Anksiyete Bozukluklarında Gabapentin Tedavisi

Transkript

1 Araştırmalar/Researches G. Karataş, L. Tamam, N. Özpoyraz Anksiyete Bozukluklarında Gabapentin Tedavisi Gonca Karataş 1, Lut Tamam 2, Nurgül Özpoyraz 3 ÖZET: Anksiyete bozukluklarında gabapentin tedavisi Gabapentin santral sinir sisteminin önemli bir nörotransmiteri olan gamma amino bütirik asit (GABA) in yapısal analogu ve üçüncü kuşak antiepileptik bir ilaçtır. Parsiyel epileptik nöbetler dışında nöropatik ağrı ve hareket bozukluklarının tedavisinde de kullanılmaktadır. Psikiyatri alanında ise bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları ve alkol bağımlılığının tedavisinde etkili olduğunu bildiren çalışmalar vardır. Bu çalışmaların sonuçlarına göre gabapentinin akut mani ve bipolar depresyonda, tek başına veya ek tedavi olarak yeterince etkili olmadığı düşünülürken; anksiyete bozukluklarında özellikle sosyal fobi, panik bozukluk, travmasonrası stres bozukluğunun tedavisinde ek tedavi olarak etkili olduğu bildirilmektedir. Bu görüşlerin klinik uygulamaya yansıyabilmesi için daha geniş örneklem gruplarını içeren, çift kör klinik çalışmaların yapılarak gabapentinin tek başına ya da ek tedavi olarak uygulamalarındaki etkinliğinin saptanması büyük önem taşımaktadır. Anahtar sözcükler: gabapentin, GABA, anksiyete bozukluğu, bipolar bozukluğu, antikonvülsan ilaçlar Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2003;13:37-42 ABSTRACT: Gabapentin in the treatment of anxiety disorders Gabapentin is a novel antiepileptic drug that was synthesized as a structural GABA analogue. Apart form its primary indication for use as adjunctive treatment for partial seizures, it has also been used in the treatment of neuropathic pain disorders and movement disorders. There are also several case reports and studies reporting the efficacy of gabapentin in the treatment of bipolar disorder, anxiety disorders and alcohol dependence. In contrast to initial highly positive open-label data and spontaneous case reports, no placebo-controlled trials confirm the efficacy of gabapentin in treatment of bipolar disorders as either monotherapy or adjunctive therapy. However, gabapentin has been reported to be effective as an adjunctive therapy for the treatment of social phobia, panic disorder and posttraumatic stres disorder. The reflection of gabapentin s clear antianxiety activity into clinical practice needs further large scaled double blind drug trials testing its efficacy either as a monotherapy or as an adjunctive therapy. Key words: gabapentin, GABA, anxiety disorders, bipolar disorder, anticonvulsants Bull Clin Psychopharmacol 2003;13: Dr., 2 Yrd. Doç. Dr., 3 Prof. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, ADANA Yazışma Adresi / Address reprint requests to: Dr. Gonca Karatas, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Balcalı- Adana-Turkey Elektronik posta adresi / address: goncakaratas78@hotmail.com Telefon / Phone: ext 3247 Faks / Fax: Kabul tarihi / Date of acceptance: 25 Şubat 2003 / Feb. 25, 2003 G R fi Gabapentin yeni kuflak bir antiepileptik ilaçt r (1). Santral sinir sisteminin (SSS) ö- nemli bir nörotransmiteri o- lan gamma-amino bütirik asitin (GA- BA) yap sal analogudur (2). Amerikan G da ve laç Dairesi (Food and Drug Administration-FDA) taraf ndan 1993 y l nda 12 yafl ndan büyük hastalarda jeneralize ve di er parsiyel epileptik nöbetlerin tedavisinde kullan lmas na onay verilmifltir (3). Daha sonra yap - lan çal flmalarda, antiepileptik etkinli i d fl nda baflka hastal klarda da gabapentinin etkili oldu una iflaret eden bulgular elde edilmifltir. Epilepsi d fl ndaki endikasyonlarda gabapentin kullan m na yönelik yay nlar, gabapentinle ilgili tüm yay nlar n yaklafl