TARAMA ARAŞTIRMASI VE AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENME (AUO)

Transkript

1 TARAMA ARAŞTIRMASI VE AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENME (AUO) Eda Kaypak, 2015 Tarihi Orta hatta Antik Çağlardaki nüfus sayımlarına dayanan tarama araştırması, sosyal bilimlerde en çok kullanılan araştırma tasarımlarından biridir (Kelley, Clark, Brown, & Sitzia, 2003; Punch, 2003; Vogt, Gardner, & Haeffele, 2012). Aslında periyodik tablonun bulunmasından yıldız sistemlerinin ve farklı kültürlerin keşfine, eğitimde yapılan radikal değişikliklerden politik seçim sonuçlarına kadar uzanan bir çok alanda etkin bir rolü bulunduğu düşünüldüğünde, tarama araştırması sosyal hayatımızın da önemli bir parçası oluşturmaktadır. Zaten tarama araştırmasını son derece kullanışlı yapan da bu geniş uygulanma kapasitesi ve kapsamıdır (Angus & Katona, 1953). Günlük hayatımızda ve tarihte öneme sahip olan tarama araştırmasında, evrenden temsili olarak seçilen bir grubun inanışları, tutumları, eylemleri, tavırları, fikirleri ve özelliklerini belirlemek için çoğunlukla anket yoluyla sorular sorulur ve toplanan nicel veriler betimlenir yorumlanır. 19.yüzyılda akademik alanda kabul görmeye başlayan tarama araştırması başlarda hem nitel hem nicel olarak uygulanırken, daha sonra tamamen nicele kaymıştır. Bundan yola çıkarak bu bölümde tarama araştırmasının betimsel araştırma yöntemi çerçevesinde deneysel olmayan nicel bir yaklaşımla kullanımına odaklanılacak ve Açık ve Uzaktan Öğrenmede (AUO) kullanımı tartışılacaktır. Tarama Araştırmasının Tarihi Tarama araştırmasının kökleri Antik Mısır daki nüfus sayımlarına kadar uzanmaktadır (Babbie, 1992). İlk tarama araştırmasını geliştiren kişinin ise Victoria İngiltere sinde yaşayan ve bir sosyal devrimci olup dönemin fakirlik ve kötü çalışma koşullarına ışık tutmaya çalışan Charles Booth (1886) olduğu bilinmektedir (Kelley vd., 2003). Fakat Tarama Araştırmasının bilimsel bir tasarım olarak kabul görmesi Bowley (1912) nin 5 İngiliz şehrinde işçi sınıfının çalışma koşullarını incelediği geniş çaplı çalışma ile olmuştur (Snijkers, Haraldsen, Jones, & Willimack, 2013) lar ve 1950 ler arasında tarama araştırması popülerlik kazanmış, ülke çapında anketler yapılmış (örn; Gallup) ve görüş ve tutumları ölçen araçlar geliştirilmiştir (örn; Thurstone, 1938; Likert, 1932) lerden itibaren tarama araştırması 1

