YILLARI ARASINDA TÜRKİYE DE KARMA ARAŞTIRMA YÖNTEMİYLE YAPILAN EĞİTİM ÇALIŞMALARININ ANALİZİ*

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Volume 6 Issue 7, p , July YILLARI ARASINDA TÜRKİYE DE KARMA ARAŞTIRMA YÖNTEMİYLE YAPILAN EĞİTİM ÇALIŞMALARININ ANALİZİ* ANALYSIS OF THE EDUCATION STUDIES CONDUCTED WITH MIXED METHOD RESEARCH IN TURKEY BETWEEN YEARS Yrd. Doç. Dr. Tuba GÖKÇEK KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Matematik Eğitimi ABD Öğr. Gör. F.Zehra BABACAN Artvin Çoruh Üniversitesi, Meslek Yüksek Okulu Engin KANGAL KTÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, OFMA Fizik Öğretmenliği Yüksek Lisans Öğrencisi Nurgül ÇAKIR KTÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, BÖTE Öğretmenliği Yüksek Lisans Öğrencisi Yasemin KÜL KTÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Matematik Öğretmenliği Yüksek Lisans Öğrencisi Abstract Mixed method paradigm, the combination of qualitative and qualitative approaches in a single study, has been gradually preferred by the researchers due to its richness and reliability. In this regard, systematic analysis of the studies using mixed method is important. Aim of this study is to reveal the distribution of mixed method researches published in education in Turkey last * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir.

2 436 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL ten years. Publication year, name of journals, sampling type, rationale for the use of mixed method, emphasis of approaches (qualitative and quantitative) and their sequences, and emerging prominent research design were the factors that are sought through this study. Mixed method studies published in education between were retrieved through national databases and a total number of 97 articles were examined. Following results were revealed after an extensive analysis of data: Most of the mixed method articles were published at Hacettepe University Journal of Education and Elementary Education Online Journal; studies were usually conducted with preservice teachers, elementary school teachers (1-5th grade), secondary school mathematics and geography education programs; most widely stated reason of using mixed method was triangulation; and most adopted research design was partially mixed concurrent equal status design. In conclusion, it is believed that findings of this research will contribute to the literature by means of having an idea about the nature of the studies using mixed method research in Turkey and reflections of this method into the national literature. Key Words: mixed method, social sciences, education, studies in Turkey, content analysis Öz Nitel ve nicel yaklaşımların tek bir çalışmada birleştirilmesiyle ortaya çıkan karma yöntem paradigması, araştırmaya kattığı zenginlik ve güvenilirlik açısından araştırmacılar tarafından giderek tercih edilmektedir. Bu bakımdan ülkemizde karma yöntemin kullanıldığı çalışmaların sistematik biçimde analiz edilmesi önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye de sosyal bilimler alanında son 10 yılda karma araştırma yöntemiyle yapılan çalışmaların yıllara, dergilere, disiplinlere, örneklem türlerine göre dağılımlarını ortaya çıkarmak, karma yöntemin doğasında bulunan araştırma gerekçesini, yöntemlerin (nitelnicel) baskınlık düzeylerinin ve sırasının dağılımlarını, hangi araştırma tasarımının daha ön plana çıktığını belirlemektir. Bu amaçla yılları arasında Türkiye de eğitim alanında karma yöntemi kullanan makalelere ulusal veri tabanlarından ulaşılarak içerik analizi yapılmıştır. Araştırma kapsamında karma yöntemin kullanıldığı tespit edilen 97 Türkçe yayın incelenmiştir. Verilerin analizi sonucunda en fazla 2011 yılında karma yöntem araştırmalarının yapıldığı, araştırmaların en çok Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi ile İlköğretim Online dergisinde yayınlandığı, çalışmaların genellikle öğretmen adaylarıyla ve ilköğretim bölümü sınıf öğretmenliği ile ortaöğretim matematik ve coğrafya eğitimi alanlarında yürütüldüğü belirlenmiştir. Ayrıca karma yöntem araştırmalarının en fazla üçgenleme gerekçesiyle yapıldığı ve en çok ise kısmen karma eş zamanlı eşit statülü tasarımın benimsendiği ortaya çıkmıştır. Sonuçların son yıllarda ülkemizde bu yöntemin kullanıldığı çalışmaların doğası hakkında fikir sahibi olmak adına alan yazına önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca, karma yöntemin (KY) ulusal literatüre yansıması hakkında kapsamlı bir fikir edinilmiş olacak ve bu yönteme ilgi duyan, eğitim bilimlerinin farklı alanlarında çalışan araştırmacıların mevcut durumdan haberdar olmaları sağlanacaktır.

3 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 437 Anahtar Kelimeler: karma yöntem, sosyal bilimler, eğitim, Türkiye'de yapılan çalışmalar, içerik analizi GİRİŞ Araştırmaların gelişimi incelendiğinde pek çok disiplinde nicel araştırma paradigması çok çeşitli nicel araştırma modellerini birleştirmekte ve bu araştırma ilk ve tek araştırma modeli olarak kullanılmakta idi. Ancak 20. yüzyılda nicel araştırma varsayım ve ilkelerini reddeden araştırmacılar nitel araştırma paradigmasını kullanmaya başlamışlardır (Kıral ve Kıral, 2011). Denzin ve Lincoln e (2000) göre yılları arası nitel araştırmanın ilk tarihsel dönemleridir lı yıllara gelindiğinde ise iki araştırmanın karışımı olan karma araştırma paradigması ortaya çıkmıştır. Karma yöntem araştırmaları, nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin aynı çalışmada birleştirilmesi fikri olarak 1960 larda çerçevesini bulmuş (Leech ve Onwuegbuzie, 2009) ve sonrasındaki yıllarda önem ve ilerleme kazanmıştır (Creswell, 2003; Tashakkori ve Teddlie, 1998, 2003). Literatür incelendiğinde karma yöntem araştırmaları hakkında farklı tanımlamalar olduğu görülmektedir. Johnson ve Onwuegbuzie (2004) karma yöntem araştırmalarını, bir çalışmada nitel ve nicel araştırma tekniklerinin, yöntemlerinin, yaklaşımlarının araştırmada birleştirilmesi olarak tanımlamaktadır. Benzer şekilde Creswell (2006) karma yöntem araştırmasını, bir araştırma sürecinde nitel ve nicel verilerin birlikte toplanması, analiz edilmesi şeklinde açıklamaktadır. Leech vd. (2011), karma yöntem araştırmalarının tek bir çalışma veya aynı temel konuyu inceleyen bir dizi çalışmadaki nitel-nicel veri toplama, analiz etme ve yorumlama adımlarıyla ilerlediğini söylemektedir. Baki ve Gökçek (2012) ise "çeşitli yöntemler kullanarak olayları bir çerçeve içerisinde sunma, analiz etme ve bir araya getirmektir şeklinde ifade etmişlerdir. Özetle, karma yöntem araştırması bir problemin çözümü için nitel ve nicel araştırma yaklaşımlarının, yöntem ve tekniklerinin birleştirilerek, problemin çözümünde daha etkili öneriler ortaya koymayı sağlayan araştırma şeklinde tanımlanabilir. Araştırmacıların çalışmalarında kullanacakları yöntem seçiminin önemli bir aşama olduğunun farkında olmaları gerekmektedir. Seçilen yöntem problem durumuna, çalışmanın kaç kişi tarafından yapılacağına, çalışmanın ne kadar sürede bitmesinin planlandığına göre şekillenmelidir. Eğer araştırmacılar çalışmalarında karma yöntem kullanacaklarsa bu yöntemin güçlü ve zayıf taraflarını göz önünde bulundurmaları gerekir. Tasarım, örneklem, analiz ve rapor etmedeki geniş çaplı sorunlar; araştırmacının yetenekleri, finans gücü ve zaman sıkıntısı bu yöntemin zorlukları arasındadır. Yine, birleştirmenin nasıl ve hangi amaçla yapılacağı da dikkat isteyen bir konudur (Onwuegbuzie ve Leech, 2006). Fakat eğer zengin ve kapsamlı bir

