Türkiye'de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Sıklığı Taraması: 5. Hipertansiyon ve Sigara içimi

Transkript

1 Türk KardiylDern Arş 19: , 1991 Türkiye'de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Sıklığı Taraması: 5 Hipertansiyn ve Sigara içimi (Türk Kardiylji Derneği ve T C Sağlık akanlığı Ortak Taraması) Prf Dr Altan ONAT, Prf Dr Mustafa ŞENOCAK, Dr Ender ÖRNEK, Dr Yavuz GÖZÜKARA, Prf Dr Günsel ŞURDUM-AVCI, Dr Yaşar KARAASLAN, Dr Ufuk ÖZIŞIK, Dr Mehmet işler, Veyis TAŞKIN, Dr Fehmi TAAK, Özden ÖZ, Prf Dr Remzi ÖZCAN ÖZET Türkiye'nin 59 yerleşim biriminde temsili örnekleme yöntemine uyularak 20 yaş ve üzerindeki 3689 kişide yapılan tararnada kan basıncı 3 dk ara ile iki defa standart biçimde ölçüldü ve rtalama değeri alındı 35 ila 64 yaşlarını dikkate alan yaş standardizasynu ile rtalama kan basıncı erkekle mmhg, kadında mmhg bulundu Kan basıncı sistlik 2:160 mmhg veveya diastlik 2:95 mmhg lan ve antihipertansif tedavi ile nrmal tansiyna sahip kişiler hipertansiynlu larak tanımlandı una göre erkeklerin % ll'i, kadınların % 165'u hipertansiynlu sayıldı Elli yaş ve üzerinde bu ranlar erkekte % 26, kadında %40 idi Uluslararası karşılaştırmada Türk erkeğinin tansiyn_ riski ldukça sınırlı iken, kadının riski rta yükseklikte göründü unun da başlıca etkeni kadınlarımızın şişmanlığa eğ ilimi idi Şehir ve kırsal kesimde turanlar arasında kan basıncı bakımından anlamlı fark bulunmadı Erişkin Türk erkeklerinin yarısı günde 10 adetten fazla, nda biri de 1-1 O adet lmak üzere sigara tüketmekteydi Kadınlarımızın % Tsi günde 10'dan fazla, % 12'si de günde 1-10 sigara içmekteydi Kadınlar kırsal kesimde anlamlı biçimde az sigara kullandığı halde, yaşındaki her üç şehirli kadından biri sigara alışkanlığına sahipti Uluslararası karşılaştırmada Türk erkeklerinin sigara kaynaklı riski yüksek sayıldı Alındığı tarih: 6 Şubat ı 99 ı Hipertansiyn ve sigara içimi atersklertik hastalıkların insidansının artışıyla çk güçlü ve sabit bir krelasyn göstermekte ve hastalık riskinin artışında iki majör etkeni meydana getirmektedir :rürk halkında bu etkenierin durumu daha önceki birkaç araştırmanın (ı) knusunu luşturmuşsa da, ülkemiz geneli için geçerli sayılabilecek snuçlara varılamamıştır Gerçek örneklem yönteminin kullanıldığı Türkiye'de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Sıklığı (TEKHARF) çalı şmasınd a elde edilen kan basıncı ve sigara içimine ilişkin veri1er bu yazıda açıklanmaktadır KİŞİLER ve YÖNTEM Taranan nüfus örneklerinin seç ımı, tarama ıçın hazırlık çalışmaları, anket frmu, veri işleme ve istatistiksel analizi "yöntemin tarifi" başlıklı ilk makalemizde < 2 ) sunulmuştur Kan basıncını iki kez turur pczisynda ve (lanaksız kılacak özgül bir durum lmadıkça) sağ klda ölçme knusunda itina edildi Sistlik ve diyastlik kan basınçları 5 dakika dinlenmeden snra