Revizyon Açıklaması - Revize edildi - 2.2, 2.3, 2.5, 2.8, 2.9/1, 2.9/2, KAPSAM: Acil Servis, Klinikler, Yoğun Bakımlar, Kan Bankası

Transkript

1 TALİMATI Sayfa: 1/8 Revizyon Açıklaması Madde No - Revize edildi - 2.2, 2.3, 2.5, 2.8, 2.9/1, 2.9/2, 2.9/6, KAPSAM: Acil Servis, Klinikler, Yoğun Bakımlar, Kan Bankası Hazırlayan: Gülay YABA Kalite Yönetim Birimi Kontrol Funda BATMAZOĞLU Kalite Koordinatörü Onay Gülsemin ACIOĞLU Hastane Müdürü Onay Prof.Dr. Ziya BAYRAKTAROĞLU Transfüzyon Merkez Koordinatörü Onay Doç. Dr. Murat Taner GÜLŞEN Kalite Yönetim Temsilcisi Onay Prof.Dr. Metin KILINÇ Başhekim

2 1. TANIMLAR: GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ - KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ Doküman No: HYH-T15-P02 TALİMATI Sayfa: 2/ Massif transfüzyon: 100 ml/dk ya da her 3 dakikada 1 ünite kan transfüzyonu 1.2. Pore: Kan seti filtre deliklerinin büyüklüğü 1.3. Cross match: Kan transfüzyonlarından önce alıcı ve vericinin kanlarını karşılaştırarak kan grubu uyumunun kontrol edilmesi işlemi Wheezing: Hırıltılı solunum 1.5. DİK: Damar içi koagülasyon 1.6. Hemoglobinüri: İdrarla kan hücrelerinin atılması ya da görülmesi 1.7. Kontaminasyon: Kirli alan 1.8. Diürez: 24 saatte çıkan idrar 1.9. Lökositoz: Kan hücresi lökosit değerinin artması Unstabil: Stabil olmayan Sepsis: Bir mikrobun kanda vücut sıvılarında veya dokularda çoğalması sonucunda oluşan hastalık Dispne: Nefes darlığı, hastanın güçlükle nefes alıp vermesi Eritem: Deri alt kılcal damarların genişlemesine bağlı olarak derideki kızarmış alan Kriyopresipitat: Taze plazmanın soğuk presipitatı Anaflaksi: Ani gelişip bütün vücudu saran ürtiker, nefes darlığı, şok Fasial: Yüz sinirleri Flushing: Cilt kızarması, kanaması Diastolik: İki kalp atışı arasındaki en düşük basınç Letarji: Çok derin ve patolojik uyku hali 2. UYGULAMA: 2.1. Klinik doktoru hastanın kan ihtiyacını klinik değerlendirme yaparak belirler (hastada kanamanın olması, hemoglobin değerinin düşük olması, cerrahi operasyonun planlanması vs.) ve transfüzyon öncesinde hasta ve hasta yakınlarını, planlanan kan transfüzyonu hakkında bilgilendirerek Kan Ve Kan Bileşenleri Nakli İçin Bilgilendirilmiş Onam Formu nu imzalatır Klinik doktoru, Kan ve Kan Ürünü İstem Formu nu HBYS de doldurur ve numunenin hazırlanmasını sağlar Hastaya kan transfüzyonu hemen yapılacaksa klinik doktoru HBYS de Acil Olan bölümünü işaretler ve Kan Bankasından kanın teminini sağlar. Planlanmış ama acil olmayan transfüzyonlar için Transfüzyon Merkezi İşleyiş Prosedürü ne göre hareket edilir.

