SECOND HALF 2017 İKİNCİ YARI 2017 TURKEY REAL ESTATE REVIEW

Transkript

1 SECOND HALF 2017 İKİNCİ YARI 2017 TURKEY REAL ESTATE REVIEW

2 CONTENTS İÇERİK TURKEY real estate review second HALF 2017 ikinci YARI 2017 TURKEY REAL ESTATE REVIEW Ekonomi 3 İstanbul Ofis Piyasası 7 İstanbul ve Yakın Çevresi Endüstriyel Piyasası 11 Otel Piyasası 17 İstanbul Perakende Piyasası 19 İstanbul Konut Piyasası 22 Economy 3 Istanbul Office Market 7 Greater Istanbul Area Industrial Market 11 Hotel Market 17 Istanbul Retail Market 19 Istanbul Residential Market 22 Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 2

3 Ekonomi Ekonomik Görünüm TÜİK, Türkiye nin ekonomik durumunun uluslararası ve Avrupa standartlarına uygun bir şekilde değerlendirilebilmesi için GSYH nin hesaplama yönteminde revizyon gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda, daha önce sabit fiyatlarla (1998=100 bazlı) açıklanan büyüme rakamları artık zincirlenmiş hacim endeksi (2009=100 bazlı) yöntemine göre hesaplanmaya başlanmıştır. Yeni yönteme göre geçmiş dönem büyüme rakamlarında da değişiklikler yapılmıştır. Eski ve yeni yönteme göre verilerde yapılan değişiklikleri tablodan takip edebilirsiniz. Economy Economic Outlook In order for the Turkish Statistical Institute to be able to evaluate Turkey s economic situation in line with international and European standards, the method for calculating GDP has been revised. Within the context of this revision, growth rates that used to be announced at fixed rates (1998 = 100 base points), have now begun to be calculated according to the chain volume index method (2009 = 100 base points). Previous periods growth rates have been revised according to this new method. You can follow data changes rendered by the old and new methods in the table below: GSYİH (Cari ABD Doları) GDP (Current US$) TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER / KEY ECONOMIC INDICATORS Yöntem Method Eski Yöntem Old Method Yeni Yöntem New Method $800 billion/ milyar $935 billion/ milyar $720 billion/ milyar $861 billion/ milyar $863 billion/ milyar $820* billion/ milyar $811* billion/ milyar Kişi başına düşen GSYİH (Cari ABD Doları) GDP per Capita (Current US$) Büyüme Growth Enflasyon Inflation Cari Açık (Milyar ABD Doları) Current Account Deficit (Billion US$) Eski Yöntem Old Method Yeni Yöntem New Method Eski Yöntem Old Method Yeni Yöntem New Method $10,395 $9,257 $10,883 $10,250* $10,023* $12,112 $11, % 4.0% 3.2% 5.0%* 4.5%* 5.2% 6.1% 8.2% 8.8% 8.5% 9.5%* 8.5%* -$43.5 -$32.2 -$32.6 -$39.3* -$43* Cari Açık/GSYİH Current Account Deficit / GDP ABD Doları/ TL (Yıl Sonu) USD/ TL (End of Year) İşsizlik Oranı Unemployement Rate Eski Yöntem Old Method 5.8% 4.5% 3.8% 4.8%* 5.3%* Yeni Yöntem New Method 4.7% 3.7% * 4.50* 10.4% 10.3% 10.9% 10.8%* 10.9%* Kaynak:, TCMB, Dünya Bankası, IMF /Source: TURKSTAT, Central Bank of Turkey, World Bank, IMF Source: TURKSTAT, Central Bank of Turkey, World Bank, IMF * Henüz resmi veri açıklanmadı, 1 Ekim 2017 itibariyle tahmini veriler ** No offical data announced yet, forecasted data as of October 01, Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

4 2016 yılı sonunda beklentilerin üzerinde olarak %3,2 büyüyen Türkiye ekonomisi, 2017 yılının ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine göre beklentilere yakın olarak %5,1 oranında bir büyüme gerçekleştirmiştir. Beklenenden kötü geçen 2016 yılının ve 2017 yılı Nisan ayında gerçekleşen anayasa değişikliği referandumunun ardından politik belirsizlikler azalmış ve iç talebin ılımlı bir şekilde artmasıyla ekonomik aktiviteler tekrar canlanmaya başlamıştır. Rusya ile ilişkilerin düzelmesi ve Türkiye ye yönelik güvenlik endişelerinin yavaş yavaş ortadan kalkmaya başlamasıyla turist sayısında ve turizm gelirlerinde 2016 yılına göre önemli ölçüde artış kaydedilmiştir yılı sonu ve 2017 yılı başında TL de ABD Doları na karşı yaşanan sert değer kaybından sonra, 2017 yılının ilk dokuz ayında TL tekrar 2016 yılsonu seviyelerine geri gelmiştir. Ancak, yakın coğrafyadaki gelişmeler nedeniyle jeopolitik riskler ekonomi ve kur üzerinde baskı oluşturmaya devam etmektedir. Global piyasalarda Türkiye ekonomisini etkileyecek gelişmelere bakacak olursak; ABD ekonomisindeki büyüme, tüketim ve istihdam verilerindeki artışın beklendiği gibi olumlu seviyelerde olmasıyla FED in 2017 yılı sonunda faiz arttırma beklentisi güçlenmektedir. Ancak, enflasyon hedefinin beklenti altına kalması tehlikesine karşı uzun vadede FED in ekonomiyi destekleyici politikalarının devam edeceği değerlendirmeleri de bulunmaktadır. ABD ekonomisi, Euro bölgesi ve gelişmekte olan ülke ekonomilerinde büyüme verilerinin 2017 yılı ilk yarısında olumlu olması ve tüketici güvenin yükselmesi nedenleriyle 2017 ve 2018 yılına dair küresel ekonomik büyüme tahminleri yukarı yönlü revize edilmiştir. The Turkish economy, which exceeded expectations at the end of 2016 to grow by 3.2%, has recorded close to expected year-on-year growth in the first half of 2017 of 5.1%. Economic activity has begun to revive in the wake of a worse than forecast year in 2016 and a reduction in political uncertainty and positive growth in domestic demand following the referendum on changes to the Constitution held in April Tourist numbers and tourism revenues have risen significantly over 2016, in line with improving relations with Russia and the beginnings of a gradual lifting of security concerns about Turkey. Following the sharp devaluation of the Turkish Lira against the US Dollar undergone at the end of 2016 and the beginning of 2017, the value of the Turkish Lira has risen to its end of 2016 level over the course of the first nine months of However, geopolitical risks caused by developments in the neighboring region have contained to place downward pressure on the economy and exchange rates. Turning to developments in global markets that will have an impact on the Turkish economy, expectations of the FED raising interest rates at the end of 2017 have been boosted by forecast-fulfilling US growth, consumption and employment data. However, stubbornly below-target inflation rates have led to assessments of a continuation of the FED s economic support policies. Positive growth data for the US economy, the Eurozone and developing countries in the first half of 2017 couples with a rise in consumer confidence have led to an upwards revision in global economic growth forecasts for 2017 and GSYH, Büyüme, Cari Açık, İşsizlik Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayınlanan verilere göre, GSYH 2017 nin ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksi yöntemiyle %5,1 düzeyinde artmıştır. Yılın ilk yarısında GSYH artışına tüketim 2,4, yatırımlar 1,9 ve net ihracat 2 puan seviyesinde katkı sağlamıştır. Üretim yöntemine göre GSYH nin 2017 yılının 2. Çeyrek büyümesinde; hizmetler sektörünün katkısı %2,7, sanayi sektörü katkısı %1,3, inşaat sektörü katkısı %0,5 ve tarım sektörü katkısı ise %0,2 olmuştur. Yılın ikinci yarısında ekonomideki büyümenin devam etmesi ve 2017 yılsonunda büyümenin %5 oranında olması beklenmektedir yılı sonunda Türkiye nin enerji giderinin azalmasına rağmen turizm gelirlerindeki düşüşün negatif etkisiyle cari açığın GSYH ya oranı %3,8 düzeyine yükselmiştir yılının ilk 7 ayı itibariyle dış ticaret açığının genişlemesinin etkisiyle cari açık geçen yılın aynı dönemine göre %20,8 oranında artmıştır yılsonu itibariyle net ihracatın olumsuz etkisiyle beraber cari açığın GSYH ya oranının %4,8 olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir. İşsizlik oranı, Türkiye İstatistik Kurumu nun verilerine göre önceki aya göre azalarak Haziran ayında %10,2 olarak gerçekleşmiştir. Yılsonu için ortalama işsizlik oranının artarak %10,8 seviyesine çıkması beklenmektedir. GDP, Growth, Current Account Deficit and Unemployment According to official Turkish statistics, year on year GDP growth in the first half of 2017 was recorded at 5.1% calculated using the chain volume index method. Consumption contributed 2.4 points to GDP growth in the first half of the year, investments 1.9 points, and net exports 2 points. According to the production method, the service sector contributed 2.7% to GDP growth in the 2nd quarter of 2017, the industrial sector 1.3%, the construction sector 0.5% and the agricultural sector 0.2%. Economic growth is expected to continue into the second half of the year and year end growth is forecast to be the region of 5% for In spite of a reduction in energy expenditures, the current account deficit rose to 3.8% of GDP at the end of 2016 on the back of the negative impact of falling tourism revenues. The current account deficit rose by 20.8% in the first 7 months of 2017 compared to the same period in 2016 in the wake of a widening in the foreign trade deficit. Coupled with the negative effects of net imports, the current account deficit is forecast to come in at 4.8% of GDP as of the end of Official statistics show the unemployment rate eased off from the previous month in June at 10.2%. The average rate of unemployment is forecast to rise to the level of 10.8% at the end of the year. Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 4

