TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA EYUPSULTAN SEMPOZYUMU VII TEBLİGLER

Transkript

1 EYÜPSULTAN SEMPOZYUMU VII TARİHİ, KÜLTÜRÜ VE SANATIYLA EYUPSULTAN SEMPOZYUMU VII TEBLİGLER Dem. No: Tas. No: EYÜP BELEDİYESİ KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜGÜ TEL: (0.212) FAX: (0.212) e.mail: 3

2 EYÜPSULTAN SEMPOZYUMU V I I EYÜP BELEDİYESİ KÜLTÜR YAYINLARI 21 GENEL YÖNETİM OSMAN SAK YAYIN SORUMLUSU İRFAN ÇALIŞAN KAPAK VE SAYFA TASARIMI İLGİ TANITIM FİLM EKOL GRAFİK BASK! ELİT MA TBAACILIK BASILDIGI YER İSTANBUL BASK! TARİHİ ARALIK 2003 ISBN Eyüpsultan Sempozyumu kitabında kullmıılan, tebliğ sahibine ait olanlar dışındaki görselmalzemeler Eyüp Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü arşivine aittir. Kitaptaki tüm yazılarm ve görselmalzemelerin yayın hakkı Eyüp Belediyesi'ne aittir. Bir başka yerde izinsiz olarak yayııılaııamaz ve kullanılamaz. 2

3 KLAS K ÇA OSMANLI STANBUL UNDA NAKfiBEND L K: EYÜP TE BABA HAYDAR ÖRNE Haflim fiahin 1978 y l nda Bolu nun Göynük ilçesine ba l Pelitçik Köyü nde do du y l nda Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü nden mezun oldu y l nda Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dal nda Yüksek Lisans a bafllad y l nda Osmanl Devleti nin Kurulufl Döneminde Abdalân- Rum ( ) adl yüksek lisans tezini tamamlad y l nda Marmara Üniversitesi Türkiyat Araflt rmalar Enstitüsü Ortaça Tarihi Bilim Dal nda doktora e itimine bafllad. Halen Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih bölümünde görev yapmaktad r. 414

4 lk ortaya ç kt klar dönemlerden itibaren tarikatlar n, dolay s yla da temsilcileri olan fleyhlerin toplum hayat nda çok önemli roller üstlendikleri bilinen bir gerçektir. slam dünyas nda bir çok tarikat, çok de iflik bölgelerde faaliyet imkan bulmufltur. Bu tarikatlar n önde gelenlerinden birisi, Nakflbendiyye tarikat d r. smini Buhara l Bahâeddin Nakflbend den (ö. 791/1389) alan ve silsilesini birinci halife Hz. Ebubekir e kadar dayand ran Nakflbendiyye (1) bafllang çta Orta Asya a rl kl faaliyet göstermekle beraber, Osmanl devletinin yükselme döneminde di- er tarikatlarla birlikte bu devlet içerisindeki yerini alm flt r. Tarikata ismini veren Bahaeddin Nakflbend, Sulan I. Murad ve Y ld r m Bayezid ile ayn dönemde yaflam fl olmas na ra men, bu dönemde ad geçen tarikat n Osmanl topraklar nda herhangi bir etkisinden söz edilemez. Bunun sebebi olarak Y ld r m Bayezid ile Timur aras ndaki rekabet gösterilebilir. Zira, Nakflbendi fleyhlerinin Timur ile yak n iliflki içerisinde olmalar Osmanl idaresinin bu tarikata herhangi bir flekilde ilgi duymamas - n n en büyük sebebi olarak düflünülebilir. Timur devletinde, Mirzalar ile fiii halk aras ndaki mücadelede Mirzalar n yan nda yer alan Nakflbendi fleyhleri, bu yak nl k neticesinde saraya kadar girebilmifller ve sultan ile çok yak n ba lar kurmufllard r. Nakflbendili in Osmanl Topraklar na Girifli Osmanl larla bafllang çta yak nl k arz etmeyen iliflkiler, stanbul