DIŞ TİCARETTE. CANAN SİLİFKE Türkiye İş Bankası. Dışişleri Müdürlüğü GrupMüdürü. (])IŞ rıtc./i.cllf/t P.ğ irıt:m. SP.:M.İJVrE<R.İ

Transkript

1 DIŞ TİCARETTE ODEME ŞEKILLERI \ CANAN SİLİFKE Türkiye İş Bankası Dışişleri Müdürlüğü GrupMüdürü (])IŞ rıtc./i.cllf/t P.ğ irıt:m. SP.:M.İJVrE<R.İ (5-6-7 Haziran 2002)

2 Uluslararası ticaret de dahil her satış işlemi alıcı ile satıcı arasında varılan mutabakat ve yapılan sözleşme ile başlamaktadır. Bu sözleşme ile satıcı, alıcının talep ettiği bir mal veya hizmetin arzını, alıcı da söz konusu mal veya hizmetin bedelini ödemeyi taahhüt etmektedir. Bir ticari ilişkinin güven içinde sürdürülerek, tarafları memnun bırakabilecek şekilde sonuçlandırılması, onların karşılıklı isteklerinin yerine getirilebilmesi ile mümkün olmaktadır. Ticari işl'emlerde ; Alıcı, - Sipariş konusu mal veya hizmetin belirttiği sürede, istediği nitelik ve durumda kendisine ulaştırılmasını, -Mal veya hizmetin bedelini, malın mülkiyetine sahip olacağından veya hizmetin yerine getirileceğinden emin olarak ödemek, Satıcı ise, - Sattığı mal veya hizmetin bedelinin kendisine ödeneceğinden emin olmak, - Nakit akışını düzenlemek amacıyla sattığı mal veya hizmetin bedelini zamanında tahsil edebilmek, - Bazı hallerde de malın üretimine geçmeden veya hizmete ilişkin hazırlıklara başlamadan, söz konusu mal veya hizmetin alıcı tarafından teslim alınarak bedelinin ödeneceği garantisini, istemektedirler. Satıcının güvenirliliği ve ürün kalitesi alıcı açısından birinci derecede önem taşırken, ticari faaliyet konusu mal veya hizmetin ödenme koşulları ve güvencesi de satıcı için öncelikli konuyu teşkil etmektedir. Uluslararası Ticarette, alıcı ve satıcının farklı ülkelerde bulunması nedeniyle birbirlerini yeterince tanıyamamaları, ticaret ilişkisinin bu ülkelerdeki farklı mevzuata tabi olması gibi nedenlerle taraflar karşılıklı isteklerinin yerine getirileceğinden her zaman emin olamamaktadırlar. Ticari faaliyet konusu mal ve hizmet bedellerinin ödenebilmesi amacıyla çeşitli ödeme şekilleri geliştirilmiştir. Bu ödeme şekilleri sağladıkları güvence açısından farklılık göstermekte; bazıları alıcı, bazıları da satıcı açısından güvence sağlamakta, bazı ödeme şekilleri ise her iki tarafın da beklentilerini karşılayabilmektedir. Ticari faaliyette bulunan tarafların kendilerine en uygun gelen ödeme şeklini belirleyerek, ileride doğabilecek anlaşmazlıkları önlemek amacıyla, söz konusu ödeme şeklini sözleşmede (veya proforma faturada) açıkça belirtmelerinde yarar bulunmaktadır.. 2

3 PEŞiN ÖDEME (DOWN PAYMENT) Peşin Ödeme, alıcının (ithalatçl) mal bedelini bankası aracılığıyla havale şeklinde satıcıya (ihracatçi) ödemesi karşılığında, malın ve malı temsil eden belgelerin satıcı tarafından doğrudan Alıcıya (ithalatçı) gönderilmesini öngören bir ödeme şeklidir. Bu ödeme şeklinde satıcı (ihracatçi) hiç bir risk taşımadığı halde alıcı (ihracatçi), bedeli ödenmiş olan malların satıcı tarafından gönderilmemesi ya da gönderilen malların sipariş evsafına uygun olmaması durumunda zarar uğrama riskini taşımaktadır. Bu nedenle Peşin Ödeme şekline, alıcının (ithalatçl) - peşin ödeme iskontosundan yararlanmak istediği mallarla, - satıcının (ihracatçı) tekel durumunda olduğu ve alıcının (ithalatçı) tercih hakkının bulunmadığı malların, alım satımında ya da - satıcının malları sözleşme koşullarına uygun olarak teslim edeceği hakkında alıcıya yeterince güven verdiği durumlarda başvurulmasında yarar görülmektedir. 