5 Enflasyon Tüketici fiyat endeksi (TÜFE); ulaştırma, konut ile lokanta ve otel fiyatlarının artmasıyla 2017 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,65 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,20 oranında ve on iki aylık ortalamalara göre de %9,98 oranında artmıştır yılı sonunda enflasyonun yüksek seyrini koruyacağı ve yılı ortalama %9,5 artışla kapatacağı tahmin edilmektedir. Aşağıdaki grafik 2009 dan bugüne kadar gerçekleşen ortalama enflasyon oranlarını göstermektedir. Inflation With price hikes in transport, housing, restaurants and hotels, the Consumer Price Index rose by 0.65% in September 2017 over the previous month, representing a rise of 11.2% over the same month in 2016, and 9.98% in terms of the twelve month average. It is estimated that inflation shall continue its upward trend to the end of 2017 and close the year at an annual average of 9.5%. The graph below shows average inflation rates from 2009 to the present: Yıllık Enflasyon Oranı Inflation Average CPI 11.00% 10.00% 9.00% 8.00% 7.00% 6.00% 5.00% 4.00% * *2018* Kaynak: Türkiye Merkez Bankası / Source: Central Bank of Turkey * Henüz açıklanmadı, tahmini veriler / * Forecasted data, no public data announced yet Merkez Bankası, 2017 yıl sonunda enflasyonun orta noktası %8,7 olmak üzere %7,8-9,6 aralığında gerçekleşmesini beklemektedir. Faiz oranları ve krediler Merkez Bankası 14 Eylül deki Para Politikası Kurulu toplantısında faiz oranlarında bir değişikliğe gitmeyerek; gecelik borç verme faiz oranını %9,25 te, daha önce Nisan ayında arttırdığı geç likidite penceresi borç verme faiz oranını da %12,25 te sabit tutmuştur. Merkez Bankası ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti 11 Ekim itibariyle %11,97 seviyelerinde seyretmektedir. Kurul enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar para politikasındaki sıkı duruşunu sürdüreceğini ve enflasyon görünü- The Central Bank forecasts that 2017 year-end inflation will come in at between 7.8% and 9.6%, with a midpoint of 8.7%. Interest Rates and Loans The Central Bank s 14th September Money Policy Board meeting left interest rates unchanged; the overnight lending rate was fixed at 9.25% and the late liquidity window lending rate at 12.25%. The Central Bank weighted-average cost of funds was running at the level of 11.97% as of 11th October. The Board specified that a tight money policy would be maintained until such time as a distinct recovery was in sight and that additional monetary 5 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

6 müne bağlı olarak ihtiyaç duyulması halinde ilave parasal sıkılaştırma yapılabileceğini belirtmiştir. Güçlü iç talebin ve yüksek enerji fiyatlarının önümüzdeki dönemde enflasyon üzerindeki olumsuz etkilerini devam ettireceğini düşünüyoruz yılında Türk Lirası bazında bir önceki yıla göre yaklaşık %17 oranında genişleyen toplam kredi hacmi, 2017 yılında da özellikle Kredi Garanti Fonu kredilerinin etkisiyle artışını sürdürmüş ve yılbaşından itibaren 22 Eylül itibariyle %18,3 büyüme kaydetmiştir. Ağustos ayı itibariyle, yıllık olarak ticari kredi hacmi %19,7 ve konut kredi hacmi ise %21,9 düzeyinde artmıştır. İnşaat Sektörü 2016 yılında %5,4 oranında büyüyen inşaat sektörü, 2017 yılının ilk yarısında daha iyi bir performans göstererek %6,5 oranında büyümüştür. Aynı şekilde, 2016 yılında inşaat sektörünün GSYH içindeki payı %8,6 iken bu rakam 2017 yılının ilk yarısında %9,3 e yükselmiştir. Ekonomik büyümenin lokomotif sektörlerinden biri olan inşaat sektörünün önümüzdeki dönemde büyümeye ve GSYH içindeki payını arttırmaya devam edeceğini düşünüyoruz. tightening might be implemented in line with requirements with a view to inflation trends. We believe that strong domestic demand and high energy prices will continue to maintain upward pressure on inflation in the coming period. Total loan volumes, which grew by about 17% in 2016 over the previous year, continued to rise in 2017 under the impact especially of Loan Guarantee Fond loans; a rise of 18.3% was recorded for the period from the start of the year until 22nd September. As of August, annual growth of commercial loan volumes stood at 19.7% while the corresponding figure for mortgage loan volumes was 21.9%. Construction Sector The construction sector, which grew by 5.4% in 2016, lifted its performance in the first half of 2017 to notch up growth of 6.5%. By the same token, the construction sector s share of GDP rose from 8.6% in 2016 to 9.3% in the first half of We forecast that the construction sector, one of the locomotives of economic growth in Turkey, will continue to grow and to increase its share of overall GDP. Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 6

