Hazret-i Hüdâyî Âsitânesi`nin Hazîresini Ziyâret

Transkript

1 Hazret-i Hüdâyî Âsitânesi`nin Hazîresini Ziyâret M C E M A L Ö Z T Ü R K Araflt rmac - Yazar Komfluluk dinimizce üzerinde durulan önemli konulardan birisidir Öyle ki, atasözü ve deyimlerimize dahi, ahretlik, ev alma komflu al, kötü komflu insan ev sahibi yapar gibi ifadeler oluflmas na sebeb olmufltur Hatta kabir komflulu unun da etkili olaca na dair gelen haberler ise slamiyet in Medine devrinden itibaren flehidlik ve flehir mezarl klar n n önemini art rm flt r diyebiliriz fiehidlik ve mezarl klar n bafl nda ise Ravza-i Mutahhara denilen Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)ìn ve Hz Ebubekir ve Hz Ömer (ra)ìn kabr-i flerifleri, Hz Hatice validemizin medfun bulunduklar Mekke`deki Cennetü l-mualla, ehl-i beytten ve ashabtan bir çok zat n medfun olduklar Medine deki Cennetü l-baki kabristanlar ile Hz Hamza (ra) n medfun oldu- u Uhud fiehidli i gelmektedir Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)ìn hayat nda bafllayan slam fetihleri ile ashab- kiram efendilerimiz (ra) gittikleri co rafyada ya flehid olarak veya vefat ederek gömülmeleriyle o beldelerde mezarl klar teflekkül etmeye bafllam flt r Keza tabiinden bafllayarak günümüze kadar hayatlar nda insanlarca örnek olarak tan nan kiflilerin kabirlerinin etraf kendilerini sevenler taraf ndan gömülmek istenilen bafll ca yerler olmufllard r stanbul un da 857/1453 tarihinde Fatih Sultan Mehmed taraf ndan fethedilmesinden sonra Fatih in hocalar ndan Akflemseddin hazretleri taraf ndan keflfedilerek bulunan Hz Halid bin Zeyd Eba Eyyube l-ensari(ra) n kabri etraf nda Eyyub Sultan kabristan ve daha sonra da Karacaahmed, Merkez Efendi ve Yahya Efendi kabristanlar insanlar n gömülmek istedikleri mezarl klar olmufllard r Cami ve tekkelerin banileri, genelde bu binalar n k ble cihetine defnedilerek hazirelerin oluflmas na sebeb olmufllard r Üsküdar da mevcud 92 cami ve 44 tekkenin hemen hepsinin ufak-büyük bir haziresi mevcuttur Yedisi asitane olan 441

