TG 3 ÖABT KİMYA. KAMU PERSONEL SEÇME SINAVI ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ KİMYA ÖĞRETMENLİĞİ Mart 2014

Transkript

1 KAMU PEREL EÇME IAVI ÖĞRETMELİK ALA BİLGİİ TETİ KİMYA ÖĞRETMELİĞİ 9 0 Mart 014 TG ÖABT KİMYA Bu testlerin her hakkı saklıdır. angi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının İhtiyaç Yayıncılık ın yazılı izni olmadan kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayımlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.

2 AÇIKLAMA DİKKAT! ÇÖZÜMLERLE İLGİLİ AŞAĞIDA VERİLE UYARILARI MUTLAKA KUYUUZ. 1. ınavınız bittiğinde her sorunun çözümünü tek tek okuyunuz.. Kendi cevaplarınız ile doğru cevapları karşılaştırınız.. Yanlış cevapladığınız soruların çözümlerini dikkatle okuyunuz.

3 014 ÖABT / KİM KİMYA ÖĞRETMELİĞİ TG 1. Kesitte en sağ ve en altta yer alan T elementinin çekirdek yükü en büyüktür. Aynı grupta yer alan X ve Z elementlerinin kimyasal özellikleri benzerdir. Bir periyotta soldan sağa doğru iyonlaşma enerjisi genellikle artar. Fakat bu durum A > A ve 5A > 6A konumlarında geçerli değildir. 4. ekiz yüzlü kompleks iyonda yer alan kuvvetli alan ligandıdır. Bu nedenle ligandın oluşturduğu d düzeyleri yarılması büyüktür. Elektronlar alt enerji düzeylerinde eşleşmiş hâli tercih ederler. Kompleks iyonda o + tür. o + : d 6 Eşleşmiş elektron bulunmaz. d y d y d z d z d yz ekiz yüzlü kompleks iyon 7. ün ilk 400 saniyede harcanma hızı ( 0, , ) V dü r. 400 ün 800. ve 100. saniyeler arasındaki harcanma hızı ( 0, , ) V dü r. 400 ızlar arasındaki oran 0, & 4 bulunur. 006, n 1 e geçişler Lyman serisi (II nolu geçiş) ultraviyole bölgede yer alan ışımalar n ye geçişler Balmer serisi (III nolu geçiş) görünür bölgede yer alan ışımalar n e geçişler Paschen serisi (I nolu geçiş) kızılötesi bölgede yer alan ışımalar En yüksek enerjili ışımalar Lyman serisinde yer alır. 5. a + + e a (k) 1mola mole ga : : 015, mole 40g 1mola r +n + ne r (k) 1molr ne 6, gr : : 015, mole 5g 1molr eşitlikten n çekilirse olarak bulunur. 8. > 0 ve < 0 olduğuna göre G T : ( ) ( ) eşitliği yardımı ile G < 0 yani işaretli çıkar. tepkime sıcaklığa bağlı olmaksızın istemlidir. < 0 olduğundan tepkime ekzotermiktir.. 8 in yanma tepkimesi yardımı ile molar yanma entalpisini bulalım. 8(g) + 5 (g) (g) + 4 (g) D D D n tep / ürün / giren [ :( 94) + 4 :(86)] (104) kj 1mol8 mol kj : : kj 1mol8 045, mol 6. Verilen pil düzeneğinde yükseltgenme potansiyeli en büyük olan r (0,90V) elektrot anot tepkimesini verir. İndirgenme eğilimi en büyük olan + ise katot tepkimesini verir. + 0 Anot T: r $ r + e E 0, 90 V () k ( suda) + 0 ( suda) ( g) () k ( suda) ( suda) ( g) pil Katot T: + e $ E 00, V Pil T: r +? r + E 0, 90 V 1. kap katot,. kap anottur. 1. kapta çözeltideki + iyonları indirgeneceğinden çözeltinin p ı artar. Katotta ürün olarak (g) oluşacağından d elektrodun kütlesi değişmez. Anot kabındaki r elektrodun kütlesi yükseltgenmeden dolayı azalır. Tuz köprüsündeki anyonlar anot çözeltisinde artan katyon derişimini dengelemek üzere. kaba hareket eder. 9. rtak iyon içeren çözeltide gi katısının çözünürlüğü (4 : 10 M) verildiğine göre gi nin K çç değerini bulalım. + () k ( suda) ( suda) gi? g + I (çö zünürlük) 001, M ( ortakiyon deriflimi) 4: 10 M 4: 10 M 8: 10 M ihmal K çç 4 : 10 : (0,01) 4 : 10 7 af sudaki gi çözünürlüğü gi? g + I + ( suda) ( suda) 4 4 : M bulunur.