7 İstanbul Ofis Piyasası İstanbul da bulunan ofis alanları Anadolu Yakası nda 4, Avrupa Yakası nda 4 olmak üzere toplam 8 alt bölgede incelenmektedir. Bu bölgeler aşağıdaki haritada görülmektedir. Istanbul Office Market Office districts in Istanbul are examined and analyzed on the basis of 8 sub-regions, 4 each on the European and Asian sides of the city. These sub-regions are shown in the map below: Mevcut Durum Istanbul daki A sınıfı toplam spekülatif kiralanabilir ofis stoku 2017 yılı üçüncü çeyreğinde m² ye ulaşmıştır. Mevcut stokun dağılımı ve ortalama boşluk oranları şöyledir: Current Supply The total speculative leasable office stock in Istanbul in the third quarter of 2017 has reached an area of m². The distribution of current existing stock and average vacancy rates are as follows: Asya / Asia Avrupa / Europe İstanbul Toplam / Total Sınıf Class Toplam Ofis Alanı (m2) Total Office Area (sqm) Ortalama Boşluk Oranı (%) Average Vacancy Rate (%) Ortalama Kira Değerleri (USD) Average Rent (USD) A 924, % $19.40 B 269, % $16.19 A 1,327, % $25.63 B 864, % $20.58 A 2,252, % $21.89 B 1,134, % $ Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

8 Kira Rakamları 2017 yılının birinci çeyreğinde Avrupa Yakası A sınıfı ofislerin ortalama kirası $28,2/m 2 /ay iken 2017 yılının üçüncü çeyreğinde bu rakam $25,6/m 2 /ay a düşmüştür. Aynı dönem itibari ile Asya Yakası A sınıfı ofislerin ortalama kirası da $21,1/m 2 /ay dan $19,4/m 2 /ay a düşmüştür. Bölgesel olarak bakıldığında da İstanbul un bütün bölgelerinde düşüş gözlenmekte olup, Kozyatağı/Ataşehir, Kavacık ve Kağıthane/Cendere bölgelerinde düşüş %3-%6 aralığında sınırlı kalmıştır. Diğer bölgelerde %9-16 aralığında düşüş yaşanırken, MİA da istenilen ortalama kiralar uzun bir aradan sonra ilk kez 30$/m² nin altına inmiştir. Bu düşüşün en önemli nedeni, kiralamada zorluk çeken projelerin liste fiyatlarını aşağı çekmeleridir. Rents While the average rent for Class-A office space on the European side of Istanbul in the first quarter of 2017 stood at $28.20/m²/month, this figure had eased to $25.60/m²/month by the third quarter of the year. The corresponding figures for the same office space on the Asian side of the city showed a decline from $21.1/m²/ month to $19.4/m²/month. Examined by region, a fall in rents was observed in all Istanbul s sub-regions, although the fall was limited within a 3-6% range in the Kozyatağı/ Ataşehir, Kavacık and Kağıthane/Cendere sub-regions. While the other sub-regions saw declines of between 9% and 16%, average rents in the CBD fell below $30/m2 after a prolonged period above that level. The principle cause of this fall was the fall in rents in projects undergoing difficulties to below list price levels. İstanbul Ortalama A Sınıfı Ofis Kira Rakamları ($/m 2 /ay) Istanbul Average Class A Office Rental Rates ($/sqm/month) 3. Çeyrek / Q $35.00 $30.00 $31.15 $28.4 $25.00 $20.00 $15.00 $18.66 $15.6 $22.59 $22.0 $18.36 $17.4 $21.84 $20.6 $13.10 $11.7 $25.27 $22.9 $16.74 $16.4 $10.00 $5.00 $ Çeyrek / Q Çeyrek / Q Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 8

9 Boşluk Oranları 2017 yılının ilk çeyreğinde %33,4 olan Avrupa Yakası A sınıfı ortalama boşluk oranları üçüncü çeyrekte %33,2 ye düşerken; %36,7 olan Asya Yakası boşluk oranları %33,2 ye düşmüştür. Vacancy Rates Vacancy rates for Class-A office space on the European side decreased from 33.4% in the first quarter of 2017 to 33.2% in the third quarter; the corresponding figures for the Asian side of the city in this period evince a decline in vacancy rates from 36.7% to 33.2%. İstanbul Ofis Piyasası A Sınıfı Ortalama Boşluk Oranları Istanbul Office Market Class A Average Vacancy Rate 3. Çeyrek / Q % 54% 50% 40% 46% 39% 41% 38% 45% 44% 30% 20% 19% 20% 17% 23% 25% 30% 30% 10% 9% 6% 0% 2017/1 2017/3 Bölgesel olarak incelendiğinde, Ümraniye boşluk oranının yaklaşık 27 puan düştüğü görülmektedir. Bölgede m² bir alanın bu yıl içerisinde düşük bir rakamla kiralanması hem boşluk hem de ortalama kirayı düşürmüştür. Kozyatağı/Ataşehir de ise Boşluk 15 puan artmış görünmektedir. Artışın nedeni yaklaşık toplam m² kiralanabilir alana sahip Metropol C Blok, A+Live ve Nidakule Batı projelerinin inşaatlarının tamamlanıp stoka eklenmesidir. Kağıthane/Cendere bölgesinde Bilgi Üniversitesi nin yeni bir proje olan Premier Kampüs Ofis te 5.000m² kiralama yapması boşluk Oranını 1 puan geriletmiştir. Analyzed region by region, we observe vacancy rates in the Ümraniye sub-region showing a 27 point fall. The leasing of 50,000 m² in this subregion at low rates has served to ease both vacancy rates and average rents. In the Kozyatağı/Ataşehir sub-region, we observe a 15 point hike in vacancy rates. The reason for this rise is the completion of the Metropol C Block, A+Live and Nidakule West projects and the consequent addition of their total leasable space of 80,000 m² to stock. The leasing of 5,000 m² in Bilgi University s new Premier Campus Office project in the Kağıthane/Cendere sub-region has led to a 1 point decline in vacancy rates. 9 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