k %40 n oluflturmaktad r (1). Gabapentinin epilepsi d fl ndaki bafll ca kullan m alanlar nöropatik a r sendromlar, psikiyatrik bozukluklar ve hareket bozukluklar d r (1). Psikiyatrik bozukluklarda önceleri sadece bipolar bozuklukta manik ve depresif ataklar n tedavisinde kullan l rken, deney hayvanlar üzerindeki çal flmalarda anksiyolitik etkisinin gösterilmesinin ard ndan (4) anksiyete bozukluklar nda kullan m ile ilgili olarak da çal flmalar yap lm flt r (3). Bu gözden geçirme yaz s nda bafllang çta antiepileptik ilaç olarak kullan l rken duygu durumu üzerine etkisi oldu u gösterilen (5) gabapentinin genel özellikleri hakk nda k sa bir bilgi verilmifl, ard ndan psikiyatrideki kullan m alanlar ndan k saca bahsedilerek, anksiyete bozukluklar ndaki kullan m üzerinde durulmufltur. FARMAKOK NET K, FARMAKO- LOJ K VE KL N K ÖZELL KLER Gabapentin GABA n n sikloheksan derivesidir. GABA n n yap sal analogu olmas na ra men, GABA reseptörleri ile do rudan etkileflime girmez ve meta- Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 13, Sayı: 1, 2003 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 13, N.: 1,

2 Anksiyete bozukluklarında gabapentin tedavisi bolize olarak GABA ya dönüflmez (2). Gabapentinin hemen hemen tamam ince barsaktan absorbe olur (6). Maksimum plazma konsantrasyonuna sindiriminden 2-4 saat sonra ulafl r (3). Eliminasyon yar lanma ömrü 5-7 saat aras ndad r. laç spesifik L aminoasitlerine ba lanarak, kan beyin bariyerini kolayl kla geçer (7). Karaci erde metabolize olmaz, biyotransformasyona u ramaz ve di er ilaçlar n metabolizmas n etkilemez (6). Yiyecekler gabapentin emilimini bozmaz, fakat yüksek proteinli diyet maksimum zirve konsantrasyonunu art r r. Gabapentin idrarla de iflmeden at - l r. Böbrek ifllevlerindeki bozulmaya paralel olarak yar lanma ömrü uzayabilir ve bu durumda dozun azalt lmas gerekebilir (3). Gabapentin tek bafl na uyguland nda, en çok kompleks parsiyel nöbetlerin tedavisinde ve sadece yüksek dozlarda etkilidir. Çocuklarda, eriflkinlerdeki kadar yararl oldu u gösterilememifltir (6). Gabapentinin ekleme tedavisinde mg/gün dozunda kullan lmas önerilmektedir. Dozun 3600 mg/gün e kadar artt r ld n bildiren çal flmalar vard r. laca yatarken verilecek 300 mg/gün doz ile bafllanmal, doz 300 er mg l k ilavelerle art r lmal d r. laç dozu art r l rken SSS ile iliflkili yan etkileri de izlenmelidir. Epilepsi monoterapisinde ve nöropatik a r çal flmalar nda daha yüksek dozlarda kullan ld bildirilmektedir. Monoterapide doz 4800 mg/gün, nöropatik a r da ise 3600 mg/güne kadar artt r labilir. Hastalar n tümünde olmasa da ço unlu unda yüksek dozla daha iyi sonuçlar elde edilmifltir (6). Gabapentin GABA sentez ve konsantrasyonunu, dolay s yla GABAerjik aktiviteyi art rmas na ra men GABA reseptörlerini etkilemez. Beyin GABA konsantrasyonunu doza ba l olarak art r r (3). Gabapentin, GABA-A ya da GABA-B reseptörlerine ve benzodiazepinler taraf ndan etkilenen bölgelere ba lanmayan antiepileptik bir ilaçt r. L tipi kalsiyum kanallar n n alfa- 2-delta alt ünitesine ba lan r ve monoamin sal n m n azalt r. Beyinde GABA n n sentezini ve sinaptik olmayan sal n m n art r r (8). Sodyum kanallar n n blokaj ve plazma serotonin konsantrasyonunda art fl, gabapentinin saptanabilmifl di er etkileri aras ndad r (9). Gabapentinin di er antiepileptik ilaçlarla belirgin bir etkileflimi yoktur. Alüminyum hidroksit, magnezyum hidroksit gibi antiasit ajanlar gabapentin absorbsiyonunu %25 oran nda azalt r. Gabapentin kullan - m nda kan düzeyi takibi gerekmez (3). Gabapentinin tek bafl na kullan m nda ya da ekleme tedavisinde görülen yan etkileri daha çok SSS ile iliflkilidir. Bunlar aras nda en s k gözlenenler somnolans, bafldönmesi, ataksi, nistagmus ve