FİNANSAL TABLOLAR VE FİNANSAL PLANLAMA. Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ

Transkript

1 FİNANSAL TABLOLAR VE FİNANSAL PLANLAMA Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ 1 İçerik Finansal Tablolar Finansal Analiz Mali Başarısızlığın Nedenleri Klasik Erken Uyarı Sinyalleri 2 Merkezine aittir. 1

2 FİNANSAL TABLOLAR Her hakkı Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim 3 Finansal Tablolarla İlgili Genel Bilgiler Finansal tablo kavramı Finansal tabloların amacı Finansal tabloların kullanıcıları İşletme yönetimi İşletme sahip/sahipleri Yatırımcılar Ticari ilişkide bulunanlar Kredi kurumları Devlet Genel olarak kamu 4 Merkezine aittir. 2

3 Mali Tablo Seti Bilanço (Finansal Durum Tablosu) Gelir Tablosu (Kapsamlı Gelir Tablosu) Nakit Akım Tablosu Öz Sermaye Değişim Tablosu Muhasebe Politikaları ve Açıklayıcı Notlar Fon Akım Tablosu Net Çalışma Sermayesi Tablosu Satışların Maliyeti Tablosu Kâr Dağıtım Tablosu 5 Bilançonun Yapısı Aktif DÖNEN VARLIKLAR A. Hazır Değerler B. Menkul Kıymetler C. Ticari Alacaklar D. Diğer Alacaklar E. Stoklar F. Yıllara Yaygın İnş. ve Onarım Maliyetleri G. Gelecek Aylara Ait Gid. ve Gelir Tahak. H. Diğer Dönen Varlıklar DURAN VARLIKLAR A. Ticari Alacaklar B. Diğer Alacaklar C. Mali Duran Varlıklar D. Maddi Duran Varlıklar E. Maddi Olmayan Duran Varlıklar F. Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar G. Gelecek Yıllara ait Gid. ve Gelir Tah. H. Diğer Duran Varlıklar KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A. Mali Borçlar B. Ticari Borçlar C. Diğer Borçlar D. Alınan Avanslar E. Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler F. Borç ve Gider Karşılıkları G. GeL. Ay. Ait Gelir. ve Gider Tahakkukları H. Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A. Mali Borçlar B. Ticari Borçlar C. Diğer Borçlar. D. Alınan Avanslar E. Borç ve Gider Karşılıkları F. Gelecek Yıl. Ait Gelirler ve Giderler G. Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ÖZ KAYNAKLAR A. Ödenmiş Sermaye B. Sermaye yedekleri C. Kar Yedekleri D. Geçmiş Yıllar Karları E. Geçmiş Yıllar Zararları (-) F.Dönem Net Karı (Zararı) Pasif 6 Merkezine aittir. 3

4 Bilançonun Yapısı Aktif DÖNEN VARLIKLAR A. Hazır Değerler B. Menkul Kıymetler C. Ticari Alacaklar D. Diğer Alacaklar E. Stoklar F. Yıllara Yaygın İnş. ve Onarım Maliyetleri G. Gelecek Aylara Ait Gid. ve Gelir Tahak. H. Diğer Dönen Varlıklar DURAN VARLIKLAR A. Ticari Alacaklar B. Diğer Alacaklar C. Mali Duran Varlıklar D. Maddi Duran Varlıklar E. Maddi Olmayan Duran Varlıklar F. Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar G. Gelecek Yıllara ait Gid. ve Gelir Tah. H. Diğer Duran Varlıklar KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A. Mali Borçlar B. Ticari Borçlar C. Diğer Borçlar D. Alınan Avanslar E. Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler F. Borç ve Gider Karşılıkları G. GeL. Ay. Ait Gelir. ve Gider Tahakkukları H. Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A. Mali Borçlar B. Ticari Borçlar C. Diğer Borçlar. D. Alınan Avanslar E. Borç ve Gider Karşılıkları F. Gelecek Yıl. Ait Gelirler ve Giderler G. Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ÖZ KAYNAKLAR A. Ödenmiş Sermaye B. Sermaye yedekleri C. Kar Yedekleri D. Geçmiş Yıllar Karları E. Geçmiş Yıllar Zararları (-) F.Dönem Net Karı (Zararı) Pasif 7 Gelir Tablosunun Yapısı A. BRÜT SATIŞLAR B. SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) C. NET SATIŞLAR D. SATIŞLARIN MALİYETİ (-) BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI E. FAALİYET GİDERLERİ (-) FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI F. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR G. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) H. FİNANSMAN GİDERLERİ (-) OLAĞAN KÂR VEYA ZARARI I. OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR J. OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARAR (-) DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI K. DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIĞI (-) DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 8 Merkezine aittir. 4

5 FİNANSAL ANALİZ Her hakkı Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim 9 Finansal Tablo Analizi Finansal tablolarla sağlanan verilerin; çeşitli mali analiz teknikleri kullanılarak işletmenin geçmişteki, bugünkü ve gelecekteki mali durumu ve faaliyet sonuçları hakkında anlamlı bilgilere dönüştürmek suretiyle karar alıcılara sunulması işlemlerine finansal tablolar analizi denir. 10 Merkezine aittir. 5

6 Finansal Analiz Çeşitleri Analizi Yapan Kişiye Göre Dış Analiz İç Analiz Kapsamına Göre Statik Analiz Dinamik Analiz Amacına Göre Yönetim Amaçlı Yatırım Amaçlı Kredi Amaçlı 11 Finansal Analiz Sonuçlarının Yorumu Genel Ekonomik Durum Ekonomide Meydana Gelen Dalgalanmalar Enflasyonist Koşullar Sektördeki Durum İşletmenin Özelliği Tarihi Veriler Bütçe Verileri Hedefler vs. 12 Merkezine aittir. 6

