COĞRAFYA ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI

Transkript

1 COĞRAFYA ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ

2 ÖABT YAYINLARI Genel Yayın Yönetmeni Savaş DOĞAN Genel Yayın Yönetmen Yardımcısı Arzu ALAN Yazarlar Komisyon Alan Eğitimi Gazi KARABULUT Nuray KILINÇ ISBN Sayfa Düzeni AYMİR Yayınevi Dizgi Birimi Baskı Tarihi Ankara 2017 Baskı BRC Basım Matbaacılık Balıkhisar Mahallesi 26. Sokak No: 14 Akyurt / ANKARA Tel: İletişim Adresi Serhat Mah. Mehmet Akif Ersoy Cad. No: 33 Yenimahalle / ANKARA Cep: (0549) kurumsal@lideryayin.com COPYRIGHT AYMİR YAYINEVİ Yayım Hakkı Bu kitabın her türlü yayım hakkı Aymir Yayın Basım Dağıtım Ltd. Şti. ye aittir. Bu kitabın baskısından 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası hükümleri gereğince kaynak gösterilerek bile olsa alıntı yapılamaz, herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, genel ağ ve diğer elektronik ortamlarda yayımlanamaz. BU KİTAP T.C. KÜLTÜR BAKANLIĞI BANDROLÜ İLE SATILMAKTADIR.

3 SUNU Değerli Öğretmen Adayları; Milli Eğitim Bakanlığı her yıl öğretmen ihtiyacını, adayların KPSS sonuçlarına göre yaptığı atamalarla sağlamaktadır. Atamalarda referans alınan başarı puanları üç farklı testin sonuçlarına göre elde edilmekte ve adayların KPSS-121 puanı hesaplanmaktadır. KPSS -121 puanı aşağıdaki bölümler ve ağırlıklandırmalardan oluşmaktadır: Genel Yetenek Testi % 15 Genel Kültür Testi % 15 Eğitim Bilimleri Testi % 20 Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi % 50 Atama puanlarında en büyük etkiye sahip olan Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi nin genel yapısını Eğitim Fakültelerinde verilmekte olan akademik müfredat, ilgili alanının öğretim programı ve öğretim yöntemleri oluşturmaktadır. Lider Yayınları olarak adayların sınava hazırlık sürecini en iyi şekilde değerlendirmelerini sağlamak amacıyla alanında uzman yazar kadromuz tarafından sınavın kapsamı, akademik yapısı ve soru tarzlarına uygun, farklı bir bakış açısı geliştirecek özgün yayınlar hazırlamanın gururunu yaşıyoruz. Kitabın hazırlanmasında ve yayımlanmasında desteğini esirgemeyen dizgi bölümü sorumlusu Zeliha DEMİRKAYA ya ve kurumsallaşma koordinatörümüz Engin POLAT a teşekkür ederiz. Tüm adayların yaşamında ve eğitim sürecinde başarı dileklerimizle... Genel Yayın Yönetmeni Savaş DOĞAN

4 Sayın okuyucu; Yayınevimizin yayın hizmetlerinden ve akademik birikiminden tam ve etkin bir şekilde yararlanmanız için online rehberlik hizmeti veren bir sitemiz bulunmaktadır. Bu sitemizden aşağıdaki alanlarda faydalanabilirsiniz. ³ ³ Akademik kaynaklardaki yeni bilgi birikimlerini ve güncel bilgileri sizlerle paylaşmak, okuyucularımız arasında bilgi alış-verişini sağlamak ³ ³ Yayınlarımızdaki eksik, hatalı ve yanlış olduğunu düşündüğünüz bilgileri paylaşmak ³ ³ Kitap yazarları ve ders zümre sorumlularına aktarmak istediğiniz bilgi konu ve soruları bildirmek, karşılıklı tartışmak ³ ³ Yayınlarımızla ilgili düşüncelerinizi, önerilerinizi ve eleştirilerinizi paylaşmak Bunun için bilgi işlem merkezimize atınız.