4 438 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL çalışma yapılmak isteniyorsa bu zorluklar göze alınmalıdır. Araştırmalarda karma yönteminin kullanılmasını gerektiren bir takım gerekçeler vardır. Bu gerekçeleri Greene vd. (1989) ile Giannakaki (2005) üçgenleme (triangulation), tamamlayıcılık (complementarity), gelişim (development), başlangıç (initiation) ve genişletme (expansion) şeklinde sınıflandırmaktadırlar. Bunlardan üçgenlemede birbirine yakın ve tutarlı sonuçların varlığı önemlidir. Tamamlayıcılık, bir yöntemden elde edilen bulguların detaylandırılması, sunulması, artırılması ve açıklığa kavuşturulmasında diğer yöntemin sonuçlarını kullanır. Burada, üçgenlemedeki gibi aynı olayın değerlendirilmesinde farklı yöntemler kullanmanın bulguların tutarlığını sağlaması amacı yoktur. Gelişim, bir yöntemden elde edilen bulguların araştırma sürecinde daha sonra kullanılan yöntem veya aşamaları şekillendirmesiyle oluşur. Yani gelişim; iki yöntemin sıralı bir zaman içinde yapıldığı ve nitel verilerin çalışmanın nicel boyutunun gelişimine yardımcı olmak amacıyla kullanımıdır. Dördüncü gerekçe olan başlangıç, araştırmada kullanılan ilk yöntem, farklı bir yöntem kullanılarak araştırılabilecek yeni hipotezler veya araştırma soruları üretilmesine yol açar. Bu durum araştırma sorusunu yeni bir şekle sokmak için iki yöntemden elde edilen sonuçların birbiriyle çeliştiği veya ayrıldığı yerleri ortaya çıkarmak için kullanılır. Son gerekçe olan genişletmede ise birbirinden ayrı olguları incelemek için farklı araştırma yöntemleri kullanarak, araştırmanın sınırlarını genişletmek hedeflenir. Karma araştırma yöntemleri baskınlık durumuna göre nitel baskın (qualitative dominant), nicel baskın (quantitative dominant) ya da eşit baskınlıkta (equal status) olabilir. Nicel öğelerin daha ön planda olduğu araştırmalar nicel baskın; nitel öğelerin ön planda olduğu ve eleştirel-yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde olan çalışmalar nitel baskın; nicel ve nitel yaklaşımların eşit oranda kullanıldığı çalışmalar ise eşit baskınlıkta çalışmalardır (Johnson, Onwuegbuzie ve Turner, 2007). Çalışmalarda hangi teknik baskın ise o tekniğin harfleri büyük harfle yazılarak sembolleştirilme yapılır (Morse, 2003). Karma araştırmanın diğer bir özelliği ise zaman boyutudur. Nitel ve nicel verilerin zaman sıralaması için önceliğin hangi veride olduğuna bakılır. Nitel verilerin baskın olduğu bir çalışmada önce nitel, sonra nicel veriler toplanır ve (NİTEL nicel) şeklinde gösterilir. Tam tersi durumda yani araştırmada önce nicel veriler sonra nitel veriler toplanmış ve nicel veriler öncelikli olduğunda (NİCEL nitel) şeklinde gösterilir. İki yöntemin yaklaşık aynı zamanda toplanıp analiz edilmesi ise karma araştırmada eş zamanlılığı (NİCEL + Nitel; NİTEL + Nicel) oluşturmaktadır (Johnson ve Onwuegbuzie, 2004). Karma araştırma ile ilgili literatürde pek çok tasarım bulunmaktadır. Bunlar incelendiğinde araştırmacılara model seçiminde kolaylık sağlayacağı düşünülen bazı tasarımlar Creswell (2003); Morse (2003); Johnson ve Onwueqbuzie (2004); Leech ve Onwuegbuzie (2009) dikkati çekmektedir. Creswell (2003) altı temel tasarım ortaya koymuştur. Bunlar; (1) Sıralı açıklayıcı tasarım; öncelik nicel verilerdedir, nitel veriler nicel verileri artırmak için toplanır. (2) Sıralı araştırıcı tasarım; öncelik nitel verilerdedir, nicel veri nitel verileri çoğaltmak için kullanılır. (3) Sıralı dönüşümsel tasarım; önce nicel

5 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 439 veri toplanıp analiz edildikten sonra nitel veriler alınabilir veya tersine önce nitel veri toplanıp analiz edilir sonra nicel veri elde edilebilir. (4) Eşzamanlı üçgenleme; bu tasarımda nicel ve nitel veriler aynı zamanda toplanıp analiz edilir. (5) Eşzamanlı iç içe geçmiş; eşzamanlı üçgenlemeye benzer olarak nicel ve nitel veriler aynı zamanda toplanır ve analiz edilir. Ancak, genelde nicel ya da nitel veriye ağırlık verilir. (6) Eşzamanlı dönüşümsel; nicel ve nitel veriler aynı zamanda toplanıp, analiz edilir. Öncelik veri türlerinden nitel veya nicel olana verilmekle birlikte bazı durumlarda her iki veri türüne de eşit önem verilebilir. Morse (2003) e göre karma araştırma tasarımları nitel ve nicel yöntemlerin sıralı, eşzamanlı ve baskın olma durumlarına göre sunulabilir. Bu bağlamda Morse; yöntemlerin sırasını ok işaretiyle, eşzamanlılığı + işareti ile hangi yöntemin baskın olduğu ise büyük harfle göstererek toplam 18 farklı karma araştırma tasarımı sunmuştur (Brannen, 2005). Johnson ve Onwuegbuzie (2004) ise karma yöntem araştırmalarını (1) zaman odaklı (aynı anda ya da sıralı) ve (2) vurgu odaklı (baskın statü ya da çekinik statü) şeklinde iki boyutlu ele alarak karma yöntemle yapılabilecek dokuz farklı tasarım önermişlerdir. Son olarak, Leech ve Onwuegbuzie (2009) şu ana kadar geliştirilen tasarımların gereğinden fazla karmaşık olduğunu belirterek, karma yöntem tasarımlarında üç boyutlu bir tipoloji önermişlerdir. Bu boyutlar, a) karma yapmanın düzeyi (kısmen veya tamamen karma); b) zamana uyma (eşzamanlı veya sıralı) ve c) yaklaşımlara olan vurgu (eşit veya baskın statü) dur. Bu üç boyutta yer alan ikişerli bileşenler (kısmen-tamamen karma, eşzamanlı-sıralı ve eşit-baskın) dikkate alındığında sekiz farklı karma araştırma tasarımı ortaya çıkmıştır (Bkz. Tablo 3.11). Karma araştırma yönteminin kullanıldığı disiplinlere bakıldığında bunlar arasında hemşirelik (Morse, 1991; Drurec ve Abraham,1993); sağlık bilimleri (Morgan, 1998; Forthofer, 2003); yönetim ve örgütsel araştırma (Currall ve Towler, 2003); program değerlendirme (Rallis ve Rossman, 2003); ile eğitim (Rocco, vd., 2003) göze çarpmaktadır. Bu anlamda incelendiğinde karma araştırma yöntemi eğitim ve sosyal bilimler araştırmalarında 1990 lardan itibaren farklı ve ayrı bir alan olarak görülmeye başlanmıştır. Literatür incelendiğinde Türkiye de eğitim alanında karma yöntem araştırmalarının teorik özellikleri, neden bu araştırmalara gereksinim duyulduğu, bir karma yöntem araştırmasında bulunması gereken özelliklerinin neler olduğu konusunda sınırlı sayıda çalışma olduğu görülmektedir. Bunlardan Baki ve Gökçek (2012) ile Kıral ve Kıral (2011) tarafından yürütülen çalışmaların karma yöntem araştırmaları hakkında yol gösterici nitelikte olduğu görülmektedir. Bununla birlikte literatür incelemesi sonucunda özellikle son yıllarda eğitim alanında bazı araştırmacıların karma yöntemi çalışmalarında kullandıkları da görülmektedir (Bekdemir, 2009; Alagöz, 2011; Akdemir, 2012). Yeni bir yöntem olarak yaygın bir şekilde kullanılan bu yöntemin Türkiye de özellikle eğitim alanında ne kadar süredir