ve iki ölçüm arasında en az 3 dakika kalacak şekilde Alman Ulusal Kan asıncı prgram ınca istenen tekniğe < 3 ) uygun larak ölçüldü Hipertansiyn sınırı larak Dünya Sağlık Örgütü'nün önerdiği biçimde sistlik kan basıncı 160 mmhg veveya diyastlik basıncı 95 mmhg üzerindeki ölçümler (4) kabul edildi Antihipertansu tedavi alıp da nrmtansif bulunanlar ayrıca kaydedildi Sigara içenler, günde 1-10 ve lo'dan çk lmak üzere, iki gruba ayrıldı 169

2 Türk KardiylDern Arş 19: , 1991 ULGULAR A Kan asıncı Türkiye'de erişkin nüfusta kırsal ve kentsel kesimlerde sistlik kan basıncı 160 mmhg veveya diyastlik kan basıncı 95 mmhg üzerinde lanlarla ilaçla nrmtansif bulunanlar Tabl l'de görülmektedir Türkiye'de erişkin erkeklerde hipertansiynlu ranı % ll bulundu u ran yaşla birlikte artmakta, 50'li yaşlardan snra % 28 dlayında bir platya ulaşmaktadır (Şekil 1) Kırsal kesimde bu yaşlardan snra hipertansiynlu ranı düşmekteyken, kentsel kesimde artmaya devam etmektedir 1079 şehir li erkeğin 118'i (% 109), 788 kırsal 87'si (% ll) hipertansif bulundu kesim erkeğinin Hiçbir yaş grubunda şehir ve kır erkeğinde hipertansiynlu ranında anlamlı fark saptanmadı l Erkek D Kadın prevalaann~s _:%~--~ ::;::::==:;:==~--,----, 60r 50~---r---1--~---t---t~ 40~--~-~--~---+-~1+_, 30~--r--~----;--i 20~--r--~r t--::::=+ ı-----ı--l ~70 Yaş Grupları Şekil 1 Türkiye'de hipertansiynlu kişilerin cinsiyet ve yaş gruplanna göre sıklık ranı Taramadaki tansiyn ölçümlerinde hipertansiyn sınırını aşmış lan 185 erkeğin 31 'i (% 1 7) yalnız sistlik, 84'ü (% 45) yalnı z diyastlik ve 70'i (% 37) hem sistlik hem diastlik kan basıncı yüksekliğine sahipti Yalnız sistlik, yalnız diyastlik ve her iki safhada hipertansiynlu ranı erkeklerde yaş gruplarında şu ranları sergiliyrdu (tplam 1321 kişi içinde: % 01, % 34, % 09) Oysa 50 yaş ve üzerindeki yaşlarda anılan ranlar şu şekildeydi (tplam 546 kişi içinde: % 55,% 7 1, % 106) Diğer bir deyimle 50 yaşından önce hiperlansiyniularda diyastlik unsur ağır basarken, 50 yaşından itibaren sistlik kan basıncı yüksek li ğinin daha sık görüldüğü anlaşılmaktadır Hipertansiynlu erkeklerin bölgelerdeki s ıklığına bakıldığında (Tabl 2) Marmara ve Karadeniz bölgelerinde en yüksek ranlar(% 141 ve% 136), İç Anadlu ve Dğu Anadlu bölgelerinde en düşük ranlar(% 6 ve% 71) bulundu Erişkin erkeklerin rtalama kan basıncı değerleri Tabl 3'de görülmektedir Diyastlik kan basıncı yaşla birlikte artarken, 70 yaşından snra azalmaktadır (Şekil 2) Kentlerde yaşayanların kırsal kesimdekilere göre 50 yaşından snra daha yüksek rtalama sistlik ve diyastlik basınç değerlerine sahip lduğu görülmektedir (Tabl 4) Tabl ı Türkiye'de kırsal ve kentsel kesimlerde hipertansiyn lu kişilerin cinsiyet ve yaş gr uplarına göre dağılımı (A= kan basıncı ~ 160 mmhg veveya ~ 95 mmhg; = ilaçla nrmcansit) Tplam yaş yaş yaş yaş yaş ~ 70 yaş n % n % n % n % n % n % n % Kent erkeka lll " kadına Kır erkek A kadın A rp ;nı Tplam erkek A i7 186: pı kadına, ı ı '' ~4 'J ~iii h Ib < li 1 rı :ı - (1