tremordur. Gastrointestinal sistem yan etkileri daha az görülür. En s k görülen gastrointestinal sistem yan etkileri bulant, kusma, abdominal a r ve diyaredir. Di er s k görülen yan etkiler ise vazodilatasyon, yorgunluk, diplopi, ambliyopi, lökopeni, kilo art fl ve periferik ö- demdir (6). Gabapentinin gebelik ve emzirme dönemindeki kullan m sonucunda ortaya ç kabilecek etkileri henüz bilinmemektedir (2). EP LEPS DIfiI KULLANIM ALANLARI Gabapentinin epilepsi d fl nda kullan ld bafll ca alanlar nöropatik a r, psikiyatrik bozukluklar ve hareket bozukluklar d r (1). Nöropatik a r sendromlar ndan postherpetik nöralji (10), diyabetik nöropati (11), trigeminal nevralji (12), refleks sempatik distrofi (13), distal simetrik aksonopati ve radyasyona ba l miyelopatide etkili oldu unu bildiren yay nlar vard r (1). Baz çal flmalarda gabapentinin migren proflaksisinde etkili ve güvenli oldu u gösterilmifltir (14-16). Gabapentinin esansiyel tremor (17), huzursuz bacak sendromu (18), uykuda periyodik ekstremite hareketleri (19) ve edinsel nistagmus (20) gibi hareket bozukluklar n n tedavisinde yararl oldu u bildirilmifltir. Gabapentin çocuklarda, demans hastalar nda ve kafa travmas n takiben görülen davran fl bozukluklar nda da kullan lm flt r (3,21,22,23). PS K YATR DE KULLANIMI Karbamazepin ve valproik asit gibi antiepileptik a- janlar n bipolar bozuklukta etkin oldu unu gösteren bir çok çal flma; gabapentin, lamotrijin ve topiramat gibi yeni kuflak antiepileptiklerin de bipolar bozuklukta etkin olabilece ini düflündürmüfl ve bu konuda daha sonra yap lan çok say da çal flman n temel hipotezini oluflturmufltur. Buna paralel olarak gabapentinin etkinli inin denendi i ilk psikiyatrik hastal k bipolar bozukluk olmufltur. Erken olgu bildirimleri hipomani, bipolar depresyon ve bipolar bozuklu un proflaksisinde gabapentinin etkili oldu unu desteklemifltir (24,25,26). Young ve arkadafllar (27) da yapt klar çal flmada gabapentinin bipolar bozuklu un hem depresif, hem de manik dönemlerinde etkili oldu unu belirtmifllerdir. On dört akut mani hastas üzerinde yap lan bir aç k çal flmada ise gabapentinin özellikle di er duygudurum düzenleyici ilaçlarla kombine verildi inde orta fliddetteki manide etkili oldu u, ancak fliddetli manide etkili ve güvenli olmad gösterilmifltir (28). Tedaviye dirençli bipolar bozuklu u olan hastalar n akut tedavisinde gabapentinin etkinli inin araflt r ld di er bir aç k çal flmada bipolar depresyon hastalar n n tamam n n, hipomani ve manili hastalar n ise %78 inin gabapentin tedavisine iyi yan t verdi i saptanm flt r. Bu çal flmada h zl döngülü hastalarda gabapentinin etkili olmad gösterilmifltir (29). 38 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 13, Sayı: 1, 2003 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 13, N.: 1,

3 G. Karataş, L. Tamam, N. Özpoyraz Bipolar bozuklukta gabapentinin etkin oldu unu bildiren ilk çal flma ve bildirimlerin aksine, sonraki çal flmalar farkl ve aksine görüfller ileri sürmüfllerdir. Pande ve arkadafllar n n (30) yapt klar plasebo kontrollü çift kör bir çal flmada bipolar bozuklu u o- lan ve lityum, valproik asit veya her ikisini birden kullanan hastalar n tedavisine gabapentin ( mg/gün) eklenmifl olup; gabapentin ve plasebo eklenen grubun depresyon puanlar aras nda anlaml bir farkl l k bulunamam flt r. Ayn çal flmada plasebo alan grupta gabapentin eklenen gruba oranla mani skorlar nda anlaml olarak daha fazla düzelme gözlenmifltir. Yap lan aç k bir çal flmada ise 18 bipolar bozukluk hastas ndan sadece 7 sinde iyilik halinin 3 y ldan uzun sürdü ü gözlenmifltir (31). Frye ve arkadafllar n n (32) yapt alt haftal k çift kör bir çal flmada ise, dirençli duygudurum bozuklu u olan 31 hastada tek bafl na