10 Gelecek Stok Future Stock Önümüzdeki iki yıl içerisinde İstanbul A sınıfı kiralanabilir ofis arzına eklenecek m² ofis alanının %37 si Kozyatağı/Ataşehir bölgesinde, %27 si Kağıthane/Cendere de,%24 ü MİA da, %6 sı Ümraniye de, %4 ü İstanbul Doğu da ve %3 ü de Maslak bölgelerinde inşa edilecektir. Yapımı devam eden ve planlama aşamasında olan gelecek ofis stoku aşağıdaki grafikte gösterilmektedir: Of the 1,019,087m² of office space slated to be added to supply in the next two years, 37% is set to be constructed in the Kozyatağı/Ataşehir subregion, 27% in Kağıthane/Cendere, 24% in the CBD, 6% in Ümraniye, 4% in Istanbul East and 3% in the Maslak sub-region. Future office stock under construction, or at the planning stage, is shown in the following chart: Bölgelere Göre İstanbul A Sınıfı Ofis Stoku Gelecek Stok Dağılımı (m 2 ) Istanbul Class A Office Future Stock by Regions (sqm) 3. Çeyrek / Q , , , , , , , , , ,000 60,000 63,600 35,887 30,800 10,000 Ümraniye Kozyatağı/Ataşehir İstanbul Doğu Maslak C CBD BD Kağıthane/Cendere Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 10

11 İstanbul ve Yakın Çevresi Endüstriyel Piyasası Endüstriyel Bölgeler Endüstriyel piyasa araştırmamız, İstanbul ve yakın çevresinde 8 alt bölgede incelenmektedir. İncelenen bölgeler, Asya Yakası nda Dudullu ve Tuzla, Avrupa Yakası nda Esenyurt-Kıraç ve Silivri bölgeleridir. İstanbul yakın çevresinde Gebze ve Dilovası ilçelerini içeren Kocaeli İli ile Çerkezköy ve Çorlu ilçelerini içeren Tekirdağ ili de endüstriyel bölgeler içinde incelenmektedir. Bina sınıflandırmasında kullanılan A sınıfı endüstriyel ve depolama binaları kriterleri aşağıdaki tabloda belirtilmektedir: Greater Istanbul Area Industrial Market Industrial Regions Our industrial market research divides Istanbul and its near vicinity into 8 sub-regions. The sub-regions under analysis consist of Dudullu and Tuzla on the Asian side of the city, and Esenyurt-Kıraç and Silivri on the European side. The industrial sub-regions under examination in neighboring provinces are Gebze and Dilovası in the province of Kocaeli, and Çerkezköy and Çorlu in the province of Tekirdağ. Criteria used in the classification of buildings as Class-A industrial and warehouse buildings are specified in the table below: 11 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International A SINIFI ENDÜSTRİYEL BİNASI KRİTERLERİ CRITERIAS FOR CLASS A OFFICE BUILDINGS Iskan Belgesi Evet Zorunlu Building Use Permit Yes Required Konum Farklı ulaşım sistemlerine kolay erişebilecek mesafede (gümrük, liman) Zorunlu Location Easily accessible to different modes of industrial transportation ( ports, customs) Required Bina Yaşı 2001 sonrası yapılmış Zorunlu Building Age Constructed after 2001 Required Yükseklik Min. Brüt 11,50 Zorunlu Floor Height Gross min. 11,50m. Required Açık Alan Min 33m manevra mesafesi Zorunlu Open Area Minimum 33 m. truck maneuver distance Required Yangın Güvenlik Yangın dolapları, sprinkler Zorunlu Fire Safety Fire cabinets and sprinklers Required Jeneratör %100 destekli Zorunlu Power Generator Capable of providing 100% back-up Required Dış Cephe Sandviç panel, taş yünü izolasyon Zorunlu Building Exterior Sandwich panel, rock wool isolation Required Kat Adedi Tercihen tek katlı, max iki kat Zorunlu Number of Floors Preferably single, maximum two storey buildings Required Yük Taşıma Kapasitesi Min. 2,5 ton/m² Zorunlu Floor Load Bearing Capacity Minimum 2.5 ton/sqm Required Kapı/Rampa Adedi Her 1.000m² de bir kapı Zorunlu Number of Ramps/Doors One per each 1,000m² Required Bölünebilirlik m² aralığında Opsiyonel Divisibility Within the range of 2,500-5,000sqm. Optional Mülkiyet Tek mülkiyet Opsiyonel Ownership Single Optional Ofis Alanı Her kat için ayrılmış ofis alanı Opsiyonel Office Area Designated office area for each floor Optional Aydınlatma 8 metrede bir (min) Opsiyonel Lightning Minimum one in every 8 meters Optional

12 Mevcut Durum İstanbul ve yakın çevresi endüstriyel piyasasının mevcut durumuna baktığımızda toplam arzın %88 ini mevcut kiralanabilir/satılabilir stok, %6 sını inşaat aşamasındaki projeler ve %6 sını planlama aşamasındaki projeler oluşturmaktadır. Current Market Analysis of current industrial market supply reveals that 88% constitutes existing leasable / sellable stock, 3% projects under construction, while 8% is represented by projects still in the planning phase. Endüstriyel Piyasası (m²) / Industrial Market (sqm) % Toplam Mevcut Arz / Total Current Supply Boş Alan / Vacant Space 742,237 Dolu Alan / Occupied Space 6,885,180 88% Ara Toplam / Subtotal 7,627,417 İnşaat Halindeki Projeler / Under Construction Projects 512,560 6% Planlama Aşamasındaki Projeler / Planned Projects 536,890 6% Toplam / Total 8,676, % Boşluk Oranları İstanbul ve yakın çevresi endüstriyel piyasasında mevcut arz m², boş alanlar m² ve boşluk oranı %9,7 seviyesindedir. Mevcut arz ve inşaat halindeki arz toplamının bölgelere göre dağılımı ve ortalama boşluk oranları aşağıda sunulmuştur: Vacancy Rates Vacant space in Istanbul and the surrounding region stands at 806,710m 2. out of a total supply of 7,537,3983m 2 - a vacancy rate of around 10.7%. The chart below shows total current supply and under construction supply, by region: Ortalama Boşluk Oranları Average Vacancy Rates 1,600,00 0 1,400,00 0 1,200, % 10% 1,000,000 30% 800, , , , % 41% 35% 49% 18% 0 Dudullu Tuzla Silivri Esenyurt Kıraç Gebze Dilovası Çerkezköy Çorlu İstanbul Asya / Asia İstanbul Avrupa / Europe Kocaeli Tekirdağ Europe Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 12