3 A Onat ve ark Risk Fakı örleri Sıklığı Taraması: 5 Hipertansiyn ve Sigara Içimi Tabl 2 Türkiye'de hipertansiynlu kişilerin cinsiyet, yaş grupları ve bölgelere göre d ağ ılımı Ya ş Grupları Tplam '?: 70 n n n 0 n O n O n n Erkek J Marmara Erkek E Kadın ~ & Kadın Erkek J Ege Erkek,E 0~7 56 Kadın ~ Kadın Erkek ~ Iç Anadlu Erkek E Kadın ~ Kadın Erkek J Akdeniz Erkek E Kadın ~ Kadın Erkek J Karadeniz Erkek E Kadın A Kadın Erkek J Dgu Anadlu Erkek E Kadın ~ Kadın ~ Erkek J Güneydgu Erkek E Anadlu Kadın J Kadın Erkek ~ Türkiye Erkek E Kadın ~ Kadın

4 Türk KardiylDern Arş 19: , 1991 mmhg!!1~1 ı---::ı' -7y 4 0:::;:::::::::-~ K J O- Kadın _]_ j 100 J - Erkek 90 ı s~ - y- ı-====r = ı - ı ~7 0 Yaş 165 n Şek il 2 Türk e rişkinlerinde rtalama sistlik ve diyastlik kan basıncı değerlerinin çeşitli yaş lardaki seyri Prevalans (%) 1 Erkek Cl Kadın Mar fge Iç Akd Kdz ~ QO Şek il 3 Türkiye'de 20 yaş ve üzerindeki erişkin lerde hipertansiynlu kişi sıklığın ın bölgelerimize göre dağıl ımı (Kdz: Karadeniz, Gdğ: Güneydğu Anadlu) Taranan 1820 erişkin kadının 300'ünde (% 165) hipertansiyn bulundu (Tabl 1) Ölçümlerde hipertansiyn sınırını aşmış lan 269 kadının 50'si (% 27) yalnı z sistlik, 90'ı (% 49) yalnız diyastlik ve 129'u (% 71) hem sistlik, hem de diyastlik kan basıncı yüksekliğine sahipti Yalnız sistlik, ya lnız diyastlik ve her iki safhada hipertansiynlu ranı kadın larda yaş gruplarında şu ranlardaydı (tplam 1286 kişi içinde: % 08, % 33, % 22) Oysa 50 yaşı ve üzerindeki yaşlarda anı lan ranlar ş u şekilde bulundu (tplam 584 kişi içinde: % 75, % 9, % 189) 1046 kentsel kesim kadının 164'ünde (% 157), 774 kırsal kesim kadının 1 36'sında (% 176) hipertansiyn bulundu (p>005) Hipertansiynlu kadınların ranı kentsel ve kırsal kesimde yaşla birlikte artmaktaydı ve tüm yaş gruplarında erkek hipertansiynlu ran larından faz layd ı (Şeki l1 ) ölgelerdeki hipertansiy~ltt kadınların ranları Tabl 2'de görülmektedir Karadeniz ve Dğu Anadlu bölgelerinde en yüksek ranlar (% 213 ve % 201) Akdeniz ve Güney Dğu Anadlu bölgelerinde en düşük ranlar(% 126 ve% 116) bulundu (Şekil 3) Türkiye'de erişkinlerde kan basıncın ın sistlik ~140, diyastlik ~90 mmhg bulunanların bölgelere göre dağılımı Tabl 5'de görülmektedir Anı lan erişkin lerin ranı kentlerde % 317, kırsal kesimde % 364, Türkiye genelinde ise % 337 bulunmuştur Sınırda hipertansiyn larak tanımlanan kesim dıştanır da, yalnız gerçek hipertansif kişiler dikkate a lınırsa (~16095 mmhg), Türkiye genelinde % 123'lük bir randan söz edilebilir Her iki tansiyn dilimi için en yüksek ranlar s ı rasıyla Karadeniz, Marmara ve Dğu Anadlu bölgelerinde elde edilmi ş tir Kadın l anmızd~ rtalama sistlik kan basıncı değerleri