6 440 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL ve ne oranda kullanıldığı, yapılan araştırmaların belli nitelikler açısından karakterizasyonu ise henüz ortaya konulmamıştır. Ülkemizde eğitim alanında bilimsel dergilerde yayınlanmış olan çalışmaları doküman incelemesi yoluyla analiz eden pek çok çalışma bulunmaktadır. Bunlardan Saban (2009) çoklu zekâ kuramı ile ilgili yılları arasında Türkiye de yayınlanan yüksek lisans ve doktora tezlerini kapsamlı bir şekilde analiz etmiştir. Benzer şekilde, Çiltaş (2012) ise yılları arasında matematik eğitimi alanında Türkiye de yürütülen yüksek lisans ve doktora tezlerinin içerik analizini yapmıştır. Gülbahar ve Alper (2009), öğretim teknolojileri alanında Türkiye de yapılan araştırmalar konusunda bir içerik analizi yapmışlardır. Bacanak vd. (2011) yaptıkları çalışmada Türkiye deki E-dergilerde yayınlanan fen eğitimi makalelerinin yöntem bakımından analizini yapmıştır. Yine Yalçınkaya ve Özkan (2012), yılları arasında eğitim fakülteleri dergilerinde yayımlanan matematik öğretimi alternatif yöntemleri ile ilgili makalelerin içerik analizini yapmış ve kullanılan yöntem ve tekniklerle ilgili eğilimleri belirlemiştir. Karma yöntemle yürütülen çalışmaların analize ilişkin olarak Türkiye'de yapılan bir araştırma olmamasına rağmen son yıllarda yurtdışındaki çalışmalarda karma yöntemin yaygınlığı ve dağılımına yönelik yayınlara rastlamak mümkündür. Örneğin, Ross ve Onwuegbuzie (2010), JRME (Journal for Research in Mathematics Education) ve AERJ (American Educational Research Journal) dergilerinde arasında basılan karma yöntem araştırma makalelerinin bu dergilerdeki yaygınlığını incelemiştir. Çalışmada karma araştırmaların dergilerdeki yayınların %33'ünü oluşturduğu; bu çalışmaların %54'ünün daha çok nitel eğilimli olduğu ve araştırmaların ilişkiler, düşünce süreçleri, pedagoji, temsiller, anlama ve geçerlik gibi temalar üzerine odaklandığı belirlenmiştir. Yine Truscott vd. (2010), yaptıkları kapsamlı bir araştırmada, yılları arasında İngilizce olarak basılan uluslararası ve Amerikan ulusal eğitim dergilerindeki çalışmalarda karma yöntemin disiplinler arası yaygınlığını incelemişler ve karma yöntem çalışmalarının daha çok edebiyat, fen, matematik ve sosyal disiplin alanlarında yapıldığını ortaya koymuşlardır. Lopez-Fernandez ve Molina-Azorin (2011) ise yılları arasında disiplinler arası üç eğitim dergisindeki çalışmaların karma araştırma yöntemini kullanımını ve bu çalışmaların temel karakteristiklerini incelemişler; dergiler arasındaki dağılım oranlarının ve karma yöntem araştırmalarının niteliklerinin farklılık gösterdiği sonucuna ulaşmışlardır. Benzer şekilde, Leech vd. (2011) üstün yeteneklilerin eğitimi dergilerinde yayımlanan deneysel çalışmalarda kullanılan karma araştırma tekniklerinin yaygınlığını incelemiştir. Sonuç olarak, deneysel çalışmaların yazarlarının çoğunlukla nicel yöntemleri kullandıklarını ortaya koymuşlar; ayrıca karma yöntem olarak sınıflandırılan 19 çalışmadan 5 tanesinde kısmen karma, eşzamanlı, baskın statülü tasarımların kullanıldığını belirlemişlerdir. Bütün bunların ışığında son yıllarda Türkiye de eğitim alanında yürütülen çalışmalarda karma yönteme olan eğilimin nasıl değiştiği ve karma yöntemin doğasına

7 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 441 uygun yürütülen çalışmaların, bu yöntemin gerekçelerini ve tasarımlarını ne ölçüde yansıttığı konuları merak konusu olmaktadır. Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın amacı Türkiye de eğitim alanında son 10 yılda karma araştırma yöntemiyle yapılan çalışmaların yıllara, dergilere, disiplinlere, örneklem türlerine göre dağılımlarını ortaya çıkarmak; bu çalışmaları yapılma gerekçeleri, öncelikleri (yöntemlerin baskınlık düzeyleri), yapılış sırası ve tasarımlarına göre sistematik bir biçimde incelemektir. Bu doğrultuda çalışmanın alt problemleri şu şekilde sıralanmaktadır: 1) yılları arasında karma yöntemle yapılan çalışmaların yıllara göre dağılımları nasıldır? 2) yılları arasında karma yöntemle yapılan çalışmaların dergilere göre dağılımları nasıldır? 3) yılları arasında karma yöntemle yapılan çalışmaların yapıldığı disiplinlere göre dağılımları nasıldır? 4) yılları arasında karma yöntemle yapılan çalışmaların örneklem türüne göre dağılımları nasıldır? 5) yılları arasında karma yöntemle yapılan çalışmaların yapılma gerekçesi, öncelikleri ve yapılış sırasına göre dağılımları nasıldır? 6) yılları arasında karma yöntemle yapılan çalışmaların karma yöntem araştırma tasarımlarına göre dağılımları nasıldır? YÖNTEM Bu çalışma betimsel (tanımlayıcı) araştırmanın doğasına uygun olarak yürütülmüştür. Betimleyici araştırmanın doğasına uygun olarak ise içerik analizi yöntemi benimsenmiştir. İçerik analizinde temel amaç, toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmaktır. Bu amaçla toplanan verilerin önce kavramsallaştırılması, daha sonra da ortaya çıkan kavramlara göre mantıklı bir biçimde düzenlenmesi ve buna göre veriyi açıklayan temaların saptanması gerekmektedir (Bilgin, 2006; Yıldırım ve Şimşek, 2011). Evren ve Örneklem Bu araştırmada sadece yılları arasında ULAKBİM Sosyal Bilimler Veri Tabanında indekslenen ulusal dergiler ile Türkiye'deki eğitim fakülteleri dergilerindeki araştırma makaleleri analiz edilmek üzere seçilmiştir. Ayrıca, sadece Türkçe dilinde yazılmış ve karma yöntemi kullandığı düşünülen makaleler incelemeye