3 TALİMATI Sayfa: 3/ Hemşire, kan grubu ve cross match için hastadan kan örneği alır, kan bankasına gönderir. ( Bkz: Numune Alma ve Transfer Talimatı) 2.5. Klinik doktoru, kan transfüzyonunu HBYS de order formunda belirtir Hemşire, hasta ve yakınlarını kan transfüzyon işlemi sırasında ve sonrasında oluşabilecek reaksiyonlar açısından bilgilendirir; TRANSFÜZYONA BAĞLI REAKSİYONLAR 1. Deride kızarıklık, kaşıntı, ürtiker, eritem 2. Damar yolunda yanma hissi, 3. Solunum güçlüğü, 4. Göğüste ağrı, dispne, 5. Baş ağrısı, baş dönmesi, 6. Bulantı, kusma, 7. Nabızda taşikardi ya da düzensiz nabız, 8. Hipertansiyon ya da hipotansiyon 9. Halsizlik vs Kan transfüzyonu öncesi kontrol: Doktor ve Hemşire, kan bankasından gelen kan numunesi üzerindeki bilgileri ( Hasta ad-soyadı, cinsiyeti, yaşı, kan grubu, kanın ürün çeşidi, hacmi, son kullanma tarihi, numune numarası, ABO ve Rh grupları) barkot okuyucudan, hastaya sorarak, HBYS den ve hasta dosyasından sorgulayarak doğrular Transfüzyon tarih ve saatini kontrol eder ve numune uygunsa klinik doktoruna Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyonu İzlem Formu nu doldurup onaylatır. Uygun değilse kan bankası ile görüşerek kanı zaman kaybetmeden geri gönderir Transfüzyon işlemi: TRANSFÜZYON 1. Hemşire, işlem öncesi ve sonrası El Hijyeni ve Eldiven Kullanma Talimatı na göre elini yıkar. 2. Kan transfüzyonuna başlamadan hastanın vital bulguları alınır, Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyonu İzlem Formu na kaydedilir. 3. Transfüzyon öncesi kan ürünü hemoliz, partikül ve pıhtı açısından mutlaka gözle kontrol edilir. 4. Lökosit filtresi kullanılmayacaksa standart kan filtresi kullanılarak infüze edilir. 5. Transfüzyon için set takılmış kan ürünü her ne şartta olursa olsun kan dolabına geri alınmaz, kırmızı tıbbi atık kutusuna atılır. (Bkz: Atık Yönetim Talimatı)

4 TALİMATI Sayfa: 4/8 6. Hastanın vital bulguları transfüzyon işleminin ilk saatinde, ABO hemolitik reaksiyonu ve anaflaktik reaksiyon açısından izlenir. Vital bulgular ilk yarım saatte 15 dakikada bir, sonraki takipler ise yarım saatte bir alınarak Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyonu İzlem Formu na kaydedilir. 7. Tüm transfüzyon işlemi süresince gözlem devam eder. 8. Önemli: Kan torbalarına/ setine ilaç eklenmez ya da aynı damar yolundan inotrop ilaçlar ve serum fizyolojik dışında ilaç infüzyonu yapılmaz Kanın ısıtılması: Aşağıdaki durumlar hariç, kan torbası kesinlikle ısıtılmaz, kan bankasından geldiği şekilde transfüze edilir. KANIN ISITILMASI GEREKEN DURUMLAR 1. Yeni doğanda kan değişimi yapılırken, 2. Hastada hipotermi varsa, 3. Soğuk aglutinin varlığı olan hastalarda, 4. Massif transfüzyon işleminde Transfüzyon Hızı: 1. Reaksiyon görülmezse transfüzyonun ilk bir saati yavaş gönderilir. 2. Alıcının hemodinamik durumuna göre hız arttırılabilir. 3. Faktör vııı ve Faktör ıx ürünlerinde ise infüzyon kendi özel iğneleri ile yavaş bir şekilde intra venöz yoldan yavaş puşe yapılır. (Bkz: İlaç Hazırlama ve Uygulama Talimatı) 4. Trombosit konsantreleri bekletilmeden dakikada hastaya transfüzyon yapılır. 5. Tam kan veya eritrosit süspansiyonları kan bankasındaki soğutucudan çıktıktan sonraki 30 dakika içinde transfüzyona başlanır ve 4 saat içinde (ortam ısısı yüksek ise daha çabuk) uygulanır. 6. Taze Donmuş Plazma (TDP) ve Kriyopresipitat transfüzyonuna mümkün olan en kısa sürede başlanır, 20 dakika içinde uygulanır. 7. Transfüzyon hızını arttırmak için kan torbası üzerine basınç uygulama yöntemine hemolize yol açacağı için başvurulmaz Transfüzyon hızının yavaşlaması: 1. Kan torbasının yükseklik seviyesi arttırılır. 2. İntraketin büyüklüğü, özelliği ve uygunluğu kontrol edilir. Uygun değilse uygun intraket takılır. 3. Kan torbasında pıhtı var mı kontrol edilir, pıhtı varsa yeni kan istemi yapılır Kan transfüzyon filtreleri:

5 TALİMATI Sayfa: 5/ Tüm kan komponentleri mikroskobik pıhtı, hücresel artık ve istenmeyen partikülleri uzaklaştıran özel filtreler içeren transfüzyon setleri ile verilir Kriyopresipitat, trombosit ve taze donmuş plazma gibi kan ürünleri filtreli kan transfüzyon setleri ile verilir Faktör VIII ve IX içlerinde filtreli iğneleriyle hastaya uygulanır Standart kan transfüzyon filtre pore büyüklüğü mikrondur İntraketler: Rutin transfüzyon için 18 numara (yeşil) intraket veya 20 numara (pembe) intraket kullanılır Pediatrik transfüzyon için 22 nolu (mavi) intraket kullanılır Port iğnelerde ise mümkünse sarı port iğnesi kullanılır Hastada reaksiyon geliştiğinde; transfüzyon işlemi hemen durdurulur Kan / kan ürünü, kan seti damar yolundan çıkartılıp Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyonu İzlem Formu ile birlikte kan bankasına gönderilir ve hastaya serum fizyolojik solüsyon infuzyonu başlatılarak klinik doktoruna haber verilir Hastaya maske ile yüksek akımlı oksijen verilir Hemşire hastanın idrarında Hemoglobinüri olup olmadığını anlamak için idrar örneğini gözle kontrol eder, 24 saatlik idrar toplamaya başlar ve hastanın aldığı çıkardığı takibini yaparak Hasta Takip Formu na kaydeder Yara veya enjeksiyon yerlerinden kanama olup olmadığı kontrol edilir Transfüzyon komplikasyonları: Transfüzyonla geçen hastalıklar - Hepatit, HIV enfeksiyonu, Retroviral enfeksiyonlar, Cytomegalovirus (CMV),Spirochete enfeksiyonları, Parazitik enfeksiyonlar, Cruetzfeldt- Jacob hastalığı. Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu - Kan transfüzyonunun en ciddi komplikasyonudur. Ölüm görülebilir. - En çok ABO uyumsuzluğu ile karakterizedir. - Hemoliz intravasküler veya ekstravasküler olabilir. Her iki reaksiyon hemolitik transfüzyon epizodu esnasında görülebilir. - Ateş ve titreme en sık görülen hemolitik transfüzyon reaksiyonu bulgusudur. Bulantı, kusma, göğüs ağrısı, wheezing, nefes darlığı, yorgunluk belirtilerdir. - En ciddi komplikasyonlar; hipotansiyon, renal yetmezlik ve DİK.

6 TALİMATI Sayfa: 6/8 Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonunda acil tedavi Febril Non-Hemolitik transfüzyon reaksiyonu Alerjik transfüzyon reaksiyonları - Şuuru kapalı ve anestezi altındaki hastalarda akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu; cerrahi insizyon yerinden kanama veya hemoglobinüri ile karakterizedir. - Transfüzyon durdurulur. - İzotonik solüsyon ile damar yolu açık tutulur. - Reaksiyon kan bankasına bildirilir. - Hasta başında donör ve hasta bilgileri karşılaştırılır. - Semptomatik tedavi: hipotansiyon, kanama, akut tübüler nekroz ile mücadele edilir. - Laboratuvarda incelenmek üzere kan ve idrar örnekleri alınır. - Hemşire; transfüzyon reaksiyonunu hastanın dosyasına ve Hasta Takip Formu na kaydeder. - Trombosit süspansiyon transfüzyonları sonrası vücut ısısı artmadan üşüme ve titreme görülür. - Diastolik kan basıncında yükselme, baş ağrısı, titreme, üşüme, ateş yükselmesi ve lökositoz görülür. - Hastalar transfüzyonun sonlanmasına yakın veya bitiminden sonra reaksiyon gösterirler. - Bu reaksiyonlar trombosit, lökosit ve eritrositlere karşı olan alloantikorlar veya depolama sırasında oluşan sitokinler tarafından meydana gelir. - Tanı hemoliz bulgularının ekarte edilmesi ve klinik bulgularla konur. - Hafif reaksiyonlardır. Transfüzyon yapılan hastaların %1-3 de görülür. Ağır reaksiyonlar 1/ komponent transfüzyonunda görülür. - Ürtiker, kaşıntı ve ağır anaflaktik reaksiyonlar şeklinde görülebilir. - Ateş olmadan, donörün plazmasındaki bir protein ile alıcının serumundaki antikor arasındaki reaksiyon nedeni ile meydana gelir. - Laboratuvar bulgusu yoktur. - Kan ürünü değiştirilir ve Dr istemine göre hastaya Antihistaminik yapılır. (Bkz: Order Düzenleme ve Uygulama Talimatı) - Bu tür reaksiyonlar hemşire Hasta Takip Formuna,