1 - PEŞiN ÖDEMENiN AŞAMALARI (Sözleşme) SATlCI ; ALlCI (ihracatçı) (i thalatçı) 4 ' SA TICININ BANKASI 2 ALICINI N ANKASI 1 - Alıcı (/thalatçi) Peşin Ödeme konusu mal bedelini havale ettirmek üzere bankasına başvurur. 2 - Alıcının bankası aldığı havale talimatını yerine getirerek mal bedelini satıcının ülkesindeki bir muhabirine (Alıcı bildirmişse Satıcının bankasına) transfer eder. 3 - Ödeme emrini alan banka, satıcıya bedeli öder. 4 - Satıcı (ihracatçi) bedelini peşinen tahsil ettiği malları ve malları temsil eden belgeleri Alıcıya gönderir. Alıcının (/thalatçi), bedelini peşin olarak ödediği malların Satıcı (Ihracatçi) tarafından gönderilmemesi halinde karşı karşıya kalacağı riski bertaraf etmek istemesi halinde, Satıcının bankasından bir "Peşin Ödeme Garantisi" (Down Payment Guarantee) talep etmesi mümkündür.

4 "Peşin Ödeme Garantisi" veren banka doğrudan alıcıya veya alıcıya hitaben teminat mektubu düzenlenmesi talimatıyla alıcının bankasına; Peşin Ödeme konusu malların belirlenen süre içinde Alıcıya gönderilmemesi durumunda ödenen meblağın faizi ile birlikte geri ödeneceğini taahhüt eder. Böylece, alıcının bedeli ödenmiş olan malları alamaması halinde "Peşin Ödeme Garantisi"ne rücu ederek ödediği bedeli talep etme hakkı doğar. MAL MUKABiLi ÖDEME (CASH AGAiNST GOODS) Bu ödeme şeklinde Satıcı (ihracatçi) mal bedelini, mallar satış sözleşmesinde gösterilen varış yerine ulaşıp, Alıcı (ithalatç1) tarafından teslim alındıktan sonra tahsil etmektedir. Malı temsil eden belgeler Satıcı tarafından doğrudan Alıcıya gönderilebileceği gibi, Belgeli Tahsil işlemlerinde izlenen yöntemler çerçevesinde ancak "Bedelsiz Teslim" (Free of payment) talimatıyla banka kanalıyla da göderilebilir. Uygulamada belgelerin doğrudan alıcıya gönderilmesi taraflarca tercih edilmektedir. Mal Mukabili ödeme şeklinde, Satıcı sözleşme konusu malların sevkiyatını, bedelini tahsil edeceğini güvence altına almadan gerçekleştirmektedir. Bunun yanısıra malı temsil eden belgeleri de Alıcıya göderdiğinden bedel tahsil edilmeden malın mülkiyetinin alıcıya geçmesine de imkan tanımaktadır. Bedel tahsil edilernemesi halinde malı da bedelini de kaybetme riskini taşımaktadır. Bu nedenle, sözkonusu ödeme şeklinde güven ve alıcının mali bünyesini, ülkesinin koşullarını tanımak Satıcı açısından büyük önem taşımaktadır. Satıcı dilediği takdirde Alıcı üzerine çekeceği poliçelerin kabulünü talep ederek, bedeli belirli bir sürede tahsil etmek veya hukuki platformda güvence sağlamak imkanına sahiptir. Ayrıca, dilerse bir bankanın avalini de talep edebilir.bu tü işlemler, ulusal mevzuatta Kabul Kredili Mal Mukabili ölarak adlandırılmaktadırlar. Mal Mukabili Ödeme şekli Alıcı (ithalatç1) açısından çok avantajlıdır, - malın bedelini, mülkiyetine sahip olduktan sonra ve dilediği zaman (veya ülke mevzuatının tanıdığı en son ödeme süresinde) ödeme imkanına sahip olmaktadır, - satın aldığı malın bedelini, sözkonusu malları ülkesinde sattıktan sonra elde edeceği fonlar ile ödemesi mümkün olabilmekte, dolayısıyla satıcı tarafından dalaylı olarak kredilendirilmektedir. 1 - MAL MUKABiLi ÖDEME ŞEKiLLi işlemlerin AŞAMALARI SATlCI.. (Sözleşme L ALlCI (ihracatçı) ( ithalatçı) SA TICININ 3 BANKASI ı ALICINI N BANKASI