verilen gabapentin ve lamotrijinin etkileri plasebo ile karfl laflt r lm fl ve klinik global düzelme skorlar na göre lamotrijin grubunun %52 si tedaviye yan t vermiflken; bu oran gabapentin grubunda %26, plasebo grubunda ise %23 olarak saptanm flt r. Bu çal flman n sonuçlar gabapentin monoterapisinin bipolar bozuklu- un tedavisinde etkisiz oldu unu ve dirençli duygudurum bozuklu u olan hastalarda plaseboya üstün olmad n göstermektedir (32). Gerçeklefltirilen çift kör çal flmalar, gabapentinin; akut mani ve dirençli bipolar depresyonda veya bipolar bozuklukta duygudurum düzenleyicisi olarak etkisiz bir ilaç oldu unu göstermifltir (30,31,33). Bununla beraber, son zamanlarda yap lan baz çal flmalarda, özellikle komorbid anksiyete bozuklu u ve madde ba ml l olan bipolar hastalarda, gabapentin ekleme tedavisinin etkili oldu u bildirilmifltir (34-36). Yak n tarihte yay nlanan bir baflka makalede de (34), gabapentinin antidepresan ve anksiyolitik ö- zelliklerinin belirgin oldu u, ve bu ilac n dirençli bipolar bozuklukta etkili olmas n n alt nda, ilac n komorbid panik bozukluk ve alkol kötüye kullan m na olan etkinli inin yatt ileri sürülmüfltür. Bu görüflü, gabapentinin anksiyete bozukluklar nda etkili oldu unu bildiren baflka çal flmalar n sonuçlar da desteklemektedir (4,37-40). Bütün bu çal flmalar ve görüfller gabapentinin etkinli ine yönelik araflt rmalar n, duygudurum bozukluklar ndan anksiyete bozukluklar na yönelmesine katk da bulunmufltur. ANKS YETE BOZUKLUKLARINDA GABAPENT N Preklinik çal flmalarda bazolateral amigdala, orta beyindeki santral gri cevher ya da dorsomediyal hipotalamustaki lokal bask lay c etkisi olan GABAerjik iletideki olas de iflikliklerin anksiyete benzeri fizyolojik ya da davran flsal yan tlara yol açt gösterilmifltir (41). Ayr ca anksiyete bozuklu u olan baz hastalarda GA- BA-A reseptörlerinde ifllev bozuklu u saptanmas, GA- BA-A reseptörlerine etkiyerek GABA aktivitesini art ran ve anksiyete bozukluklar n n tedavisinde s kl kla kullan lan benzodiazepinlerin etki mekanizmalar, anksiyete bozukluklar n n etyolojisinde GABA n n belirgin bir rolü oldu unu düflündürmektedir (41). Bu hipotez temel al narak GABA metabolizmas n, reseptörlerini etkilemeden de ifltirebilen gabapentinin de anksiyete bozukluklar n n tedavisinde etkin olabilece i varsay lm fl ve öncü çal flmalar bunu desteklemifltir (4,37,38). Gabapentinin anksiyolitik etkisi ilk olarak preklinik hayvan çal flmalar ndan elde edilen veriler sonucunda ortaya konmufltur (4). Chouinard ve arkadafllar (37) primer psikiyatrik bozuklu u olan hastalar n tedavisine gabapentin eklendi inde anksiyete belirtileri ve sendromlar nda azalma oldu unu bildirmifllerdir. Daha sonra Pollack ve arkadafllar (38) standart anksiyolitik yaklafl mlara dirençli ikisi panik bozukluk, ikisi yayg n anksiyete bozuklu u tan s alm fl 4 hastada gabapentinin anksiyete belirtileri üzerinde olumlu etkisinin oldu unu bildirmifllerdir. Bu olgu bildirimlerinin ard ndan, anksiyete bozukluklar n n sa alt m nda gabapentinin etkinli ini araflt ran baz klinik çal flmalar da yap lm flt r (39,40,42). a. Sosyal Fobi ve Gabapentin Gabapentinin anksiyete bozukluklar nda etkin olarak kullan ld n bildiren ilk yay nlar takiben (37,38), Pande ve arkadafllar (39) sosyal fobi hastalar nda çift kör plasebo kontrollü bir çal flma yapm fllard r. Bu çal flmada 69 hastaya 14 hafta süre ile randomize olarak gabapentin ( mg/gün) ya da plasebo uygulanm flt r. Çal flma sonucunda hem hasta hem klinisyen de erlendirme ölçeklerine göre, gabapentin alan grupta plaseboya oranla anksiyete skorlar nda belirgin azalma belirlenmifltir. Gabapentin ile sosyal fobi skorlar nda, 10 ncu haftaya kadar ilerleyen bir azalma görülmüfltür. Yan t al nan hastalar