TEKSTĠL SEKTÖRÜNDE ERGONOMĠ

Transkript

1 TEKSTĠL SEKTÖRÜNDE ERGONOMĠ 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 763

2 60 YAġ VE ÜZERĠNDE OLAN KADINLARIN SÜTYEN ALIRKEN VE KULLANIRKEN YAġADIKLARI SORUNLAR Halime ARSLAN¹ Neslihan ÇAMURDAN² ¹ Yrd.Doç.Dr. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Bölümü- ANKARA, e-posta: ² Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans EDĠRNE, e-posta: ÖZET AraĢtırmada, 60 yaģ ve üzerinde olan kadınların sütyen alırken ve kullanırken yaģadıkları sorunlar sağlık yönünden incelenmeye çalıģılmıģtır. AraĢtırmanın amacı, 60 yaģ ve üzerinde olan kadınların sütyen alırken ve kullanırken yaģadıkları sorunları belirleyerek değerlendirmek ve ortaya çıkan sonuçlara uygun tüketicilere ve üreticilere öneriler getirmektir. AraĢtırmanın materyalini Edirne, Tekirdağ, Kırklareli illerinde yaģayan 60 yaģ ve üzeri, kadın tüketicilerden rastlantısal olarak seçilen gönüllü 40 kiģiden anket yardımıyla elde edilen veriler oluģturmaktadır. Yapılan bu araģtırma sonucunda elde edilen iç giyimin mamül ölçülerinin üretici firmalar tarafından kullanılmasıyla mamül vücut uyumu arttırılarak kullanıcı memnuniyetinin sağlanması için öneriler getirilmiģtir. Anahtar Kelimeler: Giyim, iç giyim, sütyen ABSTRACT In this study, women who are over 60 years of age and health in terms of bras is to evaluate the problems in obtaining and using. The aim of the study, women who are over 60 years of age and bra while assessing and identifying emerging issues and their conclusions using appropriate recommendations to bring consumers and producers. Material for the study of Edirne, Tekirdag, Kirklareli 60 years and over living in the provinces, women selected at random from consumers with the help of volunteers from the survey data is 40 people. Measurements made as a result of this research from the underwear manufacturers made use of by the body to ensure compliance with recommendations for increasing user satisfaction has been. Key Words: Clothing, underwear, bras 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 764

3 1.GĠRĠġ Vücudun fiziksel sağlığını koruyan, ruhsal kaygı ve endiģeleri gideren, dıģ giyime iyi bir görünüģ kazandırmayı amaçlayan, vücuda istenilen görünümü sağlayacak form kazandıran ve doğrudan tene giyilen giysiler iç giyimi oluģturmaktadır. Ġç giyimlerde bütün giyim ürünleri gibi modanın etkisiyle Ģekillenmektedir. Ġç giyimin seçiminde sağlık unsuru kadar estetik kaygılarda etkilidir. Sağlık yönünden dikkate alınacak en önemli unsurlar; kullanılan tekstil yüzeyi ve diğer malzemelerin cilde zarar vermemesi vücudun fonksiyonlarını yerine getirmesine engel olmaması, rahat hareket etmeyi sağlaması olarak ifade edilebilir.(çileroğlu, 2006) Ġç giyimlerin en önemli özelliği; modelin, vücudun rahat hareket etmesini engellememesi ve vücut ısısını koruyacak, teri emecek kumaģlardan yapılmıģ olmasıdır ( Bağcı, 2009, s:7 ). YaĢlılık, insan yaģamında yer alan doğal ve kaçınılmaz bir dönem olarak kabul edilir. YaĢlanma, insanları toplum olarak ilgilendirdiği kadar bireyi de yakından ilgilendiren bir durumdur (Sarı, 2008, s: 52). Uygarlığın geliģmesi ile birlikte, yaģlı nüfusun oranı hızla artmakta, yaģlanmanın fizyolojik sınırı yukarı doğru çekilmektedir. YaĢlılık, kiģinin aktif çalıģma hayatının sona ermesi, sosyal güvence sistemi ile yaģamını sürdürdüğü, geçmiģ yıllar boyunca tüm beceri ve yeteneklerinin yalnızca çok küçük bir bölümünü kullanabildiği bir dönem olarak tanımlanabilir. Uluslararası tanımlamalarda 60 yaģ ve üzeri bir sınır olarak kabul edilmekte, yaģlı birey oranının ve yaģama süresinin uzun olması uygarlığın önemli bir belirtisi olarak görülmektedir (Çileroğlu, Çoruh, Vural, 2008, s: 149). YaĢlılarda en önemli sorunlardan birinin de giysinin vücuda uyumu ve boyutları ile ilgili olduğu bilinmektedir (Arpacı, 2005, s: 68-70). 2.METOD (YÖNTEM) Bu araģtırma, Edirne, Tekirdağ, Kırklareli illerinde yaģayan 60 yaģ ve üzerinde olan kadınların sütyen alırken ve kullanırken yaģadıkları sorunları belirlemek amacıyla planlanmıģ ve yürütülmüģtür. AraĢtırmanın materyalini, araģtırmacılar tarafından ulaģılabilen 40 gönüllü 60 yaģ ve üzerinde olan kadından anket yardımı ile elde edilen veriler ve ilgili kaynaklar oluģturmaktadır. AraĢtırma için gerekli verileri toplamak amacıyla, 60 yaģ ve üzerinde olan kadınların sütyen alırken ve kullanırken yaģadıkları sorunları belirlemeye yönelik soruların yer aldığı anket geliģtirilmiģtir. Anket, konu ile ilgili kaynaklar ve daha önceden yapılmıģ araģtırmalar incelenerek hazırlanmıģtır. Anket 16 sorudan oluģmaktadır. AraĢtırma sürecinde veri toplama iģlemi tamamlandıktan sonra ankete verilen cevaplar kontrol edilmiģ, eksik ya da hatalı anketler ayrılmıģ ve doğru olan anketler üzerinde istatistiksel analizler yapılmak üzere veriler SPSS paket programına aktarılmıģtır. Anket formunda, araģtırmaya katılan kiģilere iliģkin genel bilgiler, iç giyimde tercih ettikleri kumaģ türü, en çok satın aldıkları sütyen türleri, sütyenden doğan rahatsızlıklar, sütyen seçiminde dikkat ettikleri noktalar, beden ölçüsünü nasıl belirledikleri ile ilgili konuları belirleyici sorulara yer verilmiģtir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 765

4 3.BULGULAR VE TARTIġMA 60 yaģ ve üzerinde olan kadınların sütyen alırken ve kullanırken yaģadıkları sorunlar iliģkin görüģlerini belirlemeye yönelik yapılan araģtırmada, ölçme aracının uygulanması sonucunda ulaģılan karakteristik bulgular, iç giyim satın almada dikkat ettikleri özellikler ve iç giyim satın alma ve kullanımında yaģadıkları problemlere iliģkin bulgular aģağıda verilmiģtir. Tablo 1. AraĢtırmaya Katılanlara ĠliĢkin Genel Bulgular Seçenekler Sayı % Medeni Durum Evli 23 57,5 Bekar - - Dul 16 40,0 BoĢanmıĢ 1 2,5 Mesleği Doğum sayısı n= 40 Ev hanımı 29 72,5 Memur - - Emekli 11 27,5 Diğer - - Doğum YapmamıĢ 1 2,5 1 Doğum yapmıģ 2 5,0 2 doğum yapmıģ 10 25,0 3 doğum yapmıģ 13 32,5 4 ve üzeri doğum yapmıģ 14 35,0 AraĢtırmaya katılan kadınların medeni durumlarına iliģkin bilgileri incelendiğinde 23 kiģinin evli, 16 kiģinin dul ve 1 kiģinin de boģanmıģ olduğu görülmektedir. AraĢtırmaya katılanların çoğunluğun ev hanımı ve 11 kiģinin de emekli olduğu görülmektedir. AraĢtırmaya katılan kadınların çoğunun 4 ve üzerinde doğum yaptıkları belirlenmiģtir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 766

5 Tablo 2.AraĢtırmaya Katılanların Kullandıkları Sütyen Modelleri ve Tercih Ettikleri KumaĢ Türü Seçenekler Sayı % Sütyen modelleri Sütyen kullanmıyorum 6 15,0 YumuĢak doğal boneli sutyen 18 45,0 Spor sütyen 1 2,5 Balensiz sütyen 15 37,5 KumaĢ türü n=40 Pamuklu kumaģ 23 57,5 Pamuk- polyester kumaģ 12 30,0 Polyester kumaģ 4 10,0 Doğal ipek kumaģ 1 2,5 AraĢtırmaya katılan kadınların çoğunluğu % 45,0 ile yumuģak doğal boneli sütyenleri tercih ettikleri, kadıların %37,5 ile balensiz sütyen kullandıkları ve % 15,0 inin sütyen kullanmadığı belirlenmiģtir. Kadınların sütyenlerde en çok pamuklu kumaģları tercih ettikleri gözlenmiģtir. En fazla yığılmanın pamuklu kumaģta olmasının sebebi teri emmesi ve yara gibi olumsuz etkenleri en aza indirdiği için tercih edildiği düģünülmektedir. Tablo 3. AraĢtırmaya Katılanların Yaz Aylarında Sütyen Kullanımı Seçenekler Sayı % Kullanmıyorum Ter buharını dıģarı vermediğinden 2 5,0 Sıcak tuttuğundan 5 12,5 Terden dolayı cildin tahriģ (yara, piģik) olmasından 13 32,5 Kullanıyorum 20 50,0 n=40 AraĢtırmaya katılan kadınların yaz aylarında sütyen kullanımına iliģkin bulguların yer aldığı tablo 3 incelendiğinde, toplamda en fazla yığılmayla kullandıkları sütyeni % 32,5 terden dolayı cildin tahriģ (yara, piģik) olmasından yaz aylarında sütyen kullanmamayı tercih etmektedirler. Yaz aylarında sütyen kullanmayı tercih etmemelerinin diğer sebepleri ise %12,5 ile sıcak tutması ve %5,0 inin ter buharını dıģarı vermemesinden kaynaklandığı belirtilmiģtir. AraĢtırmaya katılanların % 50 si ise yaz aylarında sütyen kullandıklarını belirtmiģlerdir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 767