7 Finansal Tablo Analizi Finansal tablo analizinin; finansal tabloların analize hazırlanması, mali analiz yöntemlerine uygun hesaplamaların yapılması, elde edilen sonuçların yorumlanması olmak üzere üç boyutu vardır. 13 Finansal Analizin Amaçları Finansal analiz işletmelerde muhasebe kayıtlarını baz alarak işletmenin gelir gider ve nakit akımlarını analiz eden bir disiplindir. Finansal analizin amaçlarını söyle sıralayabiliriz: İşletmelerin finansal politikalarının değerlendirilmesi ve işletme kararları için temel oluşturulması Potansiyel büyüme ve gelişme olanaklarının tespit edilmesi İşletmenin ihtiyacı olan kaynakların temini Kredi veren kurumlar için işletmelerin finansal yeterliliğinin ölçülmesi 14 Merkezine aittir. 7

8 Finansal Tabloları Analize Hazırlama Bilançodaki kalemler kümelenir. Aktif ve pasif değer düzeltimi yapılır. Değer düzeltici hesaplar, gerçek varlık ya da borç değildir ancak varlık ya da borçların değerini düzeltir. Birikmiş Amortismanlar Değerinden Kaybetmiş Stoklar Şüpheli, Değersiz ve Vazgeçilen Alacaklar Kümeler arasındaki aktarmalar Yapay-fiktif borç ve alacaklar elemine edilir. 15 Finansal Tablo Analiz Yöntemleri Karşılaştırmalı mali tablo yöntemi (Yatay Analiz) Yüzde yöntemi (Dikey analiz) Trend (indeks) ya da eğilim yüzdeleri yöntemi Rasyo yöntemi 16 Merkezine aittir. 8

9 Analiz Yöntemlerinin Uygulanması Analiz yöntemlerinin tümünün mali analizde uygulanmasının gerekip gerekmediği, uygulamadaki kapsamı; büyük ölçüde mali tahlilin amacına bağlıdır. Kimi tahlillerde tüm yöntemlerin ayrıntılı olarak uygulanması gerekirken, kimilerinde ise bazı yöntemlerin uygulanması yeterli olabilir. 17 Karşılaştırma Yöntemi -1- Yöntem, birbirini izleyen iki ya da daha fazla döneme ait finansal tablolarda yer alan tutarlar arasındaki değişimi artış ya da azalış şeklinde baz alınan döneme göre saptamak suretiyle uygulanır. Yöntem, iki tutar arasındaki farkı hem mutlak rakam hem de yüzde olarak göstermekte böylece mutlak rakama oransal bir anlam kazandırabilmektedir. 18 Merkezine aittir. 9

10 Karşılaştırma Yöntemi -2- Bu yöntem genellikle iki biçimde uygulanır; Birkaç döneme ait tutarlar yan yana sıralanır. İki dönemin tutarı karşılaştırılır ve aradaki fark artış ya da azalış olarak saptanır. Bu farklarla bir sonuca ulaşılmaya çalışılır. İkiden fazla döneme ait finansal tablo karşılaştırılırken genellikle ilk dönem baz (ya da temel) dönem olarak alınır. Yüzde yöntemi tutar karşılaştırmasına getirilen eleştirileri giderir. 19 Karşılaştırma Yöntemi yılına göre; Artış veya Azalış Artış veya Azalış Tutar % Tutar % DÖNEN VARLIKLAR Hazır Değerler % % Menkul Kıymetler % % Ticari Alacaklar % % Stoklar % % Diğer Dönen Varl (10.000) -50% % DÖNEN VARLIK TOP % % 20 Merkezine aittir. 10

11 Karşılaştırma Yöntemi -4- Önceki yıla göre; Artış veya Azalış Artış veya Azalış Tutar % Tutar % Brüt Satışlar % % Satıştan İndirimler (-) % 400 (500) -500% Net Satışlar % % Satışların Maliyeti (-) % % Brüt Satış Karı (Zar.) % % 21 Karşılaştırma Yöntemi -5- Salt tutarlar üzerinden yapılan karşılaştırmada ortaklaşa bir esastan söz edilemez. Buna karşılık, mali tablolar yüzde olarak ifade edilirse ortaklaşa bir esasa bağlanmış olur. Ancak, yüzde yöntemi de başlı başına güvenilir bir yöntem değildir, tutarları karşılaştırma yöntemi ile bir arada kullanılmazsa, bu da yanıltıcı sonuçlar verebilir. 22 Merkezine aittir. 11

12 Karşılaştırma Yöntemi -6- Enflasyon dönemlerinde yapılan karşılaştırmaların sağlıklı olabilmesi için önceki dönem verilerinin cari dönemdeki paranın satın alma gücüyle ifade edilmesi gerekir. Tarih ÜFE Taşıma Katsayısı; 2006 yılının 2008 yılına: / = 1, yılının 2007 yılına: / = 1, yılının 2008 yılına: / = 1,25 23 Karşılaştırma Yöntemi -7- Satın Alma Gücüne Göre Düzeltme Yapıldığında Bilanço Kalemlerinin Karşılaştırılması Şu Şekilde Olmaktadır: SAG Artış veya Azalış TK/DK Tutar % DÖNEN VARLIKLAR Hazır Değerler , % Menkul Kıymetler , (16.000) -40% Ticari Alacaklar , % Stoklar , (30.000) -20% Diğer Dönen Varlıklar , (18.000) -90% DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI , (30.000) -9% 24 Merkezine aittir. 12

13 Karşılaştırma Yöntemi -7- Düzeltme Yapıldığında Gerçek Durumun Farklı Olduğu Ortaya Çıkmaktadır: Dönen Var.(Düzeltilmemiş) Dönen Var.(Düzeltilmiş) Dikey (yüzde) Analizi -1- Bir işletmenin mali durumunu faaliyet sonuçlarını tanıyıp, hakkında tam bir hüküm verebilmek için onun faaliyette bulunduğu endüstri kolundaki diğer işletmenin durumuyla karşılaştırılması gerekir. Bir işletmenin mali tablolarının yan yana getirilmesiyle elde edilen karşılaştırılmalı tablolar bu imkânı vermez. Bunun için kalemleri tablo içindeki nispi önlemlerine göre yazarak başka işletmelerinki ile karşılaştırırız. Bu aynı zamanda işletmenin kendi içinde de analiz edilmesini mümkün kılar. 26 Merkezine aittir. 13