n %62 sinde, çal flmadaki en yüksek doz olan günlük 3600 mg gabapentin kullanm flt r. Bu çal flmada sosyal fobi bozuklu unda yan t oluflturulabilmesi için gabapentin dozunun yüksek tutulmas gerekti ine iflaret edilmektedir (39). Ayr ca gabapentinin di er klinik uygulamada gözlenen h zl anksiyolitik etkisinin aksine (43), bu çal flmada plaseboya olan üstünlü ü iki hafta sonra ortaya ç km flt r. Yine bu çal flmada erkeklerin ve 35 yafl n üstündeki hastalar n gabapentine daha yüksek oranda yan t verdikleri de tespit edilmifltir (39). Az say da olan çal flmalardan elde edilen k s tl verilere göre; gabapentinin sosyal fobili hastalar n tedavisinde o- lumlu etkilerinin oldu u saptanm flt r. Bununla birlik- Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 13, Sayı: 1, 2003 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 13, N.: 1,

4 Anksiyete bozukluklarında gabapentin tedavisi te bu bozuklu un tedavisinde kullan lmas gereken dozla ilgili olarak, literatürde yeterince desteklenmifl veri bulunmamaktad r. Gabapentinin sosyal fobi baflta olmak üzere anksiyete bozukluklar n n tedavisindeki etki mekanizmas tam olarak bilinmemektedir. Ancak preklinik çal flmalar, stres ve anksiyete ile iliflkili davran fllar azaltmada GABA n n rolünü desteklemektedir. Sosyal fobiyle ilgili yap lan çal flmalarda biyolojik mekanizmada serotoninin de önemli rolü üzerinde durulmufltur (39). Gabapentin uygulamas s ras nda serotonin düzeylerinde artma oldu unu bildiren çal flmaya (44) karfl n; gabapentinin SSS nde do rudan serotoninin sentez, sal n m ve geri al m n ne ölçüde düzenledi i bilinmemektedir. Monoamin sal n m nda gabapentinle biraz azalma oldu u gösterilmifltir (45), fakat bu da ilac n etki mekanizmas n ayr nt l olarak aç klayamamaktad r. Gabapentin tedavisi s ras nda 5-hidroksi-indolasetik asidin serebrospinal s v düzeyinde bir de ifliklik olmad n n belirlenmesi, serotoninin SSS ndeki dönüflümünün etkilenmedi ini göstermektedir. Bu bulgular fl nda, gabapentinin sosyal fobideki etkinli inin, büyük olas - l kla birden fazla mekanizma taraf ndan düzenlendi i ve terapötik etki için serotoninin do rudan etkisinin temel oluflturmad belirlenmifltir (39). b. Panik Bozukluk ve Gabapentin lk olarak Pollack ve arkadafllar (38) panik bozuklu u olan bir olguda 1200 mg/gün dozunda gabapentin uygulam fl ve befl haftal k bir tedavi süresi sonunda panik ataklar n n tamamen geçti ini ve fobik kaç nman n azald n bildirmifllerdir. Bu hastan n iyilik hali en az 4 ay devam etmifltir. Panik bozuklu unda gabapentinin etkinli ini araflt - ran sadece bir adet çift-kör çal flma yap lm flt r. Pande ve arkadafllar (40), 8 haftal k çift-kör plasebo kontrollü bir çal flma ile panik bozuklu u olan 103 hastada gabapentin ve plaseboyu karfl laflt rm fllard r. Çal flmada gabapentin mg/gün doz aral nda kullan lm flt r. Plasebo ve gabapentin aras nda bafllang ç ve tedavi sonras panik-agorafobi puanlar aras ndaki de iflim yönünden anlaml bir farkl l k saptanmam flt r. Bununla birlikte, bafllang çta daha yüksek panik-agorafobi puan olan hastalarda, gabapentinin puanlarda plaseboya göre daha yüksek oranda azalmaya yol açt bulunmufltur. Bu çal flma sonucuna göre, gabapentinin panik bozuklu u daha fliddetli olan hastalarda, anksiyolitik etkisini daha çok gösterdi i ileri sürülmüfltür (40). Di er anksiyete bozukluklar nda oldu u gibi panik bozuklu unda da gabapentinin etki mekanizmas tam olarak anlafl lamam flt r. Panik bozuklu unda gabapentinin hangi mekanizma ile etkili oldu unun ortaya ç kmas, panik bozuklu un etyopatojenezine de fl k tutulabilecektir. c. Travmasonras Stres Bozuklu u ve Gabapentin Sosyal fobi ve panik bozuklukta gabapentin kullan m ile ilgili yay nlanan çal flmalar n ard ndan (39,40); Brannon ve arkadafllar, daha önce fluoksetin ile tedavi edilen bir hastada 900 mg/gün gabapentin kullan - m n n ard ndan gece kâbuslar n n s kl nda azalma oldu unu bildirmifller ve baflta gece kâbuslar n n tedavisi olmak üzere travmasonras stres bozuklu u (TSSB) nun tedavisinde, gabapentinin mevcut tedavilere ek olarak kullan labilece ini vurgulam fllard r (42). Yak n tarihte yay nlanan retrospektif bir çal flmada i- se 30 TSSB hastas n n 23 ünde (%77) mg/gün (ortalama 1190±680 mg/gün) gabapentin kullan m ile belirtilerde iyileflme saptand bildirilmifltir (46). Klinisyen izlem notlar n n gözden geçirilmesi ile bu hastalar n tümünde gabapentin bafllanmas n n ard ndan uykusuzlukta ve gece kâbuslar n n s kl k ve fliddetinde de a- zalma oldu u gösterilmifltir. Bu çal flman n sonuçlar antidepresanlarla kombine olarak gabapentinin dirençli kronik TSSB nda s kça rastlanan uyku bozuklu u ve gece kâbuslar n n düzelmesine yard mc oldu unu göstermifltir. Ayr ca, gabapentinin iyi tolere edilen, ilaç-ilaç etkileflimi ve hepatik yan etkileri az olan ve ba ml l k yapmayan bir ilaç oldu u bildirilmifltir. TSSB nda beyinde önemli bir inhibitör nörotransmiter olan GABA arac l yla, adrenerjik sistem gibi anksiyetede etkili sistemlerin etkilendi i bilinmektedir. TSSB hastalar nda artm fl norepinefrin yan t oldu- u gösterilmifltir ve bu durum uyku bozukluklar gibi TSSB ndaki çekirdek semptomlar n oluflumuna katk - da bulunabilir. Artm fl GABA düzeyleri lokus seruleusun ateflleme h z n ve daha sonra da aksonal projeksiyonlar ndaki norepinefrin sal n m n azaltarak TSSB semptomlar nda azalmaya yol aç yor olabilir (45). Gabapentinin TSSB ndaki bu olas mekanizmas n n di er anksiyete bozukluklar için de geçerli olabilece i ileri sürülmektedir. d. Yayg n Anksiyete Bozuklu u ve Obsesif Kompulsif Bozuklukta Gabapentin Pollack ve arkadafllar (38) 1998 y l nda yapt klar olgu bildiriminde yayg n anksiyete bozukluklu iki hastada gabapentin kullanm fllard r. Daha önce verilen anksiyolitik tedavilere k smi yan t veren ya da hiç yan t vermeyen bu olgularda tedaviye gabapentin eklenmesinin ard ndan kayg da azalma bildirmifllerdir. Bu konuda henüz kontrollü bir çal flma yoktur. Gaba- 40 Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 13, Sayı: 1, 2003 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 13, N.: 1,

5 G. Karataş, L. Tamam, N. Özpoyraz pentinin ortalama 2500 mg/gün dozunda tek bafl na kullan ld nda fluoksetine yan t vermeyen obsesif kompulsif bozukluklu hastalarda etkili oldu unu bildiren bir çal flma da bulunmaktad r (3). SONUÇ Gabapentin, kompleks parsiyel epileptik nöbetlerde ekleme tedavisi olarak kullan lan yeni bir antikonvülsan ilaçt r. Bu endikasyonu d fl nda son y llarda gabapentinin çeflitli nöropatik a r bozukluklar, migren ve hareket bozukluklar nda da etkili oldu u saptanm flt r. Gabapentinin psikiyatrik bozukluklar içinde etkinli inin araflt r ld ilk hastal k olan bipolar bozuklukta tek bafl na çok etkili olmad ; ancak özellikle depresyon, anksiyete ve dürtüsellik gösteren bipolar hastalarda ek tedavi olarak önemli bir rol üstlenebilece i bildirilmektedir. Gabapentinin bipolar bozukluk d fl nda sosyal fobi, a r panik bozukluk, TSSB nda etkili oldu unu ortaya koyan çeflitli çal flmalar yap lm flt r. Bu çal flmalar n sonuçlar fl nda gabapentinin ö- zellikle anksiyete bozuklu u olan hastalarda ek tedavi ilac olarak etkin oldu u art k kabul gören bir görüfltür. Ancak bu görüflün klinik uygulamaya yans yabilmesi için daha genifl örneklem gruplar yla içeren, çift kör çal flmalar n yap lmas ve özellikle gabapentinin tek bafl na uygulanmas ndaki etkinli inin saptanmas büyük önem tafl maktad r. Kaynaklar: 1. Magnus L. Nonepileptic uses of gabapentin. Epilepsia 