un fethinin arefesinde ve özellikle de fetih sonras nda Fatih Sultan Mehmed in pek çok ilim ve din adam n Osmanl ülkesine davet etti i dönemde farkl bir boyuta girmifltir. Bu dönemde, Taflkent civar nda yaflayan Ubeydullah Ahrar (2), Anadolu ya gönderdi i halifeleri vas tas yla tarikat n Osmanl topraklar na girmesini sa lam flt r. Özellikle Timur un torunu Ebu Said Han üzerinde büyük tesiri oldu u bilinen (3) Ahrar n, kafirlere karfl bir mücadele s ras nda Sultan Mehmed Han a yard ma gitti i ne dair bir menk be (4) bu tarikata s k bir flekilde ba l olan yazar Abdurrahman Cami nin yürekten inand bir olgudur. Ancak, Ubeydullah Ahrar n Ebu Said in saray ndaki etkin konumunu b rakarak pek de iyi tan mad Os Resim 1; Baba Haydar Tekkesi Resim 2; Baba Haydar n haziresi (Foto raf: H. fiahin) (1) Nakflbendiyye tarikat ve Bahaeddin Nakflbend hakk nda bkz.: Hüseyin Vassaf, Sefine-i Evliya, II, haz.: A. Y lmaz-m. Akkufl, stanbul 1999, s ; Hamid Algar, The Naqshbandi Order: A Preliminary Survey of Its History and Significance, Stvdia Islamica, XLIV, (1977), ss ; Necdet Tosun, Bahâeddin Nakflbend, Hayat, Görüflleri, Tarikat, stanbul (2) Hamid Algar, Ahrar, The Encyclopaedia of Islam, s (3) Hamid Algar, The Naqshbandi Order, s ; Jo-Ann Gross, Bir fieyhin Çok Yönlü Rolleri ve Sezgileri: Siyasi ve Dini Otoritenin Sembolik fadeleri Tasavvuf, I/2 (Aral k 1999), ss (4) Abdurrahman Câmi, Nefahatü l-üns, Terc: Lamii Çelebi, Haz.: S. Uluda -M. Kara, stanbul 1995, s ; H. Algar, The Naqshbandi Order, s Resim 3; Hacet kitabesi (Foto raf: H. fiahin) Resim 4; Baba Haydar n Mezar kitabesi (Foto raf: H. fiahin) 415

5 Resim 5-6; Tekke nin haziresinden görüntüler (5) Molla lâhî için bkz.: Kas m Kufral, Molla lahi ve Kendisinden Sonra Nakflibendiyye Muhiti, ÜEFTDED, III, (1948); Mustafa Kara, Molla lâhî ye Dair, OA, 7-8, (1988), s. 365; Mustafa Kara-Hamid Algar, Abdullah- lâhî, TDV slam Ansiklopedisi, 1, stanbul 1988, s (6) Necdet Tosun un verdi i bilgilere göre, Nakflbendilerin Anadolu da kurduklar ilk tekke 807/ senesinde Amasya da Bedreddin Mahmud Çelebi taraf ndan yapt r l p vak flar tanzim olunan ve ilk meflihat n Bahâeddin Nakflbend in halifelerinden oldu u söylenen Hâce Rükneddin Mahmud Buhâri nin üstlendi i tekkedir. Amasya da kurulan bir di er Nakflbendi tekkesi Muslihi nin k z Selâmet Hatun taraf ndan 857/1453 senesinde yapt r lan Yâ Vedûd Tekkesi dir. XV. yüzy lda stanbul da bulunan Nakflibendi fieyhleri ise, stanbul un fethine 300 müridiyle kat l p flehid düflen Aya Dede ve stanbul un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmed taraf ndan Aksaray da kurulan Hindîler Tekkesi nin fleyhi Hâce shak Buhâri Hindî dir. (Bkz.: N. Tosun, s ) (7) M. Kara, s. 367; Cemal Kurnaz-Mustafa Tatç, stanbul da Buhara l Bir Mutasavv f: Emir Buhârî, Ankara 1998, s. 13. (8) M. Kara, s (9) M. Kara, s. 366; N. Tosun, s (10) M. Kara, s. 367; N. Tosun, s (11) Ekrem Ifl n, Tarikatlar n stanbul da Gündelik Hayat fiekillendirmesi Üzerine Baz Notlar ( Yüzy llar), stanbul Arma an, 3, stanbul 1997, s ; Necdet Tosun un nakletti i ve Emir Buhârî nin Simav da bulunan fleyhine gönderdi i; Burada, sadece köflesine çekilen kifliler huzurludur anlam na gelen ve payitahtta siyasi entrikalar n eksik olmad n ima eden mektup Molla lâhî nin Fatih Sultan Mehmed in sa l nda stanbul a neden gitmedi i konusunun anlafl lmas bak - m ndan oldukça anlaml - d r.