14 Dikey (yüzde) Analizi -2- Dikey analiz işletmenin varlık ve kaynak yapısı ile dönem net kârının nasıl oluştuğunu açıklayan bir analiz tekniğidir. Tek bir yıla ilişkin muhasebe bilgilerine uygulanır. Ayrıca birden çok yılın dikey yüzdeleri karşılaştırılarak yapısal değişim ve gelişim analiz edilebilir. Dikey analiz bir taraftan işletmeyi kendi içerisinde anlamaya, diğer taraftan başka işletmelerle karşılaştırmaya imkân sağlar. Dikey analiz karşılaştırmalı olarak da yapılabilir 27 Dikey (yüzde) Analizi -3- Bilançoların yüzde yöntemi ile analizinde, bilanço toplamı 100 kabul edilerek her bir kalemin toplama oranı hesaplanmaktadır. Ayrıca istenirse, her kalemin kendi grupları içindeki oranı da hesaplanabilir. Gelir tablosunun yüzde yöntemi ile analizinde, net satışlar 100 kabul edilmekte ve gelir tablosu verilerinin net satışlara oranı hesaplanmaktadır. Bu yöntemden tek bir döneme ait finansal tabloların analizinde yararlanılmaktadır. Bu nedenle statik bir analiz türüdür. Ancak yüzdeler, önceki dönemin ya da dönemlerin yüzdeleri ile karşılaştırılarak analize dinamizm kazandırılabilir. 28 Merkezine aittir. 14

15 Dikey (yüzde) Analizi -4- DÖNEN VARLIKLAR Grup toplamına oranı Genel toplama oranı Hazır Değerler % 2% Menkul Kıymetler % 5% Ticari Alacaklar % 23% Stoklar % 24% Diğer Dönen Varl % 2% Dönen Varlıklar % 56% DURAN VARLIKLAR 0% Mali Duran Varlıklar % 10% Maddi Duran Varlık % 30% Diğer Duran Varl % 5% Duran Varlıklar % 44% AKTİF TOPLAMI % 29 Dikey (yüzde) Analizi Net Satışlara Oranı Brüt Satışlar % Satıştan İndirimler (-) % Net Satışlar % Satışların Maliyeti (-) % Brüt Satış Karı (Zar.) % Faaliyet Giderleri (-) % Faaliyet Karı (10.000) -8% Diğ. Faal. Ol. Gel.veK % Diğ. Faal. Ol. Gid.veZ % Finansman Giderleri % Olağan Kar (22.000) -18% Diğ. Ol.dışı. Gel.veK % Diğ. Ol.dışı Gid.veZ % Dönem Karı (24.000) -20% DKVYYK % Dönem Net Karı (32.000) -27% 30 Merkezine aittir. 15

16 Dikey (yüzde) Analizi -6- Bu yöntem özellikle, gelir tablosu tahlilinde daha çok kullanılmaktadır. Buna, kâr marjlarının saptanması ve izlenmesinin bu yöntemle yapılması sebep olmaktadır. Dilim yüzdeleri yöntemiyle hesaplanan yüzdelerin değerlendirilmesinde yararlanılabilecek kıyaslama ölçüleri; geçmiş dönem verileri, rakip işletmelere ait veriler, sektör ortalaması ve planlanan veriler olabilir. Geçmiş dönem verilerinden yararlanma, hesaplanan yüzde payları geçmiş dönemin aynı yüzdeleriyle kıyaslanarak, ortaya çıkan değişikliğin ve gelişme seyrinin incelenmesi suretiyle olacaktır. Planların ölçülerden yararlanma da tahmindeki sapmaların değerlendirilmesi biçiminde kendini gösterecektir. Başka işletmelerin aynı tür tutarlarıyla karşılaştırmada ise, işletmenin öteki şirketlere göre durumu ortaya konulabilecektir. 31 Trend Analizi -1- Uzun vadede işletmenin mali yapısının ve faaliyet sonuçlarının olumlu yada olumsuz bir seyir izlemesine yol açabilecek değişmeleri en iyi şekilde ortaya koyan yöntem, trend analizi yöntemidir. Bu yöntemde birbirini izleyen dönemlere ait mali tablolarda yer alan kalemlerin baz (temel) alınan mali tablo kalemlerine göre gösterdiği artış veya azalışlar yüzde olarak hesaplanır. Temel yıl olarak mali tablo serisinin ilk yılı kabul edilir. 32 Merkezine aittir. 16

17 Trend Analizi -2- Trendin (eğilim yüzdelerinin) hesaplanması: Trendi bulunulacak tutar Temel dönem tutarı X Trend Analizi -3- (Trendi bulunulacak tutar / Temel dönem tutarı) X DÖNEN VARLIKLAR Hazır Değerler Menkul Kıymetler Ticari Alacaklar Stoklar Diğer Dönen Varl DÖNEN VARLIK TOP DÖNEN VARLIKLAR Hazır Değerler Menkul Kıymetler Ticari Alacaklar Stoklar Diğer Dönen Varl DÖNEN VARLIK TOP Merkezine aittir. 17

18 DÖNEN VARLIKLAR Trend Analizi -4- (Trendi bulunulacak tutar / Temel dönem tutarı) X Hazır Değerler , ,61905 Menkul Kıymetler , , ,33333 Ticari Alacaklar , , ,28571 Stoklar , , ,7143 Diğer Dönen Varl , , ,7619 DÖNEN VARLIK TOP , ,7143 Tarih ÜFE İndirgeme Katsayısı(*) (*)Sonraki yılların yılının satın alma gücüne getirmek için düzeltme katsayısı DÖNEN VARLIKLAR Hazır Değerler , , Menkul Kıymetler , , , Ticari Alacaklar , , , Stoklar , , , Diğer Dönen Varl , , , DÖNEN VARLIK TOP , , , Trend Analizi Dönen Var.(Düzeltilmemiş) Dönen Var.(Düzeltilmiş) Merkezine aittir. 18