6 Tablo 4. AraĢtırmaya Katılanların KıĢ Aylarında Sütyen Kullanımı Seçenekler Sayı % Kullanmıyorum. Giyilip çıkartılmasının zor olmasından 3 7,5 Rahatsız ve hareketleri kısıtlayıcı olmasından 5 12,5 KumaĢının sentetik olması kıģ aylarında üģümeme sebep olması 5 12,5 Kullanıyorum ,5 n=40 60 yaģ ve üzerinde olan kadınların kıģ aylarında sütyen kullanımına iliģkin bulguların yer aldığı tablo 4 incelendiğinde, %12,5 ile hem sütyenin rahatsız ve hareketleri kısıtlayıcı olmasından hem de kumaģının sentetik olması kıģ aylarında üģümelerine sebep olduğundan dolayı sütyen kullanmayı tercih etmediğini fakat %67,5 ile çoğunluğun kıģın sütyen kullanmayı tercih ettiklerini belirtmiģlerdir. Tablo 5. AraĢtırmaya Katılanların Kullandıkları Sütyenden Doğan Rahatsızlıklar Seçenekler Sayı % Sütyen agrafının arkada olması 11 27,5 Göğüs kafesine baskı yapıyor olması 5 12,5 Göğüslerin sutyenden taģıyor olması 5 12,5 Askıların omzu çok sıkıyor olması 3 7,5 Yaz aylarında kumaģının çok terletmesi ve teri emmemesi n= ,0 AraĢtırmaya katılan kadınların en fazla yığılmayla %40,0 ı yaz aylarında kumaģının çok terletmesi ve teri emmemesinden, %27,5 sütyen agrafının arkada olmasından, %12,5 i göğüs kafesine baskı yapıyor olması ve göğüslerin sutyenden taģıyor olması nedeniyle ve %7,5 askıların omzu çok sıkıyor olmasından dolayı kullandıkları sütyenden rahatsızlık duymakta olduklarını belirtmiģlerdir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 768

7 Tablo 6. AraĢtırmaya Katılanların Kullandıkları Sütyenlerin Model Özellikleri Seçenekler Sayı % Önden kopçalı 11 27,5 GeniĢ askılı 4 10,0 Sırta binen, ağırlığı hafifleten 1 2,5 Hareket özgürlüğü sağlayan 13 32,5 Rahatsız etmeyen 9 22,5 Hafif kaldırıcı özelliği olan 1 2,5 Dayanıklı kumaģ ve dikiģi olan sütyenler 1 2,5 n=40 AraĢtırmaya katılan kadınların kullandıkları sütyenlerde aradıkları model özelliklerine iliģkin bulguların yer aldığı tablo 6 incelendiğinde en fazla yığılmayla, % 32,5 inin sütyenin hareket özgürlüğü sağlamasını istediği, %27,5 inin sütyenin önden kopçalı olmasını istediği, %22,5 sırta binen, ağırlığı hafifleten sütyen olmasını istediği, %10,0 geniģ askılı, %2,5 sırta binen, ağırlığı hafifleten, hafif kaldırıcı özelliği olan, dayanıklı kumaģ ve dikiģi olan sütyen aradıkları özellikler arasında olduğu görülmektedir. Tablo 7. AraĢtırmaya Katılanların Kullandıkları Sütyenin DeğiĢme Süresi ve Sütyenlerin Temizliği Seçenekler Sayı % Sütyenin DeğiĢme Süresi Her gün - - Sütyenin Temizliği n=40 Ġki günde bir 1 2,5 Haftada bir 38 95,0 Ġki haftada bir - - ÇamaĢır makinesinde yıkarım ÇamaĢır makinesinde düģük ısıda, narin yıkama programında Elde ve hafif ılık suda yıkarım 26 65, ,5 1 2,5 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 769

8 AraĢtırmaya katılan kadınların en fazla yığılmayla %95 i sütyenini haftada bir değiģtirdiği, %65 i sütyenlerini çamaģır makinesinde, % 32,5 i ise yıkama talimatlarına uyarak çamaģır makinesinde düģük ısıda, narin yıkama programında sütyen temizliğini gerçekleģtirdiği görülmektedir. Tablo 8. AraĢtırmaya Katılanların Ġç ÇamaĢırı Seçimi, Sütyen Beden Ölçüsü Belirleme ve Sütyen AlıĢveriĢi Yapma Ġç çamaģırı seçimi Seçenekler Sayı % Sutyen beden ve kap ölçüsünün uygunluğuna Kullanılan hammaddenin sağlık açısından uygun olup olmamasına 6 15, ,5 Askıların rahatlığına 11 27,5 Modeline 2 5,0 Beden ölçüsünü Sutyen alıģveriģin kimin yaptığı n=40 Kutu Üzerinde verilen ölçülere göre alırım Görünüm açısından uygun olanı alırım 5 12, ,0 Deneyerek alırım 11 27,5 Kendim yaparım 22 55,0 ArkadaĢım yapar - - Diğer 18 45,0 AraĢtırmaya katılan kadınların iç çamaģırı seçimine iliģkin bulguların yer aldığı tablo 8 incelendiğinde, toplamda en fazla yığılmayla %52,5 i sütyen seçerken kullanılan hammaddenin sağlık açısından uygun olup olmamasına, % 27,5 i sütyenin askılarının rahatlığına % 15 i ise sutyen beden ve kap ölçüsünün uygunluğuna dikkat ettiği görülmüģtür. AraĢtırmaya katılan kadınların %60 ı beden ölçüsünü görünüm açısından uygun olanı tercih ettiği, %27,5i deneyerek aldığı görülmüģtür. % 55 ise sütyen alıģveriģini kendi yaptığını belirtmiģtir. Buna göre kadınların sütyen seçimi yaparken beden ölçülerini bilmediği, sütyen alıģveriģi yaparken deneyerek görünüm açısından en uygun olanı aldıkları belirtilebilir. 4.SONUÇ VE ÖNERĠLER YaĢam süresinin uzaması, bilinçli nüfus artıģ politikalarının izlenmesi gibi nedenlerle dünya nüfusunda yaģlılık oranı hızla artmaktadır. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 770

9 Hızla değiģmekte olan ekonomik ve sosyal geliģmelerin, yaģlı insanların yaģamlarını kolaylaģtırmanın yanında, çeģitli sorunlarla karģı karģıya bıraktığı da bir gerçektir. Bu sorunların baģında, satın aldıkları giysinin istenilen niteliklere yanıt vermemesi, model, kumaģ ve en önemlisi de ölçülerinin ve fonksiyonlarının uygun olmaması gelmektedir. 60 yaģ ve üzerinde olan kadınların sütyen alırken ve kullanırken yaģadıkları sorunlar ortaya koyabilmek amacıyla yapılan bu araģtırmanın bulgularına göre, bu tüketicilerin, çoğunun 4 ve üzerinde doğum yaptıkları, yumuģak doğal boneli sütyen kullandıkları, pamuklu kumaģları tercih ettikleri, kadınların terden dolayı cildin tahriģ (yara, piģik) olmasından dolayı yazın sütyen kullanmayı tercih etmedikleri, kıģın ise sütyenin rahatsız ve hareketleri kısıtlayıcı olmasından ve kumaģının sentetik olması kıģ aylarında üģümelerine sebep olduğundan dolayı sütyen kullanmayı tercih etmedikleri, sütyende hareket özgürlüğü sağlamasını ve sütyenin önden kopçalı olmasını istedikleri saptanmıģtır. Bu araģtırma sonucundaki bulgular, yaģlı tüketicilerin vücutlarına uygun rahat ve kullanıģlı sütyene ihtiyaçlarının olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bakımından iç giyim üretimi yapan iģletmelerinin, yaģlı tüketici kitlesinin gereksinimlerini dikkate alarak, özellikle rahat edebilecekleri, kolay giyip çıkabilen, bedenlerine uygun sütyenlerin üretilmesinin çok önemli olduğu görülmüģtür. Bu çalıģma sonucunda, yaģlı bireylere yönelik tasarımların ve uygulamaların gerekli olduğu bir kez daha ortaya çıkmaktadır. YaĢlı bireylerin yaģam kalitesinin yükseltilmesinde, onlar için özel tasarımların önemi büyüktür. KAYNAKLAR AĞAÇ, Saliha; Çivitci, ġule. (2010). 60 yaş ve üzeri yaşlı erkeklerin giysi satın alma Davranışları üzerine bir araştırma. Uluslararası Ġnsan Bilimleri Dergisi. Cilt:7 Sayı:1 s: ARPACI, Fatma. (2005). Farklı Boyutlarıyla Yaşlılık. Ankara. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi. Eğitim ve Kültür Yayınları. BAĞCI, Seçil. (2009). Kadın İç Giyim Mamül Ölçülerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü ÇĠLEROĞLU, Birsen; ÇORUH, Esen; VURAL, Tuba. (2008). 60 Yaş Ve Üzeri Kadınların İç Giyim Üretimi Açısından Beden Ölçü Standardizasyonu. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi. s: 149. ÇĠLEROĞLU, Birsen. (2006). İç Giyim Üretimine Yönelik Yaşlar Arası Kadın Beden Ölçüleri Standardizasyonu Üzerine bir Araştırma. Ankara. Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. SARI, Aydın. (2008). Yaşlıların Gelir ve Tüketim Tercihlerinin Belirlenmesi: Cep Telefonu Sahipliğine Yönelik Ekonometrik Model Uygulaması. YaĢlı Sorunları AraĢtırma Dergisi, (1): Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 771