yaşla birlikte artmaktadrr (Tabl 3) Ortalama diyastlik kan basıncı kentli kad ın larda 50'1i yaş larda (87 mmhg), kırsal kesim kadınlarında 60' lı yaşlarda (86 mmhg), platya ulaşmaktadır (Tabl 4) Ortalama kan basınc ı değerl eri yaş grubu Tabl 3 Türkiye'de erişkinlerde rtalama kan basıncı değerlerinin yaşiara göre dağılımı Ya ş G r u p 1 a r ı yaş yaş yaş yaş yaş ~ 70 yaş n mmhg n mm l-ig_ n mmhg n mmhg n mm_l:ig_ n m ml-lg_ Erkek Kad ın Sistlik ± ± ± ± ± ± 241 Diastlik 721 ± ± ± ± ± ± 128 Sistlik ± ± 18! ± ± ± ± 297 Diastlik 705 ± ± ± ± ± ±

5 A Ona ve ark Risk Faktörleri Sıklığı Taraması: 5 Hiperlansiyn ve Sigara Içimi Tabl 4 Kentsel ve kırsal kesimlerde Türk er i şkinler inin rtalama kan basıncı değerlerinin y aş gruplarına göre dağılımı Ya ş Grupları yaş yaş 4~9yaş yaş yaş ~ 70 yaş n mmhg n mmhg n mmhg n mmhg n mm_tlg_ n mnı!i!ı_ Kent Sis t lik ± ~147 ± ± ± ~4909 ± ± 254 Erkek Diastlfk 722 ± ± ± ± ± ± 142 Kır Sistlik ± ± ± ± ± ± 207 Erkek Diastllk 719 ± ± ± ± ± ± 107 Kent Sistiik ± ~175 ± ± ± ± ± 281 kad ın Diastiik 704 ± ± ± ± ± ± 156 Kır Sistlik ± ± ± ± ± ± 312 Kadın 708 ± ± ± ± ± ± 142 Diastlik Prevaıans (%) Erkek 1!1 Kadın ~7 0 Yaş Grupla rı Şekil 4 Türk eriş kinle rinde yaş grupl arına göre sigara içenterin yüzdesi Prevalans% s 40 1 Erkek D Kad ı n Mar Iç Kdz Şekil S Cğrafi bölgelerimize göre Türk erişkin e rkek ve kadınl annda sigara içente rin sıklığ ı dışındaki yaşl arda kadınlarda erkeklerden daha fazladır ve yaşla birlikte fark, giderek artmaktadır Anamnezde hipertansiyn v arlı ğı bildirilen 134 kişinin ölçülen tansiyn nrmal çıkmı ş tı unların 83'ünde (% 22) ilaç tedavisi söz knusu değildi ve hipertansif sayılmadılar 51'i ( er i şkin ppulasynun % 14'ü) ilaçla tedavi sayesinde nrmtansif kişi kabul edildiler ve hipertansiynlll ki ş ilerin sayısına katıldılar Sigara içimi Türkiye'de kırsal ve kentsel kesimlerde sigara içen Ierin cinsiyet ve yaş gruplarına göre d ağılımı Tabl 6'da gösterilmektedir Yirmi yaş ve üzerindeki Türk erkeklerinin % 595'i sigara İçınektedir (günde 10 j adetten çk içenler % 487, günde 1-10 tane içenler % 10 7) Sigara içenlerin sıklığı, genç yaşlarda rta yaş grubuna göre, rta yaşlılarda ise yaşlı grubuna göre daha yüksekti (Şekil 4) Kentlerde yaşayan erkeklerin % 594'ü, kırsal kesimdekilerinse % 595'i sigara içmekteydi '(irmi-39 ve yaş gruplarında kırsa l kesim, di ğer yaş gruplarınd a ise kentsel kesim erkekleri daha fazla sigara tüketmekteydi Türkiye'de eri şkin erkeklerde sigara içenlerin bölgelerdeki ranları Tabl 7'de görülmektedir En yüksek ranlar Ege ve İç Anadlu bölgelerinde % 629 ve % 622, en düşük ise Dğu Anadlu bölgesinde% 515 bulundu (Ş ekil5) Tüm yaş gruplarında kırsal ve kentsel kesimlerde sigara içenlerin büyük çğ unluğ u günde 10 adetten çk sigara içiyrdu 173