5 İÇİNDEKİLER FİZİKİ COĞRAFYA COĞRAFYAYA GIRIŞ VE GÜNEŞ SİSTEMİ / TEST... 3 DÜNYA NIN ŞEKLI, HAREKETLERI, MEVSİMLER VE OLUŞUMU / TEST COĞRAFI KONUM / TEST HARITA BILGISI VE İZOHIPSLER / TEST JEOLOJI / TEST JEOMORFOLOJI / TEST JEOMORFOLOJI / TEST KLIMATOLOJI / TEST KLIMATOLOJI / TEST HIDROGRAFYA / TEST TOPRAK COĞRAFYASI / TEST BITKI COĞRAFYASI / TEST EKOLOJI / TEST BEŞERİ COĞRAFYA NÜFUS VE YERLEŞME / TEST NÜFUS VE YERLEŞME / TEST TARIM, HAYVANCILIK, ORMANCILIK VE BALIKÇILIK / TEST TARIM, HAYVANCILIK, ORMANCILIK VE BALIKÇILIK / TEST

6 MADENLER VE ENERJI KAYNAKLARI, TURIZM, SANAYİ VE ULAŞIM / TEST MADENLER VE ENERJI KAYNAKLARI, TURIZM, SANAYİ VE ULAŞIM / TEST SIYASI COĞRAFYA / TEST BÖLGELER COĞRAFYASI / TEST ÜLKELER COĞRAFYASI / TEST ÜLKELER COĞRAFYASI / TEST ALAN EĞİTİMİ ALAN EĞITIMI / TEST ALAN EĞITIMI / TEST ALAN EĞITIMI / TEST ALAN EĞITIMI / TEST ALAN EĞITIMI / TEST ALAN EĞITIMI / TEST ALAN EĞITIMI / TEST ALAN EĞITIMI / TEST

7 COĞRAFYA SORU BANKASI Bölüm: Fiziki Coğrafya Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi Dünya nın Şekli ve Hareketleri Coğrafi Konum Harita Bilgisi ve İzohipsler Jeoloji Jeomorfoloji Klimatoloji Hidrografya Toprak Coğrafyası Bitki Coğrafyası Ekoloji ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ

8

9 Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test SORULAR 1. I. İnsanın içinde yaşadığı çevrenin doğal özelliklerinin incelenmesi II. İnsanın doğal çevre ile etkileşimi sonucunda ortaya çıkan beşeri ve ekonomik durumların incelenmesi III. Sahip olduğu ilkeler ölçüsünde incelenen sonuçların açıklanması 4. (I) Pamuk, yazları sıcak ve kurak olan Akdeniz iklimini sever. (II) Mineral maddelerce zengin verimli toprak lar üzerinde yetişir. (III) Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu ovalarda yaygın olarak yetiştirilmektedir. (IV) Yağışın yetersiz olduğu yerlerde sulama istemektedir. (V) Pamuk lifleri dokuma sanayinin önemli bir ham maddesidir. Yukarıdakilerden hangileri Coğrafya nın tanımını oluşturan unsurlardır? Yukarıda verilen parçada kaç numaralı cümlede coğrafyanın dağılış ilkesinden yararlanılmıştır? A) I ve II A) I B) II ve III B) II C) Yalnız I C) III D) I, II ve III D) IV E) I ve III E) V 2. Aşağıdakilerden hangisi Coğrafya da mekânlar ve olaylar arasındaki benzerlikleri bulmaya ağırlık veren yaklaşımdır? A) Normatif yaklaşım B) İdiografik yaklaşım C) Tümdengelim (deductive) yaklaşım D) Nomotetik yaklaşım E) Tümevarımcı (inductive) yaklaşım 3. Coğrafya biliminin içinde; I. Nedensellik 5. Esma Öğretmen; Arkadaşlar, genç bir arazi üzerine kurulmuş olan ülkemiz fay hatları nedeniyle sık sık depremlere maruz kalmaktadır. Bu gerçeği görmeli, gelişmiş ülkeler gibi depremle yaşamayı öğrenmeliyiz. dediğinde coğrafyanın hangi prensibi kullanılmamıştır? A) Analiz B) Sentez C) Dağılış D) Nedensellik E) Karşılaştırma 6. XIII. yüzyılın ikinci yarısında Cenovalı kaptanlar tarafından yapılmış olan İtalyanca gemi kılavuzu anlamına gelen ve limanlar arasındaki yönlerin pusula gülleri ile gösterildiği haritalardır. Bu haritalarda karalar boş bırakılarak limanlara ait çeşitli bilgiler verilir veya resimlerle süslenir. Uzaklıkları hesaplamak için ölçek çizgileri bulunur. II. Akılcılık Sığ bölgeler, kayalıklar ve adaların yerleri bulunur. III. Dağılış ilkelerinden hangileri bulunmaktadır? Bazı özellikleri verilen bu harita türü aşağıdakilerden hangisidir? A) I ve II A) Contarini B) II ve III B) Gnomon C) Yalnız I C) Konformal D) I, II ve III D) Loksodrom E) I ve III E) Portolan 3