2 üniversitelerde de kabul görmüş ve 1970 ler ve 1990 lar arasında araştırma alanında egemenlik kurmuştur (Fontana & Prokos, 2007). Tarama araştırması eğitim alanında da yıllardır yaygın olarak kullanılmaktadır. Alanda ilk tarama araştırması 1817 yılında Marc Antoine Jullien de Paris tarafından ulusal eğitim sistemini baz alarak yapılmış (De Landsheere den aktaran Creswell, 2012), 19.yüzyılın ortalarında doğru ise kamu oyu ve tarama şirketlerinin kurulması, bilgisayarın ve internetin aktif olarak kullanılmaya başlanması ve hükümetlerin mali desteklerini arttırması ile de tarama araştırmasının eğitim alanında popülaritesi artmıştır (Neuman, 2000). Alan yazınında tarama araştırmasının doğası hakkında birçok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar, tarama araştırmasının eğitim yönetimi ve mühendislik gibi farklı disiplinlerde uygulanmasına bakmış (örn; Balcı, 1990; Smartt & Ferreira, 2013), nasıl uygulanacağına dair yönergeler vermiş (örn; Alreck & Settle, 1995; Fowler, 1993), araştırma kaynaklarının yönetimine dair bilgiler vermiş (örn; Iarossi, 2006) ve süreç yönetimi esnasında karşılaşılabilecek sorunlara dikkat çekmiştir (örn; Fraenkel & Wallen, 2009; Kuhn, 2011). Tarama Araştırmasının Tanımı Tarama araştırması, en genel tanımıyla, evrenin temsili olan bir gruptan (örneklemden) bir problem etrafında oluşturulmuş sorular ve bunlara verilen cevaplar yoluyla nicel veriler toplanmasıdır (Check & Schutt, 2012). Tarama araştırması hiçbir zaman neden-sonuç ilişkisi açıklamaz (Creswell, 2012). Aksine ne, nerede, ne zaman, ne kadar ve ne sıklıkla sorularına cevap arayarak (Kolb, 2008) bir grubun tutumları, inanışları, fikirleri, eylemleri, tavırları, beklentileri ve özelliklerini betimler ve yorumlar (Creswell, 2009, 2012; Punch, 2003). Tarama araştırması örneklemden toplanan verilerin sonuçlarını evrene genelleme amacı gütmektedir (Creswell, 2009). Tarama araştırması geçmişte ve günümüzde sosyal bilimlerde en çok kullanılan araştırma tasarımlarından biridir (Kelley vd., 2003; Punch, 2003; Vogt vd., 2012). Tarama araştırması yıllardır süre gelen bu popülaritesini çok yönlülüğüne, verimliliğine ve sonuçlarının genellenebilir olmasına borçludur (Check & Schutt, 2012). İlk olarak, araştırmacılar tarama yöntemini akademik başarı, tutum ve öğrenme 2

3 etkinlikleri gibi eğitimin alanının farklı noktalarını incelemek için kullanmaktadırlar, ki bu da tarama araştırmasın çok yönlülük özelliğini kazandırır. İkinci olarak, tarama araştırması araştırmacıların az zamanda ve az bütçe ile azami miktarda veri toplamasını mümkün kılmaktadır (Vogt vd., 2012). Son olarak, tarama araştırmasında büyük bir evrenden olasılığa dayanan örneklem seçme teknikleriyle örneklem seçildiğinde sonuçlar evrene genellenebilmektedir. Tarama Araştırmasında Süreçlerin Planlanması Tarama araştırmasında süreçlerin düzgün bir şekilde planlanması toplanan verilerin doğruluğu ve dolayısıyla evrene genellenebilmesi açısından önem arz etmektedir. Bir tarama araştırmasının planlanması sürecinde 6 temel adım bulunmaktadır (Creswell, 2009, 2012; Punch, 2003; Snijkers vd., 2013): 1- Tarama araştırmasının doğru yöntem olup olmadığına karar verilir: Tarama araştırması, ne, nerede, ne zaman, ne sıklıkla ve ne miktarda sorularına cevap arayarak bir grubun özellik, tutum, görüş ve davranışlarını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda araştırmaya başlanmadan önce çalışmanın amaçları ve sonucunda ulaşılmak istenen bilgiler önceden belirlenmeli ve bu çerçevede tarama tasarımının kullanılıp kullanılmayacağına karar verilmelidir. 2- Araştırma soruları ve varsayımları oluşturulur: Araştırma soruları veya varsayımları çalışmanın genel amaçlarının somutlaştırılmış ve özele indirgenmiş halidir. Bir nevi çalışmanın teorik ve deneysel kısımları arasında geçiş görevi görmektedirler. 3- Evren ve örnekleme belirlenir: Araştırmanın evreni ve evreni kimlerin temsil edeceği yani örnekleme karar verilmelidir. Örneklem seçilirken olasılığa dayanan örneklem seçme tekniklerinin kullanılması sonuçların evrene genellenebilirliği açısından makul olacaktır. 4- Tarama tasarımı ve veri toplama tekniklerine karar verilir: Tarama araştırması kesitsel (cross-sectional) veya boylamsal (longitudinal) olarak iki şekilde tasarlanabilir. Hangi tasarımın seçileceği araştırmanın amacı, katılımcıların ulaşılabilirlik durumu ve mevcut zamana göre kararlaştırılmaktadır. 3

