DEVELİ ŞER'İYYE SİCİLLERİ KATALOGU

Transkript

1 ŞER'İYYE SİC!LLERİN~ TOPLU KATALOGUNA DOGRU DEVELİ ŞER'İYYE SİCİLLERİ KATALOGU Dr. Tufan GÜNDÜZ* Şer'iyye sicillerinin toplu kataloğunun hazırlanması çalışmalan uzun yıllar önce başlamış!, ancak gerek sicillerin değişik il merkezlerinde dağınık olarak bulunması 2, gerekse katalog hazırlamanın zorluklan yüzünden istenilen seviyeye ulaşamamıştı. Bu boşluk, Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı'nın 1988"te neşrettiği "Şer'iyye Sicilleri 1"3 adlı pek kıymetli eser ile geniş ölçüde dolduruldu. Ne varki bu muhim eserde Develi, Bor, Afyon, Antalya, Denizli, Kütahya ve Niğde'ye ait şer'iyye sicillerinden bahsolunmakla birlikte bu şehirlere ait defterlerin kataloğuna yer verilmemişti. Biz bu çalışmada Develi'ye ait defterlerin kataloğunu hazırlamakla hem yukarıda adı geçen esere, hem de toplu kataloğu tamamlanmasına katkıda bulunmayı amaçladık. Milli kütüphane arşivinde bulunan Develi Şer'iyye Sicilleri 49 adettir. Kayıtlar genellikle rik'a ile tutulmuştur. Tarihlendirmelerde Hicri ve Rumi takvim birlikte kullanılmış, ekseriya Rumi tarih düşülmüştür. Şer'iyye Sicillerinde yer alan kayıtlara sonradan numara * Gazi Üniversitesi. ı. Mücteba İlgürel. Şer'iyye SicilIerinin Toplu Kataloğuna Doğru, J.Ü.E.F Tarih Dergis~ sşyı 28-29, İstanbul 1975; Osman Ersoy, Şer'iyye SicilIerinin Toplu Kataloğuna Doğru. AUDTCF Dergisi, c. XXI, sayı 3-4, Ankara 1975; Yusuf H;alaçoğlu, Şer'iyye SicilIerinin Toplu Kataloğuna D!?ğru, "Adana Şer'iyye SicilIeri", J.Ü.E.F. Tarih Dergis~ sayı 35, İstanbul 1975; Yücel Ozkaya, Sofya MilIi Kütüphanesi National Biblioyeque'da Şer' iyye SicilIeri, Tarih Araştırmalan Dergis~ i979- i980, cilt XIII, Ankara i980; Bekir Kemal Ataman, Ottoman Kadı Registers As a Source of Social History, University College London, Faculty of Arts School of Library Archive and Information Studies, London 1987, (Basılmarnış Master Tezi). Eserin sonuna şer'iyye sicilierine ait bir katalog eklenmiştir. 2. Defterlerin büyük bölümü bugün Ankara MilIi Kütüphane arşivinde toplanmıştır. 3. Şer'iyye SicilIeri, Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler, Cilt I, İstanbul, 1988.

2 452 TUFAN GüNDÜZ verilmiştir. Ancak kayıt numaralannda sık sık yanlışlıklar yapıldığı, bazı numaraların mükerrer yazıldığı, bazı kayıtların ise numaralandınlmadığı görülmektedir. Develi Şer'i Mahemesinde Develi'den başka bu kazaya bağlı Everek, Tomarza, Köstere, SüleymanIı, Trafşın gibi Develi kazasına tabi köylere ait kayıtları da bulmak mümkün olmaktadır RUm1 113 Ayvaz Hacı, Hacı Paşa, Ka1'a, Tomarza Develi, Sinde1höyük, Köstere, Şeyhbarak gibi köy 1erin ahalilerinden vefat edenlere ait tereke kayıtları RUm1 58 tıam, Mütenevvi kayıtlar, tezkereler, sahifeler arası boş RUm1 158 Böke, Köstere, Kanber, Gömedi, Everek ve diğer köyler ile Develi kazası ahalilerinden bazılarına ait ilam suretleri RUm1 70 Everek, Köstere, Pusatlı, Bektaş, Tomarza vesair köylerin ahalilerine ait tereke ve ilam kayıtları Makam-ı meşihat ve niyabet-i saireye yazılan telgraf ve tahrirat RUm1 165 Defterin dış kabında son tarih olarak 1324 yazılmışsa da 1327 tarihli kayıtları da ihtiva etmektedir. Mehakim-i Şer'iyye'ye mahsus matbu harç pullarının makbuzat ve sarfiyatı ve sair kayıtlar RUm1 147 Köstere, Şahmelik, Gömedi vesair köyler ile Develi kazası ahalilerine ait tereke, muhala'a ve hüccet kayıtları RUm1 53 Hüccet, İsbat-ı Veraset, tıam kayıtları, (Defterin 1332 Hicri arasında iki adet mahkemeye davet varakası vardır. Defter cilt yerlerinden tamamen kopmuş olup tarnire RUm1 358 Bidayet mahkemesi kararlarını hav! 71 adet Hicri kayıt vardır. Defterin son sahifelerinden eksik olduğu anlaşılmaktadır RUm1 140 Şer'iyye Mahkemesine ait ilamat defteri olup kayıtlar cetvel şeklinde işlenmiştir.