10 COĞRAFYA 7. Aşağıdakilerden hangisi doğal ortamı oluşturan dört katmandan biri olan hidrosferi inceleyen bilim dallarından biri değildir? 11. I. Bernhardus Vereinus Coğrafya çifttir diyerek Coğrafya yı ilk kez bölümlendirmiştir. A) Limnoloji II. Martone ve Blache Dünyanın coğrafi özelliklerine göre bölümlendirilmesi fikrini savunmuştur. B) Potamoloji III. Marco Polo Şili akıntısını bulmuştur. C) Hidrojeoloji D) Petrografi Yukarıda verilen bilim insanı ve yaptıkları çalışmalar ile ilgili eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? E) Oseanografi A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I D) I, II ve III E) I ve III 8. Aşağıdakilerden hangisi Coğrafya Biliminin yararlandığı bilim dallarından biri değildir? A) Astronomi B) Kartografya C) Botanik D) Antropoloji E) Medyanomi 12. Terim olarak coğrafya kelimesini ilk defa kim kul lanmıştır? A) Strabon B) Eratosthenes C) Aristo D) Eflatun E) Batlamyus 9. Coğrafya da araştırma yöntemleri; veri toplama, değerlendirme ve ifade etme aşamalarından oluşmaktadır. Buna göre; I. Arazi öncesi bilgi toplama II. Anket yapma III. Numune alma yöntemlerinden hangileri Coğrafya da veri toplama yöntemleri içinde sayılabilir? 13. Ünlü devlet teorisi adlı görüşünü kapsayan Po litika adlı eserinde bazı coğrafi görüşlere de yer veren ve insan-çevre ilişkileri ve çevre faktörlerinin devletlerin gücü üzerine olan etkilerini inceleyen ilk çağın ünlü düşünürü aşağıdakilerden hangisidir? A) I ve II A) İbni Batuta B) II ve III B) Tales C) Yalnız I C) Aristo D) I, II ve III D) Strabon E) I ve III E) İbni Haldun 10. Yerlerin ve olayların farklılığına önem veren tümevarımcı coğrafya yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? 14. Aşağıdakilerden hangisi Dünya nın Ay yüzeyine düşen gölgesine bakarak Dünya nın yuvarlak olduğunu iddia etmiştir? A) Normatif A) Herodot B) İdiografik B) Tales C) Deductive C) Batlamyus D) Possibilist D) Strabon E) Bölgeselci E) Aristo 4

11 Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test 15. Eski Çağ da coğrafya çok basit gözlemler ve bu göz lemlerden elde edilen bilgilerin basit harita çizimlerine dayanıyordu. Bu çağda coğrafyayla daha çok filozoflar ilgilenmiştir. Aşağıda verilenlerden hangisi Eski Çağ da coğraf ya ile ilgilenen filozoflardan biri değildir? A) Eratosthenes B) Herodot C) İbn Batuta D) Strabon 19. Aşağıdakilerden hangisi Eski Çağ düşünürlerinin bazı gözlem ve hesaplamalar yaparak görüş belirttikleri coğrafî düşüncelerinden biri değildir? A) Dünya nın biçimi ve boyutları B) Paralel ve meridyen daireleri C) Dünya nın çevre uzunluğunun hesaplanması D) Coğrafî koordinatların hesaplanması E) Fiziki ve beşeri coğrafya verilerinin ekonomiye ve teknolojiye uygulanması E) Batlamyus 20. Aşağıdakilerden hangisi Orta Çağ ın ünlü coğrafyacılarından biri değildir? 16. Aşağıdakilerden hangisine göre Dünya nın şekli, okyanuslar üzerinde yüzen ve diske benzeyen bir yuvarlaklığa sahiptir? A) Eratosthenes B) Herodot C) Strabon A) Mesudi B) Biruni C) İdrisi D) İbni Haldun E) Piri Reis D) Tales E) Batlamyus 17. Coğrafya ile ilgili olarak, Mısır, Nil in hediyesidir şeklindeki ifade aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Eratosthenes B) Herodot C) Strabon D) Tales E) Batlamyus 18. Aşağıdakilerden hangisi Dünya nın ilk coğrafyacısı olarak kabul edilmektedir? 21. Orta Çağ İslam dünyası coğrafyacılarının etkisi altında kaldığı ve Coğrafya adlı yapıtıyla matematiksel coğrafya alanını kuran bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Biruni B) Herodot C) Batlamyus D) Aristo E) İbni Batuta 22. Yetmişe yakın bölgenin haritasını içeren kitabını Kral II. Roger e sunan, Orta Çağ coğrafyacısı aşağıdakilerden hangisidir? A) Strabon A) Mesudi B) Tales B) İdrisi C) Batlamyus C) Biruni D) Eratosthenes D) İbni Batuta E) Herodot E) İbni Haldun 5