19 Trend Analizi -6- Trend sonuçları iki anlam belirtir; Trendi hesaplanan kalemin gelişme seyrini belirtir. Bu durumu, grafik üzerinde görmek çok daha kolaydır. Trend aynı zamanda artış veya azalışların oranını (yüzdesini) gösterir. Örneğin trendin 120 olması, o kalemde baz döneme göre %20 artış olduğu, trendin 90 olması, o kalemin baz döneme göre %10 azaldığı anlamına gelir. Trend yönteminin uygulanmasında, temel dönemin seçimi önemlidir. 37 Trend Analizi -6- Trend analizinde yorumlanması gereken kalemler arası ilişkiler: Dönen varlıklar Kısa vadeli yabancı kaynaklar Maddi duran varlıklar Net satışlar Yabancı kaynaklar Öz kaynaklar Stoklar Net satışlar Ticari alacaklar Net satışlar Dönen varlıklar Net satışlar Net satışlar Brüt satış kârı 38 Merkezine aittir. 19

20 Oran (rasyo) Analizi -1- Finansal tablolarda yer alan kalemlerin tutarları arasındaki nispi ilişkiler incelenerek işletmenin likidite durumu, faaliyet durumu, finansal yapısı ve kârlılığı konusunda bilgi edinilir. Bu analiz tekniğinde, finansal tablolardaki kalemler arasındaki anlamlı ilişkiler, birbirinin yüzdesi veya katları olarak belirtilmektedir. 39 Oran Analizin Yararları Oran analizi üç faktörün kontrol altına alınmasına yardımcı olur: Firma Büyüklüğü Sektör Etkisi Enflasyon Etkisi 40 Merkezine aittir. 20

21 Oran Analizinde Yorum Oran analizi yapılırken standart oranların kullanılması yerinde olur. Bu noktada, oran standardı olarak aşağıdaki ölçülerden yararlanılabilir: Denemeler sonucunda bulunmuş ve yeterli olarak kabul edilmiş oranlarla karşılaştırma (örneğin, cari oranın 2'nin üstünde olması gibi) Firmanın geçmiş yıllardaki oranları ile karşılaştırma Aynı endüstri kolundaki benzer firmaların oranları ile karşılaştırma yapmak suretiyle incelenen firmanın durumunun değerlendirilmesi İncelenen firmanın faaliyette bulunduğu endüstri kolu için hesaplanan standart oranlarla karşılaştırma 41 Oran (rasyo) Analizi -3- ORAN ANALİZİNDE; ANLAMSIZ ORAN KULLANMAKTAN KAÇINILMALI ORANLAR DOĞRU VE AMACA UYGUN BİR BİÇİMDE YORUMLANMALI MEVSİMLİK VE KONJONTÜREL HAREKETLERİN ETKİLERİ YORUMDA DİKKATE ALINMALI ORANLARDAKİ DEĞİŞİKLİKLERİN NEDENLERİ VE İŞLETME AÇISINDAN TAŞIDIĞI ÖNEM DOĞRU BELİRLENMELİ ORANLARDAKİ DEĞİŞİMLER EK BİLGİLERLE DESTEKLENEREK YORUMLANMALI ORAN SONUÇLARI ORANDA YER ALAN DEĞERLERİN TUTARLARI DA DİKKATE ALINARAK YORUMLANMALI ORANLAR DEĞERLENDİRİLİRKEN İŞLETMENİN KENDİ GEÇMİŞ YILLAR BİLGİLERİ YANINDA SEKTÖRÜN GENEL GİDİŞİ DE DİKKATE ALINMALI ORAN ANALİZİ İLE İŞLETMENİN GEÇMİŞ PERFORMANSI DEĞERLENDİRİLİRKEN GELECEKLE İLGİLİ İPUÇLARI YAKALAMAK BİR HEDEF OLMALIDIR. 42 Merkezine aittir. 21

22 Oran (rasyo) Analizi -4- Oranların Sınıflandırılması Likidite Oranları Mali Oranlar Faaliyet Oranları Kârlılık Oranları 43 Likidite Durumunun Analizi Cari Oran=Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Likidite Oranı = (Dönen Varlıklar Stoklar)/ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Stok Bağımlılık O.=[KVYK-(Hazır Değerler+Diğer Likit Varlıklar)]/Stoklar Nakit Oranı= Hazır Değerler/ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 44 Merkezine aittir. 22

23 Finansal Yapının Analizi -1- Finansal Kaldıraç Oranı = Toplam Borçlar Toplam Varlıklar Borçların Öz Kaynaklara Oranı= Toplam Borçlar Öz Kaynaklar KVYK ın Öz Kaynaklara Oranı= KVYK Öz Kaynaklar (Finansman Oranı: Özkaynaklar/T. Yabancı Kaynaklar) MDV ın Öz Kaynaklara Oranı= MDV Öz Kaynaklar Sabit Finans. Gid. Karş. Oranı= Faaliyet Karı Uzun vadeli Borçlanma Giderleri 45 Finansal Yapının Analizi -2- Borçlar/Maddi Öz Varlık Oranı Maddi öz varlık= Öz kaynaklar -Maddi olmayan duran varlıklar Oranın birden küçük olması arzu edilir. KVYK/ Pasif Toplamı Oranı Bu oran işletme varlıklarının yüzde kaçının kısa vadeli borçlarla finanse edildiğini gösterir. Üretim işletmelerinde bu oranın 0.30 dan fazla olmaması arzu edilir. Duran Varlıklar/Öz kaynaklar Oranın genellikle birden küçük olması arzu edilir. Duran Varlıklar/Devamlı Sermaye Bu oranın mutlaka birden küçük olması arzu edilir. Oranın birden büyük olması duran varlıkların bir kısmının kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Bu ise, işletmenin üçüncü kişilerin baskısı altına girdiğini gösterir. 46 Merkezine aittir. 23