(bkz.: N. Tosun, s. 271) (12) Câmî, s manl ülkesine gelmedi i bilinmektedir. Ubeydullah Ahrar Osmanl topraklar nda do rudan faaliyet göstermemesine ra men, yetifltirdi i müridleri bu ülkede Nakflibendili in temelini atm fllard r. Özellikle Simavl Molla Abdullah lâhî, bu konuda zikredilebilecek en önemli halifesidir (5). Gerçi Molla lâhî den önceki dönemde de Anadolu nun baz bölgelerinde ve stanbul da (6) Nakflbendi fleyhlerinin oldu u bilinmektedir. Ancak, Osmanl topraklar nda Nakflbendili i tesis eden Molla Abdullah lâhî ile bafllang çta Ubeydullah Ahrar n daha sonra da Molla lâhi nin müridi olan Buhârâl Seyyid Emir Ahmed Buhârî olmufltur. Vahdet-i Vücuda inanan ve melâmi-meflrep bir mutasavv f olan (7) Molla lâhî, Zeyrek Medresesinde bir süre e itim gördükten sonra Alâeddin Tûsî ile birlikte, Ubeydullah Ahrar a intisab etmek üzere Kirman ve Herat güzergah ndan Semerkand a gitmifltir. Burada Nakflibendili e intisap ettikten sonra, Bahâeddin Nakflbend in türbesinde halvete girmifltir. Halvetten ç k nca bir süre daha fleyhinin yan nda kald ktan sonra, fleyhinden izin alarak yan nda Seyyid Emir Külâl in soyundan Emir Ahmed Buhârî oldu u halde Anadolu ya gelerek memleketi Simav a yerleflmifltir (8). Molla Abdullah lâhî nin flöhreti k sa sürede bütün Anadolu ya yay lm flt r. Kendisinin bu derece itibar kazanmas üzerine, Simav daki hizmetlerine devam ederken Fatih Sultan Mehmed taraf ndan stanbul a davet edilmifl ise de bu daveti ihtiyatla karfl lam fl, ancak davette srar edilince müridi Emir Ahmed Buhari yi stanbul a göndermifltir (9). Molla lahi Fatih Sultan Mehmed in ölümünden sonra, II. Bayezid ile Cem Sultan aras ndaki saltanat mücadeleleri s ras nda Kazasker Manisal Çelebi nin de srarlar neticesinde Anadolu daki kargafla dolay s yla stanbul a gelmifltir. Onun neden Fatih döneminde de il de II. Bayezid döneminde stanbul a geldi ine dair baz görüfller öne sürülmektedir (10). Bu noktada Fatih Sultan Mehmed in yürüttü ü d fl siyaset aç s ndan Nakflileri do u s n r ndaki fiiilere karfl desteklemifl olmas na ra men, iç siyaset aç - s ndan, merkezi idareyle pek s k f k olmay seven Nakfli fleyhlerini tehlikeli görmüfl olmas ihtimalini göz önünde bulundurmak bu iliflkiyi anlamak aç s ndan faydal olacakt r (11). Molla lâhî, stanbul da bir zamanlar ders gördü ü Zeyrek Camii ne yerleflmifltir (12). Bu dönemde Molla lâhî nin müridlerinden Kazasker Muhyiddin Çelebi vas tas yla ulema s n f n kendisine ba lamas ve Zeyrek Medresesi ve Ayasofya Camii ndeki vaazlar yla Nakfli kültürünün Resim 7-8; Tekke nin haziresinden görüntüler 416