4 014 ÖABT / KİM TG 10. Koordinasyon bileşikleri bir kompleks iyon içeren bileşiklerdir. Bu bileşikte kompleks iyon [r( ) 4 ] + dır. Kompleks iyon sulu çözeltide kendi iyonlarına ayrılamadığından sulu çözeltide r + iyonu bulunmaz. Merkez iyon (r + ) Lewis asidi gibi davranır ve ligandların ( ile ) elektron çiftlerini kullanır. Merkez iyona bağlı ligand sayısı koordinasyon sayısı şeklinde ifade edilir. 1. Grignard bileşikleri ile alkol eldesinde RMgX + Formaldehit $ 1 alkol RMgX + Aldehit $ alkol RMgX + Keton $ alkol durumları gözlenir. oruda elde edilmesi istenen bütanol alkol olduğundan grignard bileşiği formaldehit dışında bir aldehitle tepkimeye sokulmalıdır. Bu durumda ya karbonlu aldehit ile karbonlu grignard reaktifi ya da karbonlu aldehit ile 1 karbonlu grignard reaktifi tepkimeye sokulmalıdır. Bu durumu sağlayan E seçeneğindeki tepkimedir. 16. Aminlerde alkil grupları elektron verici gruplar olduğundan aminin bazik karakteri artar. > Aromatik aminlerde azot atomu üzerindeki e çifti aromatik halkadaki rezonans ile delokalize olur ve bu durum yapının bazlığını oldukça azaltır. > > Titrimetride derişimi bilinmeyen çözelti analit çözelti, derişimi bilinen çözelti ise standart çözeltidir. 14. seçeneğinde verilen bileşiklerin her ikisi de cis metil hekzendir. A, B, D ve E seçeneklerinde verilen yapılar ise birbirinin cis trans izomeridir ve alkoller yükseltgenme tepkimesi verebilirken alkoller yükseltgenme tepkimesi vermez. D seçeneğinde verilen metil propanol bileşiği alkoldür. 1. Aynı periyotta bulunan elementlerin hidrürleri için asitlik soldan sağa artarken, aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru artar. P < ve < ksi asitlerde oksijen sayısı arttıkça merkez atomun yükseltgenme basamağı artar. Böylece bağındaki elektronlar atomundan uzaklaşır. 4 > Eşit sayıda oksijen atomu içeren asitlerde merkez atomun elektronegatifliği arttıkça asitlik kuvveti artar. Elektronegatiflik > P 4 > P 4 olmalıdır. Z şeklindeki asitlerde Z atomunun ametal olduğu durumlarda ametalin elektronegatifliği arttıkça asitlik kuvveti artar. Elektronegatiflik > Br > Br 15. Markovnikov kuralına göre asimetrik bir doymamış hidrokarbona asimetrik bir madde katılırsa, katılanın pozitif olan kısmı, daha çok hidrojen atomu taşıyan katlı bağ karbonuna bağlanmalıdır. B seçeneğinde tepkime adımları + + şeklindedir. 18. Alkiller,,, R ve halojen gibi gruplar aromatik halkaya bağlıyken yeni bağlanacak grubu orto veya para konumlarına yönlendirir., R, R, gibi gruplar ise meta yönlendiricidir. A seçeneğinde aromatik halkaya bağlı olan Br halojeni yeni bağlanacak halojeni orto para konumlarına yönlendirmelidir. 4