24 Faaliyet Durumunun Analizi -1- Stok Devir Hızı Oranları Ticaret İşletmelerinde; Satılan Ticari Malların Maliyeti/Ortalama Ticari Mal Stoku Üretim İşletmelerinde; Mamul için; Satılan Mamul Maliyeti/Ortalama Mamul Stoku Yarı-mamul için; Üretim Maliyeti/Ortalama Yarı Mamul Stoku Direkt İlk Madde ve Malzeme Stokları için; DİMMG/Ortalama DİMM Stoku 47 Faaliyet Durumunun Analizi -2- Alacakların Devir Hızı Kredili Net Satışlar Tutarı/Ortalama Ticari Alacaklar Alacakların Ortalama Tahsilat Süresi (Gün) 360/Alacakların Devir Hızı Dönen Varlıklar Devir Hızı Net Satışlar/Ortalama Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Devir Hızı Net Satışlar/Ortalama Duran Varlıklar Öz sermaye Devir Hızı Net Satışlar/Ortalama Öz sermaye (Öz kaynaklar) 48 Merkezine aittir. 24

25 Kârlılık Analizi -1- Brüt Satış Kârı / Net Satışlar Faaliyet Kârı / Net Satışlar Olağan Kâr / Net Satışlar Dönem Kârı / Net Satışlar Net Kâr / Net Satışlar Net Kâr/Öz kaynak (Mali Rantabilite Oranı) 49 Kârlılık Analizi -2- (Vergiden Önceki Kâr+Faiz Giderleri) / Toplam Kaynaklar (Ekonomik Rantabilite Oranı: İşletmeye yatırılan fonların getirisini ölçmede kullanılan bir orandır). Varlıkların Kârlılığı: Net Kâr/ Toplam Varlıklar İmtiyazlı Hisse Başına Düşen Kâr Payı: Dağıtılacak Kâr/İmtiyazlı Hisse Senedi Sayısı Adi Hisse Başına Düşen Kâr Payı: (Dağıtılacak Kâr - İmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine Ödenecek Kâr Payı) / Adi Hisse Senedi Sayısı 50 Merkezine aittir. 25

26 Kârlılık Analizi -3- Fiyat- Kazanç Oranı Hisse Senedi Başına Düşen Kâr Payı / Hisse Senedinin Borsa Fiyatı Hisse Senetlerinin Plasman Oranı Dağıtılacak Kâr/ Ödenmiş Sermaye Hisse Senetlerinin Nazari Değeri Öz Kaynak / Hisse Senedi Sayısı 51 Du Pont Analizi -1- Varlıkların kazanma gücü ve öz kaynakların kazanma gücü formüllerinden hareket ederek öz sermayenin kazanma gücünü analitik olarak ifade eden bir formül ve gösterimdir. ROE = ROE = Net Kâr Öz Sermaye Net Kâr Varlıklar x x Varlıklar Varlıklar Varlıklar Öz Sermaye ROA 52 Merkezine aittir. 26

27 Du Pont Analizi -2- = Net Kâr Satışlar x Satışlar Varlıklar x Varlıklar Öz Sermaye Net Kâr Marjı Varlık Devir Hızı Kaldıraç Oranı 53 Du Pont Analizi -3- ROA = Net Kâr Varlıklar x Satışlar Satışlar ROA = Net Kâr Satışlar x Satışlar Varlıklar Net Kâr Marjı Varlık Devir Hızı 54 Merkezine aittir. 27

28 Borçlu Firmanın Bilançosundan Elde Edilebilecek Sinyaller Bilançoların zamanında alınmaması Bilanço yapısında belirgin değişiklikler Müşteri nakit durumunun bozulması Ticari alacaklarda büyük artışlar Stok miktarlarındaki artışlar Firmanın likiditesinin / işletme sermayesinin bozulması Sabit varlıklarda hızla değişen yoğunlaşmalar Karşılıklardaki artışlar 55 Borçlu Firmanın Bilançosundan Elde Edilebilecek Sinyaller Cari borçta orantısız artış Uzun vadeli borçta orantısız artış Borca göre yetersiz öz varlık Ortaklara borç veya ortaklardan alacaklar kalemlerinin bilançoda bulunması Denetim raporunun zamanında yayımlanmaması veya olumsuz görüş bildirmesi Sık sık muhasebeci değişiklikleri Aktif toplamındaki düşüş 56 Merkezine aittir. 28

29 Borçlu Firmanın Gelir Tablosundan Elde Edilebilecek Sinyaller Azalan satışlar Finansman giderlerindeki artış Satış iadelerindeki artış Maliyetlerin yükselmesi ve kâr marjlarının daralması Şüpheli alacak zararlarının artması Faaliyet zararları 57 Borçlu Firmanın Alacaklarının Yaşlandırılmasından Elde Edilebilecek Sinyaller Satış vadelerinin uzaması Satışların belirli müşterilerde yoğunlaşması Kredili satış protokolünde firma aleyhine değişmeler Önemli ölçüde vadesi geçmiş alacakların yoğunlaşması Grup şirketlerinden alacaklar 58 Merkezine aittir. 29

30 Finansal Planlama ve Hazırlanmasındaki Yöntemler İşletmelerin ömrü sınırsız olarak kabul edilmekle beraber işletme faaliyetleri genelde 1 yıl olarak kabul edilen kısa dönemleri kapsar. Bunun en büyük nedenlerinden biri çok uzun süreyi planlamanın getireceği aşırı risktir. Vade arttıkça risk artacağı için yapılan planların sapma olasılığı da artacaktır. Kısa dönemde ise daha tutarlı öngörülerde bulunma ve yapılan hataları daha kolay giderme ihtimali oldukça yüksektir. Ayrıca, işletmeler bir yıl ve daha kısa süreli planlar hazırlayarak işletme faaliyetlerinin planlama ve kontrol aşamalarında kendilerine daha belirgin ve daha rahat fikir yürütebilme olanağı sağlarlar. 59 Finansal Planlama ve Hazırlanmasındaki Yöntemler Bütün finansal planlarda 3 temel bileşen vardır: Girdiler Planlama Modeli Çıktılar 60 Merkezine aittir. 30

