyuncu olması. Daha güçlü devletler rol alabilir belki bizden önce. Cezayir ekonomik ve akademik olarak iģbirliğine çok müsaittir. Bu açıdan çok umutsuz değilim. ĠnĢallah Allah kolaylık versin. Daha güzel Ģeyler yapılacaktır. KonuĢmanın ardından polis akademisi öğretim üyesi Doç. Dr. Sayın Mehmet ÖZKAN, araģtırma merkezlerinin tanınırlık sorunu yaģadığını ve tanınması gerektiğini ifade etmiģtir. Somali ile ilgili bir çalıģma yaptıklarını ve bu Ģekilde Afrika ya insanların ilgisini arttırabileceklerini açıklamıģtır. ÖZKAN, sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: Koordinasyon meselesi çok önemli. Ortak bir zihin koordinasyonu var. Bunun sistematikleģtirilmesi lazım. Diğer mesele ise, iç dıģ politika meselesi. Türkiye nin iç politika krizinin dıģa yansıması nasıl olacak? Burada araģtırma merkezlerine daha çok iģ çıkacak. ODTÜ de Bilkent te Afrika kursu kurulması lazım. Afrika dan uzmanların getirilmesi lazım. Prof. Dr. Sayın Yüksel YALOVA, Türkiye ye ilk Afrikalı futbolcuyu transfer ettiğini, geçen yıl bulunduğu üniversiteye spor yönetimi dersi koydurduğunu ve Afrika merkezlerini daha popüler getirmeye çalıģtığını ifade etmiģtir. Ardından eski Somali Büyükelçisi Dr. Kani TORUN ise, futbolun seküler bir din haline geldiğini, Beyrut kuģatma altındayken silahların sustuğu tek anın maç saatleri olduğunu belirtmiģtir. Daha sonra söz alan, YTB uzmanı Sayın Atılgan ULUTAġ, yıllık yaklaģık beģ yüz civarında Afrikalı öğrenciye burs verdiklerini, çok 40

41 fazla baģvuru olduğunu belirtmiģtir. Bir çok ülkeden öğrenci gelse de en vefalı öğrencilerin Afrika dan geldiğini ifade eden Sayın ULUTAġ, Afrikalı öğrencilerin kibirli olmadıklarını ve bu nedenle yönlendirilmelerinin daha kolay olduğun söylemiģtir. Sayın ULUTAġ, sözlerine Ģöyle devam etmiģtir: Biz sadece burslu öğrencilere yoğunlaģıyoruz. Ġleriye dönük olarak tüm öğrencileri kapsayan bir kurum oluģturmaya çalıģıyoruz. Daha bağımsız bir kurum oluģturulması düģünülüyor. Burada önemli olan baģarılı öğrencilerin seçilmesi. yani eğitimi bittiğinde döndüğünde ülkesine yararlı olabilecek birilerini bulabilmek. ULUTAġ ın sözlerinin ardından Prof. Dr. Sayın Ekrem ERDEM, sayıdan ziyade döndüğünde ülkesine yararlı olabilecek öğrencileri seçebilmenin ve onlara gerekli desteği sağlamanın gerekli olduğunu vurgulamıģtır. Sayın ERDEM in ardından söz alan YTB uzmanı sayın Ali Osman kim?, Türkiye de Afrika konusunda Afrika araģtırma merkezlerinin çok önemli eģiklerden bir tanesi olduğunu, merkezlerin temel sıkıntısının koordinasyon olduğunu ve merkezlerin birbirini rakip olarak gördüklerini açıklamıģtır. T.C dönemi devlet bakanı Prof. Dr. Sayın Yüksel YALOVA ise, yakın zamanda Erciyes Üniversitesi nde düzenlenen bu çalıģtayın ikincisi Ģeklinde bir çalıģtayın Ġstanbul Aydın Üniversitesi nde düzenlemek istediğini ve bu çalıģtaya hem üniversiteler, hem elçilikler, hem de parlamentodaki dostluk gruplarından katılım sağlanmasını planladığını ifade etmiģtir. Sayın YALOVA nın ardından söz alan Sayın ERDEM, Afrika zirvelerine üniversitelerden kiģilerin de götürülmesinin ve kamu kurumlarının üniversitelere bu konuda fırsatlar sunmasının ve üniversiteler ve kamu kurumları arasında sinerjinin oluģturulması gerekliliğini ifade etmiģtir. 41

42 3.1. SONUÇ DEKLERASYONU VE ÖNERĠLER Derleyen: Prof. Dr. Ekrem ERDEM Sunum ve müzakerelerin ardından sonuç olarak Ģu hususlara varılmıģ ve önerilerde bulunulmuģtur: Öncelikle medyadaki ve kamuoyundaki Afrika algısının değiştirilmesi gerekmektedir. Zira Afrika denilince insanların aklına ilk önce AĠDS ve Ebola gibi farklı salgın hastalıklar baģta olmak üzere, kuraklık, açlık gibi olumsuz durumlar gelmektedir. Bu algının olumlu yöne doğru dönüģmesi gerekmektedir. Afrika ile ilgili bilgi edinmek isteyen insanlara ve bilimsel çalıģmalara destek sağlamak amacıyla, ilgili bilimsel veri tabanı oluşturulması gerekmektedir. Afrika yı daha yakından tanımak ve Afrika ile ilgili çalıģmaları daha rasyonel kılmak adına Afrika ülkelerinde ve diğer ülkelerdeki (özellikle ABD, Ġngiltere, Fransa ve Çin gibi ülkelerdeki) Afrika Merkezleri ve Enstitüleri ile irtibat kurulması ve birlikte çalışma ortamlarının hazırlanması gerekmektedir. Afrika ile ticari iliģkiler içerisinde bulunan iģadamlarının yatırımlarının daha verimli olarak sürdürülebilmesi için, bu işadamları ve firmalarla Türkiye deki Afrika Merkezlerinin yakın işbirliği içerisinde olmaları gerekmektedir. Bu, hem merkezlerin teorik-akademik kazanımlarını iģ dünyasına aktarmalarına; böylece Türkiye ve Afrika daki paydaģlarının refah seviyelerinin yükselmesine katkıda bulunmalarına ve Merkezlerin faaliyetlerine maddi kaynak sağlaması bakımından hizmet edecek, hem de iģadamlarının daha bilinçli ve daha rasyonel karar almaları hususunda hizmet edecektir. Böylelikle, kazan kazan anlayıģı ve iģbirliği içerisinde Afrika ile ilgili çalıģmalar uzun soluklu sürdürülebilir hale gelecektir. Afrika merkezlerinin mevcut kaynak ve personel sıkıntılarının acilen giderilmesi gerekmektedir. Bunun için de Hükümet ve YÖK nezdinde teģebbüste bulunarak, Merkezlerin doğrudan idari ve akademik personel istihdamının ve kendi bütçelerine sahip olmalarına imkân tanınması gerekmektedir. Afrika ya yapılan yardımların ve Afrika ile ilgili çalışmaların nicel ve nitel olarak daha organize ve etkili bir şekilde devam ettirilmesi; tarihi medeniyet misyonumuza yakıģır amaç ve araçlarla geliģtirilmesi ve stratejik politika haline getirilmesi gerekmektedir. 42