8 442 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL alınmıştır. Bu kriter göz önünde bulundurularak karma yöntem ve nitel-nicel yöntem anahtar kelimeleriyle arama yapılmış ve toplam 133 makaleye ulaşılmıştır. Verilerin Analizi Ulaşılan 133 makalenin her biri karma yöntemin temel özelliklerine göre gözden geçirilmiştir. Makalelerin yöntem kısmında karma yazanlar analiz için direkt alınırken, yöntem kısmında nitel ve nicel yöntemler kullanılmıştır" ifadesi geçen makaleler yedi kişilik bir araştırmacı grubu ve bir alan uzmanı tarafından incelenerek karma oldukları yönünde ortak karara varılan 102 makale çalışmaya dâhil edilmiştir. Çalışmaları tespit etme aşamasında Ross ve Onwuegbuzie'nin (2010) kullandıkları kriterler esas alınmıştır. Ross ve Onwuegbuzie (2010) yürüttükleri çalışmada; bir çalışmanın karma yöntem araştırması olarak kabul edilebilmesi için "Decision Rules For Classifying Articles Published in Selected Mathematics Education Journals" başlığıyla yedi kural belirlemişlerdir (Bkz. Ek 1). Bu kurallar dikkate alınarak yapılan son incelemede makalelerin karma olup olmadığına dair araştırmacı grubunun yaptıkları bağımsız değerlendirmeler arası tutarlılık bulunmuş ve uygun olmadığına karar verilen 5 makale analiz dışı bırakılmıştır. Böylece toplam 97 makale veri analizine dahil edilmiştir. Makalelerin 50 tanesinde yöntem bölümünde açıkça karma yöntem kullanıldığı yazarken, 47 tanesinde nitel ve nicel yöntemlerin bir arada kullanıldığı belirtilmiştir. Örnekleme alınan 97 makalenin analiz edilmesinde altı soru kullanılmıştır. Bu soruların geliştirilmesinde yurtiçi ve yurtdışı çalışmalardan (Saban, 2009; Truscott, vd. 2010; Lopez-Fernandez ve Molina-Azorin, 2011; Leech vd., 2011) yararlanılmıştır. Geliştirilen bu sorular daha sonra kapsam geçerliği için uzman görüşüne sunulmuştur. Uzmanlar, içerikte yer alan altı sorunun amaca uygunluğu ve netliği konusunda hemfikir olduklarını belirtmişlerdir. Çalışmaya alınan 97 makale her bir alt probleme bağlı olarak ayrı ayrı okunup değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmanın ilk 4 alt problemine yönelik bulgular belirlenen temalara göre yüzde ve frekanslar halinde verilmiştir. Beşinci alt probleme ilişkin olarak incelenen makalelerin karma yöntemi kullanma gerekçeleri Greene vd. (1989) ve Giannakaki' nin (2005) belirtmiş olduğu karma yöntemle araştırma gerekçelerine göre analiz edilmiştir. Karma araştırmalarda hangi tekniğin baskın olduğunu bulmak çalışmalarda açık ve anlaşılır olmadığı için araştırmacılar karma araştırmalarda hangi tekniğin baskın olduğunu tanımlayabilmek için her bir makalenin amacına ve problemlerine tekrar tekrar bakarak inceleme yolunu seçmiştir. Altıncı alt probleme ilişkin olarak ise en güncel tasarım olduğu için Leech ve Onwuegbuzie'nin (2009) tasarımları dikkate alınarak analizler gerçekleştirilmiştir. BULGULAR Bu bölümde araştırmanın alt problemlerine paralel olarak elde edilen bulgular tablolar halinde sunulmaktadır.

9 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 443 Karma Yöntemle Yapılan Çalışmaların Yıllara Göre Dağılımları Araştırmanın 1. alt problemine ilişkin olarak incelenen 97 makalenin yıllara göre dağılımı Tablo 3.1'de verilmektedir. Tablo 3.1. Çalışmaların yıllara göre dağılımları Yayın Karma Nitel + Nicel Yılı Frekans ( f ) Yüzde ( % ) Frekans ( f ) Yüzde ( % ) , , , , , , , ,5 Toplam 50 51, ,5 Tablo 3.1 e göre, 2003 ile 2012 yılları arasında incelenen toplam 97 çalışma arasından 50 çalışma (%51,5) yöntem kısmında karma yöntemi kullandığını açıkça belirtirken, geriye kalan 47 çalışmada ise nitel ve nicel yöntemlerin bir arada kullanıldığı belirtilmektedir. Araştırmaya konu olan bu 47 makale karma yöntemi tanımlayan ek kriterlere göre incelemeye tabi tutulmuş ve açıkça belirtilmese de metodolojik açıdan karma yöntem olarak kabul edilmiştir. Yapılan incelemeler sonunda yılları arasında Türkiye de karma yöntemin sayıca çok az çalışmada kullanıldığı, 2008 yılı ve sonrasında ise yaygınlaştığı söylenebilir. Fakat yıllara göre her zaman bir artış olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. Çünkü 2003 yılından 2004 yılına ve 2011 yılından 2012 yılına geçişlerde yayınlanan makale sayısı azalmaktadır. Karma yöntemi kullanan en fazla çalışmanın ise 2011 yılında (18 tane) yapıldığı görülmektedir. Karma Yöntemle Yapılan Çalışmaların Dergilere Göre Dağılımları Tablo 3.2 de Türkiye de eğitim alanında karma yöntem ile yapılan çalışmaların yayınlandıkları dergilere göre dağılımları yer almaktadır.