12 COĞRAFYA 23. Aşağıdakilerden hangisi Ümit Burnu nu aşarak Hindistan a ulaşmayı başaran ilk kişidir? A) Macellan B) Piri Reis C) Kristof Kolomb D) Vasco de Gama E) Americo Vespucci 24. Batıya giderek Hindistan a ve Uzak Doğuya varılacağı fikri ile sefere çıkan ve Bahama Adalarına ulaşarak burasının Hindistan olduğunu düşünen kişi aşağıdakilerden hangisidir? A) Macellan B) Piri Reis C) Kristof Kolomb D) Bartolomeu Dias E) Evliya Çelebi yüzyılın en önemli kartografı aşağıdakilerden hangisidir? A) Macellan B) Piri Reis C) Katip Çelebi D) Evliya Çelebi E) James Cook 26. Cihannüma isimli eseri ile tanınan, Yeni Çağ da yaşamış, astronomi ve coğrafya bilgini aşağıdakilerden hangisidir? 27. Büyük Okyanus ta yaptığı gezilerle Yeni Zelanda nın iki adadan oluştuğunu keşfeden Yakın Çağ coğrafyacısı aşağıdakilerden hangisidir? A) Karl Ritter B) A. Von Humbolt C) Frederic Ratzel D) James Cook E) Bernhardus Varenius 28. Aşağıdakilerden hangisi 19. yüzyıl ortalarında bilimsel amaçlı yapılan coğrafi gezileri gerçekleştiren gezginlerden biri değildir? A) Clark B) Mackenzie C) Park D) Lewis E) Galilei 29. Aşağıdakilerden hangisi coğrafî bilim mantığının gösterdiği başlıca gelişme aşamalarından biri değildir? A) Ansiklopedik Devre B) Klâsik Devre C) Bölgesel Devre D) Karşılaştırmalı Devre E) Uygulamalı Devre 30. Bölgesel Coğrafya metodunun kurucusu olarak kabul edilen Fransız coğrafyacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Katip Çelebi A) Ratzel B) James Cook B) Humboldt C) Macellan C) Blache D) Evliya Çelebi D) Ritter E) Piri Reis E) Varenius 6

