Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 42, Mart 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 42, Mart 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Prof. Dr. Asude BİLGİN Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü asudebilgin@hotmail.com Fatih GÜNER Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Doktora Öğrencisi fatih_guner17@hotmail.com Yazar Jerry M. Burger KİTAP İNCELEME KİŞİLİK Öz Bu çalışmada, Jerry M. Burger in yazarı olduğu Kişilik adlı kitabın tanıtılması amaçlanmaktadır. İncelenen kitabın 2011 yılına ait sekizinci baskısı, 518 sayfadan oluşmakta ve kitapta 16 bölüm yer almaktadır. Kitabın dili İngilizcedir. Kitapta sırasıyla, Kişilik Nedir?, Kişiliği İnceleme Yöntemleri, Psikanalitik Yaklaşım: Freud un Teorisi, Uygulama ve Değerlendirme, Freud un Yaklaşımı: İlgili Araştırma, Psikanalitik Yaklaşım: Yeni Freudyen Teorisi, Uygulama ve Değerlendirme, Yeni Freudyen Teorisi: İlgili Araştırma, Özellik Yaklaşımı: Teori, Uygulama ve Değerlendirme, Özellik Yaklaşımı: İlgili Araştırma, Biyolojik Yaklaşım: Teori ve Uygulama, Biyolojik Yaklaşım: İlgili Araştırma, Hümanistik Yaklaşım: Teori ve Uygulama, Hümanistik Yaklaşım: İlgili Araştırma, Davranışsal-Sosyal Öğrenme Yaklaşımı: Teori, Uygulama ve Değerlendirme, Davranışsal-Sosyal Öğrenme Yaklaşımı: İlgili Araştırma, Bilişsel Yaklaşım: Teori ve Uygulama, Bilişsel Yaklaşım: İlgili Araştırma isimli bölümler yer almaktadır. Kitapta her bölümün sonunda, konu ile ilgili anahtar kavramlara ve medya kaynaklarına yer verilmektedir. Sonuç olarak kitabın, lisans ve lisansüstü derslerde yardımcı kaynak olarak kullanılabilecek nitelikte olduğunu söylemek mümkündür. Anahtar kelimeler: Kişilik, Kişilik Kuramları, Kitap İnceleme.

2 BOOK REVIEW PERSONALITY Abstract This study aims to introduce the book Personality by Jerry M. Burger. The book, which was analysed in this study, is the eighth edition of the book with 518 pages and 16 sections published in The sections are respectively as follows: What is Personality?, Personality Research Methods, The Psychoanalytic Approach: Freudian Theory, Application and Assessment, The Freduian Approach: Relevant Research, The Psychoanalytic Approach: Neo- Freudian Theory, Application And Assessment, The Neo-Freudian Theories: Relevant Research, The Trait Approach: Theory, Application and Assessment, The Trait Approach: Relevant Research, The Biological Approach: Theory, Application, The Biological Approach: Relevant Research, The Humanistic Approach: Theory, Application, The Humanistic Approach: Relevant Research, The Behavirol-Social Learning Approach: Theory, Application and Assessment, The Behavirol/ Social Learning Approach: Relevant Research, The Cognitive Approach: Theory, Application, The Cognitive Approach: Relevant Research. There are key concepts and media resources related to the subject at the end of each chapter of the book. In conclusion, the book can be used as an auxiliary resource in undergraduate and postgraduate courses. 510 Keywords: Personality, Theories of Personality, Book Review. GİRİŞ Kitapta ilk bölümden önce 19 sayfalık bir giriş bölümü yer almaktadır. Bu bölümde sırasıyla İçindekiler Bölümüne Yönelik Açıklamalar, İçindekiler, Önsöz ve Yazar Hakkında isimli başlıklar yer almaktadır. Kitabın sonunda Sözlük, Kaynakça, İsim Dizini ve Konu Dizini bulunmaktadır. Ayrıca kitabın arka kapağında ISBN numarasına yer verildiği görülmektedir. Önsöz kısmında yazar, kitabın sekizinci basımına kadar kademeli bir şekilde geliştirildiğini, ilk baskısından bu yana kitaba yeni konuların, yeni örneklerin ve yüzlerce kaynağın eklendiğini ifade etmektedir. Yazar Hakkında bölümünde, Jerry M. Burger in Santa Clara Üniversitesi nde profesör olarak görev yaptığı; kişilik, sosyal ve klinik anlayış ile ilgili çok sayıda makale ve kitap bölümü yazdığı belirtilmektedir. Bu bölümde, Kişilik ve Sosyal Psikoloji Bülteni yayın kurulu üyesi olan yazarın, Kişilik ve Sosyal Psikoloji Dergisi nin Kişilik Süreçleri ve Bireysel Farklılıklar isimli bölümünde editör yardımcılığı görevini de yürütmekte olduğu ifade edilmektedir. BİRİNCİ VE İKİNCİ BÖLÜM Kişilik Nedir? adlı birinci bölümde kişilik psikolojisinin insanlar arasındaki farklarla ilgilendiği ve kişiliğin tanımlamasında alanyazında ortak bir noktada buluşulamadığı dile getirilmektedir. Fakat bu bölümde, kişiliğin, tutarlı davranış kalıpları ve bireysel kaynaklı kişilerarası süreçler olarak tanımlanabileceği ifade edilmektedir.