13 Kira ve Satış Rakamları 2017 ikinci yarısında istenen kira rakamları aşağıdaki grafikte sunulmuştur: Rents and Sales Prices Requested rents in the second half of 2017 are shown in the chart below: $8.00 Ortalama Tesis Kira Rakamları ($/m 2 /ay) Average Rental Rates for Facilities ($/sqm/month) $7.00 $6.81 $6.00 $5.57 $5.86 $5.66 $5.00 $4.00 $3.00 $3.54 $4.04 $3.41 $3.01 $2.00 $1.00 $0.00 Dudullu TuzlaS Silivri Esenyurt/Kıraç Esenyurt- Gebze Dilovası Çerkezköy Çorlu İstanbul Asya / Asia İstanbul Avrupa / Europe Kocaeli Tekirdağ Yukarıda grafikte görüldüğü üzere en yüksek kira rakamı Dudullu bölgesinde gözlemlenmektedir. Bölgedeki arzın kısıtlı olması mevcut binaların kira rakamları yükselmiştir. Ayrıca, bölgenin şehir merkezine, otoyollara, üretim alanlarına, havaalanı ve limanlara yakınlığı yüksek kiralara neden olarak gösterilebilir. Silivri, Çerkezköy ve Çorlu bölgeleri söz konusu alanlara uzaklığın etkisiyle düşük kira ortalamalarına sahiptirler. As the chart above shows, the Dudullu sub-region commands the highest rents. Rents are high in this sub-region due to restricted supply. In addition, the sub-region s proximity to the city center, highways, manufacturing zones, airport and ports are reflected in high rental levels. Conversely, the relative distance of the Silivri, Çerkezköy and Çorlu sub-regions from such areas and facilities are reflected in lower rents. 13 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

14 Ortalama birim metrekare arsa satış fiyatlarına baktığımızda 2017 üçüncü çeyrekte de ilk yarı verilerine benzer fiyatlar görülmektedir. Aşağıdaki grafikte bölgelere göre istenen arsa satış fiyatları sunulmuştur: $800 $700 Ortalama Arsa Satış Rakamları ($/m 2 ) Average Sales Prices for Land ($/sqm) $728 Examination of average unit sales prices per square meter reveals similar rates when comparing the third quarter of 2017 to the first half of the year. Requested land sales prices by sub-region are shown in the chart below: $600 $589 $500 $459 $400 $300 $325 $299 $200 $152 $100 $98 $0 Tuzla TuzlaS Silivri Esenyurt-Kıraç Gebze Dilovası ÇerkezköyÇ Çorlu İstanbul Asya İstanbul Avrupa / Europe Kocaeli Istanbul Asia Kocaeli Tekirdağ Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 14

15 İSTANBUL VE YAKIN ÇEVRESİ ENDÜSTRİYEL HARİTASI / GREATER ISTANBUL AREA INDUSTRIAL MAP 7 $152 $3.41 Yeni Havaalanı Proje Alanı / New Airport Project Area KARADENİZ / BLACK SEA BÖLGELER / DISTRICTS 1- Dudullu 2- Tuzla 3- Silivri 4- Esenyurt-Kıraç 5- Gebze 6- Dilovası 7- Çerkezköy 8- Çorlu 8 $98 $3.01 Tem Otoyolu / Tem Highway E-5 Karayolu / E-5 Motorway 3 $325 $3.54 $728 $ Kuzey Marmara Otoyol Projesi / North Marmara Highway Project 1 Yavuz Sultan Selim Köprüsü / Yavuz Sultan Selim Bridge Kuzey Marmara Otoyol Projesi / North Marmara Highway Project - $6.81 MARMARA DENİZİ / MARMARA SEA Ambarlı Limanı / Ambarlı Port Uluslararası Atatürk Havaalanı / International Atatürk Airport Haydarpaşa Limanı / Haydarpaşa Port Sabiha Gökçen Havaalanı / Sabiha Gökçen Airport Tuzla Limanı / Tuzla Port 2 $589 $ $459 $ $299 $4.04 Ortalama Endüstriyel Arsa Satış Fiyatları ($/m²)/average Industrial Land Sales Prices ($/sqm) A Sınıfı Endüstriyel Tesis Ortalama Kira Rakamları ($/m²)/average Rental Rates for Industrial Facilities ($/sqm) 15 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

16 Yeni İpek Yolu Projesi 2017 yılı Mayıs ayında Pekin de düzenlenen Yeni İpek Yolu Zirvesi ile başlatılan Yeni İpek Yolu Projesi 65 i aşkın ülkeyi kara, deniz ve havayoluyla birbirine bağlamayı hedeflemektedir. Uluslar arası alanda bir kuşak, bir yol olarak adlandırılan projenin 3 farklı hattan oluşması planlanmaktadır. İnşa edilmesi planlanan ilk hat, Türkiye den de geçen ve Çin, Orta Asya, Rusya ve Avrupa yı birbirine bağlayacak olan, İpek Yolu Ekonomik Hattı dır. Türkiye nin planlanan proje kapsamında lojistik olarak önemli bir noktada bulunması endüstriyel alanlar ve depolama alanları için de önem arz etmektedir. Temel olarak ürün ticaretini kapsayan yeni ipek yolu, enerji sektörü için de büyük bir potansiyele sahiptir. Bu bağlamda enerji transferi için de altyapısal çalışmalar planlanmaktadır. Yeni İpek Yolu Projesi The New Silk Road Project unveiled at the New Silk Road Summit held in Beijing in May 2017 aims to connect more than 65 countries by land, sea and air. Internationally entitled the One Belt One Road Initiative, the project envisages development along 3 distinct lines. The first line slated for construction is the Silk Road Economic Line, which also crosses Turkey, will link China, Central Asia, Russia and Europe. Turkey s crucial logistic positioning within the scope of the planned project has given the country s industrial spaces and warehousing areas additional significance. Essentially encompassing trade and commerce in goods, the New Silk Road also represents a major potential for the energy sector. Energy transfer infrastructure work is also planned within this framework. İzlanda Norveç İsveç Finlandiya Rusya Birleşik Krallık Moscow Moskova Duisburg Beyaz Rusya İzlanda Polonya Ukrayna Rotterdam Almanya Fransa Avusturya Romanya Venice Venedik İspanya Istanbul Yunanistan Türkiye Batı Sahra Portekiz Moritanya Guyana Fas Cezayir Tunus Nijer Silk Road Economic Belt İpek Yolu Ekonomi Kuşağı Nijerya Maritime Silk Road Deniz İpek Yolu Gana Athens Atina Çad Mısır Suriye Irak Etiyopya Güney Sudan Nairobi Kongo Kenya Suudi Arabistan Somali İran Kazakistan Urumçi Bishkek Özbekistan Bişkek Samarkand Semerkant Almaty Türkmenistan Duşhanbe Tahran Duşanbe Afkanistan Hindistan Handi Kolombo Moğolistan Çin Tayland Malezya Xı an Fuzhou Guangzhou Handi Kuala Lumpur Haikou Viyetnam Endonezya Güney Kore Filipinler 16 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