10 OBEZ BAYANLARDA GÖĞÜS ÇEVRESĠ ÖLÇÜSÜNE GÖRE DĠĞER ANTROPOMETRĠK ÖLÇÜLERĠN DAĞILIMLARININ ĠNCELENMESĠ Nurgül KILINÇ 1, Fatma GÜRSOY 2, Tuğba AYSEL 3 1 Yrd.Doç.Dr., Selçuk Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi, Alaaddin Keykubat Kampusü, Giyim End. ve Giyim San. Eğitimi Bölümü, 42075, Konya. E-posta: nkilinc@selcuk.edu.tr 2 ArĢ.Gör., Selçuk Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi, Alaaddin Keykubat Kampusü, Giyim End. ve Giyim San. Eğitimi Bölümü, 42075, Konya. E-posta: fyildiran@selcuk.edu.tr 3 Uzman, 16000, Bursa. E-posta: tugba_aysel@hotmail.com ÖZET Tüm dünyada obezitenin her geçen gün artması, obez insanlara ait giyim ihtiyacında da aynı oranda artıģa neden olmaktadır. Bu kapsamdaki tüketicilerin önemli problemlerinden birisi olan vücut ölçülerine uyumsuzluk, klasik giysi üretim yöntemlerindeki serileme mantığıyla çözümlenememektedir. Giysilerin vücuda iyi uyum sağlamasında, iģlevsel olmasında ve rahat hareket olanağı sağlamasında da önemli etkisi olan antropometrik ölçümlerin, hedeflenen tüketici gruptan alınmasıyla oluģturulmuģ beden ölçü tablolarının hazırlanması bu sorunun giderilmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Bu araģtırmanın amacı, üst beden giysilerin üretiminde ve beden numaralarının belirlenmesinde önemli bir rol oynayan göğüs çevresi ölçüsüne göre, diğer antropometrik ölçülerin dağılımlarını ortaya koymaktır. Bu araģtırmada, örneklem grubu, Marmara Bölgesindeki Endokrinoloji Polikliniklerine müracaat eden 312 obez bayandan oluģmaktadır. AraĢtırmacılar tarafından örneklem grubundan alınan antropometrik ölçüler göğüs çevresi ölçülerine göre 6 alt grupta sınıflandırılarak, her bir grup için diğer ölçülerin dağılımları belirlenmiģtir. Belirlenen bu dağılımlar giyim üretiminde yararlanılan serileme tablolarının oluģmasına ve obez kadın tüketicilerin giysilerinin vücuda uyumunun iyileģmesine katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Hazır giyim, Antropometri, Beden ölçüleri, Obez bayanlarda antropometri, Vücuda uyum ABSTRACT The continuos increase of obesity has caused the contınous demand for suitable size of clothing for those obese people. In this context, the one of the most serious problems of those consumers is unsuitability of sizes of clothes which mass produced according to classical type of setting the size of clothes. Not only the preparing of size-tables receieved from the targeted group of people, but also anthropometric measurements will play an important role for a perfect fitting of sizes to the bodies and their functionality as well as their comfortability. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 772

11 The ultimate aim of this research is to bring up dispersion of the other anthropometric measurements; according to size of chest which has an identifying element on determination of size numbers for upper-body clothes. Throughout this research, the exercised group of people consist of 312 obese female among from the applicants to the departments of endocrinology in the Marmara Region of Turkey. The anthropometric sizes received from the exercised group of people has subclassified into six subdivisions according to their chest circumference for each group the avarage sizes of other sizes have been determined. Those avarage sizes that have been determined will provide a great contribution to form a grading tables for cloth production Key Words: Ready made clothing, Anthropometry, Body sizes, Anthropometry in obese women, Body fit 1. GĠRĠġ Kronik bir hastalık olan ve vücutta alınan enerji ile harcanan enerji arasındaki mevcut dengenin, alınan enerji tarafına doğru kayması ile ortaya çıkan obezite (Cihanoğlu, 2005), önemli bir uygarlık hastalığı niteliği kazanmıģtır. Günümüzde obezite, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de güncel ve önemli bir sorundur (Aysel, 2010). Obez insan sayısının gün geçtikçe artması bu gruba yönelik giyim ihtiyacında da aynı oranda artıģa neden olmaktadır (Safa, 2007). Hızla artan bu tüketici kitlesi hazır giyim sektörü açısından önemli bir pazar oluģturmaktadır. Giysilerin tüketiciler tarafından satın alınmasında da en önemli faktör vücuda uyumdur. Bu nedenle obezlerden oluģan hazır giyim tüketicileri için vücutlarına uygun giysi bulmak, iģletmeler için ise üretmek önemli bir sorun haline gelmiģtir (Yıldıran, 2006). Giysilerde tatmin edici bir uyuma ulaģılabilmesi için, giysi ile vücudun iliģkisini ortaya koymak gerekir. Bunun için de, tüketicilerin estetik ve fonksiyonel ihtiyaçlarını karģılayan vücuda iyi uyum sağlamıģ ürünler için gerekli vücut özelliklerinin ve ölçülerinin anlaģılması zorunludur (Bye, Labat and Delong, 2006). Giysi üretimi sırasında, insanın fiziksel ve morfolojik özelliklerini belirlemeyi amaçlayan antropometrinin bilgilerine baģvurmak baģarılı bir tasarım oluģturmanın ilk koģullarından birisidir (Kuru ve Kaynak, 2006). Ġnsanın antropometrik boyutları bilinmezse, insan ile giysinin optimum etkileģimi sağlanamaz (Akın ve Koca, 2004). Bu nedenle antropometrik araģtırmalarda kullanıcı çeģitliliği dikkate alınarak bireyin ihtiyaç duyduğu farklı ürünleri de kapsayacak Ģekilde beden ölçü standartlarının oluģturulması gerekir (Çileroğlu, 2006). MüĢteri odaklı üretimin önem kazandığı günümüz rekabet ortamında, standartlara uygun vücut ölçü ve özelliklerine sahip kiģilerin yanı sıra standart dıģı vücut yapıları olan obez bayanlar için de uygun beden ölçü tabloları oluģturularak üretim gerçekleģtirilmelidir. Bu araģtırmanın amacı; obez bayanlarda, üst beden giysilerin üretiminde ve beden numaralarının belirlenmesinde önemli bir rol oynayan göğüs çevresi ölçüsüne göre, diğer antropometrik ölçülerin dağılımlarını ortaya koymaktır. Obez bayanlar için hazır giysi üretimine katkı sağlayacak olan bu ölçü tabloları, sayıları her geçen gün artmakta olan bu tüketici grubunun beklentilerinin karģılanması ve bu alanda üretim yapan hazır giyim iģletmelerinin belli standartları yakalayabilmeleri için de önem taģımaktadır. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 773

12 2. YÖNTEM AraĢtırmanın evrenini; Marmara bölgesinde yaģayan, 20 yaģın üzerindeki herhangi bir fiziksel engeli bulunmayan, hamile ya da loğusa olmayan obez bayanlar oluģturmuģtur. Evreni temsilen seçilen Bursa, Ġstanbul, Balıkesir ve Adapazarı illerindeki devlet hastanelerinin Obezite veya Endokrinoloji Polikliniklerine müracaat eden ve Vücut Kitle Ġndeksi (VKI) değerleri 30 ve üzerinde olan obezite hastaları arasından tesadüfî yöntemle belirlenen 312 obez bayan araģtırmanın örneklem grubunu oluģturmuģtur. Örneklem sayısı belirlenen 4 ilden eģit sayıda alınmıģtır. AraĢtırma verilerinin toplanmasında araģtırmacılar tarafından geliģtirilen ölçü alma formu kullanılmıģtır. Obez bayanlar üzerinden alınan ölçüler, araģtırmacılar tarafından mezura kullanılarak elde edilmiģtir. Bu araģtırmada 14 vücut ölçüsü değerlendirmeye alınmıģtır. Bu ölçüler özellikle üst beden grubu giysilerin hazırlanması için gerekli olan ölçüler arasından belirlenen geniģlik ve uzunluk ölçüleridir. Ölçüler, Müller ( ) de belirtilen yöntemlerle alınmıģtır. Bugüne kadar üst beden giysi gruplarının beden numaralarının belirlenmesinde temel olarak göğüs çevresi ölçüsünden yararlanıldığından, araģtırmada göğüs çevresi ölçüsü esas alınmıģ, aynı beden grubunda diğer ölçülerin dağılımları grafiklerle ortaya konulmuģtur. Ölçü formlarından elde edilen vücut ölçülerinin analizinde SPSS paket programı kullanılmıģtır. Verilerin One-Sample Kolmogorov-Smirnov testi ile 14 ölçünün normal dağılım gösterip göstermediği test edilmiģ, normal dağılım gösteren ölçülerin göğüs çevresi ölçüsü ile iliģkisini test etmede Pearson Korelâsyon, normal dağılım göstermeyen ölçülerin göğüs çevresi ile iliģkilerini ortaya koymada Spearman Korelâsyon istatistik yöntemlerinden yararlanılmıģtır. Sonuç olarak göğüs çevresi ölçüsü 6 cm aralıklarla sınıflanarak 6 beden grubu oluģturulmuģtur. OluĢturulan her beden grubu için diğer ölçüler sınıflandırılmıģ ve o sınıf için mod değerleri belirlenerek obez bayanların üst giysi grupları için kalıp hazırlama ve serileģtirmeler için önerilmiģtir. 3. BULGULAR ÇalıĢmanın bu bölümünde, araģtırma kapsamındaki obez bayanlar üzerinden alınan vücut ölçülerinin betimsel istatistikleri ile göğüs çevresi ölçülerine göre diğer antropometrik ölçülerinin dağılımları üzerinde gerçekleģtirilen analiz ve yorumlara yer verilmiģtir. Tablo 1. Vücut Ölçülerine Ait Betimsel Ġstatistikler Vücut Standart Ortalama Ortanca Ölçüleri Sapma Mod Göğüs Çevresi 115, , Bel Çevresi 103, , Karın Çevresi 123, , Kalça Çevresi 124,09 123,50 10, Ön GeniĢlik 40, ,87 43 Arka GeniĢlik 39, ,06 40 Omuz GeniĢliği. 15, ,03 15 Boyun Çevresi 40, ,08 42 Kol (Pazu) Çevresi 37, ,25 35 Tam Boy 159, , Ön Uzunluk 42, ,97 42 Arka uzunluk 41, ,97 40 Göğüs DüĢüklüğü 34, ,95 36 Kol Boyu/Dinamik 54, , Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 774