6 halk aras nda yay lmas n sa lamas (13) neticesinde, stanbul, Nakflbendili in en büyük merkezlerinden birisi haline gelmifltir. Ancak, Molla lâhî, stanbul da afl r derecede ikram ve ilgi görmeye bafllay nca s k lm fl, Vardar Yenicesine giderek hayat n n kalan k sm n orada sürdürmüfl ve 1490 y l nda burada vefat etmifltir (14). Molla lâhî den sonra, fleyhlik görevini, halifesi ve II. Bayezid in gözdesi olan Emir Ahmed Buhârî üstlendi. Emir Buhârî fleyhinden devrald görevi kusursuz bir flekilde yerine getirdi. Müridlerinin say s art p Fatih Camii yak - n ndaki tekkesi ihtiyac karfl lamaz olunca, birisi Ayvansaray da, di eri Edirnekap da olmak üzere iki tekke daha yapt r ld (15). Emir Ahmed Buhârî, fleyhinden sonra, Nakflbendili in Osmanl topraklar nda büyük nüfuz kazanmas nda ve saraya kadar girmesinde en etkili rolü oynam fl, halifeleri Lâmii Çelebi, Hâkim Çelebi ve fieyh Mahmud Çelebi vas - tas yla bu etkinin daha da derinleflmesine zemin haz rlam flt r. Bu dönemde Nakflbendili in stanbul da yay lmas na hizmet eden fleyhlerden birisi de fieyh Ebu Sa id b. Efl-fieyh Sun ullah dir. Ubeydullah Ahrar n ilk müridlerinden olan Sun ullah fleyhinden hilafet ald ktan sonra Horasan dan Azerbaycan a giderek Tebriz e yerleflmifl, fiah smail istilas ndan sonra Bitlis e daha sonraki dönemde de Kanuni Sultan Süleyman n davetiyle stanbul a yerleflmifltir (16). Baba Haydar es-semerkandî Klasik dönem Osmanl stanbul unda Nakflbendili in yay lmas na ön ayak olmufl bir di er Nakflbendi fleyhi de tebli imizin konusunu teflkil eden Baba Haydar es-semerkandî dir. Hakk nda kaynaklarda çok az bilgi bulunan Baba Haydar, nisbesinden de anlafl - laca üzere Semerkand l d r. Küçük yaflta iken, yaflad flehrin ve Nakflbendi tarikat - n n en büyük fleyhi olan Ubeydullah Ahrar a intisab etmifl, hizmetinde bulunmufl ve onun terbiyesi alt nda yetiflmifltir (17). Ubeydullah Ahrar n ölümünden sonra onun müridlerinin yan nda da bir süre kald ktan sonra Semerkand dan ayr larak Mekke ye gitmifltir. Mekke de uzun süre yaflad ktan sonra buradan da ayr larak stanbul a gelmifl ve buraya yerleflmifltir (18). Baba Haydar n stanbul a hangi tarihte geldi i kesin olarak bilinmemektedir. Ayvansarayî de geçen k rk sene mikdar beher Ramazan- fierifde Eyüb Camii-i flerifinde itikaf eylemifllerdir (19) cümlesinden II. Bayezid devrinin sonlar nda stanbul a geldi- i tahmin edilebilir. Onun stanbul a ilk geldi inde Eyüp Camii nde itikafa girmesinin yan s ra bir halvethenede inzivaya çekildi i rivayet edilir (20). Baba Haydar da döneminin di er Nakflbendi fleyhleri gibi k sa sürede büyük bir flöh- Resim 9; fieyh Abdullah Resim 10; Hoca Fazlullah (13) E. Ifl n, s (14) Câmî, s. 576; Mustafa Kara, Emir Buhari, TDV slam Ansiklopedisi, XI, stanbul 1995, s ; Reflat Öngören, Osmanl larda Tasavvuf, stanbul 2000, s (15) Câmî, s ; R. Öngören, s (16) rfan Gündüz, Osmanl lar da Devlet-Tekke Münasebetleri, stanbul 1984, s (17) Mecdî, Terceme-i fiekâik, stanbul 1269, s (18) Mecdî, s. 435; Hamid Algar, The Naqshbandi Order, s. 140; a. Mlf., Baba Haydar, TDV slam Ansiklopedisi, 4, stanbul 1991, s. 367; R. Öngören, s (19) Hüseyin Ayvansarâyî, Hadikatü l-cevâmî, I, stanbul 1281, s (20) Baha Tanman, Baba Haydar Camii ve Tekkesi, TDV slam Ansiklopedisi, IV, stanbul 1991, s Resim 11; fieyh es-seyyid Abdurrahman (Baba Haydar Tekkesi fieyhlerinden) (Eyüp Belediye arflivinden) 417