17 Otel Piyasası Turizm Ziyaretçi Oranları Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, 2017 yılının ilk sekiz ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı %26.41, İstanbul a gelen ziyaretçi sayıları da %47 oranında artış göstermiştir. Rusya nın ülkemize gelen toplam ziyaretçi sayısı içindeki payı 2015 yılı Eylül ayına kadar olan dönemde %10.90 oranındayken 2016 yılı aynı dönemde %1.93 e gerilemiştir. Rusya ile Türkiye arasında yaşanan politik krizin ortadan kalkmasıyla birlikte bu pay 2017 yılı Eylül ayına kadar olan dönemde %15.16 ya yükselmiştir yılının Eylül ayına kadar olan dönemde, Türkiye ye gelen toplam ziyaretçinin yaklaşık %26.8 i İstanbul u ziyaret etmiştir. İstanbul u ziyaret eden yabancıların içinde en yüksek pay %9,4 ile Almanya, %7,6 ile İran, %5,9 ile Suudi Arabistan, %5,1 ile Irak ve %4,3 ile Rusya nındır. Hotel Market Tourism - Visitor Statistics According to data from the Turkish Ministry of Culture and Tourism, visitor numbers to Turkey in the first eight months of 2017 showed an increase of 26.41% for Turkey as a whole, with a 47% boost to visitor numbers to Istanbul over the same period in The proportion of Russian tourists in the number of visitors to Turkey fell from a rate of 10.9% in the period up to September in 2015, to just 1.93% in This share in the same period in 2017 rose to 15.16% in the wake of the resolution of the political crisis between the two countries. In the period up to September in 2017, approximately 26.8% of visitors to Turkey spent time in Istanbul. Of these visitors to Istanbul, Germany led the field with a proportion of 9.4% of the total, followed by Iran with 7.6%, 5.9% from Saudi Arabia, 5.1% from Iraq and 4.3% from Russia. Fiyatlar ve Doluluk Oranları 2017 yılının ilk sekiz ayında İstanbul daki 5 yıldızlı oteller ile üst ve üstorta sınıf otellerde gerçekleşen doluluk oranları 2016 yılına göre %20.2 oranında artmışken ortalama oda fiyatları %15 oranında gerileme göstermiştir. Oda fiyatlarındaki gerileme büyük politik trendler, yakın coğrafyadaki gelişmeler ve jeopolitik risklerin artmasından kaynaklanmaktadır. Prices and Occupancy Rate The occupancy rates for 5 star hotels, together with upscale and uppermidscale class hotels in Istanbul for the first eight months of 2017 showed a rise of 20.2% over the same period in 2016, combined with a decline in room rates of around 15%. The decline in room rates has been caused by major political trends, developments in neighboring regions, and increasing geopolitical risks. İstanbul 5 Yıldızlı Otel Doluluk Oranları ve Ortalama Oda Fiyatları * 5 Star Hotels Occupancy Rates and Average Daily Room Rates (ADR) * Yıllar Years Doluluk Oranları % Occupancy Rates (%) Ortalama Oda Fiyatı - ( ) ADR - ( ) Revpar ( ) ** Kaynak/Source: STR Global, (*) İstanbul da yer alan 5 yıldızlı oteller ile üst ve üst-orta sınıf otellerden oluşmaktadır. (*) Consist of 5-Star Hotels And Upscale & Upper Midscale Hotels in Istanbul. (**) İlk 8 ayı kapsamaktadır. (**) First eight months of the year. Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 17

18 İstanbul Otel Kapasiteleri 2017 yılı istatistiklerine göre İstanbul da Kültür ve Turizm Bakanlığı İşletme Belgeli tesislerde toplam oda ve yatak bulunmaktadır. Yakın gelecekte bu arza eklenmesi beklenen Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım Belgesine sahip yatak kapasitesi daha bulunmaktadır. Hotel Capacity in Istanbul According to official statistics for 2017, there were a total of 53,076 rooms and 108,430 beds in properties granted operating licenses by the Ministry of Culture and Tourism. A further 33,007 bed capacity is in the pipeline in properties granted Investment Licenses by the Ministry of Culture and Tourism. Kategori / Category 2017 Yılı İstanbul Otel Kategorilerine Göre Oda Sayıları * Istanbul Hotel Rooms By Category * Avrupa Yakası European Side Tesis Sayısı Number of Hotels Anadolu Yakası Asian Side Oda Sayısı Number of Rooms Avrupa Yakası European Side Anadolu Yakası Asian Side Oda Sayısı Oranı(%) (%) of Total Room Number 5 yıldızlı oteller - 5 star hotels ,212 4,981 47% 4 yıldızlı oteller - 4 star hotels ,132 1,148 25% 3 yıldızlı oteller - 3 star hotels , % 2 yıldızlı oteller - 2 star hotels , % 1 yıldızlı oteller - 1 star hotels % Özel kategori oteller - Special Category Hotels , % Butik oteller - Boutique Hotels % Apart oteller - Apart hotels % Pansiyonlar - Pensions % Hosteller - Hostels % TOPLAM / TOTAL , % Kaynak: İstanbul Kültür ve Turizm Müdürlüğü Source: Istanbul Directorate of Culture and Tourism (*) İlk 8 ayı kapsamaktadır. (*) First eight months of the year. 18 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

19 Perakende Piyasası 2017 yılı üçüncü çeyrek itibariyle Türkiye genelinde hizmet vermekte olan 379 alışveriş merkezinin toplam kiralanabilir alanı m 2 büyüklüğündedir. Bu dönemde 508,763m² kiralanabilir alana sahip 13 alışveriş merkezi açılmış olup, %4 seviyesindeki sınırlı artış, açılışların ertelendiğini göstermektedir yılsonuna kadar toplam 6 ilde, 8 yeni alışveriş merkezi açılması beklenmekte olup, böylece toplam kiralanabilir alanın m 2 ye ulaşacağı tahmin edilmektedir. Halihazırda14 ilde alışveriş merkezi bulunmamaktadır. Toplam nüfusun %25 ini oluşturan İstanbul ve Ankara nın kiralanabilir alanlarının toplamı, ülkenin toplam kiralanabilir alanının %50 sini oluşturmaktadır. Retail Market As of the third quarter of 2017; there are 379 shopping centers throughout Turkey, with a total leasable area of 11,774,425m². Thirteen shopping centers with a total of 508,763m² of new space was added during the three quarter of This 4% growth in leasable area shows us that openings mostly were postponed during Growth expectations for 2017 include 8 new shopping center to open in 6 provinces by the end of the year. With the addition of this new stock, total leasable area is forecasted to reach 11,900,000m². by the end of Currently, we noted that there are 14 cities in Turkey without shopping centers. The cities of Istanbul and Ankara, which between them house 25% of Turkey s population, take up 50% of the country s total shopping center leasable area. İllere Göre Kişi Başına Düşen Toplam Kiralanabilir Alana (m²/1.000 kişi) Cities According to Gross Leasable Area (GLA) sqm/1,000 persons İller Nüfus Mevcut Stok / Current Stock AVM Sayısı Cities Population No of Shopping Centers % Toplam Kiralanabilir Alan (m²) Total Leasable Area (sqm) % Bürüt Kiralanabilir Alan (BKA) m²/1.000 kişi Gross Leasable Area (GLA) m²/1,000 persons Gelecek Arz / Future Stock AVM Sayısı / No of Shopping Centers Toplam Kiralanabilir Alan (m²)/total Leasable Area 1 İstanbul 14,804, % 4,488, % ,807 2 Bolu 299, % 88, % Ankara 5,346, % 1,447, % ,771 4 Edirne 401, % 75, % ,000 5 Antalya 2,328, % 432, % ,500 6 Nevşehir 290, % 49, % Bursa 2,901, % 486, % ,000 8 Muğla 923, % 151, % ,438 9 Karabük 242, % 39, % Kocaeli 1,830, % 290, % Türkiye Toplam Turkey Total 79,814, % 11,774, % ,769,301 Yapılan analizlere Türkiye genelinde en az 25 mağazası bulunan ve toplam kiralanabilir alanı 5.000m 2 nin üzerinde olan alışveriş merkezleri dâhil edilmiştir. Yukarıdaki tabloda nüfusu in altında olup ilk 10 a giren Bolu, Edirne, Karabük ve Nevşehir illeri dikkat çekmektedir. Türkiye nin üçüncü büyük ili olan İzmir kişi başına düşen kiralanabilir alan bakımından 15. sırada yer almaktadır kişi başına düşen toplam kiralanabilir alan, 2017 yılı üçüncü çeyreği itibariyle Türkiye geneli için ortalama 147m 2 düzeyine ulaşmıştır. Öte yandan, nüfusu yaklaşık 15 milyon olan İstanbul Metropoliten Alanı nda 119 alışveriş merkezi bulunmaktadır yılı son çeyrek Our analysis of the shopping center market incorporates only centers which have a tenant mix of minimum 25 retailers, and a total leasable area of minimum 5.000m² Four cities with populations below 500,000 Bolu, Edirne, Karabük and Nevşehir are in the top 10 rankings in shopping center area offering, whereas Izmir, Turkey s third largest city, ranks only 15th. The average shopping center leasable area offer for Turkey, as a whole, reached 147m² per 1,000 people at the third quarter of Istanbul Metropolitan Area holds 119 shopping centers with its 15 million populations. While the leasable area of the shopping centers in Istanbul is Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 19