13 Frequency kol boyu / dinamik Frequency tamboy Tablo 1 incelendiğinde dikkati çeken en belirgin özellik geniģlik ölçülerindeki yüksek standart sapmalardır. Uzunluk ölçülerinde ise standart sapmalar daha düģüktür. AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait tam boy uzunluğu ölçülerinin frekans dağılımları Grafik 1 de, göğüs çevresine göre boy uzunluğu ölçülerinin dağılımları Grafik 2 de verilmiģtir. tam..boy , ,00 160, , , ,00 155,00 160,00 165,00 170,00 tam..boy Grafik 1. Tam Boy Ölçüsünün Dağılımı Mean = 159,234 Std. 145,00 Dev. = 4,66495 N = ,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüsçevresi Grafik 2. Göğüs Çevresine Göre Tam Boy Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre p=0,001<0,01 tam boy uzunluğu ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile tam boy uzunluğu değiģkenleri arasındaki iliģki Spearman Korelâsyon Katsayısı ile hesaplanmıģtır. Elde edilen p=0,364>0,05 değerine göre göğüs çevresi ile tam boy uzunluğu arasında istatistiksel anlamda herhangi bir iliģki yoktur. Bu istatistik sonuçlarına göre, göğüs çevresi ölçüsünde yapılan serileģtirmelerin giysilerin boy uzunluğunda yapılması doğru değildir. AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait dinamik kol boyu uzunluğu ölçülerinin frekans dağılımları Grafik 3 te, göğüs çevresine göre kol boyu uzunluğu ölçülerinin dağılımları Grafik 4 te verilmiģtir. kol..boyu..dinamik 80 62,00 60, , ,00 54, ,00 0 Mean = 54,9776 Std. Dev. = 1,89673 N = 50, ,00 50,00 52,00 54,00 56,00 58,00 kol..boyu..dinamik 60,00 62,00 100,00 110,00 120,00 göğüs çevresi 130,00 140,00 Grafik 3. Kol Boyu Ölçüsünün Dağılımı Grafik 4. Göğüs Çevresine Göre Kol Boyu Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) kol boyu ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile kol boyu uzunluğu değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,174 düzeyinde pozitif yönlü bir iliģki vardır (p= 0,002<0,01). Grafik 4 incelendiğinde, göğüs çevresi ölçüsü ile kol boyu ölçüsü arasındaki bu iliģkinin göğüs çevresindeki büyümeye paralel olarak kolda oluģan geniģlemeden kaynaklandığı söylenebilir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 775

14 Frequency arkauzunluk Frequency ön uzunluk AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait ön uzunluk ölçülerinin frekans dağılımları Grafik 5 te, göğüs çevresine göre ön uzunluk ölçülerinin dağılımları Grafik 6 da verilmiģtir. ön..uzunluk , ,00 46, , , , ,50 40,00 42,50 45,00 47,50 50,00 ön..uzunluk Grafik 5. Ön Uzunluk Ölçüsünün Dağılımı Mean = 42,8622 Std. 38,00 Dev. = 1,97498 N = ,50 100,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüs çevresi Grafik 6. Göğüs Çevr.Göre Ön Uzunluk Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) ön uzunluk ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile ön uzunluk değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,229 düzeyinde pozitif yönlü bir iliģki vardır (p=0,001 <0,01). AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait arka uzunluk ölçülerinin dağılımları Grafik 7 de, göğüs çevresine göre arka arka..uzunluk uzunluk ölçülerinin dağılımları Grafik 8 de verilmiģtir ,00 46, ,00 42, ,00 38, , ,00 40,00 45,00 arka..uzunluk Grafik 7. Arka Uzunluk Ölçüsünün Dağılımı Mean = 41, ,00 Std. Dev. = 1,97673 N = ,00 100,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüsçevresi Grafik 8. Göğüs Çevr.Göre Arka Uzunluk Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) arka uzunluk ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile arka uzunluk değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r =0,252 düzeyinde pozitif yönlü bir iliģki vardır (p=0,001 <0,01). Göğüs çevresi ölçüsünün geniģlemesine bağlı olarak ön uzunluk ve arka uzunluk ölçülerinde küçük artıģların olduğu sektörde kalıp hazırlayan uzmanlar tarafından da bilinmektedir. Göğüs çevresindeki artıģa paralel olarak uzunluk ölçülerinden olan ön uzunluk ve arka uzunluktaki bu artıģın, boydaki artıģa bağlı olmayıp bedenin göğüs çevresindeki geniģlemesine bağlı olduğu söylenebilir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 776

15 Frequency belçevresi Frequency göğüsdüşüklüğü AraĢtırmadaki obez bayanlara ait göğüs düģüklüğü ölçülerinin dağılımları Grafik 9 da, göğüs çevresine göre göğüs düģüklüğü ölçülerinin dağılımları Grafik 10 da verilmiģtir. gögüs..düsüklügü 70 42, , , , , , ,00 30,00 32,00 34,00 36,00 38,00 40,00 gögüs..düsüklügü Grafik 9. Göğüs DüĢk. Ölçüsünün Dağılımı 42,00 Mean = 34,9776 Std. 30,00 Dev. = 1,95351 N = ,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüsçevresi Grafik 10. Göğüs Çevr.Göre Göğüs DüĢk.Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) göğüs düģüklüğü ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile göğüs düģüklüğü değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,516 düzeyinde bir iliģki vardır (p=0,001<0,01). AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait bel çevresi ölçülerinin dağılımları Grafik 11 de, göğüs çevresine göre bel çevresi ölçülerinin dağılımları Grafik 12 de verilmiģtir. bel..cevresi 130, ,00 110, , , ,00 90,00 100,00 110,00 120,00 bel..cevresi Grafik 11. Bel Çevresi Ölçüsünün Dağılımı 130,00 Mean = 103,3494 Std. Dev. 80,00 = 9,89802 N = ,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüsçevresi Grafik 12. Göğüs Çevr. Göre Bel Çevr. Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,005<0,01) bel çevresi ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile bel çevresi değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,861 düzeyinde pozitif yönlü oldukça kuvvetli bir iliģki vardır (p=0,001<0,01). Göğüs çevresi ölçüsü büyüdükçe bel çevresi ölçüsü de büyümektedir AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait kalça çevresi ölçülerinin dağılımları Grafik 13 te, göğüs çevresine göre kalça çevresi ölçülerinin dağılımları Grafik 14 te verilmiģtir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 777

16 Frequency boyunçevresi Frequency karın çevresi Frequency Kalça çevresi basen..cevresi , , , , , ,00 110,00 120,00 130,00 140,00 150,00 kalca..cevresi Grafik 13. Kalça Çevresi Ölçüsünün Dağılımı Mean = 124,0962 Std. Dev. = 10, ,00 N = ,00 110,00 120,00 130,00 140,00 Göğüs çevresi Grafik 14. Göğüs Çevr.Göre Kalça Çevr. Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,031<0,05) kalça çevresi ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile kalça çevresi değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,725 düzeyinde pozitif yönlü oldukça kuvvetli iliģki vardır (p=0,001<0,01). Göğüs çevresi ölçüsü büyüdükçe kalça çevresi ölçüsü de büyümektedir. AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait karın çevresi ölçülerinin frekans dağılımları Grafik 15 te, göğüs çevresine göre karın çevresi ölçülerinin dağılımları Grafik 16 da verilmiģtir. karin..cevresi , , ,00 100,00 10 Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,081>0,05) karın çevresi ölçüsü normal dağılım göstermektedir. Göğüs çevresi ile Mean karın = 123,5865 çevresi değiģkenleri arasında Pearson Std. Dev. 80,00= 10, N = 312 Korelâsyon 80,00 Katsayısına 100,00 120,00göre r 140,00 = 0,782160,00 düzeyinde pozitif 100,00 yönlü 110,00 oldukça 120,00kuvvetli 130,00 iliģki vardır 140,00 karin..cevresi göğüs çevresi (p=0,001<0,01). Göğüs çevresi ölçüsü büyüdükçe karın çevresi ölçüsü de büyümektedir. Grafik 15. Karın Çevr. Ölçüsünün Dağılımı Grafik 16. Göğüs Çevr. Göre Karın Çevr. Ölçüsünün Dağılımı AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait boyun çevresi ölçülerinin frekans dağılımları Grafik 19 da, göğüs çevresine göre boyun çevresi ölçülerinin dağılımları Grafik 20 de verilmiģtir. boyun..cevresi 70 46, , , , , , ,00 36,00 38,00 40,00 42,00 44,00 46,00 boyun..cevresi Grafik 19. Boyun Çevr. Ölçüsünün Dağılımı Mean = 40,9968 Std. 34,00 Dev. = 2,08269 N = ,00 100,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüsçevresi Grafik 20. Göğüs Çevr. Göre Boyun Çevr. Ölçüsünün Dağılımı 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 778

17 Frequency arka genişlik Frequency ön genişlik Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) boyun çevresi ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile boyun çevresi değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,569 düzeyinde pozitif yönlü bir iliģki vardır (p=0,001<0,01). AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait ön geniģlik ölçülerinin dağılımları Grafik 21 de, göğüs çevresine göre ön geniģlik ölçülerinin dağılımları Grafik 22 de verilmiģtir. ön..genislik 50 46,00 44, , ,00 38, , , ,00 35,00 40,00 45,00 ön..genislik Grafik 21. Ön GeniĢlik Ölçüsünün Dağılımı Mean = 40,3686 Std. 32,00 Dev. = 3,87199 N = ,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüs çevresi Grafik 22. Göğüs Çevr. Göre Ön GeniĢlik Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) ön geniģlik ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile ön geniģlik değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,741 düzeyinde pozitif yönlü oldukça kuvvetli bir iliģki vardır (p=0,001<0,01). Göğüs çevresi ölçüsü büyüdükçe ön geniģlik ölçüsü de büyümektedir. AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait arka geniģlik ölçülerinin dağılımları Grafik 23 te, göğüs çevresine göre arka arka..genislik geniģlik ölçülerinin dağılımları Grafik 24 te verilmiģtir , , , , ,00 35,00 40,00 45,00 arka..genislik Grafik 23. Arka GeniĢlik Ölçüsünün Dağılımı Mean = 39,125 Std. 30,00 Dev. = 4,06306 N = ,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüs çevresi Grafik 24. Göğüs Çevr. Göre Arka GeniĢ. Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) arka geniģlik ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile arka geniģlik değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,698 düzeyinde pozitif yönlü kuvvetli bir iliģki vardır (p=0,001<0,01). Göğüs çevresi ölçüsü büyüdükçe arka geniģlik ölçüsü de büyümektedir. AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait omuz ölçülerinin frekans dağılımları Grafik 25 te, göğüs çevresine göre omuz ölçülerinin dağılımları Grafik 26 da verilmiģtir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 779