13 Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test 31. Aşağıdakilerden hangisi Fiziki Coğrafya nın kurucusu olarak kabul edilmektedir? A) Humboldt B) Martonne C) Ritter D) Varenius E) Ratzel 32. Araştırmalarını Cosmos isimli eserinde toplayan Alman coğrafyacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Ratzel B) Humboldt C) Blache D) Ritter E) Varenius 35. Aşağıdakilerden hangisi üretim, ulaştırma, yerleşme vb. güncel sorunların açıklığa kavuşturulmasında coğrafyasal bilgilerden yararlanan bilim dalıdır? A) Ansiklopedik Coğrafya B) Klâsik Coğrafya C) Uygulamalı Coğrafya D) Bölgesel Coğrafya E) Sistematik Coğrafya 36. Coğrafyada mekânsal algının ölçülme yolları araştırılmış, kişilerin duyguları yoluyla edindikleri çevresel algı, zihin haritaları sayesinde ölçülmeye başlanmıştır. Veri elde etmek için anket ve algı testleri geliştirilmiştir. Pozitivizmde insan unsurunun eksik olmasına tepki olarak geliştirilen bu coğrafi yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) Feminizm B) Realizm C) Davranışçılık D) Marksizm E) Yapısalcılık 33. Coğrafya Biliminde Tarihi Esaslar adlı eser aşağıdaki coğrafyacılardan hangisine aittir? A) Ratzel B) Mackenzie C) Blache D) Ritter E) Varenius 37. Evrenin oluşumuna dair günümüzde en çok kullanılan Big Bang (Büyük Patlama) teorisi; I. Evren, sıfır hacimli ve çok yüksek bir enerji potansiyeline sahip, sıkışmış bir noktanın patlamasıyla oluşmuştur. II. Büyük Patlama sonucunda altı yöne dağılan gaz molekülleri uzun bir dönem boyunca birbirlerinden bağımsız hareket etmişlerdir. III. Sürekli genişleyen evrenin her yerinde geçerli olan fizik kurallarından kütle çekimi kanunu vasıtasıyla bağımsız gazlar birleşerek galaksileri (gök adaları) oluşturmuştur. hipotezlerinden hangilerini savunmaktadır? A) I ve II B) II ve III 34. Coğrafyayı, insan ve yaşadığı çevre arasındaki etkileşimin araştırılması olarak tanımlayan; nüfus, yerleşme ve ekonomik etkinliklerin çevre koşullarıyla ilgi kurularak incelenmesinin yanı sıra dağılışa da önem verilmesi gerektiğini ilk kez söz konusu eden; Antropo Coğrafya, Siyasi Coğrafya ve Etnografya gibi eserleri olan ve beşeri coğrafyanın kurucusu ve yöntem belirleyicisi olarak da bilinen Alman coğrafyacı aşağıdakilerin hangisidir? C) Yalnız I D) I, II ve III E) I ve III 38. Aşağıdakilerden hangisi evreni oluşturan birimlerden biri değildir? A) Ratzel A) Yıldız B) Schlüter B) Gezegen C) Ritter C) Nebula D) Humboldt D) Meteor E) Richthofen E) Atmosfer 7

14 COĞRAFYA 39. Güneş Sistemi aşağıdaki galaksilerden hangisinde yer almaktadır? 43. Aşağıda verilen Güneş sisteminde bulunan gezegenlerin özelliklerinden hangisi yanlıştır? A) Andromeda galaksisi A) Merkür ve Venüs gezegenlerinin uyduları yoktur. B) Samanyolu galaksisi B) En fazla uydusu olan gezegen Jüpiter dir. C) Büyük Macellan Bulutu galaksisi C) Merkür, Venüs ve Mars Dünya dan küçük gezegenlerdir. D) Omega Erboğa galaksisi E) Üçgen galaksisi 40. Aşağıdakilerden hangisi güneşin yapısını oluşturan tabakalardan biri değildir? A) Fotosfer D) En büyük gezegen Satürn dür. E) Bütün gezegenler Güneş etrafında, basıklığı az elipsler biçimindeki yörüngeleri izleyerek dolaşır. 44. Kızıl Gezegen ismiyle anılan gezegen aşağıdakilerden hangisidir? B) Kromosfer A) Venüs C) Korona B) Satürn D) Çekirdek C) Mars E) Litosfer D) Jüpiter E) Uranüs 41. Güneşin fotonlara dönüştürerek kaybettiği kütlenin dışında, iyonize gaz olarak kaybettiği kütleye ne ad verilir? A) Kutup ışınları B) Duran dalga C) Güneş rüzgârı D) Asteroit ışıması E) Güneş tutulması 42. Güneş sistemine en yakın gezegen aşağıdakilerden hangisidir? A) Merkür B) Dünya 45. Aşağıdakilerden hangisi Venüs gezegeni için kullanılan isimlerinden biri değildir? A) Sabah Yıldızı B) Zühal C) Çolpan D) Çoban Yıldızı E) Zühre 46. Ay ın özellikleri ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Ayda Atmosfer yoktur. B) Meteorolojik olay (iklim) görülmez. C) Venüs C) Ay, Dünya nın yörüngesinde bir turunu 27 gün 7 saatte tamamlar. D) Mars D) Kütlesi Dünya kütlesinden 81,3 kat daha düşüktür. E) Neptün E) Günlük sıcaklık farkı azdır. 8

