Soma Maden Ocaklar Tarihinde Atatürk ve Devlet Madencili i

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Soma Maden Ocaklar Tarihinde Atatürk ve Devlet Madencili i"

Mehmet Yıldızeli
6 yıl önce
İzleme sayısı:

! Unutmak hanettir Otopsi Cengiz Özak nc Soma Maden Ocaklar Tarihinde Atatürk ve Devlet Madencili i Soma daki kömürün türü; linyit... ngilizler buna (Brown Coal) kahverengi kömür de diyorlar.

Demiryolu dolay nda büyük linyit kömürü yataklar bulundu unu dünyaya duyurmufltu.

1 ! Unutmak hanettir Otopsi Cengiz Özak nc Soma Maden Ocaklar Tarihinde Atatürk ve Devlet Madencili i Soma daki kömürün türü; linyit... ngilizler buna (Brown Coal) kahverengi kömür de diyorlar. Avrupa da ilk kez 1850 lerde Almanya da yak t olarak kullan lan([i]) linyit kömürü, Anadolu da ilk kez te Soma da bulunmufl ve 1865 te The Popular Science Review dergisi zmir-ayd n Demiryolu dolay nda büyük linyit kömürü yataklar bulundu unu dünyaya duyurmufltu.([ii]) Osmanl Devleti, 1860 l y llarda Soma da bulunan linyit madeninin iflletme ayr cal n 1914 de dek yerli, yabanc bir çok giriflimciye verdi.([iii]) Alman Musevilerinden Yerbilimci Prof. Alfred Israel Philippson, 1900 y l nda Soma n n T rhala köyünde bulunan linyiti incelemiflti.[iv] Frans z Regei Generale Company nin

2 The Popular Science Review dergisinin 1865 say s nda yay mlanan Türkiye de Linyit bafll kl haber. larda yap m na bafllad zmir-manisa, Manisa-Band rma demiryolu hatt 1912 de Soma ya uzand nda, Almanya n n gözü çoktan Soma ve T rhala linyitlerine dikilmifl durumdayd. Osmanl Devleti, Soma maden oca n n iflletme ayr cal n 1913 te Ahmet Rag b ve Cineris Bey ortakl - na; Soma n n T rhala köyünde bulunan linyit madenini iflletme ayr cal - n da 1914 te 99 y ll na Osman Efendi ve ortaklar na vermiflti.([v]) Ancak, I. Dünya Savafl patlay p, Osmanl mparatorlu u, Kas m 1914 te resmen Almanya n n yan nda savafla girince; Alman subaylar, Anadolu da, Alman Genelkurmay na ba l Harp Kömür Merkezi kuracaklar ve bütün kömür madeni ocaklar m z, Alman subaylar n n buyru u alt na girecekti. 18 Bu ba lamda, askerlerimiz, Alman subaylar n n buyru u alt nda, Soma madeninde çal flt r lm fl; ç kart lan linyit kömürü, cepheye asker, silah ve cephane tafl yan trenlerde yak t olarak kullan lm flt. Savafl yenilgiyle sonuçlan p Almanlar ülkemizi terkedince; bu kez de galip devletler, tilaf Devletleri Kömür Merkezi kurdular aras Alman Genelkurmay nca iflletilen madenlerimiz, aras galip devletlerin eline geçti. Zonguldak kömürleri gibi pek çok madenimizle birlikte Soma kömür madeni de Mondros B rak flmas uyar nca iflgalci Frans zlar a devredildi. Daha sonra, zmir ve Ege bölgesi, May s 1919 dan bafllayarak Yunan ordular nca iflgal edilince; Soma madeni de Yunan egemenli i alt na girecek ve burada ç kart lan linyit kömürü, 1922 ye dek zmir e asker ve cephane tafl may sürdüren iflgalcilerin gemilerinde yak t olarak kullan lacakt. 9 Eylül 1922 de Yunan Ordusu denize döküldükten sonrad r ki, Soma maden ocaklar, Türkiye nin ulusal varl na dönüflerek 1 Haziran 1923 te ktisat Bakanl na devredildi. ktisat Bakanl, Soma madeninin iflletme hakk n, 1926 da 70 y l süreyle Faik

Soma Maden ninde çal flacak iflçilere duyuru. Cumhuriyet, 04.12.1933.

Yunus Nadi Bey, 1933 te Soma madeninde çal flan iflçilere, aileleriyle birlikte oturacaklar evler verecek ve evlerinde yakacaklar kömürü de ücretsiz olarak madenden karfl layacakt.