18 Frequency pazu çevresi Frequency omuz genişliği omuz..genisligi , , , , ,00 13,00 14,00 15,00 16,00 17,00 omuz..genisligi Grafik 25. Omuz GeniĢ. Ölçüsünün Dağılımı Mean = 15,1378 Std. 13,00 Dev. = 1,03177 N = ,00 100,00 110,00 120,00 130,00 140,00 göğüs çevresi Grafik 26. Göğüs Çevr.Göre Omuz GeniĢ. Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) omuz geniģliği ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile omuz geniģliği değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r = 0,541 düzeyinde pozitif yönlü bir iliģki vardır (p=0,001<0,01). AraĢtırma kapsamındaki obez bayanlara ait kol (pazu) çevresi ölçülerinin frekans dağılımları Grafik 27 de, göğüs çevresine göre kol (pazu) çevresi ölçülerinin dağılımları Grafik 28 de verilmiģtir. pazu..cevresi 50 45, , , , ,00 0 Mean = 37,2083 Std. Dev. 30,00 = 3,25421 N = ,00 30,00 32,00 34,00 36,00 38,00 40,00 42,00 44,00 46,00 100,00 110,00 120,00 130,00 140,00 pazu..cevresi göğüs çevresi Grafik 27. Pazu Çevr. Ölçüsünün Dağılımı Grafik 28. Göğüs Çevr. Göre Pazu Çevr. Ölçüsünün Dağılımı Kolmogorov Smirnov testi sonucuna göre (p=0,001<0,01) pazu çevresi ölçüsü normal dağılım göstermemektedir. Göğüs çevresi ile pazu çevresi değiģkenleri arasında Spearman Korelâsyon Katsayısına göre r=0,633 düzeyinde pozitif yönlü bir iliģki vardır (p=0,001<0,01). 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER Üst beden giysi grubu için kalıp hazırlamada kullanılmak üzere, obez bayanların antropometrik ölçülerinin belirlenmesini amaçlayan bu araģtırmada değerlendirmeye alınan 13 ölçünün normal dağılım gösterip göstermediği test edilmiģ, sadece karın çevresi ölçüsünde normal bir dağılım görülmüģ diğer ölçülerde normal dağılıma rastlanmamıģtır. Göğüs çevresi ölçüsü ile diğer 13 ölçü arasındaki iliģkiler araģtırılmıģtır. Boy ölçüsü dıģındaki diğer ölçülerde istatistiksel iliģkiler bulunmuģtur. Bu iliģkilerin tümü pozitif yönlüdür. GeniĢlik ölçülerinin göğüs çevresi ölçüsü ile iliģkilerinin düzeyi oldukça kuvvetli iken, uzunluk ölçülerinde iliģkinin düzeyi zayıftır. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 780

19 Tablo 2. Göğüs Çevresine Göre Diğer Ölçülerin Modlarının Dağılımları VÜCUT ÖLÇÜLERĠ Beden 1 Beden 2 Beden 3 Beden 4 Beden 5 Beden Tam Boy Kol Boyu (Dinamik) Ön Uzunluk Arka uzunluk Göğüs DüĢüklüğü Bel Çevresi Karın Çevresi Kalça Çevresi Kol (Pazu) Çevresi Boyun çevresi Ön GeniĢlik Arka GeniĢlik Omuz GeniĢliği AraĢtırmada serileģtirmeler için önerilen beden grupları, yaygın olarak kullanılmakta olan kalıp sistemlerinde olduğu gibi göğüs çevresi ölçüsü esas alınarak sınıflandırılmıģtır. Bu sınıflandırmada 6 cm aralıklarla 6 beden grubu oluģturulmuģtur. AraĢtırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda her bir beden aralığında tüm ölçülerin mod değerlerinden oluģan bir beden tablosu oluģturulmuģtur. AraĢtırmadan elde edilen sonuçlar hazır giyim sektöründe hedef tüketici kitlesi büyük beden bayanlardan oluģan iģletmelere kalıp hazırlama ve özellikle serileģtirme iģlemlerinde yol gösterici olabilir. Ayrıca hedef tüketici kitlesi için üretilen giysilerin vücuda uyumunu iyileģtirebileceği düģünülmektedir. KAYNAKLAR Akın G. ve Koca Özer B. (2004) Ergonomik Tasarım ve Tasarımda Ergonomik Kriterler, Standart Dergisi, 510, 44. Aysel T. (2010) Giysi ve Kalıp Hazırlamada Kullanılmak Üzere Obez Kadınların Antropometrik Ölçülerinin Belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya, 15. Bye, Labat and Delong (2006) Analysis of Body Measurement Systems for Apparel, Clothing and Textiles Research Journal, 24 (66) Cihanoglu M. (2005) Küresel Bir Hastalık ġiģmanlık, /Konu.Sizinti? Sın= , Son EriĢim Tarihi: Çileroğlu B. (2006) Ġç Giyim Üretimine Yönelik YaĢlar Arası Kadın Beden Ölçüleri Standardizasyonu, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2. Kuru S. ve Kaynak M. (2006) Büyük Beden Tüketicisi Bayanların Büyük Beden Kıyafetlerden Pantolonda KarĢılaĢtıkları Model Kaynaklı Problemlere ĠliĢkin GörüĢlerinin Ġncelenmesi. 12. Ulusal Ergonomi Kongresi, Ergonomide Yeni GeliĢen Stratejiler, Teknolojiler ve Sektörel Uygulamalar Bildiriler Kitabı, Ankara, Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 781

20 Müller GmbH, Franz Xaver (Tarihsiz). Deutsche Bekleidungs Akademie, Konstruktionen für Blusen und Kleider, 20, völig neue und erweiterte auflage. München:. Safa S. (2007) Akdeniz Bölgesinde YaĢayan Büyük Beden Bayan Tüketicilerin Hazır Giyim Ürünlerinde KarĢılaĢtıkları Problemler, Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 45. Yıldıran F. (2006) Obezite Hastalarının Giyim Problemleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, Konya, Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 782

21 BÜYÜK BEDEN TÜKETĠCĠSĠ BAYANLARIN PANTOLONDA KARġILAġTIKLARI MODEL KAYNAKLI SORUNLARIN ĠNCELENMESĠ Songül KURU 1, Gamze BERKER ÖZDEMĠR 2 1 Y rd. Doç. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi, Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü, Ankara. e-posta: songulkuru@gmail.com 2 Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Alan Uzmanı, Ankara. e-posta: gmzberker@hotmail.com ÖZET ġiģmanlık 21. yüzyılın en büyük sorunlarından biridir. ġiģmanlık sağlık problemleri ile birlikte pek çok sorunu da beraberinde getirmekte ve yaģam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Ġdeal vücut ölçülerinden uzaklaģan kiģilerin kendilerine olan güvenleri azalarak toplumdan soyutlanma gibi problemlerle karģı karģıya kalmaktadırlar. AraĢtırmada büyük beden tüketicisi bayanların büyük beden pantolonda karģılaģtıkları model kaynaklı sorunları belirlemek amacıyla hazırlanan anket formu, Ankara ilinde yaģamakta olan yaģ grubuna giren bayanlara uygulanmıģtır. AraĢtırma verilerine göre, büyük beden bayan giysilerinden pantolonda model kaynaklı sorunlar yaģandığı anlaģılmıģtır. Bu sorunların yaģanmaması veya en aza indirilebilmesi için önerilerde bulunulmuģtur. Anahtar Kelimeler: Büyük beden, pantolon, konfor A STUDY ON THE MODEL RELATED PROBLEMS IN THE TROUSERS ENCOUNTERED BY LARGE SIZED FEMALE CONSUMERS ABSTRACT Obesity is one of the main problems in the 21th century. Although obesity can cause lots of diseases it also effets people psychologically. People who do not have ideal body proportions may face the problem of abstraction from the society because of the lack of the self-confidence. This research is made for to the find the difficulties for big sized women trousers on this purpose an questionnaire form is prepared and applied to the women aged between who all living in Ankara. Also in this research there were made some recommendations for overcome those problems. Big sized clothes manufacturers have to consider marketting investigations and the needs of the consumers before starting produce of clothes. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 783

22 Keywords: Big sized, trousers, comfort 1. GĠRĠġ Giysi, insan vücut formu ve özelliklerine uygun olarak, modanın etkisiyle belirlenen model doğrultusunda hazırlanan bir kalıp ile kesilen kumaģın, dikim iģlemiyle bir araya getirilmesiyle elde edilmektedir. Bozkurt (1995). Giyim yüksek düzeyde görüntüye dayanan iletiģim sistemi olarak ifade edilir. KiĢi hakkında ilk izlenimler karģılaģmanın ilk dakikalarında oluģur ve bu izlenimlerin oluģmasında en çok giyim, saç Ģekli, yüz özellikleri ve vücut tipi etkilidir. Giysi rahatlık, koruma, imaj kazandırdığı için de insan yaģamının önemli bir parçasıdır ve onu giyen hakkında çeģitli mesajlar verir. Gönen ve Özgen (1993) ; Güven ve Cerit (1999). Pazarda değiģik tüketici gruplarına hitap eden farklı giysi üretimi yer almaktadır. Bunların önemli bir bölümü kadın giysi üretimidir. Giysi satın alımı ile yapılan yerli ve yabancı çalıģmalarda en fazla giysi satın alımını kadınların gerçekleģtirdiği görülmüģtür. Çünkü kadın giyimleri; kiģiliklerini, mesleklerini, sosyal yapılarını belirleyici rol oynar ve uluslararası özellikler taģır. Bu nedenlerden dolayı kadınlar bu alanda üretici firmalar için önemli bir pazar oluģturmaktadır. Logan (1997) ; Arıkan vd. (1994). Dünya ġiģmanlarken adlı araģtırmasında büyük bedenin farklı yerlerinde orantısız ölçülere sahip vücut yapıları için özel model ve kalıp yöntemleri kullanılması gerektiği savunulmuģtur. Detering (2003) yaģ arası büyük beden giysi tüketicisi bayanların kendilerine uygun model ve renkte pantolon bulamamalarından yakındıkları görülmektedir. AraĢtırma, büyük beden tüketicisi bayanların satın aldıkları pantolonda model kaynaklı karģılaģtıkları sorunları tespit ederek çözüm önerileri getirmek amacı ile yapılmıģtır. Büyük beden giysiler model olarak daha çok orta yaģ ve yaģlı gruba hitap etmekteydi, son yıllarda ise; hazır giyim firmalarında her yaģ grubuna uygun tasarımlar yapılmaya baģlanmıģtır. 2. YÖNTEM AraĢtırmanın kavramsal çerçevesi, literatür tarama yolu ile oluģturulduktan sonra büyük beden tüketicisi bayanların görüģlerini belirlemede anket formu kullanılmıģtır. AraĢtırma ankete dayalı veriler üzerinden yürütülmüģtür. Örneklem grup, Ankara ilinde yaģayan, büyük beden giysi tüketicisi bayanlardan tesadüf örnekleme yolu ile yaģ arasındaki 100 kiģi olarak belirlenmiģtir. Belirlenen yaģ grubuna giren bayanlardan beden aralığında giysi kullananların hazır giyim sektöründen satın aldıkları büyük beden pantolonda karģılaģtıkları model kaynaklı sorunlar belirlenmeye çalıģılmıģtır. Anket formu üçlü likert dereceleme ölçeği tipinde hazırlanmıģtır. Her zaman (3), bazen (2), hiçbir zaman (1) Ģeklinde puanlandırılmıģtır. Anket formunun güvenilirliğini belirlemek amacı ile hesaplanan Alfa katsayısı 0,963 olarak belirlenmiģtir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 784