15 Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test 47. Dünya üzerinden bakıldığında Ay ın hep aynı yüzeyinin görülme nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Güneş in Ay ın hareketleri üzerindeki etkisi B) Ay ın kütlesinin Dünya nın kütlesinden düşük olması C) Ay ve Dünya nın yer çekim etkilerinin aynı olması D) Ay ve Dünya nın eksen ve yörünge hareketlerini aynı zamanda tamamlanması E) Ay ve Dünya nın farklı yönlerde hareket etmesi 48. Dünya daki herhangi bir meridyenin art arda iki kez Ay ın karşısından geçinceye kadar geçen süreye ne ad verilir? A) Ay Günü B) Güneş günü C) Meridyen günü D) Artık gün E) Dünya günü 49. Ay ın, Dünya dan açıkça görülemediği ancak Güneş tutulması süresince görülebildiği evresi aşağıdakilerden hangisidir? A) Hilal B) Dolunay C) Yeni ay D) Şişkin ay E) İlk dördün 50. Bir gölün yüzünün dönemli, düzenli olarak alçalması, yükselmesi aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir? A) Seş B) Gideğen C) Albedo D) Bankiz E) Estuar 9

16 Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test ÇÖZÜMLEMELER 1. Coğrafya: İnsanın içinde yaşadığı çevrenin doğal özelliklerini, insanın doğal çevre ile etkileşimini ve bu etkileşim sonucunda insanın ortaya koyduğu beşeri ve ekonomik durumları, kendi ilkeleri ölçüsünde inceleyerek sonuçlarını açıklayan bilim dalıdır. Coğrafya, insanlar ve yer (mekân) ile bunlar arasındaki ilişkiyi irdelemektedir. Coğrafya terimi, Yunanca yer anlamına gelen gaia ve yazmak, betimlemek anlamına gelen gráphein sözcüklerinden türemiştir. Türkçedeki karşılığı ise Yerçizim sözcüğüdür. 4. Dağılış Coğrafyanın en önemli prensibidir. Coğrafya araştırmalarına neden olan konuların belirli bir alanda ki yayılış ve bulunuş biçimleri dağılış olarak ifade edi lir. Buradaki alan yöre, havza, bölüm, bölge, ülke, kıta veya bütün dünya olabilir. Coğrafyada bir konu veya olayın dağılışı yatay (pamu ğun Türkiye de yetiştirildiği yerler) veya dikey (pamu ğun hasadının yükselti basamaklarına göre zamanları) doğrultuda gösterilebileceği gibi, zamanda (yıllar ara sında pamuk üretim miktarı) dağılışı da gösterilebilir. Yatay veya dikey doğrultudaki dağılış haritalar ile gös terilirken, zamandaki dağılışı göstermek için grafikler den yararlanılır. 2. Coğrafya da mekânlar ve olaylar arasındaki benzerlikleri bulmaya ağırlık veren yaklaşım Nomotetik Yaklaşım olarak tanımlanır. Nomotetik yaklaşım, genel bir ilkeye ya da yasaya yönelik bilgi üretimi ya da verilerin ve bulguların bu amaçla değerlendirildiği yaklaşımdır. 3. Coğrafya biliminin ilkeleri şunlardır: Nedensellik İlkesi: Coğrafi olayların araştırılması sırasında olayların nedenleri sorulmakta ve bunlara yanıtlar aranmaktadır. Örneğin; Kar nasıl yağmaktadır?, Erozyona neden olan faktörler nelerdir? Dağılış İlkesi: Coğrafi olayların yeryüzündeki dağılımı incelenmektedir. Coğrafyacı bir olayın sadece nedenini araştırmakla kalmaz bu olayın yeryüzü genelinde dağılımını da incelemektedir. Örneğin; Kar yağışının ülkemizdeki coğrafi dağılımı nasıldır?, Türkiye de erozyonlar hangi sahalarda daha fazladır? İlgi ve bağlılık İlkesi: Coğrafi olayların birbirleri ile olan bağlantıları incelenmektedir. Örneğin Yağışın basınçla, sıcaklığın güneş ışınlarının düşme açısı ile olan ilişkisi ya da dağlık ve engebelik alanların nüfus ve yerleşme üzerindeki etkileri de incelenmektedir. NOT : NOT: 10 Dağılış ilkesi sadece Coğrafya ya has bir özelliktir. 5. Arkadaşlar, genç bir arazi üzerine kurulmuş olan ülkemiz fay hatları nedeniyle sık sık depremlere maruz kalmaktadır. Bu gerçeği görmeli, gelişmiş ülkeler gibi depremle yaşamayı öğrenmeliyiz. Fay hatlarına bağlı olarak sık sık depremlere maruz kalmaktadır cümlesinde analiz ve sentez vardır. Genç bir arazi üzerinde kurulmuş olan ülkemizde fay hatları nedeniyle cümlesinde nedensellik vardır. gelişmiş ülkeler gibi depremle yaşamasını öğrenmeliyiz cümlesinde ise karşılaştırma vardır. Ancak fay hatlarının ya da deprem bölgelerinin ülkemizdeki görüldüğü alanlarla ilgili bilgi verilmediği için dağılış ilkesine değinilmemiştir.