6 Türk Kardiyl Dern Arş 19: , 1991 Tabl 5 T ürkiye'de deği ş ik cğ r a fi bölgelerde kan ba s ın c ı yüksek bulunanların ra nı ölgeler ~16095 ~14090 Şehir Kır n % n % n % n % Marmara ~ le Anadlu " Akdeniz Karadeniz Dğu Anadlu GDöu Anadlu Türkive Tabl 6 Türkiye'de kırsa l ve kentsel kesimlerde sigar a içenleri n cinsiyet ve y a ş g ru p l a rın a göre d ağ ılım ı (A= günde 1-10 sigara içimi; = g ünde > 10 sigara içimi) c 't:,; T plam yaş yaş y a ş yaş y aş ~ 70 yaş n % n n n n n n Kent erkek A 1065 ı ı ı lll kadına ı Kır erkek A ı 5 ı ı 7 ı kadın A ı ı Tplam erkeka j< ı kadın A ~~ ı 5 ı " E ' ~- 2{,- 33 rr rj ~7 ıt- j Tab ı J'<ı ' ' :J8 t 1 ı 1 8 b ö l ge ı?r e Türkiye'de er iş k i n erkeklerde sigara ı ç en erı n s ı k lı ğının yaş grubu ve d ağ ılımı (A= günde 1-10 sigara içimi; = günde > 10 sigara içimi) ölgesi Miktar Genel yaş yaş yaş SO S9 yaş yaş 2:70 yaş n Içen% n içen% n içen % iı içen% n içen% n Içen% n içen % Marmara A S S S Ege A S 1 36 S S S4 S12 S64 S Iç Anadlu A S S S9 17 4S 44 1S 133 S34 S Akdeniz A S S S3 S61 6S4 40 3S3 333 Karadeniz A S 48 12S S83 4S D~ u Anadalı A 169 S9 S S6 S6 6 s GOneyd~uA A S s TÜRKIYE A S S S09 S64 S S r

7 A Onal ve ark Risk Faktörleri Sıklığı Taraması: 5 Hiperlansiyn ve Sigara Içimi Tabl 8 Türkiye'de erişkin kadınlarda sigara içenlcrin sıklığının yaş grubu ve bölgelere göre dağılımı (A= günde 1-10 sigara içimi; = > 10 sigara içimi) ölgesi Miktar Genel yaş yaş n içen% n içen% n içen% Marmara A Ege A Iç Anadlu A Akdeniz A Karadeniz A D!ju Anadalı A Güneydlju A A TÜRKIYE A dl>7 Tabl 6'da görüldüğü üzere, 20 yaş ve üzerindeki Türk kadınlarının% 189'u sigara içmekteydi Sigara içimi artan yaşla birlikte giderek azalmakta ve bu azalma 50 yaşından itibaren daha belirgin lmaktadır ütün yaş gruplarında sigara içenlerin ranı erkeklerde kadınlardan çk fazlaydı (Şekil4 ) Kent kadınlarının % 259'u, kırsal kesimdekilerin% 94'ü sigara içmekteydi 70 yaş ve üzeri yaş grubu dışındaki tüm yaş gruplarında kentli kadınlar kırsal kesimdekilere göre çk daha fazla sigara içmekteydi Türk kadınlarında sigara içenlerin sıklığının yaş grubu ve bölgelere göre dağılımı Tabl 8'de gösterilmektedir Kadınlar arasında sigara içimi Marmara ve Akdeniz bölgelerinde en yüksek ranlarda(% 249 ve % 235), Güneydğu Anadlu bölgesinde en düşük randa (% 103) bulunmuştur Erkeklerin aksine kadınlarda günde 10'dan fazla sigara içenler, günde 1-10 arası içenlerden daha fazlaydı Tüm kadınların% 124'ü günde 1-10 adet, % 71'i günde 10 taneden çk sigara içmekteydi Sigara içen kadınlardaki daha az sigara içme (1-10 sigaragün) eğilimi kırsal ve kentsel kesimlerde tüm yaş gruplarında söz knusuydu, ancak Marmara ve Ege bölgelerinde yaş grubundaki kadınlarda günde IO'dan çk ve az sigara içenlerin ranlarının birbirine yaklaşt ığı dikkat çekti TARTIŞMA Kan basıncının erişkinlerimi zdek i genel durumu önce erkelerdeki yaş standardizasynlu rtalama değer, yaş yaş