31 Finansal Planlama ve Hazırlanmasındaki Yöntemler Girdiler Finansal planlar hazırlanırken mevcut finansal tablolardan ve geleceğe ilişkin tahminlerinden faydalanılır. Satışlar tablolarda birçok değişikliğe yol açan bir kalem olduğu için girdilerin hesaplanması işlemi öncelikle satış tahminleriyle başlar. Hazırlanacak finansal planların doğruluğu büyük ölçüde satış tahminlerinin doğruluğuna bağlı olduğundan, pazarlama bölümleri satış tahminleri konusunda titiz çalışırlar. Gerekirse bu konuda işletme dışı uzmanlardan destek de alınmalıdır. 61 Finansal Planlama ve Hazırlanmasındaki Yöntemler Planlama modelleri / yöntemleri Kâr, yatırım ve finans hesaplamalarında yardımcı olan araçlardır. Bu yöntemler işletmenin maliyetleri, çalışma sermayesi, duran varlıkları ve finansman gereksinimi gibi kalemlerinin gelecekte nasıl değişeceğinin tahminini şimdiden yapmaya çalışır. Bu modeller, finansal tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkileri ortaya koyarak ve cari finansal tablo ve gelecek yıla ilişkin satış öngörüsü gibi girdileri kullanarak bütçe, proforma bilanço ve proforma gelir tablosu gibi çıktıları elde etmeye yarar. 62 Merkezine aittir. 31

32 Finansal Planlama ve Hazırlanmasındaki Yöntemler Finansal planlar ikiye ayrılmaktadır: Normal finansal planlar: Normal finansal tablolar, tahmini ya da proforma bilanço, tahmini gelir tablosu ve tahmini nakit bütçesinden oluşur. Olağanüstü finansal planlar : Bu planlar sıklıkla kullanılmayan, özel durumlarda kullanılan planlardır. Örnek olarak yatırım amaçlı plan veya fizibilite raporları bu plan türündendir. 63 Finansal Planlamanın Faydaları Finansal planlama sayesinde yöneticiler olası sürprizlerle karşılaştıklarında çaresiz kalmazlar ve olası sapmalar karşısında acil durum planlarını uygulamaya koyarlar. Finansal planlama çalışanları motive edecek somut hedeflerin belirlenmesine ve performans standartlarının oluşturulmasına olanak sağlar ve performansa dayalı ücretlendirme için altyapı oluşturur. Zaman açısından, nakit girişleriyle nakit çıkışları arasında uygunluk sağlanır. İşletmede genel finansal dengenin kurulmasına yardımcı olur. Nakit girişlerinin işletmenin üretim sürecine uyarlanmasını sağlar. Eksik ya da aşırı finansmandan kaçınılmasında katkıda bulunur. 64 Merkezine aittir. 32

33 Planlama ve Bütçeleme İlkeleri - 1 Finansal plan ve bütçeler hazırlanırken dikkat edilmesi gereken ilkeler; Bütünlük ilkesi, bütçe hazırlanırken işletmede ödeme ve tahsilâtlara yol açan tüm olayların dikkate alınmasına dair ilkedir. Birlik ilkesi, tüm sorumluluk merkezleri ya da kâr merkezleri için hazırlanan bütçelerin bir ana bütçede birleştirilmeleri ilkesidir. Şeffaflık ilkesi, bütçenin işletmedeki ilgili şahısların gerekli bilgileri kolaylıkla alıp kullanabilecekleri nitelikte hazırlanması ilkesidir. Kesinlik ilkesi, planların gerçekçi varsayımlara dayandırılması ilkesidir. Bu ilke hem hatalı kararlardan kaçınmaya hem de kontrol işlevinin etkin biçimde yapılmasına yardımcı olur. 65 Planlama ve Bütçeleme İlkeleri - 2 Uzmanlaşma ilkesi, ödeme ve tahsilâtların türlerine ve kaynaklarına göre kesin bir biçimde belirlenmesi ilkesidir. Böylece hangi finansal araçların hangi sorumluluk ya da kâr merkezlerine aktığı ve hangi amaçlarla kullanıldığı saptanabilmektedir. Dönemsellik ilkesi, finansal planların dönemsel olarak düzenlenmesi ilkesi olup, ihtiyaca göre günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık, yıllık ya da birkaç yıllık finansal planlar hazırlanabilir. Maddi önem ve iktisadilik ilkesi; finansal planların yarar ve hazırlanma maliyetleri arasında uygun dengenin sağlanması ilkesidir. 66 Merkezine aittir. 33

34 Bütçeleme İşletmelerde yapılan planların sayısal hedefler şeklinde kâğıda dökülmesi ile gelecekteki faaliyetlerinin belirlendiği belgeleme işlemine bütçeleme denir. Bütçe işletme faaliyetlerini parasal değerlerle ifade eden mali bir plandır. İşletme bütçe sistemi de; işletme bütçesinin hazırlanmasını, uygulanmasını ve kontrolünü ifade eder. Günümüzde bütçeden beklentiler artmış ve firma kaynaklarının verimli kullanılmasını ve faaliyetlerin başarılı bir şekilde yönetilmesini sağlayan bir planlama aracına dönüşmüştür. 67 Bütçeleme İşletme bütçe sisteminde satış bütçesi ilk hazırlanması gereken bütçe olup satış bütçesi gerçekçi ve doğru olduğu ölçüde tüm işletme bütçeleri de doğru olur. Satış bütçesi; piyasa araştırmalarına dayalı olarak satışların bölge, mamul çeşidi, miktar ve fiyat bazında dönemlere dağılımını öngörmeyi amaçlayan bütçe çeşididir. Satış bütçeleri; Uzun dönemli satış bütçeleri : 3-5 yıllık bir dönem için düzenlenir. Kısa dönemli satış bütçeleri : Genellikle bir yıllık dönemi kapsamakla beraber, istenirse üçer aylık ve aylık ayrıntıda da düzenlenir. 68 Merkezine aittir. 34