3 ŞER'İYYE StCİLLERİNİN TOPLU KATALOGUNA DOGRU Ruml 121 ham, hüccet, kassam (Defterin son sabifelerinin eksik olduğu anlaşılmaktadır) Ruml 130 Şer'iyye mahkemesi dava zabıtlarını havidir Ruml 59 Şer'iyye mahkemesi zabıtları, tahrir-i vekalet ve sair konuları havidir. Defterin arasında biri 11, diğeri 3 adet damga pulu yapıştmlmış iki adet dilekçe vardır Ruml 64 Tereke, hüccet Ruml 200 Mütenevvi kayıtlar, ilam, hüccet Ruml 116 tuim, hüccet Ruml 266 Şer'iyye mahkemesi zabıt defteri Hicrl Arzuhal, tereke, hüccet, mütenevvi kayıtlar Askerde vefat eden veya hayat ve mematı meçhul olanlara ait emanet akçeleri ve bu hususa ait bir dilekçe, askerde iken vefat edenlere dair kayıtlar, ilam, hüccet Ruml 15 Şer'iyye mahemesi zabıt defteri Ruml 120 Husus! vekalet defteri Ruml 80 Mahkemet zabıtları Ruml 64 Tereke, vekalet, kefaıet, hüccet Ruml 36 İcazetname defteri. Dış kabında "339 senesine mahsus izn-i veli defteridir" yazısız bulunmaktadır. Kızların evlenebilmeleri için veli izinnamelerini ihtiva etmektedir. Pek kıymetlidir Ruml 67 Tereke defteridir Ruml 188 Tereke defteridir. Cild yerlerinden kopmuş olup tarnire Son sabifelerinin eksikk olduğu anlaşılmaktadır Ruml 60 Defterin 33. sahifesine kadar kayıt tutulmuştur. Veli izinnamelerini muhtevi olup pek kıymetlidir Ruml 122 Dava zabıt defteri. Cild yerlerinden tamamen kopmuş olup tarnire Ruml 134 Mahkeme zabıtları ve bazı konulara dair fetva suretleri vardır. Sabife aralarında birkaç adet mahkeme davetiye evrakı bulunmaktadır. Sonuçlanan davalar için "hitam bulmuştur" kaydı düşülmüştür. Pek kıymetlidir. Cildi yoktur. Taınire

4 454 TUFAN GÜNDÜZ Hicn 64 llam, hüccet Rumi 119 Vekiilet zabıt defteri. Sahifeler arasında bir adet "ifade" müsveddesi vardır Hicn 129 Hüccet, askerde iken vefat edenlerin vanslerinin tesbitine dair kayıtlar ihtiva etmektedir. Cildi bulunmayıp tarnire Rumi 22 Defterin dış kapağında "iş bu defter doksanbeş varak ve yüzdoksan sahifeden ibarettir" kaydı bulunmasına rağmen ancak 22 varak ve 44 sahifesi bulunmaktadır. Defterin baştan ve sondan eksik olduğu anlaşılmaktadır. Develi kazası ve köyleri ahalilerine ait ilam, hüccet, tereke vs. kayıtları muhtevi olup tarnire Rumi 71 Develi kazası ile Everek, Sindelhöyük, Böke ve sair köylerin ahalilerine ait ilam, hüccet, tereke kayıtları ile merkezden gönderilen yazıların suretlerini muhtevidir. Tamire Rumi 119 Veklilet zabıt defteridir. 108 adet veklilet kaydı bulunmaktadır Rumi 280 Kayıtlar sonradan birbirlerine yapıştınımak suretiyle defter haline getirilmiştir. Silah altında iken vefat edenlerin vefat nedenlerinin, bildirilmesi, gıyabi boşanma, Kayseri Mutasarnflığında tabi Daire-i Meşihat-ı İslamiye'den gönderilen emirnameler gibi kayıtları muhtevidir Rumi 136 Vekiilet zabıt defteri olup tarnire Rumi Defterin dış kapağında "Mahkeme-i Şer'iyyenin devair-i saire ile teati ettiği evrak-ı resmiyeye mahsus defterdir" kaydı bulunmaktadır. Defterin son sahifeleri boştur Rumi 108 Develi kazası mahalleleri ile bazı köylerin ahalilerine ait illim ve tereke kayıtlarını muhtevi defterdir Rumi 53 Aidat defteri Hicn 85 Develi kazası mahalleleri ile bazı köylerin ahalilerine ait illim hüccet ve tereke kayıtlarını muhtevi defterdi Rumi 103 Develi kazası mahallelerinin ahalilerine ait tereke kayıtları, illim suretleri bulunmaktadır Rumi 302 İlam, hüccet ve tereke kayıtlarını muhtevidir. Defterin yapraklarınınyarısı klimilen çürüdüğünden kullanılamayacak vaziyettedir. Tamire

5 ŞER'tYYE StCİLLERİNİN TOPLU KATALOGUNA DOGRU RunU 360 Develi kazası mahalleleri ile Frakdin, Taşhan vs köylerin ahalilerine ait ilam, hüccet, tereke kayıt 1arım muhtevidir. Defterin cildi yoktur. Tamin Hicri 514 Defterin dış kapağında "üçyüz yirmiyedi senes zarfında şeref-südür iden evamir-i samiye dosya sıdır." kaydı bulunmakla beraber 1332 (Hicri) yı lına ait emirnameler de bulunmaktadır. Defter ye yer çürümeye yüz tuttuğundan acil tamire ihtiyac vardır RunU 79 Defterin dış kapağında "Develi kazasının mahke me-i şer'iyyesine ashab-ı musalih tarafından veri len istidaya mahsus defterdir. 1 Mart 1930" kayd bulunmaktadır RunU 92 Vekalet, Ham RunU 205 Develi kazası ve köyleri ahalilerine ait ilam, hüc cet, tereke kayıtları. Defter çürümeye yüz tutmu olup tamire RunU 378 ham, hüccet, tereke.