23 Tablo 1. Likert Dereceleme Ölçeği Seçenekler Ağırlıkları Sınırları Her zaman Bazen Hiçbir zaman Verilerin analizi bilgisayar ortamında yapılmıģtır. Örneklem grubunu oluģturan 100 bayana uygulanan anket formları, araģtırmacı tarafından numaralandırılarak elde edilen bilgiler bilgisayar ortamına aktarılmıģtır. Veriler SPSS (Statistical Package For Social Sciences) programından yararlanılarak analiz edilmiģtir. Verilerin analizinde yüzde, standart sapma ve aritmetik ortalama değerleri hesaplanmıģtır. 3. BULGULAR VE YORUM Bu bölümde araģtırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket formunun büyük beden giysi tüketicisi bayanlara uygulanması ile elde edilen bulgular tablolaģtırılarak sunulmuģ ve yorumlanmıģtır. Tablo 2. Örneklem Grubun YaĢ Gruplarına Göre Dağılımları YaĢ grupları Sayı % % % %36 Toplam 100 %100 Tablo 2 de yaģ arası büyük beden tüketicisi bayanların yaģ gruplarına göre dağılımı görülmektedir. Buna göre araģtırmaya katılan bayanlardan % 44 ünün yaģ, % 20 sinin yaģ, % 36 sının ise yaģ arasında olduğu görülmektedir. AraĢtırmaya katılan bayanların çoğunluğunu % 44 ile yaģ grubu oluģturmaktadır. Tablo 3. Örneklem Grubun Beden Numaraları Beden No Pantolon Sayı Pantolon % % % % % %5 54 ve üstü 2 %2 Toplam 100 % Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 785

24 Tablo 3 te örneklem grubun pantolondaki beden numaralarına ait bulgular verilmiģtir. Tablo 3 incelendiğinde, örneklem grubun büyük beden pantolondaki beden numaralarının çoğunlukla beden aralığında olduğu görülmektedir. Büyük beden pantolonda model özelliği nedeni ile karģılaģılan sorunlara yönelik bulgular aģağıda verilmiģtir. AraĢtırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket formlarından elde edilen veriler tablolaģtırılmıģ ve elde edilen bulgulardan yararlanılarak yorumlar yapılmıģtır. Tablo 4. Büyük Beden Pantolonda Model Kaynaklı KarĢılaĢılan Sorunlar Pantolonda KarĢılaĢılan Model Kaynaklı Sorunlar N X SS Pantolon satın alırken model kaynaklı her hangi bir sorun yaģıyor musunuz? 100 2,31 0,506 Vücut özelliğime uygun pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum ,13 0,691 Beğendiğim pantolon modelinin bedenini bulmada sıkıntı çekiyorum ,27 0,529 Modaya uygun pantolon modeli bulmada sıkıntı çekiyorum ,87 0,706 YaĢ grubuma uygun modelde pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum ,92 0,692 Piyasadaki pantolon paça geniģlikleri yaģ grubuma uygun değil ,83 0,667 Piyasadaki pantolon paça geniģlikleri modaya uygun değil ,69 0,662 Piyasada yaģ grubuma uygun renklerde pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum. Piyasada yaģ grubuma uygun desenlerde pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum ,59 0, ,58 0,794 Pantolon satın alırken model kaynaklı her hangi bir sorunla karģılaģıyor musunuz? sorusuna (X=2,31) ile bazen cevabı verilmiģtir. Bu sonuca göre büyük beden tüketicisi bayanların pantolon satın alırken model kaynaklı sorunlar yaģadıkları anlaģılmaktadır. Büyük beden üreticisi firmaların, her yaģ grubundaki büyük bedenler için giysi üretimi yaparlarken, model tasarım aģamasında belirlenen yaģ grubunun isteklerini dikkate almaları gerektiği düģünülmektedir. Firmaların, müģteri beğeni ve zevkine hitap edebilecek koleksiyon hazırlamaları ile, model kaynaklı karģılaģılan sorunların en aza indirilmesine ya da giderilmesine yardımcı olacağı düģünülmektedir. Vücut özelliğime uygun pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum. sorusuna (X=2,13) bazen cevabı verilmiģtir. Bu sonuçtan da anlaģılacağı gibi büyük beden tüketicisi bayanların vücut özelliklerine uygun pantolon bulmada sıkıntı çektikleri anlaģılmaktadır. Bu soruna çözüm olarak, daha genç yaģlardaki büyük beden tüketicisi bayanların vücut özellikleri model tasarımı ve üretiminden önce incelenmelidir. Büyük beden üreten firmalar genellikle orta yaģ ve üstü bayanlara hitap ettiği için onların vücut tipine uygun kalıp hazırladıkları bilinmektedir. Firmalar, her yaģ grubundaki büyük beden tüketicisi bayanlara yönelik üretim yapacaklar ise, bu grubun vücut tiplerini iyi incelemeleri, kilo fazlalıklarının, yağ birikimlerinin vücutlarının hangi kısımlarında daha yoğun olduğunu bilmeleri gerektiği düģünülmektedir. Kalıp hazırlama aģamasında hedef kitleye uygulanacak modellerde, onların 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 786

25 vücut tiplerine uygun çıkarılacak kalıpların kullanılması ile yaģanan sorunların daha kolay aģılacağı düģünülmektedir. Beğendiğim pantolon modelinin bedenini bulmada sıkıntı çekiyorum. sorusuna (X=2,27) ile bazen cevabı verilmiģtir. Elde edilen sonuçtan anlaģıldığı gibi, yaģ arası büyük beden tüketicisi bayanların beğendiği pantolon modellerinin kendi vücutlarına uygun bedenini bulmada sıkıntı çektikleri anlaģılmaktadır. Her yaģ grubuna büyük beden üreten firmaların model tasarımı aģamasında, tüketici istek ve beklentilerini dikkate almaları ile müģteri memnuniyetinde artıģ olacağı düģünülmektedir. Moda olan modellerin sadece standart bedenlere uygun üretilmeleri de yanlıģ bir düģüncedir. Günümüzde, önemli bir çoğunluğu büyük beden tüketicisi bayanların oluģturduğu bilinmektedir. Sezonda trend olan ürünlerin, her yaģ grubundaki büyük beden tüketicisi bayanların isteklerine uygun Ģekilde üretilmeleri ile bu konuda yaģanan sorunların daha aza indirilebileceği düģünülmektedir. Modaya uygun pantolon modeli bulmada sıkıntı çekiyorum. sorusuna (X=1,87) bazen cevabı verilmiģtir. Bu sonuca göre büyük beden tüketicisi bayanların her yaģta modaya uygun pantolon bulma konusunda sıkıntı yaģadıkları anlaģılmaktadır. Üretici firmaların koleksiyon hazırlarken sadece kilo örtücü modeller değil, modaya uygun modeller de üretmeleri ile, müģteri istek ve beklentilerinin karģılanabileceği düģünülmektedir. YaĢ grubuma uygun modelde pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum. sorusuna (X=1,92) bazen cevabı verilmiģtir. Örneklem grubunda bu konu ile ilgili de bir sorun yaģandığı anlaģılmaktadır. Üretici firmaların, koleksiyon hazırlarken hangi yaģ grubuna hitap ettiklerini göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Her yaģtaki büyük beden tüketicisi bayanların istek ve beğenilerini dikkate alarak üretim yapmaları, bu konuda fayda sağlayacaktır. Üretim yapan firmaların hitap ettiği yaģ gruplarına uygun Ģekilde farklı modeller üretmesi ile, bu konuda yaģanan sıkıntıların en aza indirilebileceği düģünülmektedir. Piyasadaki pantolon paça geniģlikleri yaģ grubuma uygun değil. sorusuna (X=1,83) bazen cevabı verilmiģtir. Büyük beden pantolonların paça geniģlikleri genellikle basenden geliģine uygun olarak tasarlanmaktadır. Bu nedenle pantolon paçaları geniģtir. Örneklem grubundaki büyük beden tüketicisi bayanlar ise bu kadar geniģ paça istemediklerini belirtmektedir. Üretici firmalar modelleri hazırlarken bu istekleri değerlendirerek onların beklentilerine uygun paça geniģliğinde modeller de üretirler ise bu konudaki sıkıntının giderilebileceği düģünülmektedir. Piyasadaki pantolon paça geniģlikleri modaya uygun değil. sorusuna (X=1,69) bazen cevabı verilmiģtir. Sonuçtan anlaģıldığı gibi bu konu ile ilgili de sıkıntı yaģanmaktadır. AraĢtırmaya katılan örneklem grup, piyasada satılan pantolonların genellikle klasik kesim olduğunu, ancak kendilerinin daha modern ve modaya uygun pantolon kesimleri istediklerini belirtmiģlerdir. Üretici firmaların, büyük beden vücut özelliklerini dikkate alarak, koleksiyonlarında modaya uygun pantolon modelleri üretmeleri ile bu soruna çözüm sağlanabileceği düģünülmektedir. Piyasada yaģ grubuma uygun renklerde pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum. sorusuna (X=1,59) bazen cevabı verilmiģtir. Örneklem grubun verdiği cevaplardan anlaģıldığı gibi yaģ grubuna uygun renklerde pantolon bulmada da sıkıntı yaģanmaktadır. Bugüne kadar kabul gören; koyu renkler büyük bedeni zayıf gösterir kanısına günümüzde çok fazla uyulmamaktadır. Büyük beden tüketicisi bayanlar artık büyük beden her giysinin koyu renk olmamasını ve moda olan açık renkleri büyük bedende de görmek istediklerini belirtmiģlerdir. Üretici firmalar hedef kitlenin isteklerini dikkate aldıklarında müģteri memnuniyetinde artıģ olacağı düģünülmektedir. Piyasada yaģ grubuma uygun desenlerde pantolon bulmada sıkıntı çekiyorum. sorusuna (X=1,58) bazen cevabı verilmiģtir. Verilen cevaplardan her yaģ grubuna uygun desenlerde 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 787