35 Satış Öngörüsü Yöntemleri Regresyon Yöntemi : Satışların zaman veya bir veya birkaç bağımsız ekonomik değişkene bağlı olarak belirlenmeye çalışıldığı istatistiksel yöntemdir. Yönetimsel Yorumlar Yöntemi : Satış ve satış öngörüsü için yararlanılan bağımsız değişkenler arasında güçlü ve anlamlı ilişki bulunamadığında satış öngörüsü için özellikle yöneticilerin kişisel yorumlarına ihtiyaç duyulur. Özel Amaçlı Yöntemler : Bu gruptaki yöntemlere örnek olarak; ilgili endüstrinin toplam iş hacmi ile işletme satışları arasında ilişki kurarak öngörüde bulunmaya çalışan endüstri analizi ve mamul düzeyinde satış tahmini yapmaya çalışan mamul analizi gibi yöntemleri gösterebiliriz. Birleşik Yöntemler : Genelde büyük ölçekli işletmeler, yukarıdaki yöntemlerin çoğundan faydalanarak satışlarını öngörmeye çalışmaktadır. 69 Bütçeleme İşletmeler kısa dönemli finansal planlama amacıyla aşağıdaki bütçeleri hazırlar: Pazarlama fonksiyonu ile ilgili bütçeler: Satış bütçesi Satış giderleri bütçesi Satın alma bütçesi Üretim fonksiyonu ile ilgili bütçeler: Malzeme bütçesi İşgücü bütçesi Finansal bütçeler: Genel yönetim giderleri bütçesi Yatırım bütçesi Nakit ve benzeri değerler bütçesi 70 Merkezine aittir. 35

36 Satış Bütçesi Mal veya hizmet olarak planlanan satış miktarı ile beklenen satış gelirini gösterir. Satış bütçesi hazırlanırken aşağıdaki hususlar göz önüne alınır: Mevcut satışların seviyesi ve satışlarda son bir kaç dönemdeki eğilim Ekonomide ve sektördeki son gelişmeler Rekabet durumu ve rakiplerin davranışları Genel fiyatlama politikaları Reklam ve diğer promosyon faaliyetleri Müşterilere tanınan vade politikaları 71 Satış Bütçesi Ürün/ hizmet... Dönem... Dönem... Dönem... Dönem... Ürün/hizmet Satış miktarı Satış fiyatı Satış geliri... Ürün/hizmet Satış miktarı Satış fiyatı Satış geliri Genel Toplam 72 Merkezine aittir. 36

37 Üretim Bütçesi Ürün... Dönem... Dönem... Dönem... Dönem... Ürün Satış miktarı (+) Dönem sonu stoklar (-) Dönem başı stoklar Üretim miktarı... Ürün Satış miktarı (+) Dönem sonu stoklar (-) Dönem başı stoklar Üretim miktarı 73 Satın Alma Bütçesi (Ticari İşletmeler) Ürün... Dönem... Dönem... Dönem... Dönem... Ürün Satış miktarı (+) Dönem sonu stoklar (-) Dönem başı stoklar Satınalma miktarı Birim fiyat Tutar... Ürün Satış miktarı (+) Dönem sonu stoklar (-) Dönem başı stoklar Satınalma miktarı Merkezine aittir. 37

38 Direkt Malzeme Maliyeti Bütçesi Ürün/Hammadde Kalemleri... ürün Miktar Birim maliyet Toplam X Y Z Toplam... ürün X M T Toplam.. Dönem.. Dönem 75 Direkt Malzeme Maliyeti Bütçesi Dönem Dönem Dönem... ürün Üretim adedi Birim malzeme maliyeti Toplam malzeme maliyeti... ürün Üretim adedi Birim malzeme maliyeti Toplam malzeme maliyeti Genel Toplam 76 Merkezine aittir. 38

39 Direkt Malzeme Satın Alma Bütçesi Hammadde Dönem Dönem Dönem X Toplam ihtiyaç (+) Dönem sonu stoklar (-) Dönem başı stoklar Satınalma miktarı Birim fiyat Tutar Y Toplam ihtiyaç (+) Dönem sonu stoklar (-) Dönem başı stoklar Direkt İşçilik Maliyeti Bütçesi Dönem Dönem Dönem... ürün Üretim adedi Birim işçilik maliyeti Toplam işçilik maliyeti... ürün Üretim adedi Birim işçilik maliyeti Toplam işçilik maliyeti Genel Toplam 78 Merkezine aittir. 39

40 Genel Üretim Giderleri Bütçesi Gider Türü Dönem Dönem Dönem Maaşlar Endirekt malzeme Elektrik, su, gaz giderleri Bakım onarım giderleri Taşeron giderleri Amortisman Genel Toplam 79 Üretilen ve Satılan Malların Bütçesi Ürün... Dönem... Dönem... Dönem... Ürün Direkt malzeme maliyeti Direkt işçilik maliyeti Genel üretim giderleri Toplam imalat maliyeti (+) Dönem başı stokların değeri (TL) = Eldeki malların toplam maliyeti (-) Dönem sonu stokların değeri (TL) = Satılan malların maliyeti... ürün 80 Merkezine aittir. 40

41 Hizmet Üretim Maliyeti Bütçesi Gider Türü Dönem Dönem Dönem Maaşlar Malzeme Enerji Vergiler Taşeron giderleri Amortisman Genel Toplam 81 Pazarlama, Satış, Dağıtım Giderleri Bütçesi Gider Türü Dönem Dönem Dönem Maaşlar Satış komisyonları Dağıtım giderleri Reklam ve promosyon giderleri Amortismanlar Genel Toplam 82 Merkezine aittir. 41

42 Genel Yönetim Giderleri Bütçesi Gider Türü Dönem Dönem Dönem Maaşlar Elektrik, su, gaz giderleri İşletme malzemesi Taşeron giderleri Haberleşme giderleri Danışmanlık giderleri Amortisman... Genel Toplam 83 Örnek : Nakit Bütçesi 84 Merkezine aittir. 42