7 (21) Mecdî, s. 435; Ayvansarâyî, s. 285; H. Algar, Baba Haydar, s (22) R. Öngören, s (23) H. Algar, Baba Haydar, s (24) Ayn madde, s (25). Gündüz, s. 58; R. Öngören, s (26) Mehmet Nermi Haskan, Eyüpsultan Tarihi, stanbul 1996, s. 35. (27) Ayvansarâyî, s. 285; Baha Tanman, Eyüpsultan da Tarikat Yap lar, I. Eyüpsultan Sempozyumu, stanbul 1997, s (28) Atilla Çetin, stanbul daki Tekke, Zaviye ve Hankâhlar Hakk nda 1199/1784 Tarihli Önamli Bir Vesika, VD, 13, (1981), s (29) M. N. Haskan, s. 35. (30) Band rmal zâde Seyyid Ahmed Münîb Üsküdârî, Mecmuâ-y Tekâyâ, stanbul 1307, s. 13. Resim 12; Tekfurda l efl-fieyh Mustafa en-nakflbendi (Baba Haydar Tekkesi fieyhlerinden) (Eyüp Belediye arflivinden) Resim 13; Hazireden bir mezartafl görüntüsü (Eyüp Belediye arflivinden) ret sahibi olmufltur. Bu sayede itibar artm fl ve flöhreti Kanuni Sultan Süleyman a kadar ulaflm flt r. Bu flekilde sultan n teveccühüne mazhar olmufl, Kanuni Sultan Süleyman onun için Eyüp te Dü meciler Mahallesinde Baba Haydar Tekkesi ad yla bilinen tekkeyi yapt rmak suretiyle görüfllerini yayabilece i bir mekan temin etmifltir (21). Baba Haydar n, t pk Ubeydullah Ahrar n di er halifesi Molla lâhî gibi, kuvvetli riyazete sahip oldu u bilinmektedir. Daima münzevi bir hayat yaflamay tercih etmifl, mümkün oldu unca sessiz ve sakin bir hayat yaflam flt r. Onun bu tarz yaflant s n Eyüp Camiinde itikafa girdi i dönemlerde iftar n sadece iki bademle açt na dair bir rivayet göz önüne al nd nda daha iyi anlamak mümkündür (22). Baba Haydar n II. Bayezid in rüyas na girerek, ondan bir cami yapt rmas n istedi ine dair rivayet Hamid Algar a göre sadece bir menk beden ibarettir (23). Yaflad dönemde zühdü ve tevazuu ile tan nm fl, sevenlerine de bu duygular afl lamay gaye edinmifl Baba Haydar 1560 y l nda vefat etmifl ve mescidinin bahçesine defnedilmifltir. Baba Haydar, Nakflibendiyye tarikat n n Ahrariyye koluna mensuptur. Kaynaklarda onun hakk nda çok az bilgi bulunmas nda sessiz, sakin ve zühdi bir hayat tarz n benimsemifl olmas n n etkili oldu u düflünülebilir. Padiflah n teveccühünü kazanmas, sultan taraf ndan kendisi için bir tekke yapt r lmas, devlet kat nda gördü ü sayg n n ve yak nl - n en aç k göstergesidir. Ancak, Baba Haydar, döneminin di er büyük fleyhleri Molla lahi ve Ahmed Buhari nin gölgesinde kalm fl, Nakflbendilik ile ilgili kaynaklarda kendisine daha az yer verilmifltir. Baba Haydar n tekkesinde mürid yetifltirdi ine dair herhangi bir kay t yoktur (24). Tekkenin Maveraünnehir den stanbul a gelenler için önemli bir misafirhane vazifesi gördü ü bilinmektedir (25). Baba