yaş ~70 yaş n içen i n içen% n içen% n içen% ( 7:L 3 t snra bunun hayat byu seyri ve nihayet, hipertansiynluların prevalansı bakımlarından sırasıyla irdelenecektir ilahare kadınlardaki durum ele alınacaktır Türk erkeğinin tansiyn durumu genelde ldukça iyidir Dünya Sağlık Teşkilatı'nın 35 ih't 64 yaşlarını dikkate alan standardizasynu uygulanınca, erk eğ imizde rtalama kan basıncı mmhg' dir MONICA çalışmasına katılan 44 merkezde bu değer mmhg lup rtanca merkezin kan basıncı mmhg idi (4)_ Orta yaşlardaki Türk erkeğinin kan basıncı şu halde anılan değerden 106 mmhg daha iyidir ve ikisi hariç, katılan merkezlerin hepsinden alçak bir basınç sergilemektedir u önemli bir sağ lık güvencesi sayılabilir Kan basıncının yaş gruplarındaki durumu İngiliz erkeğinden (5) rtalama 83-4 mmhg, İtalyan erkeğinden (6) 13!7-8 daha alçaktır (Şekil 6) Yalnız AD'de Minnesta'nın Rchester şehrinde turan erkeklerden 50 yaşını aşanlara (7) kıyasla yaklaşık 64-5 mmhg daha yüksektir Genel kabul gören hipertansiyn tanırnma giren, yani sistlik ~160, diyastlik basıncı ~95 mmhg ya da her ikisi yüksek bulunan veya tedavi sayesinde tansiynu nrmalleşen, erkeklerin ömeklemimizin bütünündeki ranı % ll'den ibaretti ERICA Prjesi'nde dikkate alınan yaş gruplar ı için yaş ayarlaması yapılınca bu ran % 186'yı bulmaktadır Oldukça düşük sayı la cak bu ran, Avrupa'nın atı ve Dğu ülke erkeklerinde % 24 dlayında, Güney kesiminde% 272, Kuzey kesiminde % 30 idi (8)_ 175

8 Türk Kardiy Dern Arş 19: , ! u 14!5 c: 140 Cl aı c: Cl ~ K - Cl) - - Cl 1115 va, r' Af' grupları Şekil 6 Çeşitli yaş gruplannda rtalama kan basıncının seyrinin Türklerde, İtalyan, İngiliz ve belirli Amerikalılarda karşılaştırılması Kesik çizgiler kadmlan, düz çizgiler erkekleri belirlemektedir UK= İngiltere, Rch= Rchester, Minnesta (AD) Kadmlanmızm kan basıncına ilişkin genel durum ferahlatıcı değildir yaş standardizasynlu rtalama basınç mmhg larak tesbit edildi u MONICA çalışmasına katılan merkezlerin rtanca değerine (13483 mmhg) neredeyse eşittir Tansiynun hayat byu seyrinde (Şekil 6) Türk kadınında rtalama kan bas ıncı İtalyan kadınından gerçi 7-8 mmhg alçak ise de (6), 40 yaşından itibaren İngiliz kadınından (S) 3-42 mmhg yüksek, hele Rchester şehri sakinlerinden mmhg daha yüksek bir düzeydedir (7) Hipertansiyn prevalansı yaşlarındaki kadınlarımızda% 242 idi u ran Avrupa'nın Kuzey ve atı ülke kadınlarında % 20 dlayında, Dğu kesiminde% 255, Güney kesiminde ise % 31 lduğuna (S) göre, Türk kadını hipertansiyn riski açısından Avrupa'da iyi pir knumdan ziyade, rta kesimde yer almaktadır Ankara Tıp Fakültesi'nce Ankara'nın iki semtinde 1971'de yap ılan taramadaki (l) veriler de kan basın- cını 30'1u yaşlardan itibaren kadında daha yüksek saptamıştır: örneğin, yaş grubunda rtalama sistlik bas ınç erkekte 128, kadında 144 mmhg larak Taramamızda aynı yaştaki