10 444 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL Tablo 3.2. Çalışmaların yayınlandıkları dergilere göre dağılımları Dergiler Frekans(f) Yüzde(%) Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11 11,3 İlköğretim Online 10 10,3 Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4 4,1 Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4 4,1 Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4 4,1 Kastamonu Eğitim Dergisi 4 4,1 Kuram Ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 3 3,1 Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi- GEFAD 3 3,1 e-journal of New World Sciences Academy 3 3,1 Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3 3,1 Eğitim ve Bilim 3 3,1 Eurasian Journal of Educational Research 3 3,1 Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2 2,1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2 2,1 Millî Eğitim Dergisi 2 2,1 Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 2 2,1 Ege Eğitim Dergisi 2 2,1 Türk Fen Eğitimi Dergisi-TUSED 2 2,1 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi 2 2,1 International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 1 1,0 Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi 1 1,0 Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama 1 1,0 Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1 1,0 Toplum ve Sosyal Hizmet 1 1,0 Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 1 1,0 Journal of QufgazUniversity 1 1,0 Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 1,0 Inönü University Journal of The Faculty of Education 1 1,0 Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 1 1,0 Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 1,0 Türk Kütüphaneciliği 1 1,0 Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi 1 1,0 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 1 1,0 Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 1 1,0 Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi 1 1,0 Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1 1,0 Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1 1,0

11 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 445 Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi-TSA 1 1,0 Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi 1 1,0 Akademik Araştırmalar Dergisi 1 1,0 Bilişim Teknolojileri Dergisi 1 1,0 Gazi Türkiyat 1 1,0 Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi 1 1,0 Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET 1 1,0 Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 1 1,0 Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 1 1,0 Ekonomi Bilimleri Dergisi 1 1,0 Toplam Tablo 3.2 incelendiğinde toplam 97 makaleden 11 tanesinin (%11,3) Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ve 10 tanesinin (%10,3) İlköğretim Online dergilerinde yayınlandığı görülmektedir. Bu iki dergi dışında yayınlanan makalelerin ise diğer dergilerde homojen bir dağılım gösterdiği söylenebilir. Tablo 3.2'de yer alan 28 dergide karma yöntemi kullanan bir sadece çalışmanın olması ise dikkat çekicidir. Karma Yöntemle Yapılan Çalışmaların Disiplinlere Göre Dağılımları Bu alt problemde karma yöntemin kullanıldığı 97 çalışmanın hangi disiplin alanlarında, nasıl yayılım gösterdiği araştırılmıştır. Disiplin alanı bağlamında makaleler ilköğretim, ortaöğretim fen ve matematik, ortaöğretim sosyal alanlar ve diğerleri olmak üzere dört ana kategoride incelenmiştir. İncelenen 97 makalenin 61 inin ilköğretim, 9 unun ortaöğretim fen ve matematik, 4 ünün ortaöğretim sosyal ve 23 ünün ise diğer alanlarda yapılmış olduğunu görülmüştür. Disiplin alanlarına göre elde edilen bulgular aşağıda ayrı ayrı tablolar halinde sunulmuştur. Tablo 3.3. İlköğretim alanındaki çalışmaların dağılımı İlköğretim Frekans(f) Yüzde(%) İlköğretim 11 18* Fen Bilgisi Eğitimi 8 13,1 Matematik Eğitimi Sınıf Öğretmenliği 12 19,7 Okul Öncesi Eğitimi 4 6,5 Sosyal Bilgiler Eğitimi Üstün Yetenekli Eğitimi 1 1,6 Türkçe Eğitimi 3 4,9 Toplam

12 446 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL *İlköğretimde yapılan çalışmalardan 11 tanesi ilköğretimin birden çok alanında yapılmış olduğundan özel bir alana dahil edilmeyip tabloda ilköğretim başlığıyla verilmiştir. Tablo 3.3'e göre ilköğretim alanında sınıf öğretmenliği (%19) başta olmak üzere matematik eğitimi (%18) ve sosyal bilgiler (%18) alanlarının karma yöntemi en çok kullanan alanlar olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte ilköğretim genelinde yapılan çalışmalar da ilköğretim alanında yapılan çalışmaların %18 ini oluşturmaktadır. Karma yöntemin en az kullanıldığı alan ise üstün yetenekli eğitimi (%1)'dir. Tablo 3.4. Ortaöğretim fen ve matematik alanlarındaki çalışmaların dağılımı OFMA Frekans(f) Yüzde(%) Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitim 1 11,1 Matematik Eğitimi 5 55,5 Kimya Eğitimi 2 22,2 Biyoloji Eğitimi 1 11,1 Toplam Tablo 3.4' e göre ortaöğretim fen ve matematik alanlarında matematik eğitiminin (%55) karma yöntemi kullanma oranı en yüksek alan olduğu görülmektedir. Buna karşılık biyoloji eğitiminde karma yöntemle son on yılda sadece bir araştırma yapıldığı belirlenmiştir. Tablo 3.5. Ortaöğretim sosyal alanlarındaki çalışmaların dağılımı OSA Frekans(f) Yüzde(%) Coğrafya Eğitimi 3 75 Tarih Eğitimi 1 25 Türk Dili Eğitimi 0 0 Toplam Tablo 3.5'e göre ortaöğretim sosyal alanlarında toplam 4 çalışmanın karma yöntemle yürütüldüğü, bunların %75 oranla coğrafya eğitiminde, %25 oranında Tarih eğitiminde gerçekleştiği, Türk Dili alanında ise hiç çalışmaya rastlanmadığı tespit edilmiştir. Tablo 3.6. Diğer disiplin alanlarındaki çalışmaların dağılımı Diğer Eğitim Alanları Frekans(f) Yüzde(%) Eğitim Yönetimi ve Teftiş Planlama ve Ekonomi 4 17,5 Rehberlik ve Psikolojik Danışma 1 4,3 Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi 5 21,7 Yabancı Diller Eğitimi 3 13,1 Beden Eğitimi 1 4,3 Hizmet İçi Eğitim 3 13,1 Lisansüstü Eğitim 1 4,3

13 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 447 Halk Eğitimi 1 4,3 Bilgi Belge Yönetimi 1 4,3 Lisans Eğitimi 3 13,1 Toplam Tablo 3.6'ya göre diğer disiplin alanlarındaki çalışmalar 97 araştırmanın % 25 ini oluşturmakla birlikte belli bir alanda yığılma görülmemektedir. Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi alanında yapılan çalışmalar diğer disiplin alanlarındaki çalışmaların yaklaşık %22 sini oluşturmaktadır. Aynı zamanda eğitim yönetimi ve teftiş planlama ve ekonomi alanındaki çalışmalar ise diğer alanlardaki çalışmaların %17,5 ini oluşturmaktadır. Karma Yöntemle Yapılan Çalışmaların Örneklem Türüne Göre Dağılımları Tablo 3.7 karma yöntem kullanılarak yapılan çalışmaların örneklem türlerine göre dağılımını göstermektedir. Ancak, çalışmaların bazılarında birden çok örneklem türü kullanıldığından tabloda her alt tema ayrı bir kategori olarak kodlanmıştır. Bu nedenle toplam çalışma sayısı (n=97) ile Tablo 3.7'de verilen frekansların toplamı birbirinden farklıdır. Tablo 3.7. Çalışmaların Örneklem Türüne Göre Dağılımları Örneklem Türü Frekans(f) Yüzde(%) Öğretmen Adayları 32 27,5 İlköğretim ikinci kademe öğrencileri İlköğretim birinci kademe öğrencileri 21 18, ,5 Branş öğretmenleri 11 9,4 Sınıf öğretmenleri 10 8,6 Ortaöğretim öğrencileri 6 5,1 Lisansüstü öğrencileri 4 3,4 Lisans öğrencileri 3 2,5 Yöneticiler 3 2,5 İlköğretim müfettişleri 2 1,7 Öğretim elemanları 2 1,7 Okul öncesi öğretmenleri 2 1,7 Diğer 2 1,7 Tablo 3.7 incelendiğinde karma yöntem kullanılarak yapılan çalışmaların dörtte birinden fazlası öğretmen adaylarının (%27,5) katılımıyla gerçekleştirilmiştir. İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin (%18,1) ve ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin (%15,5) katılımıyla gerçekleştirilen çalışmaların ise ortaöğretim