26 pantolon bulmada da sıkıntı olduğu anlaģılmaktadır. Üretici firmaların, tasarım aģamasında piyasa araģtırması yaparak hitap ettikleri yaģ grubunun isteklerini belirlemeleri gerekmektedir. Çünkü beğeniler her yaģ grubunda farklıdır. Büyük beden denilince tek bir yaģ grubu ve tek bir beğeni kitlesi gibi düģünülmesi yanlıģ olacaktır. Üretici firmalar, yaģ gruplarının istek ve zevklerine uygun desenleri doğru analiz ederek modellerinde kullanırlar ise, bu konuda yaģanan sıkıntının aza indirilebileceği düģünülmektedir. AraĢtırmaya katılan örneklem grubundan elde edilen bulgulardan anlaģıldığı gibi piyasada satılan büyük beden pantolonlarda model kaynaklı sorunların yaģandığı görülmektedir. AraĢtırma bulgularına göre; büyük beden tüketicisi bayanların pantolon modellerine yönelik isteklerinin tam olarak karģılanamadığı görülmektedir. AraĢtırma sonucuna göre, büyük beden giysi üreticilerinin pantolon üretiminde, her yaģ aralığındaki bayanların istek ve beklentilerini doğru analiz ederek talepleri karģılamaları gerektiği anlaģılmaktadır. Büyük beden tüketicisi bayanlar okul ve çalıģma hayatında, giysileri ile hem rahat etmeyi hem de Ģık olmayı istemektedir. Sadece bedenlerine uygun giysi bulabilmek ile yetinmek istemeyen büyük beden tüketicisi bayanlar, vücuttaki fazla kilolarının örtülmesinin yanında Ģık ve modern giysiler de istemektedirler. Pantolonda yaģanan model kaynaklı sorunlara çözüm olarak, tüketiciler tarafından istenilen renkler, desenler ve modeller kullanılarak, vücut tiplerine ve yaģlarına uygun moda olan Ģık tasarımlar üretilmesi gerekmektedir. Üretici firmalar tarafından bu istekler dikkate alınarak koleksiyonlar hazırlandığında, bundan sonra model kaynaklı yaģanan sorunlarda azalma olacağı düģünülmektedir. 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER Büyük beden tüketicisi bayanların pantolonda karģılaģtıkları model kaynaklı sorunların incelenmesi isimli araģtırmada yaģanan sorunlar belirlenmeye çalıģılmıģtır. Bu bölümde, araģtırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda edinilen sonuçlar ve öneriler ele alınmıģtır. Büyük beden giysilerinden pantolonda karģılaģılan model kaynaklı sorunlara iliģkin sorulara çoğunlukla bazen cevabı verilmiģtir. Buna göre, pantolonda model kaynaklı sorunlar yaģandığı anlaģılmıģtır. Hem Ģık hem rahat büyük beden giysi üretimi günümüzde önem kazanmıģtır. Geçtiğimiz yıllarda büyük beden tüketicisi bayanlar sadece vücutlarına uygun giysi bulma çabası içinde iken; günümüzde ise; yaģ grubuna uygun Ģık ve modern giysiler istemektedirler. Üretici firmaların bu istekleri tam olarak karģılayamadığı görülmektedir. Model anlamında üretime baģlamadan önce hitap edecekleri yaģ grubunu ve isteklerini iyi inceleyerek analiz etmeleri gerekmektedir. MüĢteri memnuniyetinin bu sayede sağlanabileceği düģünülmektedir. Büyük beden tüketicisi bayanların, büyük beden giysilerinden pantolonda model kaynaklı karģılaģtıkları sorunların giderilebilmesi için, üretici firmaların üretimden önce piyasa araģtırması yaparak müģteri istek ve beklentilerini dikkate almaları gerekmektedir. Bu istek ve beklentilere uygun model üretilmesi gerekliliği düģünülmelidir. Üretici firmalarda model bölümlerinde çalıģanların, büyük bedenle ilgili eğitim almıģ ve büyük beden bayanların vücut özelliklerini bilen kiģiler olması gerektiği de düģünülmelidir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 788

27 KAYNAKLAR ARIKAN, R., YÜCEER, H., ERENLER ÇAKAR, G. (1994). Kadınların Giysi Tüketimi ve Giyim DavranıĢları. Standart Dergisi. Yayın No: 33. BERKER, G. (2009). Genç Büyük Beden Tüketicisi Bayanların Gömlek-Bluz ve Pantolonda KarĢılaĢtıkları Model ve Kalıp Kaynaklı Sorunların Ġncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Giyim Endüstrisi Giyim Sanatları Anabilim Dalı. BOZKURT, B. (1995). Vücut Hareketlerinin Giysi Özellikleri Üzerinde Etkileri. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġzmir. DETERING, U. (2003). Dünya ġiģmanlarken. Hedef Dergisi. Sayı:4. Ġzmir: ĠTKĠB Yayınları. GÖNEN, E., ÖZGEN, Ö. (1993). Hazır DıĢ Giyim ve Tüketici DavranıĢları. Tekstil ve Mühendis Dergisi. Sayı: 7. GÜVEN, S., CERĠT, G. (1999). YaĢlı Tüketicilerin Satın Alma Sırasında KarĢılaĢtıkları Sorunlar. Tüketici Bülteni. Sayı: 385. Ankara: TSE LOGAN, Y. H. (1997). Comparison of Clothing Buying Practies Middle-Class Black and White Women. Journal of Family and Consumer Sciences. Yayın No: Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 789

28 HAZIR GĠYĠM ÜRÜNLERĠNDE KADINLARIN ALT- ÜST BEDEN ÖLÇÜ FARKLILIKLARINDAN DOĞAN UYUMSUZLUKLARIN BELĠRLENMESĠ Fatma ÖZTÜRK 1, Esra OK 2 1 Prof., Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi,Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü Teknikokullar Ankara, e-posta : fozturk@gazi.edu.tr 2 Öğr. Gör., Amasya Üniversitesi Merzifon Meslek Yüksek Okulu, Tekstil (Hazır Giyim) Bölümü, Merzifon /Amasya, e-posta : srk625@gmail.com ÖZET AraĢtırmanın amacı, alt-üst beden ölçü farklılığına sahip kadınların takım halindeki hazır giyim ürününü satın alırken yaģadıkları sorunları ortaya koymaktır. AraĢtırmada betimsel yöntem kullanılmıģtır. Evrenini, Ankara ilinin oluģturduğu araģtırmanın; örneklemini random yöntemiyle belirlenmiģ, 385 kadın oluģturmaktadır. AraĢtırma verileri anket yoluyla elde edilmiģtir. Anketin geliģtirilmesinde uzman görüģünden ve deneme uygulamalarından yararlanılmıģtır. AraĢtırma sonucunda elde edilen verilere ait sayısal değerler ve yüzdelikler, SPSS 15.0 programında istatistiksel analiz yapılarak hesaplanmıģtır. Ayrıca araģtırmaya katılan kadınların yaģ, doğum sayısı, alt- üst beden ölçüleriyle hazır giyim ürünlerinden tayyör/ döpiyes satın alırken geniģlik ve uzunluk ölçülerinden ve form özelliğinden kaynaklanan uyum sorunları arasında istatistiksel iliģkinin ölçülmesi için x² (Ki-kare) iliģki analizi kullanılmıģtır. Analiz sonuçları P< 0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiģtir. AraĢtırmanın sonucunda; oransız vücut ölçülerine sahip kadın tüketicilerin takım halinde satılan hazır giyim ürünlerinden, tayyör/ döpiyes satın alırken; ceket, etek ve pantolon kalça çevresi ölçülerinin dar gelmesinin karsılaģtıkları en önemli sorunlardan biri olduğu belirlenmiģtir. Anahtar Kelimeler : Oran, Oransız Beden, Hazır Giyim, Tayyör, Döpiyes. ABSTRACT The purpose of this study focuses on women and the differences in body sizes when purchasing apparel and clothing products and the issues which may arise. The method of research for this study was focused within the province of Ankara. 385 women which reside in Ankara participated willingly and were selected at random. The data was obtained via a questionnaire. An expert opinion poll was prepared; this included the pilot and the actual implementation. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 790