1999;40 (Suppl 6):S66-S72 2. Palmer CM, Pope HG Jr. Antiepileptic drugs. In: Gelder MG, Lopez-Ibor JJ, Andreasen N, editors. New Oxford Textbook of Psychiatry. Vol. 2, 1st ed. New York: Oxford University Press, 2000: Susman N. Other anticonvulsants. In: Sadock BJ, Sadock VA, editors. Comprehensive Textbook of Psychiatry. Vol.2, 7th ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins, 2000: Singh L, Field M, Ferris P, Hunter JC, Oles RJ, Williams RG ve ark. The antiepileptic agent gabapentin (Neurontin) possesses anxiolytic-like and antinociceptive actions that are reversed by D-serine. Psychopharmacology (Berl) 1996;127: Dimond KR, Pande AC, LaMoreaux L, Pierce MW. Effects of gabapentin on mood and well-being in patients with epilepsy. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatr 1996;20: Dougherty JA, Rhoney DH. Gabapentin: a unique anti-epileptic agent. Neurol Res 2001;23: Walden J, Grunze H. New anticonvulsants in bipolar disorders: lamotrigine, gabapentin, tiagabine. In: Trimble M, Schmitz B, editors. Seizures, Affective Disorders and Anticonvulsant Drugs. Guilford: Clarius Press, 2002: Kelly KM. Gabapentin; antiepileptic mechanism of action. Neuropsychobiology 1998;38: Ketter TA, Post RM, Theodore WH. Positive and negative psychiatric effects of antiepileptic drugs in patients with seizure disorders. Neurology 1999;53 (Suppl 2):S53-S Rowbotham M, Harden N, Stacey B, Bernstein P, Magnus-Miller L. Gabapentin for the treatment of postherpatic neuralgia: a randomized controlled trial. JAMA 1998;280: Backonja M, Beydoun A, Edwards KR, Schwartz SL, Fonseca V, Hes M, LaMoreaux L, Garofalo E. Gabapentin for the symptomatic treatment of painful neuropathy in patients with diabetes mellitus: a randomized controlled trial. JAMA 1998;280: Sist T, Filadora V, Miner M, Lema M. Gabapentin for idiopathic trigeminal neuralgia: report of two cases. Neurology 1997;48: Mellick GA, Mellick LB. Gabapentin in the management of reflex sympathetic dystrophy. J Pain Symptom Manage 1995;10: Di Trapani G, Mei D, Marra C, Mazza S, Capuano A. Gabapentin in the prophylaxis of migraine: A double-blind randomized placebo-controlled study. Clin Ther 2000;151: Mathew NT, Rapoport A, Saper J, Magnus L, Klapper J, Ramadon N, Stacey B, Tepper S. Efficacy of gabapentin in migraine prophylaxis. Headache 2001;41: Curtis JL. Emerging uses of the new anticonvulsants: what s the state of evidence? Formulary 2002;37: Adler CH. Effectiveness of gabapentin in various movement disorders. Mov Disord 1996;11: Adler CH. Treatment of restless legs syndrome with gabapentin. Clin Neuropharmacol 1997;20: Ehrenberg BL, Muller-Schwarze A, Frankel F. Open-label trial of gabapentin periodic limb movements disorder of sleep. Neurology 1997;48: Averbuch-Heller L, Tusa RJ, Fuhry L, Rottach KG, Ganser GL, Heide W, Buttner U, Leigh RJ. a double-blind controlled study of gabapentin and baclofen as treatment for acquired nystagmus. Ann Neurol 1997;41: Ryback R, Ryback L. Gabapentin for behavioral dyscontrol. Am J Psychiatry 1995;152: Bozikas V, Bascialla F, Yulis P, Savvidou I, Karavatos A. Gabapentin for behavioral dyscontrol with mental retardation. Am J Psychiatrry 2001; 158: Miller LJ. Gabapentin for treatment of behavioral and psychological symptoms of dementia. Ann Pharmacother 2001; 35: Schaffer CB, Schaffer LC. Gabapentin in the treatment of bipolar disorder. Am J Psychiatry 1997;154: Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 13, Sayı: 1, 2003 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 13, N.: 1,