17 Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test 6. Portolan haritası, XIII. yüzyılın ikinci yarısında Cenovalı kaptanlar tarafından yapılmış olan İtalyanca gemi kılavuzu anlamına gelen ve limanlar arasındaki yönlerin pusula gülleri ile gösterildiği haritalardır. Portolan haritaları, kıyı boyunca giden bir denizcinin rastlayacağı limanları aralarındaki mesafeleriyle sıralayan portolanların genelde kıyıları gerçekçi bir şekilde ama kıyı içlerini boş gösteren, gündelik kullanıma yönelik haritalardır. Bu haritalarda karalar boş bırakılarak limanlara ait çeşitli bilgiler verilir veya resimlerle süslenir. Portolan haritasında; Haritanın anahtar noktalarına yerleştirilen noktalardan yayılan yön çizgileri (genelde bir merkezden 16 çizgi) bulunurdu. Bazı portolanlar ise limanları birbirine bağlıyan rota çizgileri ile dolu olurdu. Ayrıntılı kıyı çizgileri ve bunların üzerindeki yerleşimlerin isimleri bulunurdu. Uzaklıkları hesaplamak için ölçek çizgileri bulunurdu. Sığ bölgeler, kayalıklar ve adaların yerleri bulunurdu. 9. Coğrafya da araştırma yöntemleri şunlardır: Veri Toplama: Arazi öncesi bilgi toplama (literatür çalışması) Arazide yapılan gezi-gözlem Fotoğraf, film ve slayt çekme Numune alma (taş, toprak, bitki, su, vs.) Anket yapma - istatistik bilgiler toplama Hava fotoğrafları ve uzay görüntülerinden yararlanma Mevcut haritalardan yararlanma Değerlendirme: Arazi öncesi veri toplama çalışmaları ve arazide yapılan çalışmalar (gezi-gözlem) sırasında elde edilen bilgiler hep birlikte değerlendirilip yorum yapılır, sonuçlar çıkartılır. Daha sonra elde edilen sonuçlar ifade edilir. İfade Etme: 7. Doğal ortam; atmosfer, hidrosfer, litosfer ve biyosferden oluşmaktadır. Bunlardan hidrosfer yeryüzünde bulunan suları kapsamaktadır. Yeryüzünde bulunan su kütleleri bulunduğu ortama göre farklı bilim dalları tarafından incelenmektedir. Limnoloji, gölleri; potamoloji, akarsuları; hidrojeoloji, yer altı sularını ve oseanografi okyanusları incelemektedir. Petrografi ise litosferi oluşturan kayaçları incelemektedir. Haritalarla Fotoğraflarla Grafiklerle Kesitlerle Blok diyagramlarla Kitaplarla Makalelerle Raporlarla 8. Coğrafya Biliminin yararlandığı bilim dalları şunlardır: Astronomi: Uzay bilimi Jeoloji: Yer Bilimi Jeofizik: Dünyanın içyapısının inceleyen bilim dalı Hidroloji: Sular bilimi Meteoroloji: Atmosfer olaylarını inceleyen bilim dalı Kartografya: Harita bilimi Zooloji: Hayvan bilimi Botanik: Bitki bilimi Antropoloji: İnsan bilimi Etnoloji: İnsan ırklarını inceleyen bilim dalı Sosyoloji: Toplumu inceleyen bilim dalı Demografi: Nüfus bilimi 10. İdiografik yaklaşım, yerlerin ve olayların farklılığına önem veren tümevarımcı yaklaşıma verilen addır. İdiografik yaklaşım, insanî gerçekliğin çeşitli yönlerini her birinin kendi özel tarihsel gelişimi ve konumu açısından değerlendirerek, her biri için benzersiz, birbirine kıyas edilemeyecek ve ortak bir ilkeye varılamayacak bir bilgi alanı açma yaklaşımıdır. 11