5 1 - Satıcı malları ve malları temsil eden belgeleri doğrudan Alıcıya gönderir. 2 -Alıcı malları gümrükten çeker ve bilahare bedelini ülkesinde işleme aracılık etmek üzere seçtiği bankaya Satıcıya ödenmek üzere yatırır. 3 - Alıcının bankası tahsil ettiği mal bedelini, Satıcının ülkesindeki bir banka (veya alıcı tarafından belirtilmiş olması halinde satıcının bankası) aracılığıyla ödenmek üzere transfer eder. 4 - Satıcının bankası bedeli Satıcıya öder. Mal Mukabili ödeme şekli Satıcı (ihracatçı) açısından en riskli ödeme şeklini teşkil ettiğinden, - Alıcının (ithalatçt) mali bünyesi ile ülkesindeki ticari itibarı hakkında bilgi sahibi olması, - Bedel tahsili konusunda taraflar arasında uyuşmazlık olması halinde huhuki platformda hakkını anyabilmesi için muhakkak bir satış sözleşmesi yapmış olması, - Nakit akışını düzenlernede sattığı malın bedelini engeç ne zaman tahsil edebileceğini bilmesi yararlı olacağından, Alıcı (ithalatçt) ile yaptığı satış sözleşmesinde bu tarihin özellikle belirtilmesi, - Alıcının (ihracatçt) ülkesinin ekonomisi, Kambiyo Mevzuatı ve Hukuk sistemi hakkında kanaat sahibi olması Satıcının (ithalatçt) menfaatlerinin korunması açısından yararlı olacaktır. Hem Mal Mukabili ödeme şekli ile işlem yapmak, hem de risk almamak isteyen Satıcı (ithalatçt), malını sevk etmeden önce bedelin ödeneceğini garanti altına almak için, Alıcının (ihracatçt) bankasından bir "Ödeme Garantisi" (Payment Quarantee) talep edebilir. "Ödeme Garantisi" veren banka, doğrudan doğruya Satıcıya veya Satıcıya hitaben teminat mektubu düzenlenmesi talimatıyla satıcının bankasına; malın Alıcının ülkesine gelmesi üzerine ödemenin derhal veya belirli bir süre sonra veya belirli bir vade- de yapılacağını taahhüt eder. Satıcı bu garantiye istinaden malını sevk eder ve malı temsil eden belgeleri Alıcıya gönderir. Mal bedelini Alıcıdan tahsil edemediği takdirde, "Ödeme Garantisi"ne rücu ederek mal bedelini tahsil eder. AKREDiTiFLi ÖDEME (Documentary C red it 1 Letter of Credit)) Ticari faaliyet konusu mal veya hizmetin alıcısı ve satıcısı konumunda bulunan kişilerin, karşılıklı beklentilerinin gerçekleştirilmesi ve tarafların eşit oranda korunması istendiği durumlarda "Akreditifli Ödeme" tercih edilerek, malı veya hizmeti temsil eden belgelerin ibrazı karşılığında ödeme öngören bir uzlaşmaya varılmaktadır. " Akreditif, bir alıcının talebine istinaden, bir bankanın verdiği ve alıcı tarafından ayrıntıları belirtilmiş mala veya hizmete ilişkin belgelerin ibrazı karşılığında belirtilen bir satıcıya ödeme yapılacağı yolundaki şartlı bir taahhüttür." Alıcının bankası bu taahhüdü Satıcının le~ine, Satıcının bankasına verebileceği gibi, doğrudan Satıcıya hitaben de verebilir. ' 5