2 1a fieyh Mustafa Efendi ( ) Bursal Mehmet Tahir bey k rkdört tekkenin ekserisinde az-çok kay plar sözkonusudur Kiminin binas y - k lm fl, haziresi kalabilmiflken, kiminin haziresinin yerinde dahi yeller esmektedir Tabi bu tabir eskilere aittir Günümüzde tafllar yok olan mezarlar n ve ne yaz k ki, ortadan kalkan türbelerin üzerine bir yolunu bulan hemen apartman yapabilmekte, bir k sm park, bir k sm baflka binalar olan mezarlar n yerinde insanlar yaflayabilmektedirler!!! Hz Hüdâyî den evvelki ve sonraki pirlerin kabirleri öncelikle türbe, etraflar ndaki arazinin imkan verdi i nisbette de mezarl k halini alm flt r Hz Hüdâyî Asitanesi, haziresiyle günümüze intikal edebilen tekkelerden biridir AZÎZ MAHMUD HÜDÂYÎ sempozyumu vesilesiyle Hz Hüdâyî Âsitânesi nde medfun ve mezar tafllar mevcud olan kiflilerden baz lar n tan tmak istedik Bizden evvel hazireler üzerine çal flan Cemaleddin Server Revnako lu (ö1968) ve Mehmed Mermi Haskan (ö2003?) burada rahmetle an yorum N Nermi Haskan haz rlad Yüzy llar Boyunca Üsküdar Tarihi nde Hz Hüdâyî Âsitânesi nin haziresinde ikiyüz kadar mezar n kimlere ait oldu unu kaydetmifltir Ama bunlar n pek az n n foto raflar n vermifl, mezartafl metinlerinin ise genelde k saca kimlere aid oldu unu belirtip, metni tam olarak vermemifltir Tebli imizi haz rlarken hazirenin tamam n gözden geçirdik ve tebli in hacmine göre bir seçme yapma a çal flt k Zira ikiyüz civar nda mezartafl n n okunmas ve foto raflanmas ancak kitapl k bir çal flma olabilir, diye düflündük Hz Hüdâyî türbesinde, Hz Hüdâyî den baflka ailesi medfunken hazirede Âsitânesi nde fleyhlik yapanlar, han m sultanlar, devlet ve ilim adamlar ile baz han mlar defnedilmifllerdir Dolay s yla toplumun her kesiminden insan n Hz Hüdâyî ye komflu olmak istedikleri anlafl lmaktad r Hz Hüdâyî Âsitânesi nde, Hz Hüdâyî türbesinden baflka Ehl-i cennet Mehmed Efendi, Kanuni Sultan Süleyman n n torunu ve Hz Hüdâyî nin efli Ayfle Sultan, IV Murad n torunu Fatma Han m Sultan, Sadrazam Halil Pafla, Civankap c Mehmed Pafla ve Lütfi A a türbeleri bulunmaktad r Sadrazam Rusçuklu Hasan Pafla ise sade bir kabirde yatmaktad r Osmanl fleyhülislamlar ndan Mehmed zzet 442

3 1b Mahmud Gülflen Efendi ( ) Efendiler de burada medfundur Âsitâne fleyhlerinin yirmidört tanesinin, ondört tanesi hazirede gömülüdür Ayr ca Türkiye Cumhuriyeti nin kurucusu Halaskârgâzî Mustafa Kemal Atatürk ün hocalar ndan ve Osmanl Müellifleri isimli eserin müellifi Bursal Mehmed Tahir Bey in ve son devrin meflhur fleyhlerinden Ünsi Hasan Efendi Tekkesi fleyhi, Kadiriyye den zzi Efendi nin de mezarlar buradad r Haziredeki mezartafllar n befl grupta tasnif ettik Bu gruplar, meflayih (fleyhler), ulemâ (âlimler), ricâl-i devlet (devlet adamlar ), han mlar, orijinal boyal tafllar ve hazireden baz görünümler Meflayih k sm nda, asitane postniflinlerinden Mustafa Efendi ve Mehmed Gülflen Efendi ile Ruflen Efendi nin torunu Mehmed fiemseddin Efendi ile türbedar ve asâdâr Kâmil Dede nin mezartafllar bulunmaktad r Ulema k sm nda, Ruflen Efendi nin o lu müderris Mehmed Ziyaeddin Efendi, Kazasker Arabzade Mehmed Amir Efendi, Dervifl Ali R za Efendi ve mam Abdullah Efendi nin mezartafllar bulunmaktad r Rical-i devlet (devlet adamlar ) k sm nda, Seyyid Mahmud Efendi, brahim Münir Beyefendi, Yaverandan Ali K rat Pafla, Müflir Manast rl brahim Pafla ve Kap c lar Kethüdas Osman Efendi nin mezartafllar yeralmaktad r Han mlar k sm nda da Fat ma fiems-i Nur Han m, Fat ma Edibe Han m, Aifle Behiye Han m, Feride Han m ile fierife Nefise Han m n mezartafllar vard r Orijinal boyal tafllar n ikisi bafl, ikisi ayak tafl d r Bu tafllar n boyal olmalar, zaman nda tafllar n boyand klar n göstermeleri bak m ndan bizce önemlidir Hazireden baz görünümler k sm nda ise, orijinal desenler yap lan tafllardan bir demet sunmak istedik NOT; son olarak vaktiyle haz rlad m bir raporu buraya kaydetmek istiyorum 1) stanbul un Karacaahmed Edirnekap Merkez Efendi Eyüb Sultan vs yerlerindeki câmi ve dergâhlar n n bir k sm nda hazîreler vard r 2) Sahâbe ve ni me l-ceyfl kabirlerinin bir k sm ta mir edilmifltir 443