20 TÜRKİYE PERAKENDE HARİTASI / RETAIL MAP OF TURKEY 20 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

21 itibariyle İstanbul daki alışveriş merkezlerinin toplam kiralanabilir alanı 4,48 milyon metrekare olup 2018 sonunda bu rakamın 4,89 milyon metrekareye ulaşması beklenmektedir. Türkiye genelinde kişiye düşen kiralanabilir alan 148m² iken, İstanbul genelinde bu rakam 311m² dir. Gelecekteki arza eklenecek alışveriş merkezleri ve nüfus artış hızı dikkate alındığında 2018 yılı sonunda İstanbul genelinde kişiye düşen kiralanabilir alanın 330m² ye ulaşması beklenmektedir million m² as of the third quarter of 2017, it is expected to reach 4.89 million m² by the end of While throughout Istanbul, the leasable area per 1,000 people is 311m², it is only 148m² in Turkey. Taking into consideration the space of the shopping centers that will be added to stock and the population increase rate, in Istanbul by the end of 2018 the leasable area per 1,000 people is forecasted as 330m². sqm/1000 people İstanbul Bölgelere Göre kişiye Düşen Kiralanabilir Alan Distribution of GLA/1,000 people in Istanbul BÖLGELER / DISTRICTS 1-Beşiktaş, Beyoğlu, Sarıyer, Şişli 2-Eyüp, Fatih, Bayrampaşa 3-Zeytinburnu, Bakırköy 4-Başakşehir, Küçükçekmece 5-Avcılar, Beylikdüzü 6-Esenyurt 7-Büyükçekmece, Silivri 8-Kadıköy, Üsküdar 9-Maltepe, Ümraniye 10-Pendik, Tuzla, Kartal Yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi 1, 3, 5, 6 ve 8 No lu bölgelerde kişi başına düşen kiralanabilir alan ortalaması İstanbul ve Türkiye genelinden oldukça yüksektir. Bu bölgeler; Avrupa ve Anadolu Yakası Merkezi İş Alanı ve çevresini, Atatürk Havaalanı çevresini ve son yıllarda yatırımların hızlandığı Avrupa Yakası batı kesimini içine almakta olup, sayıca en fazla AVM yi barındıran alanlardır yılı son yarısı ve 2017 yılı ilk yarısı Türk Lirası nda yaşanan değer kaybı, gelen turist sayısındaki düşüş ve ekonomideki durgunluktan perakende sektörü de olumsuz etkilenmiştir. Bu süreçte kira rakamlarındaki düşüş ve boşluk oranlarında artış yaşanmıştır. Ancak siyasi belirsizliğin ortadan kalkmasıyla artan özel tüketim harcamaları perakende sektörünü de canlandırmaya başlamıştır. As seen on the graph above, in zone 1, 3, 5,6 and 8 the average leasable area per 1,000 people is higher than the average of Istanbul and Turkey. These regions which cover the CBDs of the Europe and Asian Sides, surrounding area of Atatürk Airport and the western part of European Side are the zones that host the highest number of shopping centers. The fall in the value of the Turkish Lira encountered in the second half of 2016 and the first half of 2017, falling tourist numbers, and economic stagnation, also had a negative impact on the retail sector. This was a period of falling rents and rising vacancy rates. However, the retail sector began to revive on the back of the removal of political uncertainty, coupled with increasing consumer spending. Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 21

22 İstanbul Konut Piyasası Merkez Bankası nın yayınladığı Konut Fiyat Endeksi (KFE 2010=100) verilerine göre, konut fiyatları 2017 yılı ilk yarısı itibariyle yıllık olarak Türkiye de %9,3 İstanbul da %7,8 artmıştır. Aynı dönemde enflasyon %9,4, Türk Lirasının ABD Doları karşısında değer kaybı %19,1 olarak gerçekleşmiş, bir yıla kadar olan yıllık mevduat faizlerinin getirisi de %12,7 olmuştur. Bu verilerden de anlaşıldığı üzere konut fiyatlarındaki artış alternatif yatırım araçlarının getirilerinin altında kalmıştır. Aşağıdaki tabloda son yedi yılda enflasyon ve ABD Doları/TL kurundaki değişimler ve Türk Lirası Üzerinden Açılan Mevduat Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (1 yıla kadar) ile, KFE ve inşaat maliyet endeksindeki reel ve nominal değişimler sunulmuştur: Istanbul Residential Market According to data from the Central Bank s House Price Index (2010=100), house prices rose at an annual rate of 9.3% in Turkey overall, and 7.8% in Istanbul, as of the second half of Inflation stood at 9.4% and the Turkish Lira lost 19.1% of its value against the US$ in the same period; interest income on bank deposits on up to one-year terms stood at 12.7%. As these figures reveal, house price rises remained at a lower level than alternative investment vehicles. The table below shows inflation and TL / $ rate fluctuations over the past seven years, together with TL-based interest rates on deposits (up to oneyear terms) and fluctuations in the House Price Index and construction cost index: Yıllar / Years T Ü F E Y ı l l ı k CPI-Annual ABD $/ TL Değişim USD/TL Change Türk Lirası Üzerinden Açılan Mevduat Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (1 yıla kadar) Weighted Average Interest Rates For Deposits In TL(up to 1 year) TKFE- Türkiye TKFE- İstanbul İnşaat Maliyet Endeksi Değişim Construction Cost Index Change % 11.3% 11.2% 10.2% 12.1% 12.4% % 7.3% 7.7% 11.7% 13.5% 5.4% % 5.8% 9.1% 12.7% 16.8% 5.1% % 15.0% 9.9% 14.5% 22.3% 10.7% % 24.3% 11.6% 18.4% 26.9% 5.9% % 11.1% 11.4% 14.3% 17.1% 7.7% 2017 (1st Half) 9.4% 19.1% 12.7% 9.3% 7.8% 12.9% Nominal Change (1st Half) 75.9% 138.9% 101.3% 134.9% 191.2% 77.5% Reel Change (1st Half) 59.0% 115.3% 1.5% Kaynak / Source: TUIK, CBT 22 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