bulgular karşılaştınlırsa, Ankara ile ilgili rtalama sistlik basınç düzeylerinin erkekte 4 mm, kadında 5 mmhg daha yüksek lduğu hesaplanabilir Türk kadınında tansiynun erkeğe kıyasla daha yüksek lmasında şişmanlığa eğ iliminin rlü şüphesiz büyüktür Kırk yaşını aşkın e rişkinlerimizi ele alırsak, kadınlar erkeklerden rtalama 3 kgm 2 daha yüksek beden kitle indeksine (9) ve mmhg daha yüksek kan basıncına sahiptir eden kitle indeksinde 3 birimlik fark, bulgularımıza göre 6335 mmhg kadar kan basınç farkına eşdeğer lup, gerçekteki farkın üçte ikisini açıklayabilmektedir Kan basıncı üzerine şehir hayatının etkisinin ülkemizde anlamlı lmadığı ylunda kanıt sağlanmıştır Ortalama sistlik veya diyastlik kan basıncı kentler ile kırsa l kesimde kadınlarda kayda değer bir fark arzetmemiş, erkeklerde de genelde anlamlı bir fark görülmemiştir Sadece 40 yaşını aşkın erkeklerde şehirde turanlarda rtalama 42 mmhg kadar daha yüksek bulunmuştur ölgelerimizden Karadeniz ve Marmara bölgeleri yüksek, Akdeniz, Ege ve İç Anadlu düşük hipertansiyn prevalans ı serg ilemişse de, farklar ldukça sınırlı kalmıştır Sigara içimi knusunda erişkin Türk erkeklerinin çğunun 60 yaşına kadar kırsal kesim ile kent ve de bölgeler arasında önemli farklar göstermeksizin sigara tükettiğine ili şk in izienim dğrulanmıştır una mukabil, şeh ird e yaşayan dört kadından birine karşı lık, kırsal kesimde 10 kadından biri günde bir veya daha fazla sigara içmekteydi aykan'ın 20 yıl önce Ankara'nın iki semtinde gerçekleştirdiği tararnaya (1) göre, 25 yaş ve üzerindeki 5624 erkek ve kadında 1860'ı (% 33l'i) sigara içmekteydi Taramarriızın aynı yaş ları kapsayan erişkinlerinde sigara tüketimi % 38 ranı ndaydı, di ğer bir deyimle, bu kıyaslama gösterge labilirse, sigara tüketimi halen % 15 ranında artm ış izlenimi elde edilmektedir MONICA prjesine giren merkezlerde yaşı er- 176

9 A Onat ve ark Risk Fakıörleri Sıklığı Tara1Ulsı: 5 Hipertansiyn ve Sigara Içimi keklerin % 'i ( rtanca değer % 382'si) sigara içmekteyken ( 4 ), aynı yaş grubundaki erkeklerimizin % 564'ü sigara tüketiyrdu, yani Avrupa genelinde yarı yarıya fazla tüketim tedbirsizl iğini sergiliyrdu İngiltere'de (İskçya dahil) yaşındaki erkekler arasında, pip ve pura içenler dahil, % 38'i tiryaki iken < 5 ), aynı yaşlardaki Türk erişkinlerin % 622'si tiryaki idi İtalyan erkekleri yaşlarında % 55 ranında sigara içtiği halde, aynı yaşlardaki erkeklerimizin % 63 ı 'i sigara alışkanlığına sahipti Üstelik sigara içen Türk erkeklerinin % 82'si günde 10 adetten fazla sigara tüketiyrdu Kadınlarımızdaki tüm risk faktörlerinden en yüz güldüreninin sigara lduğu söylenebilir MONICA prjesine giren merkezlerin verilerine göre, yaşlarındaki kadınların % 2ı 'i (% 3-50'si) sigara tükettiği ( 4 ) halde, bu yaşlardaki Türk kadınlannın % 133'ü tütün içmektedir Ellidkuz yaşına kadar İngiliz