6 Akreditif ile, - Uluslararası ticari faaliyet bankalar tarafından düzenlenmiş, -Taraflar için büyük ölçüde güvenlik unsuru sağlanmış, -Akreditif koşulları yerine getirildiğinde ödeme garantilenmiş, - Ödeme, ilgili mala veya hizmete değil belgelere dayandırılmış, olmaktadır. Akreditif konusunda devletler arasında anlaşmalar bulunmaması ve ülkelerin büyük çoğunluğunda (ABD hariç) akreditifin yasalarla düzenlenmemesi nedeniyle, Milletlerarası Ticaret Odası, Akreditifli ödemelerde taraflar arasında ortaya çıkabilecek uzlaş mazlıkları önlemek, yorum ve uygulama farklılıklarını gidererek yeknesaklığı temin etmek üzere "Vesikalı Krediler için Yeknesak Teamüller ve Uygulamalar " Broşürünü yayınlamıştır. Halen, 1 Ocak 1994 tarihinde geçerlilik kazanmış olan, 1993 Revizyonu 500 sayılı Broşür yürürlüktedir. Akreditifler, MTO 500 sayılı Broşüründe yer alan yeknesak kurallar çerçevesinde açılmakta ve bu husus akreditif metinlerinde belirtilmektedir. Böylece, taraflar Yeknesak Kurallara atıfta bulunarak, bu kuralları sözleşme maddeleri haline getirmektedirler. 500 sayılı Broşürün 3. maddesinde, akreditifin taraflar arasında yapılan satış sözleşmesinden bağımsız olduğu belirtilerek, "akreditifde bu sözleşmelere her ne şekilde olursa olsun değinilmiş olsa bile, bankalar hiçbir şekilde bu sözleşmelerle ilgilenmez ve bağlı olmazlar" denilmektedir. Buna göre, bir bankanın akreditife ilişkin ödeme veya diğer herhangi bir yükümlülüğü, amirin banka veya lehdarla olan ilişkisinden kaynaklanan hak talepleri ve savunmaianna tabi olmamaktadır. Dolayısıyla, akreditif satış akdinden bağımsız olarak işlem görmekte ve akreditif konusu mal veya hizmetle ilgisi bulunmamaktadır. Broşürün 4. maddesinde ise Akreditifli işlemlerde tüm ilgili tarafların belgelerin ilgili olduğu mal veya hizmeti değil, belgeleri gözönünde bulundurarak işlem yaptıkları vurgulanmaktadır. Buna göre akreditifden doğan yükümlülük sadece belgelerin incelenmesine dayanmaktadır. Keza, 14/b maddesinde, bankaların belgeleri ibraz edene karşı sadece belge bazında, bu belgelerin görünüşte akreditif şartlarına uygun olup olmadığını inceleme görevinin bulunduğu belirtilmiştir. Bu nedenlerle, Alıcı, belgeler akreditif koşullarına uygun olduğu halde malların veya hizmetin satış sözleşmesine uygun olmadığı iddiası ile bankasının ödemesini durduramayacaktır. Alıcı kendisini, akreditifde talep edeceği belgeler ile koruyabilecektir.. Önemle üzerinde durulması gereken bir diğer husus ise, Akreditifte taraf olan bankaların kendilerine ibraz edilen belgelerin doğruluğu, gerçek 1 sahte olup olmadığı veya yasal sonuçları veya belgelerde yer alan genel ve/veya özel şartlar dolayısıyla hiçbir yükümlülük veya sorumluluk üstlenmeyecekleri, belgeler konusu malların mevcut olup olmadığı veya değeri, tanımı, miktarı, ağırlığı, kalitesi, durumu, ambalajı, teslimatı veya malları gönderenierin iyi niyetine veya eylemlerine ve/veya ihmallerine, mali durumlarına, ticari itibariarına ilişkin olarak hiçbir sorumluluk veya yükümlülüklerinin bulunmadığıdır. 1- TARAFLAR A.- Akreditif Amiri (Applicant) Bankasına akreditif açma talimatını vererek işlemi başlatan Alıcı (ithalatçı) dır. Satıcı (ihracatçı) ile yapmış olduğu sözleşmeye veya ondan aldığı proforma faturaya göre akreditifin cinsini, şartlarını ve aranacak belgelerin ayrıntılarını bankasına bildirerek akreditifin içeriğini belirler. 6