Haydar dan Sonra Tekkenin Durumu Bugün tam olarak, Dü meciler Mahallesi s n rlar içerisinde, Haydar Baba ve Baba Haydar Camii sokaklar n n kavfla nda yer alan tekkede (Resim 1) Baba Haydar dan sonra bir postniflin olup olmad bilinmemektedir. Ancak, tekkenin Baba Haydar n ölümünden sonra da uzun süre faal oldu u ve hazirede gömülü olanlardan Hoca Mehmed Ref i nin, Tekirda l Mustafa nin ve fieyh Abdurrahman nin fleyhlik yapt klar bilinmektedir (26). Bafllang çta mescid-tekke iken, III. Mustafa döneminde Arpac lar Mescidi imam fieyh Abdullah taraf ndan minber eklenmek suretiyle (27) camii olarak da kullan lmaya bafllan - lan tekkenin ad, 1784 tarihli tekkeler listesinde Eyüp te Darü s-saâde A as medresesi civar nda Baba Haydar Nakflibendi Zaviyesi (28) ad yla yer almaktad r. Osman Bey in 1304(1886) tarihinde bas lan Mecmuâ-y Cevâmi adl eserinde yaln z cami oldu u belirtilmifl (29) ; Band rmal zâde Seyyid Ahmed Münîb Üsküdarî nin 1307(1890) tarihinde bas lan Mecmuâ-y Tekâyâ adl eserinde ise tekke fleyhinin Nakflbendi tarikat ndan Niyazi oldu u belirtilmifltir (30). Bu kay ttan tekkenin 1890 y l nda halen faaliyette ve Nakflbendilerin elinde oldu u sonucunu ç karmak mümkündür. Baba Haydar n bu bölgede önemli bir yerinin oldu u, kendisi için tekke yap lm fl olmas n n yan s ra, tekkenin bulundu u mahalleye ad n vermesinden de anlafl lmaktad r. stanbul un en eski mahallelerinden birisi olan Baba 418

8 Haydar Mahallesi 1934 y l na kadar bu ismi tafl m fl (31) ; bu tarihte yap lan yeni bir düzenlemeyle Niflanca, Dü meciler ve Otakç lar mahalleri aras nda paylafl lm flt r. Baba Haydar n kendi ad yla an lan Camiinin bahçesindeki mezar n n üzeri aç kt r. (Resim 2) Mezar n n ön taraf nda, camiye do ru ç k lan merdivenin sa na gelecek flekilde bir hacet penceresi bulunmaktad r. Bu pencerenin sa taraf ndaki duvarda da hacet kitabesi vard r. (Resim 3) Kitabede: Hazâ mezar- sât ül-envar kutb ül-ebrar ve l-ahyâr Hazret-i Baba Haydar en-nakflbendî min hulefâ-i Hazret-i Hâce Ahrar- Semerkandî Kuddise Allahü s rr- hekâtufi. Fi 957(1550) fleklinde bir yaz vard r. Baba Haydar n kabrinin üzerinde, bugün küçük bir fidan n yapraklar taraf ndan kapat lm fl bir kitabe daha bulunmaktad r.(resim 4) Bu kitabede ise: Kutb ül-ebrâr ve l-ahyar Baba Haydar en- Nakflbendî es-semerkandî Hazretlerinin merkad- münevverleridir ki/ Aziz-i müflârünileyh ekâbir-i Hacegân- Nakflbendiyyeden Hâce Ubeydullah Ahrar Hazretlerinin/ hulefâ-y kirâm ndan olub dokuzyüz elliyedi tarihinde irtihal-i dâr- bekâ buyurmufllard r. Kuddise-i sirruhu Fi 950(1550) (32) yazmakta ve Baba Haydar hakk nda k saca bilgi verilmektedir. Baba Haydar Camiinin bahçesinde genifl bir hazire bulunmaktad r.