5 014 ÖABT / KİM TG 19. Alkollerin asit katalizörlüğünde ısıtılması sonucu eliminasyon tepkimesi gerçekleşir ve alkolden su ayrılarak alken oluşur. I. ve II. yargılar doğrudur. Alkolün hidroksil iyonu protonlanıp su olarak ayrıldıktan sonra karbokatyon oluşur. 1 + luşan bu karbokatyon. derecedendir. Alken oluşumu sırasında çift bağ daha çok alkil grubu taşıyabilecek karbon atomları arasında oluşur (Zaitsev kuralı). nolu atomu hidrojen kaybeder ve metil büten ana ürün olarak oluşur. 0. mekanizması nükleofilik yerdeğiştirme tepkimesinin bi moleküler olduğunu ifade eder. Bu mekanizmada tepkime tek basamakta yürür ve tepkime hızı hem nükleofilin hem de reaktifin derişimine bağlıdır. ü + L ü L. 1 mol 4 5A atom 5 4 iç in 1 g 16 g 1 mol 16 1 mol A atom A iç in 1 g g 1 mol 16 1 mol 4 7 A atom 7 4 iç in 1 g 40 g 1 mol 40 1 mol A atom A iç in 1 g 8 g 1 mol 14 1 mol 4A atom A iç in 1 g 80 g 1 mol Atom sayısı en fazla olan 4 bulunur. A A 4. e gazı sürtünmesiz pistonlu kapta bulunmaktadır. Bu kapta iç basıncın dış basınca eşit olması beklenirken manometre kolları arasındaki fark pistonun bir ağırlığı olduğunu ifade eder. P e P 0 + P piston cmg P e 15 cmg Musluk sabit sıcaklıkta açılıp denge beklendiğinde bütün sistemde toplam basınç dış basınç ile piston ağırlığının toplamına eşit olmalıdır. P son cmg P 1 : V 1 + P : V P son : V top 15 cmg : L + 90 cmg : L 90 cmg : V top V top 5 L olarak hesaplanır. 5 L V cam balon + V pistonlu kap V pistonlu kap 5 L L L bulunur. ü + L Tepkime yukarıdaki gibi özetlenebilir. ükleofil (ü) reaktife arkadan saldırır ve ayrılan grup (L) bağlayıcı e çiftini alarak ayrılır. Bu sırada konfigürasyon değişimi meydana gelir. B seçeneğinde verilen tepkime hızı nükleofil derişimine bağlı değildir yargısı yanlıştır. 1. Bir çözeltide kaynama noktası yükselmesi T b K b Molalite ile hesaplanır. 1 mol a na 1 g 0, mol 40 g 0, mol a Molalite 1 Molal 0, kg a sulu çözeltide a + ve ye iyonlaştığından T b 0,5 1 Molal 1,04 Çözeltinin kaynama noktası ,04 101,04. Kaptaki kütlede meydana gelen azalma tepkime sonucunda oluşan gazının ortamdan ayrılmasından kaynaklanır. Öyleyse m 8, 8 g 1 mol n 88, g 0, mol 44 g a (k) $ a (k) + (g) tepkimesine göre 1 mol a katısının parçalanması ile 1 mol (g) oluşmaktadır. 1 mol a 100 ga ma 0, mol 1 mol 1 mol a 0 g Karışım %80 saflıkta olduğundan 100 mkat 0 g 5 g kat örnek düzgün dörtyüzlü geometrisine sahip apolar bir moleküldür. VEPR gösterimi AX 4 şeklindedir. Molekülleri arasında indüklenmiş dipol etkileşimleri vardır. Bu etkileşimler molekül büyüklüğü ile doğru orantılı arttığından polar olan molekülünden daha yüksek kaynama noktasına sahiptir. 4 molekülünde 4 bağ ve 8 tane bağlayıcı elektron bulunur. molekülü polardır. Molekülde dipol momentler toplamı sıfırdan farklıdır. VEPR gösterimi AX E şeklindedir. 5

6 014 ÖABT / KİM TG 6. 15P elementinin elektron dizilişini çıkararak orbitallerin kuantum sayılarını oluşturalım. 15 P: 1s s p 6 s p, 0, 0, 1, 0, 1 m, 0 m, 0 m, 1 m, 0 m, 1 m, 0 m, 1 m, 0 m, 1 m, 0 orbitallerinde toplam 9 e bulunduğu anlaşılır. 7. a $ 1A a $ a + $ peroksit a $ A a $ a + $ peroksit K $ 1A K $ K + 1 $ süperoksit $ 1A $ + $ peroksit Mg $ A Mg $ Mg + $ peroksit 8. Verilen tepkime nötr ortamda gerçekleşen redoks tepkimesidir. 4 / Ag + + e $ Ag $ + 4e ( deki oksijenler redoksa katılmamıştır.) 4Ag + a $ 4a + 4Ag + + n 0, M & nag 08, mol 4 L V mol, 4 L 08, mol Ag 4 mol Ag 1 mol 896, L 9. Basınç (atm) 1 4 (1) Katı Grafiğe göre 1 atm P kritik 170 t kritik Gaz ıvı 60 (100) 170 ıcaklık ( ) 4 atm ve 60 (üçlü nokta) maddenin her üç hâli bir arada dengededir. 100 de gaz üzerindeki basınç arttırılırsa sıvılaşabilir. 1 atm de katı ısıtılarak sıcaklığı arttırıldığında süblimleşir mol ise 4 (0, ) mol olur. m m g mol : 8g 1 mol 40 g ( 0, ) mol : ( 840) g 1 mol I. m toplam (8 1) g bilinmediğinden toplam kütle hesaplanamaz. II. Karışımın toplamı 0, mol olduğundan normal koşullarda V kar, 4 L fl m 0, mol : 1 mol 448, L bulunur. III. 4 teki kütlesi 4 mol 1 g mol : : 4g 1 mol 1 mol 4 4 teki kütlesi 4 mol 1 g ( 0, ) mol : : 1 mol 1 mol ( 08, 4) g 4 m toplam 4 + 0,8 4 0,8 g bulunur. 1. Moleküldeki toplam değerlik elektron sayısı & & : 4 e & : 1 e & 5 e + & 6 e e uygun bir Lewis yapısıdır. molekül ,5 şeklindedir. bağ açısı 109,5 değil 10 dir.. 4 & d.e.s : 6 + e Uygun bir Lewis yapısıdır. AX 4 şeklindedir. i 4 & d.e.s : 7 e i Uygun bir Lewis yapısıdır. AX 4 şeklindedir. F 4 & d.e.s : 7 4 e F F Uygun bir Lewis yapısıdır. F F Merkez atomda e çifti kaldığından AX 4 E şeklindedir. 6