kadınlarının % 3 ı 'inin (5), İtalyan kadınlarının % 26'sının (6) sigara kullanmalarına karşılık, Türk kadınlarının % 214'ü sigara içiyrdu MONICA prjesi verilerinde içen kadınların günde içtiği sigara rtalama sayısı 5 iken, İtalya ve İngiltere'de bu ıo'un üstünde idi Oysa taramamııda sigara içen her 8 kadının beşi 10 veya daha az tütün kullanmakta idi u karşılaştırmalardaki iyimserlik nedenlerine rağmen, Türk kadının sigara içimi knusunda ileriye yönelik iki gelişme eğilimi, bir ölçüde kaygı verici labilir Şehirlerimizde turan yaşındaki kadınların hatırı sayılır bir bölümü (% 32'si) tütün alışkanlığına kapılmıştır Kentleşme artışının hala siırdüğü dönemimizde yeni kuşak kadınlarda sigara prevalansının yakın bir gelecekte hayli yüfselebileceğinden endişe edilebilir ölgelerarası dağılımda önemli farklar kaydedilmedi Ege, Akdeniz ve Marmara bölgelerinde rtanın az üzerinde, Dğu ve Güneydğu Anadİu'da rtan'ın az altında sigara tüketiı:ı prevalansına rastlandı Snuç larak, Türkiye'de kan basıncı açısından kadınların, sigara içimi bakımında da erkeklerin hayli yüksek risk taşıdıklarını, bu riski sınırlama veya azaltmaya yönelik halk eğitimi ile diğer önleyici ve tedavi edici tedbirlerin gecikmeden alınması gerektiğni vurgulamakla isabet vardır KAYNAKLAR 1 aykan N: Türkiye'de Kalp Hastalıkları Prevalansı Üzerine Çalışmalar, Ankara, Ankara Üniversitesi Yayını, Onat A, Şurdurn-Avcı G, Şencak M, Örnek E, Özcan R: Türkiye'de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Sıklığı Taraması: 1 Yönternin Tarifi Türk Kardiylji Derneği Arş 19:9, Hense HW, Stieber J: lutdruck ~ Messkurs GSE-MEDIS Institut, Heidelberg, The WHO MONICA Prject: Gegraphical variatin in the rnajr risk factrs f crnary heart disease in men and wmen aged years Wld Hlth Statist Quart 41:115-40, ı Mann JI, Lewis, Shepberd J, et al: ld lipid cncentratins and ther cardivascular risk factrs: distributin, prevalence and detectin in ritain r Med J 296:ı702, ı988 6 The Research Grup ATS-RF2 f the ltalian Natinal Research Cuncil: Distributin f sme risk factrs fr athersclersis in nine Italian ppulatin sarnples Arn J Epidernil 113:338, ı98ı 7 Phillips SJ, Wlıisnant JP, O'Falln WM, Hickrnan RD: A crnrnunity bld pressure survey; Rchester, Minnesta, ı 986 M ay Clin Prc 63:691, ı988 8 Larnın G (n behalf f WHO ERI CA Research Grup): The risk-rnap f Eurpe Ann Med 21:ı89, ı989 9 Onat A, Şencak M, Örnek E ve ark: TEKHARF: 6 Obesite ve Diyabet Türk Kardiylji Derneği ı9:ı78, ı 99ı DÜZELTME Dergimizin Mart sayısında Onat ve ark ca yayınlanan "TEKHARF: 4 Kanda Klesterl ve Trigliserid Düzeyleri" başlıklı makalede sayfa 90'daki Tabl 2'nin en sağındaki genel örneklemle ilgili rtalama klesterl değerleri yanlış basılmıştır Yandaki şekilde düzeltir, özür dileriz: Erkek, şehir Erkek, kırsal Kadın, Kadın, şehir kırsal ı728± ±40 ı 789±42 ı75 1±38 177