3 Soma Maden ninde çal flacak iflçilere duyuru. Cumhuriyet, Sabri-Nuri Aziz ortakl na verecek; ancak onlar devletin arad koflullar yerine getirememifl olmal ki, iflletme, 1 Kas m 1929 da, Yunus Nadi Bey e devredilecekti. Yunus Nadi Bey, 1933 te Soma madeninde çal flan iflçilere, aileleriyle birlikte oturacaklar evler verecek ve evlerinde yakacaklar kömürü de ücretsiz olarak madenden karfl layacakt. Haziran 1934 te Atatürk ve ran fiah, trenle Soma ya da u rad - lar. Soma bafltan bafla Türk ve ran bayraklar yla donat lm flt. Ertesi y l, 1935 te, Atatürk, maden ocaklar nda üretimin en ileri teknikle gerçeklefltirilmesi ve iflçilerin daha güvenli ve daha sa l kl koflullarda çal flabilmelerini sa lamak amac yla; bütün maden iflletmelerinin devletlefltirilmesine karar vermifl; ve bunu gerçeklefltirmek üzere, 1935 te Etibank kurmufltu. Atatürk, 1937 y l TBMM aç fl konuflmas nda Türkiye de devlet madencili i, milli kalk nma hareketiyle yak ndan alakal, mühim mevzulardan biridir... Elde bulunan madenlerin en mühimleri için üç y ll k bir plan yap lmal d r. diyecek; ve ayn y l, bütün maden iflletmelerinde oldu u gibi, Soma maden oca nda da devrim niteli inde yenilikler yap lacakt. Soma da yap lanlar bas nda flöyle duyurulmufltu: ( ) Soma Kömür Madeni nde Yap lan Yenilikler. / Bütün Tesisat Atatürk ve ran fiah n n Soma y ziyaret haberi. Cumhuriyet,

Etibank n Atatürk imzas yla kurulufl belgesi. 20 Atatürk döneminde Soma Kömür Madeni ninde yap lan yenilikler haberi. Cumhuriyet, 05.07.1937 Elektrikle flleme e Bafll yor.

Geçen y l elektrikle iflliyen fennî kazma makineleri getirilmiflti.

4 Etibank n Atatürk imzas yla kurulufl belgesi. 20 Atatürk döneminde Soma Kömür Madeni ninde yap lan yenilikler haberi. Cumhuriyet, Elektrikle flleme e Bafll yor. / Yeniden Birçok Makineler Getirildi. Soma (Hususî muhabirimiz- den)- Soma kömür madenleri birkaç y ld r geliflmekte ve ilkellikten makineleflmeye do ru son h zla ilerlemektedir. Geçen y l elektrikle iflliyen fennî kazma makineleri getirilmiflti. Bu kazmalar, flimdi yeni yap lan 120 beygirlik bir elektrik makinesiyle iflletilecek, bütün ocaklar ve iflçi evleri elektrik tesisat yla ayd nlat Iacak, bütün ifllerde elektrik gücünden yararlan lacakt r. Almanya dan yeni bir mühendis de gelmek üzeredir. Madende yeniden birçok binalar ve yeni tesisat yap lm fl oldu undan, iflçiler yorucu ve tehlikeli ifllerden kurtulacak ve üretim artacakt r. Elektrik dairesi bu hafta içinde aç larak geceli gündüzlü iflleme e bafllayacakt r. Soma halk, ilçenin çok yetersiz olan elektrik durumundan dolay yeni seçilecek Belediye Reisi nin madenle anlaflarak ufak bir santralle uygun güç ve süre en ak m olan maden elektri inden Soma n n da yararlanmas dile indedir. Haberin foto raf alt yaz s flöyle: Soma kömür madeninden çeflitli izlenimler: Yukar da sa da yeni yap lan memur evleri, solda yeni getirilen elektrik motörü, altta madenin

uzaktan görünüflü ve havai hat. *** 1937 y l nda yap lan bu yeniliklerden sonra, Soma maden iflletmesi, Kas m 1939 da Etibank a devredilerek devletlefltirildi.

Örne in, 29 May s 1949 da Soma madeninde yang n ç km fl, iki iflçi ölmüfl, bir iflçi yaralanm fl; ve ayn gün, maden silosundan bir kamyon kaza yapm fl; flöför ölmüfl, muavini yaralanm flt ; kitlesel

.. BD HAZ RAN 2014 Atatürk ün 1937 konuflmas nda dünyaya duyurdu u Devlet Madencili i nin baflar s ; üzerinden on y l bile geçmeden ngiltere de örnek al nacak; ngiliz flçi Partisi nin ngiltere deki

