Tarihten Damlalar Mümtaz dil

Transkript

1 Tarihten Damlalar Mümtaz dil SERÜVENC YAZARLARIN EN BÜYÜ Ü: Bu kadar çok içersen, çabuk ölürsün! Biliyorum dostum, ama a r ifl alkol iste ini art r yor. Romanlar nla konufluyorsun. Bunu bir kitab nda okumufltum. Hepsinde benzer fleyler var. Ama do ru, bu cümle Martin Eden roman ndan... 86

2 hicago Mezbahalar ad yla roman Türkçe ye çevrilen ünlü Amerikal yazar Upton Sinclair ile yine dünyan n serüvenci yazarlar aras nda en büyü ü say - lan Jack London iyi arkadaflt lar. London k rk yafl nda öldü. Sinclair ise neredeyse onun iki kat yaflad ve seksen yafl na do ru öldü. Jack London içkiye düflkündü. G das - na hiç dikkat etmezdi ve ne bulursa ve nerede bulursa yerdi. Sinclair ise tam bir ngiliz disiplinine sahipti. Asla içki içmez, sigara kullanmaz, kahve ve çay a z na sürmezdi. Et de yemezdi Upton Sinclair. Belki bu yüzden arkadafl ndan iki kat fazla yaflad, ama Jack London kadar renkli bir hayat da olmad. Acaba hangisi daha do rudur: Renkli ve k sa bir hayat m, uzun, sakin ve disiplinli bir hayat m? Upton Sinclair teorik bir sosyalistti. Sosyalizmin ilkelerinden haberdard ve onu eserlerinde yans tmay da biliyordu. Jack London ise alayl diye tabir etti imiz sosyalistlerdendi. Haks zl klar n hepsi onun için sosya- Jack London - Upton Sinclair lizm flemsiyesi alt na girecek kadar önemliydi. K sacas, London için sosyalizm, dünyadaki haks zl klar n ortadan kalkmas yla tan mlanabilirdi. Jack London un sosyalistli i daha çok iflçilerin durumundan kaynaklan yordu. Gezginci bir yazar oludu undan ve çocuklu undan orta yafla kadar de iflik ifllerde çal flt ndan, sosyalizm onun için bir yaflam biçimiydi. Sinclair in Chicago Mezbahalar roman sosyalizmin kuramsal yap tafllar n irdeleyerek kahramanlar n yans t rken, Jack London un Demir Ökçe roman haks zl a baflkald ran iflçilerin roman olarak kald. Roman sanat aç s ndan bak ld nda, Jack London, okur say s aç s ndan Sin- 87

3 clair in çok ötesindeydi. Her fleyden önce, Alaska buzullar nda s k fl p kalm fl bir adam n, yan nda o yörenin adam olmas na ra men nas l kurtuldu unu anlatmas bile Yanan Gün - fl roman n bafll bafl na bir hit yapm flt r. 9 mermisi vard r ve 9 sincap öldürmek zorundad r. Sanki roman bunun üzerine kurulmufl gibidir. Yeniden Kaliforniya ya dönmesi, paras n kapt rd adamdan intikam almas vb. giderek flehir roman na dönüfltü ünden, Yanan Gün fl roman ilk bölümüyle tam bir London roman d r. T pk uzun hikayeleri Beyaz Difl, Atefl Yakmak, Vahfletin Ça r s gibi... ack London, Martin Eden roman n yazmaya bafllad - nda, gerçekten romanda ad Ruth olarak geçen genç bir kad na afl k olmufltu. Ruth, t pk romanda oldu u gibi, London un okumas n ve bir meslek edinmesini istiyordu. Bu nedenle de sürekli onu okula gitmeye zorluyor, bunun için tüm cilvesini kullan yordu. Ancak London un örgün e itim ile aras hiç yoktu. Okulda da haylaz bir adam olarak sürekli sorun ç kart yor, olmad k fleylere itiraz ediyor, siyah diyenle, beyaz oldu u üzerine bahse girerek kavga ç kart yordu. Ruth da art k b km flt. Karnesi önüne gelip de, dil dersi 88 d fl nda tüm derslerinden çakm fl oldu unu görünce, son tehditini savurmakta da gecikmedi. London un buna yan t haz rd : Bir s n f, donanmaya benzer. Donanmada en h zl giden amiral gemisi, en yavafl giden mühimmat gemisine ayak uydurmak zorundad r. Yaln z giden h zl gider...