7 TALİMATI Sayfa: 7/8 Anaflaktik transfüzyon reaksiyonları: Massif transfüzyon reaksiyonları Nonimmün Hemoliz Bakteriyal sepsis Gecikmiş kan transfüzyon komplikasyonları 3. İLGİLİ DOKÜMANLAR: 3.4. HYH-F02-P02 Hasta Takip Formu doktor hasta dosyasına kaydeder. Tekrarlayan veya ağır ürtikeryal reaksiyonlarda plazmanın uzaklaştırılması için yıkanmış kan komponentleri verilir. - IgA eksikliği olan hastalarda görülür. - Anaflaksi bulguları; göğüs ve sırt ağrısı, fasial ve vücudun üst kısmında flushing, yaygın ürtiker, kaşıntı, laringeal ve fasial ödem, bronkospazm, wheezing, dispne, hipotansiyon, bilinç kaybı, kusma, ishal. - Transfüzyon öncesi tanısal bir test yoktur. - Hastaya Dr istemine göre epinefrin tedavisi başlanır. - Tekrarlayan transfüzyonlarda eritrosit ve trombosit süspansiyonu yıkanmalıdır. - Kanama, Hipokalsemi, Hipokalemi, PH anormallikleri, Hipotermi, ARDS - İzotonik dışındaki solüsyonların, transfüzyon yapılan kana eklenmesi ile ozmotik veya mekanik stres sonucu hemoliz oluşabilir. Kanın aşırı ısıtılması veya infüzyon pompaları hemolize yol açabilir. - Transfüzyon ilişkili sepsis nadiren oluşur, fakat transfüzyonun önemli bir komplikasyonudur. - Eritrosit süspansiyonu ve trombositler bakteriyel kontaminasyona neden olabilirler. - Titreme, üşüme, bulantı, kusma, letarji, ateş ml kadar kanın infüzyonundan sonra görülür. - Hastalar karın, sırt ağrısı veya infüzyon yeri boyunca ağrıdan yakınabilirler. - Ateş ve hipotansiyonu takiben şok ve DİK gelişebilir. Transfüzyon durdurulur, kültür sonuçlarına göre klinik Dr u geniş spektrumlu antibiyotik tedavisini başlatır. - Hemolitik reaksiyonlar(ateş, anemi, sarılık), transfüzyondan 5 10 gün sonra ortaya çıkar. Genellikle tedavi gerektirmez HTRF-F14-P01 Kan ve Kan Ürünü İstem Formu (HBYS) 3.2. HYH-F01-T15-P02 Kan ve Kan Bileşenleri Nakli İçin Bilgilendirilmiş Onam Formu 3.3. HYH-F02-T15-P02 Kan Bileşeni Transfer ve Transfüzyonu İzlem Formu

8 TALİMATI Sayfa: 8/ HENF-T01-P01 El Hijyeni ve Eldiven Kullanım Talimatı 3.6. HENF-T06-P01 Atık Yönetimi Talimatı 3.7. HYH-T02-P02 Order Düzenleme ve Uygulama Talimatı 3.8. HYH-T03-P02 İlaç Hazırlama ve Uygulama Talimatı 3.9. HYH-T05-P02 Numune Alma ve Transfer Talimatı HTRF-P01 Transfüzyon Merkezi İşleyiş Prosedürü