14 448 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL öğrencileri (%5,1), lisans öğrencileri (%2,5) ve lisansüstü öğrencileri (%3,4) ile gerçekleştirilen çalışmaları üçe katladığı görülmektedir. Çalışmaların %19,7 si ise branş, sınıf ve okul öncesi öğretmenleriyle gerçekleştirilmiştir. Öğretim elemanları, müfettiş ve yöneticilerle yapılan çalışmalar ise oldukça az bir yüzdeliğe (%1,7) sahiptir. Tablo 3.7'ye bakıldığında yapılan çalışmaların hiçbirinde öğrenci velilerinin örnekleme alınmadığı dikkati çeken bir durumdur. Karma Yöntemle Yapılan Çalışmaların Yapılma Gerekçesi, Öncelikleri ve Yapılış Sırasına Göre Dağılımları Bu alt problemde incelenen 33 makale karma yöntemin kullanılma gerekçesi, karma araştırmada kullanılan nitel ve nicel yöntemlerin öncelikleri (baskınlık durumu) ve bu yöntemlerin yapılış sırası ölçütleri dikkate alınarak analiz edilmiştir. Bulgular ayrı ayrı tablolaştırılarak aktarılmıştır. Tablo 3.8. Çalışmaların gerekçelerine göre dağılımları * Araştırma Gerekçesi Frekans(f) Yüzde(%) Üçgenleme (Triangulation) 20 20,6 Tamamlayıcılık(Complementarity) 12 12,4 Gelişim (Development) 0 0 Başlangıç (Initiation) 0 0 Genişletme (Expansion) 1 1 Toplam * Çalışmaların geriye kalan kısmında hangi gerekçenin kullanıldığı belirtilmemiştir. Tablo 3.8 incelendiğinde 97 makaleden sadece 33 tanesi (% 34) çalışmada karma araştırma yönteminin kullanılma gerekçesini belirtmiştir. Bu çalışmalarda en çok belirtilen gerekçe yaklaşık % 20,6 lık oranla üçgenleme olmuştur. Bu gerekçeyi %12,4 lük oranda tamamlayıcılık takip etmiştir. Gelişim ve başlangıç gerekçeleri, incelenen makalelerde belirtilmezken, genişletmeyi sadece bir çalışmada gerekçe olarak görmekteyiz. Çalışma kapsamında incelenen makalelerin sadece üç tanesi araştırmada nicel ve nitel yöntemlerin baskınlık durumuna ilişkin bilgilere yer vermiştir. Bu makalelerden bir tanesi eşit oranda baskınlık olduğunu belirtirken, biri nitel öncelikli (baskın) ve biri de nicel öncelikli (baskın) olarak belirlenmiştir. Bu durum Tablo 3.9'da verilmiştir. Tablo 3.9. Çalışmaların baskınlık durumuna göre dağılımları * Araştırmanın Baskınlık Durumu Frekans(f) Yüzde(%) Eşit Oranda 1 1,01 Nitel Baskın 1 1,01 Nicel Baskın 1 1,01 Toplam 3 3,03 * Çalışmaların geriye kalan kısmı makalelerdeki baskınlık durumunu belirtmemiştir.

15 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 449 Tablo Çalışmaların nicel ve nitel yöntemin kullanılma sırasına göre dağılımları * Yöntemin Kullanım Sırası Frekans(f) Yüzde(%) Eş Zamanlı 7 7,21 Nicel-Nitel Sıralı 9 9,27 Nitel-Nicel Sıralı 1 1,01 Toplam 17 17,5 * Çalışmaların geriye kalan kısmında makalelerdeki nicel ve nitel yöntemlerin kullanılma sırası belirtilmemiştir. Tablo 3.10 incelendiğinde araştırma kapsamına alınan makalelerin toplam 17 tanesi (%17,5) yaptıkları çalışmada nitel ve nicel yöntemlerin kullanılma sırasına ilişkin bilgilere yer vermiştir. Buna göre bu çalışmaların % 7'sinde bu iki yöntem eş zamanlı olarak kullanılmış; % 9'unda önce nicel yöntem daha sonra nitel yöntem ve % 1' inde ise önce nitel sonra nicel yöntem kullanılmıştır. Karma Yöntemle Yapılan Çalışmaların Araştırma Tasarımlarına Göre Dağılımları Bu bölümde Leech ve Onwuegbuzie'nin (2009) belirlediği sekiz tasarım dikkate alınarak analiz edilen 97 çalışmadan 96 tanesinin bu tasarımlara uygun olduğu, 1 çalışmanın ise hiçbir tasarıma uygun olmadığı saptanmıştır. Tablo 3.11, yılları arasında eğitim alanında yapılan çalışmaların karma yöntem araştırma tasarımlarına göre dağılımını göstermektedir. Tablo Çalışmaların araştırma tasarımlarına göre dağılımları Araştırma Tasarımı Frekans(f) Yüzde(%) P1: Kısmen karma Eşzamanlı Eşit Statülü Tasarım 34 35,4 P2: Kısmen karma Eşzamanlı Baskın Statülü Tasarım 20 20,8 P3: Kısmen karma Sıralı Eşit Statülü Tasarım 5 5,2 P4: Kısmen karma Sıralı Baskın Statülü Tasarım 4 4,2 F1: Tamamen karma Eşzamanlı Eşit Statülü Tasarım F2: Tamamen karma Eşzamanlı Baskın Statülü Tasarım 4 4, ,5 F3: Tamamen karma Sıralı Eşit Statülü Tasarım 8 8,3 F4: Tamamen karma Sıralı Baskın Statülü Tasarım 9 9,4 Toplam Tablo 3.11 incelendiğinde kısmen karma çalışmaların tamamen karma çalışmalara oranla daha fazla olduğu görülmektedir. Kullanılan karma yöntem araştırma tasarımlarının %35,4'ünün P1, %20,8'sinin P2, %12,5'inin F2 ve %9,4'ünün