18 COĞRAFYA 11. Birçok bilim insanı Coğrafya ile ilgili çalışmalar yapmışlardır: Martone ve Blache Dünyanın coğrafi özelliklerine göre bölümlendirilmesi fikrini savunmuştur. Bernhardus Vereinus Coğrafya çifttir diyerek Coğrafya yı ilk kez bölümlendirmiştir. Marco Polo Papa nın mektubunu Kubilay Han a götürmekle görevlendirdiği babası ve amcası ile birlikte çıktığı yolculukta Coğrafya ile ilgili incelemelerde bulunmuştur. 14. Eski Çağ ın en büyük düşünürlerinden biri olan Aristo, Ay tutulması sırasında, Dünya nın Ay yüzeyine düşen gölgesine bakarak, Dünya nın yuvarlak olduğunu iddia etmiştir. Aristo, Politika adlı eserinde jeopolitik, siyasi coğrafya ve beşeri coğrafyanın temelleri üzerinde durmuştur. Ona göre doğal zenginlikleri sınırlı olan bölgelerde devlet kurmak ve bu devleti uzun süreli yaşatmak oldukça zordur. Humbolt ve Carl Ritter Şili akıntısını bulmuşlardır. İdris İslam Coğrafyacılarından biridir. Piri Reis Kitab-ül Bahriye adlı eserini yazmıştır. Kâtip Çelebi Cihannüma adlı çalışmasını yapmıştır. Evliya Çelebi Seyahatname adlı eserini yazmıştır. 15. Tales, Herodotos, Aristo, Eratosthenes, Strabon ve Batlamyus İlk Çağ (antik çağ) da coğrafya bilimine katkıda bulunan önemli filozoflardır. İbni Batuta ise ortaçağda coğrafyaya önemli katkı yap mış coğrafyacılardandır. Aynı çağda Biruni, İbni Hal dun, İdrisi, Uluğ Bey, Mesudi coğrafyaya katkıda bulun muş önemli coğrafyacılardır. 12. Terim olarak coğrafya kelimesi ilk defa, MÖ 3. yüzyıl da İskenderiye Kütüphanesi nin müdürü olan Eratosthe nes tarafından kullanılmıştır. Eratosthe nes, bir meridyen yayının uzunluğunu bugünkü değerine en yakın ölçen coğrafyacıdır. 16. Tales, Sokrates öncesi dönemde yaşamış Miletli bir filozoftur. Daha çok matematik alanında çalışmalar yapmıştır. Coğrafi görüş olarak, dünyanın şekli ile ilgili teori oluşturmuştur. Tales e göre Dünya nın şekli, okyanuslar üzerinde yüzen ve diske benzeyen bir yuvarlaklığa sahiptir. 13. Politika adlı eser Aristo tarafından kaleme alınmıştır. Tales, Milet teki Tales Okulunda kartografya ve Mate matik Coğrafya üzerine çalışmalar yapmıştır. İbni Ba tuta, gezip gördüğü yerleri İbni Batuta Seyahatnamesi adlı eserde toplamıştır. Strabon Amasya da doğmuş ve gezip gördüğü yerlerdeki coğrafi olayları Geographika isimli esere aktarmıştır. İbni Haldun un ise İbret alınacak kitap anlamına gelen Kitap el-ibar isimli tarih ve sos yoloji ağırlıklı eserinde yer yer beşeri coğrafya ve siyasi coğrafya konularına da değinilmiştir. Endülüs bölgesini ve Kuzey Afrikayı gezip gören İbni Haldun, Amasyalı Strabon un görüşlerinden etkilenmiştir. İbni Haldun un coğrafi mekân ve iklimin insanlar üzerindeki etkilerine ilişkin görüşleri vardır Bodrum da dünyaya gelen Herodot, uzun yolculuklara çıkmış, Doğu Anadolu yu dolaşıp Mısır a ve İran a gitmiştir. Bütün Yunanistan ı, Libya yı ve Güney İtalya nın Yunan şehirlerini gezmiştir. Daha sonra Atina ya yerleşmiştir. Herodot, Mısır, Nil in hediyesidir şeklindeki ifadesi ile coğrafi görüşünü ortaya koymuştur.