3 Kişiliği İnceleme Yöntemleri adlı ikinci bölümde, kişilik psikologlarının bilimsel araştırmalarla kişilik süreçlerini inceledikleri ve bu araştırmaların büyük çoğunluğunda, teorilerden türetilen hipotezlerin test edildiği ifade edilmektedir. Ayrıca bu bölümde, kişilik araştırmacılarının çalışmalarında genellikle kişilik testlerini kullandıkları ve kişilik testlerinin kullanışlılığını belirlemek için de testlerin geçerlik ve güvenirliklerine kanıt aradıkları anlatılmaktadır. ÜÇÜNCÜ VE DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Psikanalitik Yaklaşım: Freud un Teorisi, Uygulama ve Değerlendirme adlı üçüncü bölümde, Psikanalitik Yaklaşıma ait topografik ve yapısal modeller, savunma mekanizmaları, psikoseksüel gelişim dönemleri ele alınmakta ve Freud un Teorisi nin güçlü ve zayıf yönleri irdelenmektedir. Frued un Teorisi nde, sağlıklı bir kişilik olan egonun, idin dürtülerini ve süperegonun taleplerini denetlediği ve bu süreci sonuçlandırmak için de egonun sıklıkla savunma mekanizmalarını kullandığı ifade edilmektedir. Freud un Yaklaşımı: İlgili Araştırma adlı dördüncü bölümde, Freud un yaklaşımı ile ilgili olan rüya yorumu, savunma mekanizmaları, karakter ve hipnoz konularına yer verilmektedir. Bu bölümde pek çok araştırmacı ve terapistin hipnozu, Freud un hipnoza yönelik görüşleri doğrultusunda açıkladıkları da ifade edilmektedir. BEŞİNCİ VE ALTINCI BÖLÜM Psikanalitik Yaklaşım: Yeni Freudyen Teorisi, Uygulama ve Değerlendirme adlı beşinci bölümde, Freud un Teorisi nin sınırlılıklarına, Yeni Freudyenler in güçlü yönlerine, Yeni Freudyenler e yönelik eleştirilere yer verilmektedir. Bu bölümde, Freud ile birlikte çalışan çok sayıdaki psikoloğun, kendi kişilik kuramlarını geliştirmek ve kendi psikoloji anlayışlarını oluşturmak için Viyana Grubu ndan ayrıldıkları ifade edilmektedir. Bu bölümde, Yeni Freudyenler olarak bilinen kuramcıların, Freud un kuramında yer alan kişiliğin ilk altı yılından sonraki değişimi tanımlamadaki başarısızlığı, içgüdüye verilen aşırı önemi ve insan doğasına ilişkin olumsuz bakışı gördükleri de ifade edilmektedir. Alfred Adler, Carl Jung, Erik Erikson ve Karen Horney bu bölümde ele alınmaktadır. Yeni Freudyen Teorisi: İlgili Araştırma adlı altıncı bölümde, kaygı ve kaygı ile başa çıkma stratejileri, psikanalitik görüş ve saldırganlık konuları ele alınırken yetişkin ilişkileri konusunda, yetişkinlerin duygusal bağlılıklarını açıklamak için Nesnel İlişkiler Kuramı ve Bağlanma Kuramı nın işe koşulduğu ifade edilmektedir. YEDİNCİ VE SEKİZİNCİ BÖLÜM Özellik Yaklaşımı: Teori, Uygulama ve Değerlendirme adlı yedinci bölümde, Özellik Yaklaşımı, başlıca özellik kuramcıları, faktör analizi, kişiliğin yapısına ilişkin incelemeler ve Büyük Beş ele alınmaktadır. Bu bölümde, özellik yaklaşımının, nispeten kararlı olan davranışlardaki bireysel farklılıkları tanımlayabileceği ve Gordon Allport un Özellik Yaklaşımı nın bilinen ilk kuramcısı olduğu ifade edilmektedir. Henry Murray ın da bu kuramsal çerçevede psikojenik ihtiyaçları, kişiliğin temel unsurları olarak tanımladığı ifade edilmektedir. Özellik Yaklaşımı: İlgili Araştırma adlı sekizinci bölümde, başarı motivasyonu, nefret ve sağlık, sosyal kaygı, duygu, iyimserlik ve kötümserlik konularının ele alındığı görülmektedir. Başarı motivasyonunun son yıllarda önemli bir çalışma konusu olduğu ve bu alandaki ilk çalış- 511