7 Yükümlülük ve sorumlulukları ; Duruma göre gerekli olan veya satıcının talep ettiği değişiklikleri onaylamak, bankası aracılığıyla satıcıya bildirmek, - Belgelerin satıcının bankasına ibrazı anında söz konusu bankaca tespit edilen uyumsuzluklar hakkındaki karar ve görüşünü bildirmek, Sigorta kendisine ait ise yükleme tarihi itibariyle sigortayı yaptırmak veya bankasına bu konuda önceden yetki vermek, - Uyumsuzluk saptanmayan hallerde, karşılığında ödeme yapılarak kendisine ibraz edilen belgeleri en kısa sürede inceleyip bankasını ibra etmek, - Bankası ile yaptığı akreditif sözleşmesine göre girdiği taahhütleri (vesaiki teslim almak, ödemeyi yapmak, kredi hesabını kapatmak,vb.) yerine getirmek, Akreditifde masrafların ve komisyonun lehtara ait olduğuna dair bir hüküm yer almasına rağmen, iptal kullanılmama gibi nedenlerle lehdardan tahsil edilemediği durumlarda 500 sayılı Broşürün 18/c maddesi uyarınca bunları ödemek, B -Amir Banka (Opening or lssuing Bank) Akreditif Amirinden aldığı talimata ve aralarındaki sözleşmeye dayanarak akreditif metnini hazırlayarak satıcının ülkesindeki bir muhabiri aracılığıyla ileten ve akreditifin içerdiği koşulların yerine getirilmesi karşılığında ödeme, iştira, paliçe kabul yetkisi veren ve bu yetkiler sonucunda muhabirine karşı ödeme taahhüdüne giren bankadır. Akreditifi doğrudan satıcıya göndermiş ise aynı taahhütlere Lehdara karşı da girmektedir. Görevleri; - Akreditif açılmasını takip eden yazışmaları yürütmek, Talep edilen belgeleri aldığında makul bir süre (500 sa1'ılı Broşür mad.13/b uyarınca 7 işgünü) içinde inceleme yaparak belgeleri kabul edip etmemeye karar vermek (500 sayılı Broşür mad.14/b), Belgeleri kabul etmemeye karar verirse gerektiğinde amire de danışarak uyumsuzlukları belirtmek suretiyle belgeleri reddettiğini ve muhabir bankanın emrine arnade tuttuğunu bu bankaya bildirmek (500 sayılı Broşür mad.14/c-d) Belgelerin Akreditif koşullarına uygunluğu halinde ödeme yapan veya ödeme taahhüdünde bulunan muhabir bankayı ramburse etmek için gerekli işlemleri yapmak.(500 sayılı Broşür mad.19) Sorumlulukları ; - Aldığı ve uymayı kabul ettiği akreditif talimatı dolayısıyla Amire karşı, - Teyitli Akreditiflerde, verdiği teyit nedeniyle Teyit Bankasına karşı, - Verdiği ödeme, iştira, kabul yetkileri nedeniyle de Ödeme, Kabul ve iştira bankalarına karşı. C - ihbar Bankası (Advising Bank) Amir Bankadan aldığı akreditif metninde kendisine verilen görev gereğince satıcıya (Lehdar) lehine akreditif açıldığını bildiren ve akreditif şartlarını tebliğ eden bankadır. Banka yalnızca ihbarla görevlendirildiği takdirde, Lehdara karşı ödeme konusunda hiçbir yükümlülüğü bulunmaz. Görevleri; - Ihbar edeceği akreditifin görünüşte gerçek olup olmadığını kontrol için makul özeni göstermek (500 sayılı Broşür mad.7/a), Akreditifin görünüşte gerçek olup olmadığını belirleyemediği takdirde, gecikmeksizin talimatı veren bankayı haberdar etmek (500 sayılı Broşür mad.7/b), - Akreditifin görünüşte gerçek olup olmadığını belirleyemediği halde ihbar etme yoluna giderse, Lehdara akreditifin gerçekliğini belirleyemediğini bildirmek (500 sayılı Broşür mad.7/b), 7