29 The data was obtained using measurements of numerical values and percentages. These findings were then calculated using SPSS 15.0 statistical analysis program. The data used within this study comprised of the subjects age, number of births (if any), upper and lower body measurements along with width and length measurement with ready to wear clothing, form and nature of the model was also taken into consideration and the problems which arose between these relationships. Statistical correlation and analysis was used for the measurement of x² (chi-square). The result of this analysis, where a significant level was evaluated equalled to P<0.05. The findings; body measurements of women with disproportionate figures according to clothing products such as apparel, suits / of two-piece dresses, jackets, skirts and pants outlined that the main issues were of narrow hip circumference measurements. Key Words: Rate, disproportionate figure, ready to wear, two- piece suits 1.GĠRĠġ Son yıllarda Hazır Giyim üretiminde ortaya çıkan geliģmeler, giysi tasarımını ön plana çıkarmıģ ve giysinin ergonomik açıdan insana uyumu dikkat edilmesi gereken en önemli kriterler arasında yer almıģtır. Bir giysinin ihtiyacı karģılama düzeyi, öncelikle ergonomik faktörlerin ürün üzerinde bulunmasını gerektirmektedir. Böylece, temel kriterleri üzerinde taģıyan ürün, ihtiyaçlara cevap vermesi ölçüsünde onu kullanan insanlar tarafından benimsenir Vural vd. (2001). Ġnsanların, kullandıkları ürünü benimsemesinde fizyolojik ve psikolojik rahatlık önemlidir. KiĢi aldığı ürünün hem kendisine yakıģmasını ister; hem de onu kullandığında bedenen rahat olmayı ve rahat hareket etmeyi ister. Üretilen her Ģey insan için, yaģamı daha kolaylaģtırmak içindir, diğer bir deyiģle üretimin asıl faktörünü ve hedefini insan yapısı oluģturmaktadır. Üretilen araç ve gereçlerin kullanılabilir olması için, onu kullanacak insanın anatomik ölçüleri, hareket geniģliği ve fiziksel gücü gözetilmelidir. Aksi halde insan yapısının tüm özelliklerinin bilinmeden veya düģünülmeden üretilen ürünlerin insana uyumsuzluk göstermesi doğal bir sonuçtur ġahmay (1982). Giyside konforu tanımlamak gerekirse, insan ve çevre arasındaki psikolojik, fizyolojik ve fiziksel harmoninin tatminkâr halidir. Giysi açısından bakıldığında, giyen kiģinin giysiden rahatsızlık duymaması temel prensip olarak karģımıza çıkmaktadır. Giysinin neden olduğu Ģiddetli ve sürekli rahatsızlık, tahammül edilemeyen ıstıraba veya sağlık risklerine neden olabilir. Giysi konforu esneklik, gerektiğinde vücudu ikinci bir deri gibi sarma, az buruģma, giyimde rahatlık hissi verme, hijyenik olma gibi fonksiyonel özelliklerin gerektiği taktirde bir arada bulunmasıdır Dirgar ve Kansoy (2004). Giysi ne kadar esnek olursa olsun eğer kiģinin vücut ölçülerinde bir oransızlık varsa bu durum baģka bir yoldan giderilmelidir. Bu yol ise kiģinin vücut oranlarına uygun bir kalıp geliģtirmektir. Aksi takdirde sadece kumaģ özelliği ile kiģiye istediği rahatlığı sunmak zor olabilir. Tüketiciyi ilk etapta giysinin rengi, modeli, kumaģı etkiler görünse de, giysinin vücuda uyumu ve hareket serbestliği sağlaması ön planda gelir. Her bir giysi farklı amaçlara yöneliktir. Bu nedenle kalıplar farklı olmaktadır. Ancak bütün giysilerin ortak amacı vücut hareketlerinin giysi tarafından engellenmemesidir Erdoğan ve Ġlleez (2004). 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 791

30 Kalıp hazırlama giysi üretiminin ilk basamağını oluģturur ve giysiden istenilen sonucun alınmasında en önemli unsurdur. Modanın giysilere yansıtılması ve geniģ bir kitlenin vücuduna uyumu konusunda memnuniyetinin kazanılması sağlam temeller üzerine oturtulmuģ kalıplar gerektirir Eray ve Gürcan (2000). Günümüzde hazır giyim sipariģle yaptırılan giyime göre, alıcıya daha ucuza mal olmaktadır. Ancak, hazır giyim sanayinde giysi üretiminde kullanılan kalıplar yetiģkin Türk kadın ölçüleri üzerinde yapılmıģ, araģtırmalara dayanan standart kalıplar değildir. Giysi üretimi yapan firmalar kendi geliģtirdikleri kalıplara göre çalıģmaktadır. Bu itibarla da genel olarak hazır giyimin yetiģkin kadınların vücut ölçülerine uygun olmadığı estetik ve boyutsal olarak ihtiyaca cevap vermediği, bazı basit veya önemli düzeltmeler gerektirdiği bilinmektedir Topaloğlu (1995). Firmalar, bireylerin isteklerine cevap verebilecek giysi tasarımı ve üretimine yöneldiği takdirde müģteri kitlesini arttırabileceği düģünülmektedir. Bunun için standart üretimin yanı sıra, hazır giyim ürünleriyle sorun yaģayan bireylerin sorunlarının da tespit edilmesi ve bu sorunlara cevap verebilecek üretimin gerçekleģmesi gerekmektedir. Hazır giyim ürünleriyle sorun yaģayanlar arasında, alt- üst beden ölçü farklılıklarına sahip kadınlar da yer almaktadır. Bu nedenle; hazır giyim ürünlerinde, kadınların alt- üst beden ölçü farklılıklarından doğan uyum sorunlarının tespit edilmesi amaçlanmıģtır. 2.MATERYAL VE YÖNTEM AraĢtırmada betimsel (survey) yöntem kullanılmıģtır. AraĢtırmanın evrenini; Ankara ilinde yaģayan kadınlar oluģturmaktadır; örneklem grubunu ise, Ankara ilinde yaģayan alt- üst beden ölçü farklılıklarına sahip yaģ arası kadınlardan tesadüfi (random) yöntemle belirlenmiģ 385 kadın oluģturmaktadır. 2.1.Veri Toplama Teknikleri AraĢtırma için gerekli veriler, ortaya konan probleme yanıt aramak amacıyla oluģturulan anket formu ile elde edilmiģtir. OluĢturulan sorular uzman görüģüne sunulmuģ, görüģleri doğrultusunda düzeltmeler yapılarak veri toplama aracı hazırlanmıģtır. Hazırlanan anketin pilot uygulaması sonrasında anket üzerinde gerekli görülen değiģiklikler yapılarak ankete son Ģekli verilmiģtir. Anket random yöntemiyle belirlenmiģ 385 kadına uygulanmıģtır. AraĢtırmanın bulgularını, Ankara ilinde ikamet eden yaģ arası, alt- üst beden ölçü faklılıklarına sahip kadınlara uygulanan anketlerden elde edilen veriler oluģturmaktadır. 2.2.Verilerin Analizi Verilerin analizi bilgisayar ortamında yapılmıģtır. AraĢtırma kapsamında, tesadüfi (random) yöntemle belirlenen örneklem grubuna uygulanan anket formları, araģtırmacı tarafından numaralandırılmıģtır. Elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmıģ, SPSS 15 (Statistical Package For Sociaal Sciences) programından yararlanılarak analiz edilmiģtir. Verilerin analizinde yüzde, frekans değerleri hesaplanmıģ ve bazı değiģkenler arasında iliģki olup olmadığını ölçmek için ki-kare ( 2 ) iliģki analizi yapılmıģtır. Ki kare iliģki analizi yapılırken beklenen değer hesaplamasına da yer verilmiģtir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 792

31 3.BULGULAR VE YORUM Örneklem Grubunun Özellikleri: Grafik 1. YaĢ Dağılımı Grafik 1 incelendiğinde ankete katılan kadınların, yaģ gruplarına göre yüzdelik dağılımları görülmektedir. Belirlenen örneklem sayısının yaģlara göre dağılımı en son nüfus sayımına göre (2009) yapılmıģtır. YaĢlara göre dağılımın oranlı bir Ģekilde gerçekleģmesine dikkat edilmiģ ve bu oranlı dağılım tablo 1 de gösterilmiģtir. Tablo Nüfus Sayımına Göre Ankara Ġli Kadın Nüfusunun YaĢlara Göre Dağılımı YaĢ Ankara Ġli Kadın Nüfusu Alınan Grubu Örneklem Toplam Grafik 2. Doğum Sayısı Grafik 2 incelediğinde örneklem grubunda yer alan 385 kadından, hiç doğum yapmayanlarla 2 kez doğum yapmıģ olan kadınlar %30 luk dilimlerle en büyük oranı oluģturmaktadır. 3 kez ve daha fazla doğum yapmıģ olan bayalar ise % 16 lık bir payla örneklem içerisinde en küçük paya sahiptir. 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 793

32 Grafik 3. Alt Beden Ölçüleri Grafik 3 e bakıldığında örneklem grubunun alt beden ölçülerinin yer aldığı tabloda % 28 lik bir dilimle en büyük paya sahip olan beden numarası 40 tır. Bu beden numarasını % 23 lük bir dilimle 42 beden takip etmektedir. Alt giysi grubunda 34 bedene sahip kadın yer almazken, % 9 luk dilimle en düģük payı 36 beden oluģturmaktadır. Çileroğlu nun 2006 yılında yaptığı araģtırmada da belirttiği gibi Türk kadının bel ve kalça çevresi ölçülerinin daha geniģ olduğu, Türk kadınlarında beden ve kalça çevresindeki farkın ise yine daha fazla olduğu karģımıza çıkmaktadır. Grafik 4. Üst Beden Ölçüleri Grafik 4 te örneklem grubunun sahip olduğu üst beden ölçü numaraları yer almaktadır. %31 lik bir dilimle en büyük payı 38 beden oluģturuken,en küçük payı ise %1 lik bir dilimle 34 beden oluģtumkatadır. Ankete katılan kadınların % 44 ü 38 beden ve altı üst beden ölçülerine sahiptir. Bir önceki grafiği oluģturan alt beden ölçü dağılımı grafiğine bakıldığında, 38 beden ve altı vücut ölçü dağılımının % 25 lik dilimi kapsadığı gözlenmektedir. Alt ve üst beden ölçülerindeki bu yüzdelik dilimler karģılaģtırıldığında alt beden ölçülerinde 40 beden ve üzeri gruplara yığılma olduğu görülürken; üst bedendeki aynı gruba ait yüzdelik dilimin alt bedenle örtüģmediği gözlemlenmektedir. Alt Problem 1: Üst ve alt bedende (ceket- etek/ pantolon), uzunluk ölçülerinden kaynaklanan uyum sorunları nelerdir? 17.Ulusal Ergonomi Kongresi Ekim 2011 ESKĠġEHĠR 794