4 Ek olarak, verilerin anket yoluyla mı (birebir, e-posta veya online olarak) yoksa görüşme ile mi (birebir, odak-grup veya telefon ile) toplanacağı her bir tekniğin artı veya eksi yönleri hesaba katılarak planlanmalıdır. 5- Veri toplama araçları bulunur/geliştirilir ve uygulanır: Bir araştırmada verilerin toplanması ve ölçülmesi için araçlara ihtiyaç duyulur. Alan yazını taranarak hali hazırda bir aracın bulunması yeni bir araç geliştirilmesinden daha kolaydır. Tarama araştırmasında en çok kullanılan veri toplama aracı ise ankettir. Anketin uygulanmadan önce pilot çalışma ile geçerlilik ve güvenilirliğinin test edilmiş olması çalışmada toplanan verilerin doğruluğu açısından büyük önem arz etmektedir. Tarama araştırmasında en çok zaman alan süreçlerden biri veri toplama araçlarının katılımcılara ibrazıdır. Bu aşamada çalışmanın yapılabilmesi için izinler alınır, çalışmaya ne kadar geri dönüş olduğu hesaplanır ve toplanan veriler bilgisayara girilerek analiz için hazırlanır. 6- Toplanan veriler analiz edilir ve raporlaştırılarak yorumlanır: Araştırma soruları veya varsayımları çerçevesinde istatistiksel analizler yapılır. Bulgular görselleştirilip (tablo ve şekiller yardımıyla) sunulur ve betimsel olarak yorumlanır. Tarama Araştırmasının Tasarımı Tarama araştırması kesitsel (cross-sectional) ve boylamsal (longitudinal) olmak üzere iki şekilde tasarlanabilir (Creswell, 2012; Fraenkel & Wallen, 2009; Lynn, 2009; Punch, 2003). Kesitsel bir tarama tasarımında bir veya birden fazla örneklemden belli bir zaman kesitinde o anki tutum veya uygulamaları ölçmek için sadece bir defa veri toplanır. Boylamsal bir tasarımda ise aynı veya benzeri özelliklere sahip bir örneklemden süreç içinde değişimi gözlemlemek için birden fazla defa veri toplanır. Kesitsel ve boylamsal tarama tasarımlarının kendilerine has güçlü ve zayıf yönleri bulunmaktadır (Şekil 1). 4

5 Şekil 1 de görüldüğü üzere kesitsel tarama araştırmaları birden fazla örneklemden veri toplamayı mümkün kıldığı için bu tür tasarımların evreni temsil özelliği daha yüksektir. Ayrıca kesitsel tasarımın belirli bir zaman kesitinde bir kereliğine veri toplamayı işe koşması, tarama araştırmalarında para ve zaman giderlerini düşürmektedir (Bryman, 2004). Diğer bir yandan, boylamsal tarama tasarımları süreçte gerçekleştikleri için değişimi saptama, bir örneklemden birden fazla veri toplamayı işe koştuğu için de toplanan verilerin miktarı ve güvenilirliği açısından kesitsel tarama tasarımlarından üstün bulunmaktadır. Tarama Araştırmasında Veri Toplama Teknikleri ve Araçları Tarama araştırması katılımcılara üç temel veri toplama aracı ile uygulanabilmektedir: anket, görüşme ve yapılandırılmış gözlem. En başlarda tarama araştırmalarının yazılı veri toplama araçlarıyla uygulanmasına karşın, daha sonra telefonun yaygınlaşması ile telefon ile tarama tekniği öne çıkmış ve 1980 lerden itibaren teknolojinin gelişmesi ile online ve bilgisayar destekli veri toplama tekniklerine doğru bir eğilim olmuştur (Couper vd., aktaran Snijkers vd., 2013) (Şekil 2). 5

6 Şekil 2 de görüldüğü üzere veri toplama teknikleri uygulama şekli, ortamı, anketin yapısı ve mali gider gibi değişkenler dikkate alındığında bir veya daha fazla açıdan birbirlerinden farklılık göstermektedir. Önemli olan araştırma soruları veya varsayımları, katılımcıların ulaşılabilirliği ve toplanacak verinin doğası bağlamında doğru araçlarla doğru şekilde veri toplamaktır. Tarama Araştırmasının Güçlü ve Zayıf Yönleri Her araştırma tasarımı gibi tarama araştırmasının da kendine has güçlü ve zayıf yönleri bulunmaktadır (Kelley vd., 2003; Kolb, 2008; Punch, 2003). Güçlü yönleri: Birçok farklı disiplinde uygulanabilir. Bir varsayımı destekler veya reddeder. Geniş bir örnekleme uygulanabilir. Katılımcılar veri toplama araçlarını kedileri uygulayabilirler. Veri toplama araçları yazılı, telefonla ve online olmak üzere çeşitli şekillerde katılımcılara ulaştırılabilir. Zaman ve para açısından düşük giderlerle yapılabilir. Zayıf yönleri: 6