7 014 ÖABT / KİM TG. Verilen molekül ve iyonların yapıları şeklindedir. molekülünün rezonans melezleri yoktur. 5. İlk iyonlaşma tepkimesinden + () s + () s $ ( suda) + 4( suda) , M 01, M 01, M [ + ] [ 4 ] 0,1 M bulunur. Derişimler ikinci iyonlaşma denkleminde yerine konursa + 4( suda) () s ( suda) 4( suda) +? , M 01, M a + a + a ( 01, + a) : a 10 ( 01, a) yonlafl anksmihmal edilirse 4 a [ ] 10 M bulunur. 7. sıvısının iyonlarına ayrışma denkleminin bulunabilmesi için 1.tepkime sabit kalmalı. tepkime ye bölünmeli. tepkime ise ters çevrilmelidir. (s) $ (g) 1 44 kj (g) $ (g) + 1 (g) 1 + $ + 4 kj + ( g) ( g) ( suda) ( suda) 6 kj olur. Tepkimeler toplanacak olursa + () s ( suda) ( suda) $ + bulunur. 1 mol 6, gram : 18( g) () s 60 kj & 0, mol 60 kj 0, mol : & 1 kj bulunur. 1 mol () s () s 4. Manometrede civa seviyesi farkı oluşumunun kesinlikle ortaya konabilmesi için metallerden birinin üzerine damlatılacak olan asit ile tepkime vermeyecek şekilde seçilmesi gerekir. I. eçenekte Zn metali ile, Ag metali de 4 ile tepkime verir. er iki balonda da gaz çıkışı olur. II. eçenekte u metali ile Au metali de 4 ile tepkime vermez. III. eçenekte Ag metali ile tepkime vermezken Fe metali 4 ile tepkime verir ve (g) çıkışı gözlenir. 6. 0,1 M X için p 1 olduğundan X asidinin kuvvetli ve [ + ] 0,1 M olduğu anlaşılır. 0,1 M Y için p 5 olduğundan Y asidinin zayıf asit olduğu anlaşılır. Y + + Y 0,1 M 10 5 M 10 5 M p 5 [ + ] [ + ] 10 5 M : 10 9 Y iç inka 10 bulunur. 01, Çözeltiler eşit hacimlerde karıştırıldığında [X] [Y] 0,05 M olur. Y nin iyonlaşma dengesi yazılırsa Y + + Y 0,05 M 0,05 M a +a +a ( 005, + a) : a 9 10 iyonlafl an ksm ( 005, a) ihmal edilirse 9 a [ Y ] 10 M bulunur. 8. Bir tepkimenin hız denklemi yavaş adıma göre yazılacağından T. k : [ ] : [ ] eşitliği elde edilir. ız denkleminde ara ürün yer alamayacağından nin denklemden çıkarılması gerekir. Bu amaçla tersinir ve eşit hızlarla yürümekte olan birinci adım kullanılır. 1 k :[ ] k :[ ] k [ ] : [ ] k 1 elde edilen bu eşitlik hız denkleminde yerine konulursa k: k1 T. :[ ] :[ ] elde edilir. k 7