(resim ) Bu hazirede yukar da bahsetti imiz, Baba Haydar tekkesinde fleyhlik yapan üç flah stan baflka, mezar tafllar ndan fieyh Murad Buharî nin halifelerinden olduklar anlafl lan baz Nakflbendiyye tarikat mensuplar ile devlet ricali veya yak nlar olan flah slar n da mezarlar bulunmaktad r (33). Ayr ca Baba Haydar n kabrinin bulundu u tarafta da mezarlar bulunmaktad r. Sonuç Orta Asya ve Anadolu da yüzy llard r faaliyet gösteren Nakflbendiyye tarikat, Osmanl topraklar na ilk defa, Timur un torunu Ebu Said in saray nda etkin bir konuma sahip olan Ubeydullah Ahrar n halifeleri taraf ndan pek çok bölgede yay lm flt r. Özellikle Simavl Molla Abdullah lâhî ve onun halifesi olan Emir Ahmed Buhârî bu konuda isimlerinden çok söz ettiren kiflilerdir. Fatih Sultan Mehmed döneminde bu fleyhler ile Osmanl sultanlar aras nda bafllayan yak nlaflma II. Bayezid ve Kanuni Sultan Süleyman taraf ndan da desteklenmifl ve Nakflbendilere devlet taraf ndan destek verilmifltir. Ubeydullah Ahrar n bir baflka halifesi de Eyüp te tekkesi bulunan Baba Haydar es-semerkandî dir. Baba Haydar da di er Nakflbendi fleyhleri gibi bu dönemde stanbul a gelmifl, k sa sürede Kanuni Sultan Süleyman n teveccühünü kazanarak, padiflah n kendisi için yapt rd tekkesinde hayat n sürdürmüfltür. Baba Haydar riyazetiyle ve tevazuuyla tan nan bir flahsiyettir. Onun etkisi ölümünden sonra da devam etmifl ve hayat n sürdürdü ü mahalleye ve mahalle içindeki sokak, kuyu vs. pek çok yerde onun ad - n görmek mümkündür. Resim 14; Sühyl Ünver in çizimiyle Baba Haydar Tekkesi (A. Süheyl Ünver, Sevdi im stanbul, stanbul 1996, s.35) (31) Reflat Ekrem Koçu, Babahaydar Mahallesi, stanbul Ansiklopedisi, stanbul 1960, s (32) M. N. Haskan, s (33) Günümüzde bak ms zl ktan oldukça harap halde bulunan hazirede çok say da mezar bulunmaktad r. Bu mezarlardan baz lar n Mehmet Nermi Haskan tarihlerine göre flu flekilde s ralam flt r: 1046(1636) Hoca Fazlullah ibn-i Hoca Mehmed Sa id ibn-i Mehmed Abdü s-semi el Hüseyni. 1080(1669 ) Hoca Abdullah ibn-i Hoca Fazlullah 1088(1677 ) Efl-fieyh Abdullah 1097(1686) fierife Emetullah Hatun 1105(1693) Mehmed A a 1125(1713) Es-Seyyid Ahmed 1131(1718) Hazret-i Emir Buharî fleyhi es-seyyid efl-fieyh Abdülkebir 1132(1719) Hoca Mehmed Ref i ibni Hoca Abdülkebir 1140(1727) Es-Seyyid Ahmed Ziyâüddin ibn-i Süleyman 1176(1762) Es-Seyyid Abdullah Bey 1187(1773) Zeliha Hatun bint-i fieyh Mehmed 1187(1773) Tekfurda l efl-fieyh Mustafa en-nakflbendi Kuddise Sirruh 1188(1774) Efl-fieyh es-seyyid Abdurrahman ibn-i Hoca Abdülkebir 1191(1777) Mehmed Said ( stanbul kazas Bâb- zâde es-seyyid Abdullah o lu) 1192(1778) Buhari Mehmed Mazhar 1192(1778) Hatice Han m (Dürrr-i zâde kethüdas Mehmed Mazhar nin k z ) 1201(1786) Aflç bafl zâde Mehmed Sad k Bey in o lu 1203(1788) Ahmed zâde Ahmed Ziya 1205(1791) Dürr-i zâde kethüdas Mehmed Mazhar ibn-i Ahmed Ziyaüddin 1212(1797) fierifa Fat ma Han m (fieyhülislam Dürrizâde kethüdas Mehmed Mazhar nin k z ) 1219(1804) Tekfurda l Mahmud en-nakflbendî 1279(1862) Evliya Han m (Elhac smail k z ) 1264(1848) fierife Âifle Han m (Ahmed Bey in Zevcesi) 1283(1866) Mehmed fierafeddin 1294(1877) fiikar- Humayun A as Mehmed A a (Bu konuda ayr ca bkz.: M.N. Haskan, s ) Resim 15; Baba Haydar tekkesinin uzaktan görünüflü 419