5 uzaktan görünüflü ve havai hat. *** 1937 y l nda yap lan bu yeniliklerden sonra, Soma maden iflletmesi, Kas m 1939 da Etibank a devredilerek devletlefltirildi. Devletçe iflletildi i y llar boyunca Soma madeninde ölümle sonuçlanan kaza say s çok azd. Örne in, 29 May s 1949 da Soma madeninde yang n ç km fl, iki iflçi ölmüfl, bir iflçi yaralanm fl; ve ayn gün, maden silosundan bir kamyon kaza yapm fl; flöför ölmüfl, muavini yaralanm flt ; kitlesel ölüm yoktu... BD HAZ RAN 2014 Atatürk ün 1937 konuflmas nda dünyaya duyurdu u Devlet Madencili i nin baflar s ; üzerinden on y l bile geçmeden ngiltere de örnek al nacak; ngiliz flçi Partisi nin ngiltere deki bütün kömür ocaklar n n ve kömür iflletmelerinin devletlefltirilmesi konulu yasa tasar - s, günü Avam Kamaras nda oylanacak, onaylanacak ve ngiltere de kömür madeni iflletmelerinin tümü -t pk on y l önce Atatürk ün Türkiye de yapt gibi- devletlefltirilecekti. ngiltere de, kömür ocaklar n n devletçe iflletilmeye bafllat lmas ndan sonra; kömür madenlerinde ölümlü kazalar yok denecek ölçüde azalacakt... Soma maden iflletmesinde kaza haberi. Cumhuriyet, ngiltere de tüm kömür madenlerinin devletlefltirildi i haberi- Cumhuriyet,

6 Uzun sözün k sas : flte 1930 lu y llar; Atatürk, Etibank; maden emekçilerimize verilen önem ve de er... flte Atatürk - ün unutulan sözü: Beni Unutmay n z... flte 13 May s 2014; yüre imizi da layan Soma Maden Facias ; resmi aç klamalara göre 301 can... Ve flte Karl Jaspers in unutulmaz sözü: Unutmak, ihanettir... cengizozakinci@butundunya.com.tr Kaynakça: [i] William Otto Henderson, The Rise of Germany Industrial Power, , sf. 59. [ii] Popular Science Review, 1865, volume IV., s [iii] Yrd. Doç. Dr. fierife Yorulmaz, Türkiye de Kömürün Keflfi ve Kömür flletme mtiyazlar, Türkiye 11. Kömür Kongresi Haziran 1998, Bart n-amasra, Bildiriler Kitab, sf. 291 vd. [iv] Alfred Israel Philippson, Reise und Forschungen im westlichen Kleinasien, I Petermanns Mitteilungen 167, Gotha 1910, s.68. [v] Yrd. Doç. Dr. fierife Yorulmaz, a.g.e, s. 291 vd. Dünyada Maden Kazalar 1375 tarihinden itibaren dünyada kayd tutulan maden kazalar ndan sadece 23 ündeki ölüm say s Soma dakinden fazlad r. Yani Soma 650 y ldan beri dünyada yaflanm fl en büyük 24. maden facias d r. Son 50 y lda dünyada 300 den fazla madencinin hayat n kaybetti i kaza say s 6 d r. Almanya daki son büyük maden kazas 1962 y l nda olmufl ve 299 kifli hayat n kaybetmifltir. Bu kazalar n da büyük ço unlu u yang ndan kömür madenlerdeki gaz patlamalar sonucunda gerçekleflmifltir.. Maden kazalar n n s kl kla görüldü ü Çin de, Hükümet 2005 y l nda madenlerde can güvenli ini iyilefltirme önlemleri için 360 milyon dolar harcam fl ve sadece Changun kömür 22 madeninde 16 yaflam odas yla 7 yer alt s na infla edilmifltir y l nda fiili de meydana gelen maden kazas nda yaflam odas na s nan 33 madenci yerin 700 metre alt nda 69 gün kald ktan sonra çeflitli ülkelerin teknik yard mlar ndan da yararlan larak sa olarak kurtar lm flt r. Günümüzde madencileri uzun süre ve etkili biçimde koruyacak gaz maskeleri üretilmifltir. Bu maskeleri internetten bile sat n almak mümkündür. Yeter ki, madencilerimizin can güvenli ine yeterince önem verilsin ve maske bafl na yaklafl k 250 dolarl k bir ödeme yap labilsin.

Benzer belgeler

Kan tl yoruz: Dersim de Zehirli Gaz Kullan lmad

OTOPS Cengiz Özak nc 1965 ten Günümüze DÜNYA DA VE TÜRK YE DE LK KEZ! İngiliz Devlet Arşivlerinden Gizli Belgelerle Kan tl yoruz: Dersim de Zehirli Gaz Kullan lmad Türkiye ye yöneltilen suçlama; özetle