8 014 ÖABT / KİM TG 9. Grafik incelendiğinde Tepkimenin A ve B gazları ile başlatıldığı ve 0. dakikada ilk dengeye ulaştığı A gazından 1 birim harcanırken, B gazından birim harcandığı ve gazından birim oluştuğu ve ilk denge anına kadar sistemdeki toplam mol sayısının azaldığı 5. dakikada ortamdaki tüm gazların derişimlerinin anlık olarak artmasından kap hacminin azaltılmış olabileceği 0. dakikada yapılan etki ile A ve B gazlarının derişimlerinin artıp, gazının derişiminin azalmasından dolayı tepkimesinin girenler lehine çalıştığı istemin başlangıçtan itibaren defa denge konumuna ulaştığı anlaşılır. 41. Uyarıcı işaretler üçgen şeklinde olup sarı zemin üzerine siyah çerçeve ve siyah piktogramlıdır. 4. er öğrencinin aynı düzeyde öğrenebileceğini ve öğrenmede belirleyici olan temel etkenin zaman olduğunu savunan öğretim modeli okulda öğrenmedir. 46. A, B, ve D seçeneklerinde verilen yargılar laboratuvar güvenliği ile ilgiliyken, E seçeneğindeki yargı öğretimin elverişli hâle getirilmesi ile ilgilidir. 47. Çoklu zekâ kuramına göre her birey farklı şekilde öğrenirken, öğrenmeye aile ve sosyal çevrenin katkı sağladığı belirtilir. Bu kuramda zekânın sabit olmadığı geliştirilebilir olduğu yaklaşımı ön plandadır. 40. X Y (g) + Z (g) K p 5 0, mol 0,5 mol 0,1 mol Denge anında yer alan mol sayılarına göre gazların basınçlarını P cinsinden ele alıp ortamdaki toplam basıncı bulalım. 0,1 mol $ P atm ise 0, mol $ P atm 0,5 mol $ 5P atm dir. PY: PZ Kp oldu undan P X 5 5P: P e fl itli inden P P 1 atm bulunur. 7 de toplam basınç 9P yani 9 atm dir. Şimdi tepkimenin son denge konumunu bulalım. X Y (g) + Z (g) Başlangıç 0, mol 0,5 mol 0,1 mol Değişim 0,1 mol +0,1 mol 0,1 mol Denge 0, mol 0,6 mol 0, mol P atm P atm P atm on K 1 oldu undan p P: P 1 P P 4 atm olur. on denge toplam basıncı 0 atm dir. lk durum 9 atm: Vkap 0, 9 mol: R: 00 K on durum 0 atm: Vkap 1 mol: R: T T 600 K bulunur. cinsinden dir. 4. rtaöğretim kimya dersi öğretim programı, ilki 9 ve 10. sınıflar, ikincisi 10 ve 11. sınıflar için hazırlanmış temel düzey ve ileri düzey evrelerden oluşur. Temel düzeyde öğrencinin günlük hayatıyla doğrudan ilişkili fakat ayrıntıdan uzak bir kimya kültürü kazanması hedeflidir. İleri düzeyde ise öğrencinin kimya alt yapısına dayalı mesleklere yöneleceği varsayımıyla zengin bir içerik sunulur. İleri düzey öğretim programı bilim adamı yetiştirmeye yönelik değildir. 44. İlerlemecilik akımında öğrencilerin girişimci ve aktif olması beklenir. Problem çözme yöntemi öğretimde temel alınır. II. ve III. öncüllerde verilen davranışlar öğrenci girişimciliği ve aktifliğini engelleyeceğinden ilerlemecilik akımına uygun değildir. 45. A,, D ve E seçeneğinde yer alan kazanımlar örgün eğitimin her alanında yer alan ve öğrenciler tarafından edinilmesi amaçlanan kazanımlardır. B seçeneğindeki kazanım ise kimya dersine özgüdür. 48. Kimya dersinde kullanılacak modellerin işlenecek konuya ve hedef kazanıma uygun, basit ve kolay anlaşılabilir yapıda olması istenir. 49. Beherler ısıya dayanıklı cam malzemelerden yapılmış olmalarına rağmen bek alevinin behere direkt temasını engellemek, kırılma, çatlama olaylarının önüne geçmek için amyantlı tel kafes üzerine yerleştirilmesi gerekir. 50. Öğretmenin ders programında yer verdiği basınç birimlerini tanıma ve aralarındaki dönüşümü öğrenme, ölçülebilir büyüklükleri uygun birimler ile ifade edebilme kazanımına yöneliktir. 8