7 Örneklem seçme, ölçme ve tarama tasarım süreçleri çok dikkatli bir şekilde planlanmalıdır. Aksi takdirde toplanan veriler geçersiz olacaktır. Doğru bilgi toplama açısından tarama teknik ve araçları düzgün bir şekilde tasarlanmalıdır. Bulguların analizi, tablolaştırılması ve yorumlanması için istatistik bilgisi gerekebilir. Kimi zaman veri toplama araçlarına katılımcıların dönüş oranı düşük olabilir. Tarama Araştırmasının Açık ve Uzaktan Öğrenmede (AUO) Kullanımı Açık ve Uzaktan Öğrenme (AUO) alanında geçmişten günümüze betimsel çözümlemenin uygulandığı birçok tarama araştırması yapılmıştır (Tablo 1). Tablo 1. Açık ve Uzaktan Öğrenmede Tarama Araştırmasına Geçmişten Günümüze Bir Bakış Tablo 1 de de görüldüğü üzere bir araştırmada birden fazla veri toplama yaklaşımı kullanılabilmektedir. Örneğin; açık ve uzaktan öğrenme alanında bazı çalışmalarda anket ile elde edilen nicel veriler gözlem ve görüşme ile elde edilen nitel veriler ile tamamlanmaktadır. Bunun nedeni nitel ve nicel verilerin birleşiminin bazı durumlarda 7

8 araştırmacı ve okuyucuya daha kapsamlı bir resim sağlamasıdır (Check & Schutt, 2012). Tarama Araştırması Örnekleri Aşağıda verilen açık ve uzaktan öğrenme alanında yapılmış ve makale olarak yayınlanmış iki tarama araştırması örneğini süreç planlaması, tasarım ve veri toplama teknikleri / araçları açısından inceleyiniz. (Örnek 1-Örnek 2) Kaynakça Alreck, P., & Settle, R. (1995). The survey research handbook. Chicago, Illinois: McGraw-Hill. Babbie, E. (1992). The practice of social research. Belmont, CA: Wadsworth. Balcı, A. (1990). Eğitim Yönetiminde Araştırma. A.Ü Eğitim Bilimleri Fakiltesince Düzenlenen Türkiye de Eğitim Araştırmalarının Durumu adlı panelde sunulan bildiri. Bryman, A. (2004). Social research today. M. Bulmer (Ed.). New York, NY: Routledge. Check, J. & Schutt, R. K. (2012). Research methods in education. Boston: Sage Publications. Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. California: Sage Publications. Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. Boston: Pearson Education. Fontana, A., & Prokos, A. H. (2007). The interview: From formal to postmodern. California: Left Coast Press. Fowler, F. (1993). Survey research methods. Newbury Park, California: Sage Publications. Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2009). How to design and evaluate research in education. New York, NY: McGraw-Hill. Iarossi, G. (2006). The power of survey design. Washington, DC: The World Bank. 8

9 Kelley, K., Clark, B., Brown, V., & Sitzia, J. (2003). Good practice in the conduct and reporting of survey research, International Journal for Quality in Health Care, 15(3), Kolb, B. M. (2008). Marketing research for non-profit, community and creative organization. Boston: Butterworth-Heinemann Kuhn, G. (2011). 7 Common Pitfalls When Managing a Survey Marketing in Syracuse, NY. Research & Marketing Strategies [online]. Alıntı: Lynn, P. (2009). Methodology of longitudinal surveys. The UK: John Wiley & Sons, Inc. Neuman, W. L. (2000). Social research methods: Qualitative and quantitative approaches. Boston: Allyn & Bacon. Punch, K. F. (2003). Survey research: The basics. London: Sage Publication. Smartt, C., & Ferreira, S. (2013). Applying systems engineering to survey research, Procedia Computer Science, 16, Snijkers, G., Haraldsen, G., Jones, J., & Willimack, D. K. (2013). Designing and conducting business surveys. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. Vogt, W. P., Gardner, D. C., & Haeffele, L. M. (2012). When to use what research design. New York/London: The Guilford Press. 9