23 Konut Satışları Konut satışları 2017 yılının ilk sekiz ayında 2016 yılının ayni dönemine göre Türkiye genelinde toplamda %7,7, ipotekli satışlarda ise %23 artmıştır. Yine bu donemde İstanbul da toplam satışlarda %3, ipotekli satışlarda da %12 oranında artış kaydedilmiştir. İpotekli satışlardaki artış da konutların daha çok oturum amacıyla alındığının bir diğer göstergesidir. Residential Sales House sales in the first eight months of 2017 recorded a year-on-year rise of 7.7% in Turkey as a whole, while mortgaged sales rose 23%. The corresponding figures for Istanbul in the same period were a rise of 3% in total sales, and 12% for mortgaged sales. The rise in mortgaged sales is a further indication that most acquisitions were for residential properties. Yıllar / Years Konut Satışları Housing Sales Turkey/Türkiye Değişim Change İpotekli Satışlar Mortgage Sales İpotekli Toplam Satışların Payı Değişim Satışlar Percentage of Change Total Sales Mortgage Sales İstanbul İpotekli Satışlar Mortgage Sales İpotekli Satışların Payı Percentage of Mortgage Sales ,184 22,726 4% 140,573 9,423 7% , % 246,741 41% 153, % 76,176 49% , % 289,275 41% 169, % 85,161 50% , % 270,136 39% 167, % 79,626 48% ,144, % 456,224 40% 233, % 106,382 46% ,165, % 389,689 33% 225, % 87,757 39% ,289, % 434,388 34% 239, % 93,564 39% ,341, % 449,508 34% 232, % 87,350 38% 2016 Ocak-Ağustos 826, ,298 32% 146,648 53,379 36% 2017 Ocak-Ağustos 890, % 322,693 36% 151, % 59,533 39% Kaynak / Source: TUIK, CBT Konut Kredileri Ağustos 2017 itibariyle konut kredisi hacmi 52,6 milyar ABD Doları seviyesindedir. Bu oran toplam kredilerin %9 unu teşkil etmektedir. Ağustos 2016 da hükümetin yıllık faiz oranlarının %10 un altına çekilmesi çağrısıyla, bankalar faiz indirimine gitmeye başlamış ve 2017 yılı Mart ayına kadar konut kredisi faiz oranları TL bazında aylık ortalama %0.88 a kadar düşmüştür. Bu tarihten sonra yükselişe geçen faiz oranları, Eylül ayı itibariyle %1 seviyesine yerleşmiştir. İstanbul Konut Satış Fiyatları İstanbul A sınıfı konut projeleri için farklı bölgeler bazında yaptığımız ayrıntılı araştırmalara göre 2017 yılı ilk yarısında genel olarak tüm bölgelerdeki fiyatlarda ABD Doları bazında düşüş gözlenmiştir. Bunun en önemli sebebini; genel talepteki zayıflama yanında, satış fiyatlarının son zamanlarda geliştiriciler tarafından ağırlıklı olarak TL bazında listelenmesi ve TL nin ABD Doları karşısında değer kaybetmesi olarak görüyoruz. Her bölgenin kendi potansiyelleri ve lokasyon fırsatları nedeniyle, fiyatlarda yaşanan düşüşün oranı değişmektedir. Mortgage Loans Mortgage volumes stood at US$52.6 billion as of August This volume represents some 9% of total loans. The government s calls for interest rates to be reduced below 10% in August 2016 prompted banks to begin to reduce their rates; monthly average TL-based mortgage interest rates had dipped as far as 0.88% by March Interest rates began an upward trend after this date, to settle at a level of 1% as of September Istanbul House Sales Prices According to our detailed research into Class-A residential projects in various regions of Istanbul, prices in all areas saw a decline in US$ terms in the first half of Apart from an easing in general demand, we interpret the leading cause of this fall as being the consequence of the recent tendency of developers to give their list prices in Turkish Lira, as well as the devaluation of the Turkish currency that has been encountered during this period. The extent of the drop in prices has varied in line with the potentials and location opportunities applicable to each region. Turkey Review Second Half 2017 Colliers International 23

24 Konut Kredisi Hacmi ve Faiz Oranları Outstanding Housing Loans and Rates 60, % 55, % 50,000 45, % 40, % 35, % 30,000 25, % 20, % Outstanding Housing Loans (Million USD) Monthly Rates % 24 Turkey Review İkinci yarı 2017 Colliers International

25 A Sınıfı Konut Projelerinin Birim Satış Fiyatları Sales Prices of A Class Residential Projects Kent İçi Alanlar / Urban Areas Birim Fiyat Aralığı (ABD Doları/m²)/ Sales Price Range (USD/m²) Beşiktaş-Şişli-Taksim (Avrupa Yakası - European Side) $4,300-$10,000 Levent-Maslak (Avrupa Yakası - European Side) $3,500-$6,500 Etiler (Avrupa Yakası - European Side) $6,500-$10250 Ataşehir-Şerifali (Asya Yakası - Asian Side) $2,000-$3,500 Acıbadem (Asya Yakası - Asian Side) $3,300-$4,700 Bostancı-Erenköy-Kozyatağı (Asya Yakası - Asian Side) $2,000-$3,500 Bakırköy-Zeytinburnu (Avrupa Yakası - European Side) $3,100-$6,000 Kağıthane, Bomonti, Haliç (Avrupa Yakası - European Side) $1,700-$4,500 Birim Fiyat Aralığı (ABD Doları/m²)/ Kent Dışı Alanlar / Suburban Areas Sales Price Range (USD/m²) Beylikdüzü (Avrupa Yakası - European Side) $550-$1,000 Halkalı (Avrupa Yakası - European Side) $1,000-$1,800 Beykoz (Asya Yakası - Asian Side) $3,300-$5,500 Bahçeşehir-Esenyurt (Avrupa Yakası - European Side) $650-$1,800 Büyükçekmece-Silivri (Avrupa Yakası - European Side) $1,000-$2,100 Çekmeköy-Ümraniye (Asya Yakası - Asian Side) $1,000-$1,700 Göktürk-Kemerburgaz (Avrupa Yakası - European Side) $2,000-$4,500 Zekeriyaköy-Kilyos-Rumelifeneri (Avrupa Yakası - European Side) $1,700-$3,500 Pendik-Tuzla (Asya Yakası - Asian Side) $700-$1,400 Maltepe-Kartal (Asya Yakası - Asian Side) $1,500-$2,200