16 450 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL F4 ile kodlanan tasarımlara uygun olduğu belirlenmiştir yılları arasında Kısmen karma çalışmaların kendi içindeki dağılımına baktığımız zaman Eşzamanlı Eşit Statülü Tasarıma (P1) yönelik, Tamamen karma çalışmaların kendi içindeki dağılımına baktığımızda ise Eşzamanlı Baskın Statülü Tasarıma (F2) sahip çalışmaların daha fazla olduğu görülmektedir. TARTIŞMA VE SONUÇLAR Bu çalışmada yılları arasında Türkiye deki 49 dergide yayınlanmış karma araştırma yöntemiyle yapılan çalışmalar incelenmiş ve yapıldıkları yıllara, yayınlandığı dergilere, disiplinlerine, örneklem türlerine, yapılma gerekçelerine ve araştırma tasarımlarına göre analiz edilmiştir. Değerlendirmeye alınan 97 makalenin 47 tanesi kullandıkları yöntemi açıkça belirtmemiştir. Ayrıca karma yöntem olarak adlandırılan bazı makalelerde de araştırmanın nasıl tasarlandığı ve uygulandığı, verilerin ne şekilde karma yapıldığı net olarak açıklanmamaktadır. Bu bulgu Baki ve Gökçek'in (2012) bulguları ile paraleldir. İncelenen çalışmalara bakıldığında Türkiye de eğitim alanındaki araştırmacıların karma yöntemi 2003 yılından itibaren kullanmaya başladığı tespit edilmiştir. Özellikle 2003 yılında, bu yöntemle gerçekleştirilen çalışmalar incelendiğinde araştırmacıların yöntem olarak karma yöntem terimini kullanmadıkları bunun yerine yöntem olarak, nitel ve nicel yaklaşımların birlikte kullanıldığını belirttikleri görülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre yılları arasında Türkiye de karma yöntemin sayıca çok az çalışmada kullanıldığı, 2008 yılı ve sonrasında ise yaygınlaştığı söylenebilir. Bu sonucu destekleyici olarak Konan ve Kış'ın (2013), yılları arasında ABD de Eğitim Yönetimi alanındaki doktora tezlerini inceledikleri araştırmada da son 5 yıla bakıldığında karma yöntem araştırmalarında bir artış eğilimi olduğu bulunmuştur. Ülkemizde karma yöntemi en fazla kullanan çalışmaların ise 2011 yılında yapıldığı tespit edilmiştir. Bu eğilim, karma araştırma yönteminin eğitim alanında Türkiye de ön plana çıkmaya başladığını ve karma yöntem paradigmasını benimseyen araştırmacı sayısında artış olduğunu göstermektedir. Bu bulgu Bacanak vd.'nin (2011) çalışmalarındaki fen eğitiminde az kullanıldığı görülen karma yöntemin son yıllarda araştırma makalelerinde yararlanılan yöntemler olarak karşımıza çıktığı tespiti ile örtüşmektedir. Fakat yıllara göre makale sayılarında her zaman bir artış olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. Çünkü 2003 yılından 2004 yılına ve 2011 yılından 2012 yılına geçişlerde yayınlanan makale sayısı azalmaktadır. Benzer sonuç, Ross ve Onwuegbuzie'nin (2010) yılları arası iki farklı eğitim dergisinde yayınlanan makalelerde karma yaklaşım kullanılma oranını inceledikleri araştırmada da ortaya konmuştur. Aksine, Cameron'un (2011) işletme ve yönetim alanındaki karma yöntem araştırma makaleleri üzerine yaptığı çalışmada ise son yıllarda karma yöntem araştırmasının diğer araştırma türlerine göre daha az sayıda yapıldığı ifade edilmektedir. İncelenen çalışmaların dergilere göre dağılımı göz önüne alındığında ise Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ile İlköğretim Online Dergilerinin karma yöntemle yapılmış çalışmaları daha çok yayınladığı sonucuna varılabilir.

17 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 451 Makalelerin disiplinlerine göre dağılımına bakıldığında ise ilköğretim alanında sınıf öğretmenliği başta olmak üzere matematik eğitimi ve sosyal bilgiler alanlarının karma yöntemi en çok kullanan alanlar olduğu, üstün yeteneklilerin eğitimi alanında ise en az (%1,63) kullanıldığı belirlenmiştir. Ortaöğretim fen ve matematik alanlarında, matematik eğitiminin karma yöntemi kullanma oranı en yüksek alan olduğu görülmektedir. Sosyal alanlarda ise karma yöntem en fazla coğrafya eğitiminde kullanılmaktadır. Buna karşılık biyoloji alanında ise karma yöntemle son on yılda sadece bir araştırma yapıldığı belirlenmiştir. Diğer disiplin alanlarındaki çalışmalar 97 çalışmanın %25'ini oluşturmakla birlikte belli bir alanda yığılma görülmemektedir. Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi alanında yapılan çalışmalar diğer disiplin alanlarındaki çalışmaların %25 ini oluşturmaktadır. Aynı zamanda eğitim yönetimi ve teftiş planlama ve ekonomi alanındaki çalışmalar ise diğer alanlardaki çalışmaların %17 sini kapsamaktadır. Karma yöntemi kullanan çalışmaların örneklem türlerine baktığımızda ise dörtte birinden fazlası (%27,5) öğretmen adaylarının katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Öğretmen adaylarının örneklem olarak seçilmesine çalışmayı yürüten araştırmacıların eğitim fakültelerinde görev almaları nedeniyle örnekleme ulaşma kolaylığını göz önünde bulundurmaları sebep olarak gösterilebilir. Öte yandan, ilköğretim birinci ve ikinci kademe öğrencilerinin katılımıyla gerçekleştirilen çalışmaların %33,6 ile ortaöğretim, lisans ve lisansüstü öğrencileriyle gerçekleştirilen çalışmaların yaklaşık üç katı (%11) olduğu görülmektedir. Bu durum çalışmaların yapıldığı alanlarla ilgili bulgularla da paralellik göstermektedir. Çalışmaların yaklaşık %20 si ise öğretmenlerle gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, yapılan çalışmaların hiçbirinde öğrenci velilerinin örnekleme alınmaması dikkat çekicidir. İncelenen 97 makaleden sadece 33 tanesi çalışmada karma araştırma yönteminin kullanılma gerekçesini belirtmiştir. Bu çalışmalarda en çok belirtilen gerekçe üçgenleme olmuştur. Üçgenlemenin tercih edilmesindeki sebep, incelenen olayda nitel ve nicel verilerin aynı anda fakat birbirinden bağımsız olarak kullanılmasının araştırmacıların işini kolaylaştırması olabilir. Bu gerekçeyi tamamlayıcılık takip etmiştir. Gelişim ve başlangıç ise incelenen makalelerde gerekçe olarak gösterilmezken, genişletme sadece bir çalışmada gerekçe olarak belirtilmiştir. Bu bulgunun aksine Lopez-Fernandez ve Molina-Azorin (2011) ise çalışmalarında inceledikleri makalelerin çoğunlukla gelişim gerekçesini kullandıklarını belirtmektedir. Çalışma kapsamında incelenen makalelerin sadece üç tanesi araştırmada nicel ve nitel yöntemlerin baskınlık durumuna ilişkin bilgilere yer verirken, 17 tanesinde ise bu yöntemlerin kullanım sırası belirtilmiştir. İncelenen makalelerde daha çok önce nicel, daha sonra nitel verilerin toplanma sırasının izlendiği belirlenmiştir. Ayrıca nicel ve nitel verilerin eş zamanlı olarak toplandığı çalışmaların sayısının da azımsanmayacak derecede olduğu görülmüştür.