4 1c Mehmed fiemseddin Efendi 444 3) 450 civâr ndaki dergâh n ancak 100 kadar n hazîresi kalabilmifltir (Dersaâdet Dergâhlar MÖzdamar) 4) stanbul Türbeler Müdürlü ü, kendisine ba l baz hazîrelerin envanterini haz rlam flt r 5) Fâtih Belediyesi, ilçesindeki 27 hazîrenin etraf n n duvar n çevirmifltir 6) Eyüb Belediyesinin hazîreleri, stanbul Belediyesi taraf ndan yapt r lm flt r 7) Vak flar Müdürlü ünün bünyesindeki, Târihi Mezar Tafllar n n Onar m Ekibi 1985 lerde la vedilmifl, bu ekipten iki kiflinin hayattan oldu u ö renilmifltir 8) smâil Fâz l Ayano lu nun, Vak flar Dergilerin deki makâleleri ve müdürlük arflivinde oldu u bilinen foto raflar ile bir çok kitap ve makâleler, stanbul Mezarl klar n muhtelif yönlerden tan tmaktad r 9) Kanaâtimizce ilgili eserler ve yap lm fl araflt rmalar toplanarak, yap lanlar ve yap lacaklar dikkatlice planlanmal d r (Bir misal olmak olmak üzere, Kültür Bakanl nca bast r lan; Mezar-Mezarl k Ve Mezar Tafllar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi, Ankara 1989 ) Haziredeki Mezar Tafllar n n Okunufllar ; 1) MEfiAY H (fieyhler) 1a)HU Hazret-i Hüdâyî kuddise sirruhu l-âli Asitane-i feyz-i afliyanelerinde Piraye-i makam- meflihat iken irtihal-i Dâr- cemâl eden kutb-u daire-i Velâyet evc-i ala-y keramet umdetü l- Vas lin piflüva-y ehl-i yakin

5 1d Mehmed Kâmil Efendi Mürflid-i âgah, ârif-i billah fleyh Mustafa Efendi hazretlerinin Ruh-i flerifiçün el-fatiha Sene 1188/1774 1b) HU Âsitane-i Hazret-i Pir Hüdâyî Kaddesallahu sirruhu l-ali Seccade-niflîni ve mülga Meclis-i meflayih reisi iken rtihal-i dâr- beka eden Es-seyyid efl-fleyh el-hac Mehmed Gülflen Efendi Ruhiçün r zaen lillahi teala El-fatiha Sene 1341/1923 1c) HÜVE L-BÂK Mudanyal zade merhum efl-fleyh Ruflen Efendizade fieyh Abdullah Efendi Mahdumu genc iken rtihal-i dar- beka eden Müderrisin-i kirâmdan Merhum ve ma furun leh Mehmed fiemseddin Efendi Ruhiçün el-fatiha Sene 1248/

6 2d Ali R zâ Efendi 1d) YA HU Kutbü l-ârifin gavsü l-vâs lin Es-seyyid efl-fleyh Azîz Mahmud Hüdâyî kuddise sirruh El-ali hazretleri dergah- flerifi türbedar Ve asadar merhum ve magfurun leh El-muhtac ila rahmet-i Rabbihi l-gafur El-hac Mehmed Kâmil Dede Efendi nin Ruh-i flerifi içün r zaen lillah el-fatiha Sene, 1296/1880 2) ULEMA (AL MLER) 2a) EL-BÂK HÜVALLAH Hazret-i Hüdâyî kuddise sirruhu l-aziz Hazretlerinin bendelerinden Merhum ve ma fur el-muhtâc ila Rahmet-i Rabbihi l-gafur, Sultan Selim Han Camii fierifi nde mam- evvel el-hac Abdullah Efendi, ruhiçün r zaenlillah El-fatiha, sene 1198/1783 2b) HÜVE L-HAYYÜ L-BÂK Âsitâne-i aliye-i Hazret-i Hüdâyî de Seccade-niflîn olan Mudanyal Zade fieyh Mehmed Ruflen Efendi Merhumun o lu Edirne Müderrisininden es-seyyid Mehmed 446