4 tan sonra, masa bafl ndan dünyay gezmenin de getirdi i rahatl kla, yazarlar bütünüyle felsefe ile bütünleflen düflünce biçimine yönelmifllerdir. 876 y l nda, San Francisco da dünyaya gelen Jack London, çok erken yafllarda okumaya bafllad. En büyük tutkusunun okumak ve bir flekilde dünyaya dolaflmak oldu u söylenir. Martin Eden roman ndaki sevgilisi Ruth, okumas için sürekli onu desteklemektedir, ama London örgün e itime kendini uyduramad için edebiyat dersi d fl nda tüm derslerinde baflar s zd r. Bu gerçek hayat nda da böyleydi. Serüvenci yazar Jack London Kore de bir Japon subay yla London un Ruth tan sonraki hayat alkol ve alt n maceralar yla doludur. Hiç alt n bulamad Alaska dan, onlarca yüzlerce öyküyle dönmüfltür. Gezginci yazarlar n en büyü ü olarak da edebiyat tarihinde yerini alm flt r. Genç yaflta ölümü ise, hâlâ tart flmal bir intihard r. Jack London, mücadeleci bir tipin en somut örne idir. Irwin Shaw, onun bir keresinde Çinli korsanlar n gemisine tek bafl na atlad n ve 9 Çinli korsan bertaraf etti ini söyler. Buna benzer bir y n dinamik öyküsü vard r London un ve yazd romanlarda mutlaka kendisinden söz etmektedir. Bugün art k Jack London gibi yazar kalmam flt r. Gezginci yazarlar n en sonuncusu say lan Andre Malraux 13 yafl ndayken ilk teknesini sat n al r ve tek bafl na denize aç lmaya bafllar. Macera ve serseri hayat bafllam flt r. Jack London un sosyalist fikirleri, bu serserilik günlerinde, yani iflsizler, serseriler aras nda geçirdi i günlerde olgunlaflt. 89

5 90 Çal flma koflullar n n a rl yüzünden bir çok uzvunu ve hayat n n önemli dönemlerini kaybeden insanlar London u etkiledi. Düzenin çarp kl - na ve iflçilerin bu düzeni de ifltirecek tek güç oldu una inanarak yeniden Oakland a döndü ve yeniden kendini kitap okumaya verdi. Sürekli çal fl yor, yaz yor ve kendini daha ileri düflüncelere haz rl yordu. Yüksek ö renimini tamamlamaya karar verdi ve bunun için Oakland lisesine yaz ld. Liseye yaz ld nda 19 yafl ndayd ve arkadafllar na uyum göstermekte zorluk çekiyordu. Bu y llarda çeflitli derneklerle ve sosyalist partiyle iliflkisi oldu. Tutuklanmalarla, kovuflturmalarla devam eden y llar birbirini izledi. Bir yandan da yaz lar na devam ediyordu. Art k yazd klar nda maceran n yan s ra insan n do a ve çevresiyle mücadelesi ana konuyu oluflturuyordu. Yazd klar n dergilere gönderiyor, ancak bir türlü kabul görmüyordu. Bunu Martin Eden roman nda ayr nt lar yla anlat r. Alaska da alt n aramaya gidip de, hiç alt n bulamadan döndü ü öyküsünü Yanan Gün fl roman nda baflka bir biçimde anlatt nda art k ünlü bir yazar olmufltu. Alaska da yaflad klar yazd klar için tükenmez bir kaynak oluflturuyordu: Atefl Yakmak, Vahfletin Ça r - s, Beyaz Difl vb. Dünya literatüründe sosyalist bir yazar olarak ün yapan Jack London asl n-da hem metafizik hem idealist felsefe hem de Marksist felsefeyi bir arada yaflatmaya u raflan bir yazard. Son roman Y ld zlar Korsan bütünüyle metafizik ve sosyalist düflüncenin birleflmesini amaçlad baflar - s z bir roman olarak tarihe geçti. arwin hayat nda çok önemli bir yer tutarken, Marks ve Nietzche çok etkiliyordu London u. Ama üçünü ayn kal pta eritecek bir yöntem bulam yordu bir türlü. Hem üstün insan diye bir varl a ulaflmak istiyor hem de sosyalist düflünceyi benimsiyordu. Bir anlamda nasyonal sosyalist yani Bu, London un yeterli bilgi donan m n n olmad fleklinde elefltirilmesine de neden olmufltur. Sonunda London, iflçi kesiminin en çok okudu u yazar durumuna geldi. Amerikan okurunun be endi i orta ve zengin s n f anlatan yazarlardan farkl bir üslup ve konu yaratmay baflarm flt. Fabrika iflçisi olsun, tar m iflçisi olsun, tayfas ndan, gazete da - t c s na kadar bütün iflçiler, Jack London u tekrar tekrar okurlar. Amerikan iflçi s n f n n bir numaral yazar haline gelmeyi baflarm flt. Jack London a dünya çap nda ün kazand ran ve sosyalist edebiyat n en ünlülerinden olan eseri Demir Ökçe de Marks n düflüncelerinden yararland. Ölümünden sonra, en iyi ve yekin roman n n, bir çeflit otobiyografi olan Martin Eden roman oldu u kabul edildi. Son sosyalist nitelikli roman Yanan Gün fl ise gerek serüven roman gerekse de mücadele roman olarak unutulmazlar aras na girdi. mumtazidil@butundunya.com.tr