18 452 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL yılları arasında eğitim alanında yapılan karma çalışmaların, karma yöntem araştırma tasarımlarına göre dağılımına baktığımızda ise kısmen karma çalışmaların tamamen karma çalışmalara oranla daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durum yine tamamen karma tasarımın nitel ve nicel verilerin düzenli ve sistematik bir şekilde birbirini takip ederek kullanılmasını gerektirdiği için zor olacağı düşüncesiyle tercih edilmediği şeklinde yorumlanabilir. Kısmen karma çalışmaların kendi içindeki dağılımına baktığımız zaman ilk olarak Eşzamanlı Eşit Statülü Tasarım (P1), ardından Kısmen karma Eşzamanlı Baskın Statülü Tasarımın (P2); Tamamen karma çalışmaların kendi içindeki dağılımına baktığımızda ise Eşzamanlı Baskın Statülü Tasarıma (F2) sahip çalışmaların daha fazla tercih edildiği görülmektedir. Bu sonuca benzer olarak Leech vd. (2011) de inceledikleri 19 makaleden karma yöntemle yazılan 5 tanesinde kısmen karma eşzamanlı baskın statülü tasarımın (P2) kullanıldığını belirlemişlerdir. Sonuç olarak, bu çalışmada eğitimle ilgili karma yöntemle yazılan Türkçe makalelerin farklı ölçütlere göre analizi yapılmış ve okuyucuya yöntemin son on yıldaki seyri hakkında genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre 2008 yılı ve sonrasında ülkemizde karma yöntemi kullanan çalışmaların sayısının giderek arttığı ve araştırmacıların bu yöntemi daha bilinçli olarak çalışmalarına yansıttıkları söylenebilir. Çalışmaların özellikle ilköğretim alanında daha çok öğretmen adaylarıyla yürütüldüğü, karma yöntemi kullanma gerekçelerinin ve araştırmanın nasıl bir tasarımla gerçekleştirildiğinin ise tam olarak ortaya konamadığı tespit edilmiştir. Yapılan bu çalışma yalnızca Türkçe makalelerin analizi ile sınırlandırılmış, karma yöntemle yapılan yüksek lisans ve doktora tezleri ile kongre, seminerlerde sunulan bildiriler sayıca az olduklarından dahil edilmemiştir. Dolayısıyla ileriki yıllarda yapılacak araştırmalarda tez ve bildiriler de katılarak yöntemin yaygınlığı hakkında daha genel bir fikir edinilebilir. Ayrıca, bu tarz bir çalışma eğitim dışında farklı alanlarda çalışan akademisyenler tarafından da gerçekleştirilerek ulusal bazda karma yöntemin hangi alanlarda yaygınlaşmaya başladığı konusunda araştırmalar yürütülebilir. KAYNAKÇA AKDEMİR, E. (2012). Aday öğretmenlere yönelik hizmet içi eğitim programının değerlendirilmesi. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 2(2), ALAGÖZ, B. (2011). Probleme Dayalı Öğrenme Yönteminin Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayları Üzerindeki Etkisi. Millî Eğitim Dergisi, 190, BACANAK A., DEĞİRMENCİ, S., KARAMUSTAFAOĞLU S., & KARAMUSTAFAOĞLU, O. (2011). E-dergilerde Yayınlanan Fen Eğitimi Makaleleri: Yöntem Analizi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(1), BAKİ, A., & GÖKÇEK, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Eletronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 1-21.

19 Yılları Arasında Türkiye de Karma Araştırma Yöntemiyle Yapılan Eğitim 453 BEKDEMİR, M. (2009). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin matematik kaygı düzeylerinin ve başarılarının değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2), BİLGİN, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi. Siyasal Kitabevi, Ankara. BRANNEN, J. (2005). Mixing Methods: The entry of qualitative and quantitative approaches into the research process. International Journal of Social Research Methodology, 8(3), CAMERON, R. (2011). Mixed methods in business and management: A call to the first generation. Journal of Management and Organization. 17(2), CRESWELL, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. CRESWELL, J. W. (2006). Understanding Mixed Methods Research, (Chapter 1). Available at: Currall, S. C., & Towler, A. J. (2003). Research methods in management and organizational research: Toward integration of qualitative and quantitative techniques. In A. Tashakkori & C. Teddlie (Eds.), Handbook of mixed methods in social and behavioral research (pp ). Thousand Oaks, CA: Sage. ÇİLTAŞ, A. (2012) yılları arasında matematik eğitimi alanında Türkiye de yapılan yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarının içerik analizi, The Journal of Academic Social Science Studies, 5(7), DENZIN, N., & LINCOLN Y. (Eds.) (2000). Handbook of Qualitative Research. London: Sage Publication Inc. DZUREC, L. C., & ABRAHAM, J. L. (1993). The nature of inquiry: Linking quantitative and qualitative research. Advances in Nursing Science,16, FORTHOFER, M. S. (2003). Status of mixed methods in the health sciences. In A. Tashakkori & C. Teddlie (Eds.), Handbook of mixed methods in social and behavioral research (pp ). Thousand Oaks, CA: Sage. GIANNAKAKI, M. S. (2005). Using mixed-methods to examine teachers' attitudes to educational change: The case of the Skills for Life strategy for improving adult literacy and numeracy skills in England. Educational Research and Evaluation, 11(4), GREENE,J. C., CARACELLI,V. J., & GRAHAM, W. F. (1989). Toward a conceptual framework for mixed-method evaluation designs. Educational Evaluation and Policy Analysis, 11(3),

20 454 Tuba GÖKÇEK-F. Zehra BABACAN-Engin KANGAL-Nurgül ÇAKIR-Yasemin KÜL GÜLBAHAR, Y., & ALPER, A. (2009). Öğretim Teknolojileri Alanında Yapılan Araştırmalar Konusunda Bir İçerik Analizi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (2), JOHNSON, R. B., & ONWUEGBUZIE, A. J. (2004). Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational Researcher, 33(7), JOHNSON, R. B., ONWUEGBUZIE, A. J., & Turner, L.A. (2007). Toward a definition of mixed methods research. Journal of Mixed Methods Research, 1(2), KIRAL, B., & KIRAL, E. (2011). Karma araştırma yöntemi. Conference paper presented at 2 nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey. ISBN: (s ). Available Online at: KONAN, N., & KIŞ, A. (2013). ABD de eğitim yönetimi alanında yapılan doktora tezlerinin çözümlemesi. e-international Journal of Educational Research, 4 (1), LEECH, N. L., & ONWUEGBUZIE, A. J. (2009). A typology of mixed methods research designs. Quality and Quantity, 43, Leech, L. N., Collins, M. T., Jiao, G. Q., & Onwuegbuzie, J. A. (2011). Mixed research in gifted education: A mixed research investigation of trends in the literature. Journal for the Education of the Gifted, 34(6), LOPEZ-FERNANDEZ, O., & MOLINA-AZORIN, J. F. (2011). The use of mixed methods research in interdisciplinary educational journals. International Journal of Multiple Research Approaches, 5(2), Morgan, D. L. (1998). Practical strategies for combining qualitative and quantitative methods: Applications to health research. Qualitative Health Research, 3, MORSE, J. M. (1991). Approaches to qualitative quantitative methodological triangulation. Nursing Research, 40, MORSE, J. M. (2003). Principles of mixed methods and multimethod research design. In A. Tashakkori & C. Teddlie (Eds.), Handbook of mixed methods in social & behavioral research (pp ). Thousand Oaks, CA: Sage. ONWUEGBUZIE, A. J., & LEECH, N. L. (2006). Linking research questions to mixed methods data analysis procedures: The Qualitative Report, 11( 3): Available at: RALLIS, S. F., & ROSSMAN, G. B. (2003). Mixed methods in evaluation context: A pragmatic framework. In A. Tashakkori & C. Teddlie (Eds.), Handbook of mixed methods in social and behavioral research (pp ). Thousand Oaks, CA: Sage.