7 3a Seyid Mahmud Efendi Ziyaeddin Efendi nin ruhiçün Fatiha, sene 1233/1819 2c) HÜVE L-BÂK Fukara-y Tarikat- Aliyye-i Celvetiyye den Sab ka Rumeli Kazaskeri merhum Arabzade Mehmed Amir Efendi ruhiçün R zaenlillah el-fatiha Sene 1288/1874 2d) HÜVE L-HALLÂKU L-BÂK Sab ka müsteflar- meflihat- ulya Merhum ve ma furun leh Sudur-u a zamdan Kayserili El-hac haf z Dervifl Ali R za Efendi nin ruhiçün el-fatiha, sene 1318/1903 3) R CAL- DEVLET (DEVLET ADAMLARI) 3a) Merhum ve ma fur la rahmet-i Rabbihi l-gafur Es-seyyid Mahmud Efendi 447

8 4a fiems-i Nur han m Ruhiçün, el-fatiha Sene 1158/1744 3b) HÜVE L-HAYYÜ L-BÂK Tu ra Müderrisin-i kiramdan Nazif Efendi nin mahdumu Cennetmekan, merhum ve mebrur brahim Münir Beyefendi nin ruhiçün el-fatiha, sene 1230/1810 Yevm-i sebt, 12 flevval 3c) HÜVE L-BÂK Yaverân- Hazret-i fiehriyari ferikandan Ali K rat Pafla n n Ruhuna r zaenlillahi Teala, el-fatiha Sene 26/fievval/1320/1905 3d) Müfliran- A zam- Saltanat- Seniyyeden, Manast rl Gazi brahim Pafla n n ruh-i pakine fatiha Sene, 11/Safer/ Kanun- evvel/1335/

9 3i Mehmet Ârif Efendi 3e) HÜVE L-BÂK Hala Sivas valisi Vezir-i mükerrem Seyyid Ahmed Pafla Hazretlerinin Kap c lar Kethüdas, merhum ve ma fur el-muhtâc ila rahmet-i Rabbihi l-gafur es-seyyid el-hac Osman A a, ruhuna (el-fatiha, sene?) 4) HANIMLAR 4a) HÜVE L-BÂK Esbak Bahriye yoklamac s Merhum Raflid Efendi nin Halilesi ve hâlâ yoklama Kalemi müdiri Behaüddin Efendi nin validesi merhume Fat ma fiems-i Nur han m n ruhuna el-fatiha 1302/1886 4b) HÜVE L-HALLAKU L-BÂK Moravi merhum El-hac Medar Bey in Kerimesi merhume Ve ma furun leha El-hacce Fat ma Edibe han m n Ruhiçün el-fatiha Sene fi 11 Muharrem 1252/

10 4c) HÜVE L-BÂK Mevali-i fihamdan Rusçuklu Hasan Pafla Zade es-seyyid Ahmed Haydar Beyefendi nin halilesi Merhume ve ma furun leha Aifle Behiye han m, ruhiçün el-fatiha Sene 1248/1828 4d) ALLAH Bu cihan ba na geldim bir mürüvvet görmedim Derdime derman arad m bir devas n bulmad m Âhile zar k larak gençli ime doymad m Çün ecel peymanesi dolmufl murad m almad m Merhum devletlu Sar m Pafla hazretlerinin Ahretli i merhume Feride han m ruhuna Fatiha Sene 1276/ 4e) HU Hazret-i Hüdâyî kuddise sirruh Hazretlerinin nesl-i pakinden Tarik- Bedeviyeden muhibb-i-afl k- Sad k iken cezbe haliyle Makber-i Kübra ziyaretleriyle olub Vas l- murad- Hak olan,mekteb-i dadiye Miralay Ali Bey in Zevcesi merhume fierife Nefise Dervifle han m n ruhiçün Fatiha 29 Ramazan