6 Anksiyete bozukluklarında gabapentin tedavisi 25. Stanton SP, Keck PE, McElroy SL. Treatment of acute mania with gabapentin. Am J Psychiatry 1997;154: McElroy SL, Soutullo CA, Keck PE Jr, Kmetz GF. A pilot trial of adjunctive gabapentin in the treatment of bipolar disorder. Ann Clin Psychiatry 1997; 9: Young LT, Robb JC, Patelis-SiotisL, Mac Donald C, Joffe RT. Acute treatment of bipolar depression with gabapentin. Biol Psychiatry 1997; 42: Erfurth A, Kammerer C, Grunze H, Normann C, Walden J. An open label study of gabapentin in the treatment of acute mania. J Psychiatr Res 1998; 32: Altshuler LL, Keck PE Jr, McElroy SL, Suppes T, Brown ES, Denicoff K, Frye M, Gitlin M, Hwang S, Goodman R, Leverich G, Nolen W, Kupka R, Post R. Gabapentin in the acute treatment of refractory bipolar disorder. Bipolar Disord 1999;1: Pande AC, Crockatt JG, Janney CA, Werth JL, Tsaroucha G. Gabapentin in bipolar disorder: a placebo controlled trial of adjunctive therapy. Bipolar Disord 2000;2: Schaffer CB, Schaffer LC. Open maintenance treatment of bipolar disorder spectrum patients who responded to gabapentin augmentation in the acute phase of treatment. J Affect Disord 1999; 55: Frye M, Ketterer TA, Kimbrell TA, Dunn RT, Speer AM, Osuch EA,Luckenbaugh DA, Cora-Ocatelli G, Leverich GS, Post RM. A placebo-controlled study of lamotrigine and gabapentin monotherapy in refractory mood disorders. J Clin Psychopharmacol 2000; 20: Yatham LN, Kusumakar V, Calabrese JR, Rao R, Scarrow G, Kroeker G. Third generation anticonvulsants in bipolar disorder: a review of efficacy and summary of clinical recommendations. J Clin Psychiatry 2002; 63: Perugi G, Toni C, Frare F, Ruffolo G, Moretti L, Torti C, Akiskal HS. Effectiveness of adjunctive gabapentin in resistant bipolar disorder: Is it due to anxious-alcohol abuse comorbidity. J Clin Psychopharmacol 2002;22: Myrick H, Malcolm R, Braddy KT. Gabapentin treatment of alcohol withdrawal. Am J Psychiatry 1998;155: Bozikas V, Petrikis P, Gamvrula K, Savvidou I, Karavatos A. Treatment of alcohol withdrawal with gabapentin. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2002;26: Chouinard G, Beauclair L, Belanger MC. Gabapentin: long-term antianxiety and hypnotic effects in psychiatric patients with comorbid anxiety related disorders. Can J Psychiatry 1998; 43: Pollack MH, Matthews J, Scott EL. Gabapentin as a potential treatment for anxiety disorders. Am J Psychiatry 1998; 155: Pande AC, Davidson JR, Jefferson JW, Janney CA, Katzelnick CA, Weisler RH, Greist JH, Sutherland SM. Treatment of social phobia with gabapentin: a placebo- controlled study. J Clin Psychopharmacol 1999; 19: Pande AC, Pollack MH, Crockatt MA, Greiner M, Chouinard G, Lydiard RB, Taylor CB, Dager SR, Shiovitz T. Placebo-controlled study of gabapentin treatment of panic disorder. J Clin Psychopharmacol 2000; 20: Sullivan GM, Coplan JD. Anxiety disorders: Biochemical aspects. In: Sadock BJ, Sadock VA, editors. Comprehensive Textbook of Psychiatry Vol.1. 7th ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins, 2000: Brannon N, Labbate L, Huber M. Gabapentin treatment for posttraumatic stress disorder. Can J Psychiatry 2000;45: Jefferson JW. Benzodiazepines and anticonvulsants for social phobia (Social anxiety disorder). J Clin Psychiatry 2001;62(suppl 1):S50-S Rao ML, Clarenbach P, Vahlensieck M, Kratzschmar S. Gabapentin augments whole blood serotonin in healthy young men. J Neural Transm 1988;73: Schlicker E, Reimann W, Gothert M. Gabapentin decreases monoamine release without affecting acetylcholine release in the brain. Arzneimittelfirsschung 1985;35: Hamner MB, Brodrick PS, Labbate LA. Gabapentin in PTSD: A retrospective, clinical series of adjunctive therapy. Ann Clin Psychiatry 2001;13: Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 13, Sayı: 1, 2003 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 13, N.: 1,