43 Bütçeleme Süreci İşletmenin Temel Amaçları Kısa Vadeli Satış Tahminleri Pazarlama fonksiyonu ile ilgili bütçeler Üretim fonksiyonu ile ilgili bütçeler Finans fonksiyonu ile ilgili bütçeler Tahmini Mali Tablolar 1. Nakit Bütçesi 2 Proforma Gelir Tablosu 3 Proforma Bilanço 85 Proforma Gelir Tablosu Proforma gelir tablosu bütçe döneminde yapılacak çalışmalardan elde edilecek kazançları ve kayıpları ortaya koyar. Proforma bilanço bütçe dönemi içinde işletmenin varlıkları ve borçları hakkında bilgi verirken, proforma gelir tablosu gelir, gider durumu ile ilgilenir. Proforma gelir tablosu öngörülen dönem için işletme gelirini öngörmeyi amaçlar. Diğer tahmini tablolarda da olduğu gibi burada da öncelikle satış verileri üzerinden hareket edilmektedir. 86 Merkezine aittir. 43

44 Örnek : Proforma Gelir Tablosu 87 Proforma Bilanço Tahmini bilanço yöntemi olarak da adlandırılan bu yöntemle işletme geleceğe yönelik faaliyetlerinin bilançonun aktif ve pasif kalemlerinde yol açtığı değişimleri tahmin etmeye çalışır. Proforma bilançoda aktif ve pasif arasında pozitif fark oluşacağı öngörülüyorsa bu söz konusu dönem için finansman açığı olacağı anlamına gelmektedir. Açığın saptanmasından sonra işletme aktif hesaplarının durumuna göre finansman için kaynak araştırma sürecine girmelidir. 88 Merkezine aittir. 44

45 Proforma Bilanço Proforma bilanço hazırlanma süreci 4 aşamadan oluşur: Satış miktarının belirlenmesi ve buna bağlı olarak elde edilecek satış gelirinin hangi bilanço hesaplarına nasıl dağıtılacağının belirlenmesi Süreç içerisinde kendiliğinden oluşacak fonların saptanması İşletme öz sermayesinin belirlenmesi Aktif ve pasif hesaplarının dengelenmesi Proforma bilançoları hazırlarken kullanılan 3 temel yöntem: Yüzde yöntemi Oran(Rasyo) Yöntemi Regresyon Yöntemi 89 Proforma Bilanço Yüzde yöntemi: Bu yöntemin amacı, satış hacmindeki değişikliklere bağlı olarak değişiklik gösteren bilanço kalemlerini saptamaktır. Stoklar, kasa, sabit varlıklar veya ticari borçların satışlara bağlı olarak değişmesi muhtemeldir, buna karşın öz sermaye veya iştirakler gibi hesaplar herhangi bir değişiklik göstermez. İki farklı şekilde uygulanır. Günlük Satış Yöntemi Satış Yüzdesi Yöntemi 90 Merkezine aittir. 45

46 Proforma Bilanço Günlük satış yönteminde, önceki yılın satışı miktarı 360' a bölünerek önce günlük ortalama satış miktarı hesaplanır. Sonra, satışlardaki değişime paralel değişen kalemler, günlük ortalama satış miktarına bölünerek bu kalemlerin günlük satışlar cinsinden karşılığı hesaplanır (a). Sonrasında bilançonun hazırlanacağı dönem için öngörülen yıllık satış miktarının günlük ortalaması hesaplanır ve bu ortalama ile (a) diye tanımladığımız değerler çarpılarak hazırlanan bilanço döneminin verileri bulunur. 91 Proforma Bilanço Satış yüzdesi yöntemi, günlük satış yöntemine göre daha çok tercih edilen bir yöntemdir. Bu yöntemde satış hacmindeki değişikliklere bağlı olarak değişen bilanço kalemlerinin satış miktarı ile ilişkisi yüzde cinsinden ifade edilir. Yani, satışlara bağlı değişen ilgili bilanço kalemleri gerçekleşen satış tutarına bölünerek yüzdeler hesaplanır (a). Sonrasında bu yüzdeler ile tahmin edilen yıla ilişkin tahmini satış rakamı çarpılarak satışlara bağlı değişen ilgili bilanço kalemlerinin değeri öngörülmeye çalışılır. Bu yöntem uygulandığında öngörülen döneme ilişkin fon ihtiyacı aktiflerdeki verilerin yüzdeleri toplamı ile pasiflerdeki verilerin toplamı arasındaki farkın, öngörülen satış artışı miktarı ile çarpımına eşit olacaktır. 92 Merkezine aittir. 46

47 Örnek : Proforma Bilanço 93 Proforma Bilanço Oran (Rasyo) Yöntemi Bu yöntem geçmiş dönem verilerine ihtiyaç duymadığından daha ziyade yeni kurulmuş işletmelerin kullandığı bir yöntemdir. Bu yöntemin uygulanabilmesi için işletmenin faaliyet alanını kapsayan sektörün oransal verileri ile işletmenin planladığı satış hacminin bilinmesine gereksinim bulunmaktadır. Regresyon Yöntemi Proforma bilanço kalemlerinin bir veya birkaç bağımsız ekonomik değişkene bağlı olarak belirlenmeye çalışıldığı istatistiksel yöntemdir. Bu yöntemde temel olarak işletmenin satışları ve/veya başka bağımsız değişkenler kullanılarak, bu faktörlere bağlı olarak değişiklik gösteren bilanço kalemleri arasındaki ilişki doğrusal ya da doğrusal olmayan biçimde ortaya konulur. Bu sayede, eğer regresyon modelinin açıklayıcılık gücü yüksek çıkmışsa ve kullanılmasına karar verilmişse söz konusu bilanço kalemleri regresyon modeliyle tahmin edilmeye çalışılır. 94 Merkezine aittir. 47

48 Proforma Mali Tabloların Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Tahmini tablolar esnek şekilde hazırlanmalı ve değişken koşullara göre düzeltilmelidir. Mali kestirimler yapılırken firmanın özellikleri ve yöneticilerin beklentileri de dikkate alınmalıdır. Proforma mali tablolar gerçekçi biçimde hazırlanmalıdır. İyimserlikte aşırılığa kaçmak faydadan çok zarar verebilir. Proforma mali tablolar gerçekçi varsayımlara dayanmalı ve olası hesap hataları için pay bırakılmalıdır. 95 Merkezine aittir. 48