4 maların çoğunlukla, Henry Murray ın başarı ihtiyacı yüksek insanlarla ilgili açıklamalarına dayandırıldığı ifade edilmektedir. DOKUZUNCU VE ONUNCU BÖLÜM Biyolojik Yaklaşım: Teori ve Uygulama adlı dokuzuncu bölümde, Hans Eyseck in kişilik teorisi, mizaç, evrimsel kişilik psikolojisi, çocukların karakterleri ve okul, beynin elektriksel faaliyeti, beyin asimetrisi ele alınmaktadır. Hans Eysenck in biyolojik yaklaşımın ilk savunucularından olduğu ve kişiliği, içedönüklük-dışadönüklük, nörotizm ve psikotizm şeklinde üç ana boyuta ayırdığı ifade edilmektedir. Eysenck in kişilikteki farklılıkları, büyük ölçüde kalıtıma ve biyolojik farklılıklara dayandırdığı bu bölümde ifade edilmektedir. Bu bölümde, kişilik araştırmacılarının tanımladıkları genel kalıtımsal eğilimleri mizaç olarak adlandırdıkları, bu yaklaşımı benimseyen psikologların mizacın büyük ölçüde kalıtımsal olduğunu ifade ettikleri görülmektedir. Bu bölümde ayrıca kalıtımsal eğilimlerin yetişkin kişilik özelliklerine dönüşmesi için deneyimler yaşanmasının gerekliliği de bu bölümde ifade edilmektedir. Biyolojik Yaklaşım: İlgili Araştırma adlı onuncu bölümde, kişilik özelliklerinin kalıtımsal olduğuna yönelik açıklamalar ve dışadönüklük-içedönüklük, evrimsel kişilik teorisi, arkadaş seçimi ile ilgili konular yer almaktadır. ON BİRİNCİ VE ON İKİNCİ BÖLÜM Hümanistik Yaklaşım: Teori ve Uygulama adlı on birinci bölümde, hümanistik psikolojinin kökleri, Hümanistik Yaklaşım ın temel unsurları, motivasyon ve ihtiyaçlar hiyerarşisi, ideal deneyimin psikolojisi, kişi merkezli terapi ve iş memnuniyeti ile Hümanistik Yaklaşım ın q-sort (öncelik belirleme) analizi açıklanmaktadır. Bu bölümde, kişiliğe yönelik açıklamalar doğrultusunda Hümanistik yaklaşımın, insan doğasının psikanalitik ve davranışsal tanımlamalarındaki hoşnutsuzluğa karşı büyüdüğü; Hümanistik psikolojinin köklerinde Avrupalı varoluşçu felsefinin ve bazı Amerikalı psikologların çalışmaları olduğu ifade edilmektedir. Bu bölümde Hümanistik Yaklaşım ın önde gelen savunucularının Carl Rogers ve Abraham Maslow olduğu belirtilmektedir. Carl Rogers in tam işleyen kişi kavramını ortaya koyduğu ve bireyin yaşamdaki engellerle karşılaşılmadığı sürece mutluluk ve tatmine doğru ilerleyebileceği de bu bölümde ifade edilmektedir. Ayrıca bu bölümde, Abraham Maslow un İhtiyaçlar Hiyerarşisi de ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. 512 Hümanistik Yaklaşım: İlgili Araştırma adlı on ikinci bölümde de, kendini açma, yalnızlık ve özsaygı konuları irdelenmektedir. Hümanistik psikologların deneysel çalışmalardan kaçınmalarına rağmen görüşlerini sunmak ve desteklemek adına bazı incelemeler yaptıkları da bu bölümde ifade edilenler arasındadır. ON ÜÇÜNCÜ VE ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Davranışsal-Sosyal Öğrenme Yaklaşımı: Teori, Uygulama ve Değerlendirme bölümünde, davranışçılık, koşullandırmanın temel ilkeleri, sosyal öğrenme teorisi, sosyal bilişsel teori, davranış değiştirme, özyeterlik terapisi ve davranış gözlemleme yöntemleri ile ilgili açıklamalara yer verilmektedir. Bu bölümde, davranışçılığın, 1920 lerde John B. Watson tarafından ortaya koyulduğu ve davranışçılığın psikolojiyi, gözlemlenebilen davranışlara ilişkin çalışmalarla sınırladığı belirtilmektedir. Davranışsal-Sosyal Öğrenme Yaklaşımı: İlgili Araştırma adlı on dördüncü bölüm başlığı altında da, cinsiyet rollerindeki bireysel farklılıklar, saldırganlığın model alınması, öğrenilmiş

5 çaresizlik ve kontrol mekanizması yer almaktadır. Bu yaklaşım kapsamında, bireylerin doğumdan yaşanılan ana dek, toplumun uygun gördüğü cinsiyet rollerini üstlenmek için büyük sosyal baskılarla karşılaştıkları ifade edilmektedir. ON BEŞİNCİ VE ON ALTINCI BÖLÜM Bilişsel Yaklaşım: Teori ve Uygulama adlı on beşinci bölümünde, kişisel yapı kuramı, bilişsel kişilik değişkenleri, benliğin bilişsel temsilcileri, bilişsel psikoterapi, grid tekniği, rasyonel duygusal terapi şeklinde sıralanan kavram ve konular açıklanmaktadır. Bu bölümde, Bilişsel Yaklaşım ın kişiliği, bilginin işleyişi aracılığıyla oluşan tutarlı davranış kalıpları ile açıkladığı görülmektedir. Ayrıca George Kelly nin Kişisel Yapı Kuramı ile bu yaklaşımın ilk öncülerinden olduğu da bu bölümde ifade edilmektedir. Bu yaklaşımda psikologların kişiler arası işleyişi ve bireysel farklılıkları açıklamaya yardımcı olan bilişsel yapıları tanımladıkları görülmektedir. Örneğin, şemaların algılama, bilgi düzenleme ve bilgi depolama gibi süreçlere yardımcı yapılar olduğu bu bölümde anlatılmaktadır. Bilişsel Yaklaşım: İlgili Araştırma adlı son bölümde biliş ve saldırganlık, cinsiyet, hafıza, özkurgu, biliş ve depresyon konuları irdelenmektedir. Bilişsel yaklaşımın depresif düşünceleri önemli depresyon sebepleri olarak gördüğü ve depresif insanların bilgiyi işlemek için depresif şemaları kullandıkları bu başlık altında ifade edilmektedir. SONUÇ Kişilik (Personality) hakkında yazar, çok sayıdaki kişilik kuramlarını kolaylık sağlamak adına altı kategoride gruplandırdığını ifade etmektedir. Kitapta bu kategorilerin, Psikanalitik Kuram, Özellik Kuramı, Biyolojik Kuramı, Hümanistik Kuram, Davranışsal-Sosyal Kuram ve Bilişsel Kuram olduğu görülmektedir. Bu noktada yapılacak değerlendirmede kitabın, okuyucunun kişilik kuramlarını basit ve anlaşılır şekilde örgütlemesine katkıda bulunabileceği söylenebilir. Kitapta, kişilik yaklaşımlarının davranıştaki bireysel farklılıkları açıklamak için farklı noktalara odaklandıkları ifade edilirken diğer bir taraftan da insan kişiliğini anlamak için yaklaşımların birbirlerini tamamladıkları vurgulamaktadır. Kitaptaki konuların birbiri ile bağlantılı ve karşılaştırmalı olarak sunulması, yaklaşımların güçlü ve zayıf yönlerine bölüm sonlarında yer verilmesi, okuyucuya kuramlar arasında karşılaştırma yapma imkanı sağlayabilmektedir. Ayrıca başlıca kişilik kuramcılarına ve psikologlara ait biyografilerin kitapta sunulması, okuyucunun konulara yönelik ilgisini canlı tutabilmektedir. Eserin bu alandaki lisans ve lisansüstü derslerde yardımcı kaynak olarak kullanılabileceği söylenebilir. Kaynak: Burger, J. M. (2011). Personality (Eighth Ed.). Wadsworth: Cengage Learning. 513