8 - Akreditifin gerçekliğini saptamasına rağmen ihbar etmemeyi tercih ederse, Amir Bankaya bu konuda gecikmeksizin bilgi vermek (500 sayılı Broşür mad.7/a). D A Teyit Bankası (Confirming Bank) Amir Bankanın talebine istinaden akreditifi teyit eden, yani Amir Bankanın yükümlülüğüne ek olarak, akreditif şartlarına uygun belgelerin belirlenen süre içinde kendisine ibrazında ödeme yapmak veya paliçe kabul etmek veya vadede ödeme yapmak taahhüdüne giren bankadır. Teyit Bankası, akreditifi teyit ettiği lehdara karşı sorumludur. Teyit Bankasının sorumluluğu Amir Bankanın sorumluluğu derecesindedir, bu nedenle ileride sorunlarla karşılaşmamak için şartları açıklıkla ifade edilmemiş olan akreditifi teyit etmeyebilir. Bunun yanısıra, teyit etmeden önce Amir Bankanın güvenilirliği ve alıcının (lehdarın) bulunduğu ülkeden dolayı karşılaşılacak riskleri de dikkate almak zorundadır. Kendisine teyidini eklemesi için yetki verilen veya talepte bulunulan bir banka akreditifi teyit etmeye hazır olmaması halinde bu durumu gecikmeksizin Amir Bankaya bildirmek zorundadır (500 sayılı Broşür mad.9/c-i). Teyit Bankası bir değişikliği teyidi kapsamına alabileceği gibi teyidinin kapsamı dışında da ihbar edebilir.teyidi kapsamına almadığı durumlarda keyfiyeti gecikmeksizin Lehdara ve Amir Bankaya bildirmelidir (500 sayılı Broşür mad.9/d-ii) E - iştira Bankası (Negotiating Bank) iştira edilebilir nitelikteki bir akreditifte, satıcının (Lehdar) ibraz ettiği belgeleri inceleyerek, akreditif şartlarına uygunluğuna karar verdiği takdirde vesaik veya eki poliçeyi satın alan bankadır. Akreditif şartları iştiranın herhangi bir bankaca yapılmasına izin vermedikçe, iştirayı yapacak bankanın akreditifde belirtilmesi şarttır (500 sayılı Broşür mad.1 O/bi). F - Görevli Banka (Nominated Bank) Akreditifin kullanılış biçimine göre; ödeme yapmaya, vadede ödeme yükümlülüğü altına girmeye, paliçe kabul etmeye veya iştira işlemi yapmaya yetkili kılınan bankadır. ' Ancak, Görevli Banka Teyit Bankası olmadığı sürece, Amir Banka tarafından Görevli Banka olarak tayin edilmesi, bu banka için söz konusu işlemleri yapma yükümlülüğü getirmez (500 sayılı Broşür mad.1 O/c). Buna göre, Görevli Bankanın belgeleri almasından, incelemesinden veya Amir Bankaya (yahut Teyit Bankasına) göndermesinden ötürü hiçbirsorumluluğu bulunmamaktadır. Ancak, kendisine ibraz edilen belgeleri özenle ve makul bir süre içinde (500 sayılı Broşür mad.13/b uyarınca 7 işgünü) incelemek zorundadır. G - Rambursman Bankası (Reimbursing Bank) Akreditife ilişkin ödemeyi veya iştirayı yapan bankayı ramburse etmek üzere Amir Banka tarafından yetkili kılınan bir aracı niteliği taşır, akreditife doğrudan taraf olmamaktadır. Rambursman Bankası, Amir Bankadan aldığı yetki ile ve Amir Banka adına ödeme yapar. Rambursman Bankasının ödemeyi yapmamasından. Amir Banka sorumludur.rambursmanın ilk talepte veya mutabık kalınan biçimde Rambursınan Bankası tarafından sağlanmaması halinde Amir Banka faiz kaybından dolayı talep bankasına karşı sorumlu olacaktır. (500 sayılı Broşür mad.19/d) 1 8

9 Rambursman Bankası'nın faiz, komisyon ve diğer her türlü masrafları Amir Banka tarafından karşılanacaktır.akreditifde bunların talep bankasına ait olacağı da kararlaştırılabilir.ancak, akreditif kullanılmaz ise, Rambursman Bankasının masrafları Amir Bankanın yükümlülüğü olarak kalacaktır. (500 sayılı Broşür mad.19/e) H - Lehdar (Beneficiary) Lehine akreditif açılan taraf olup, akreditif şartlarına uygun belgeleri ibraz ederek bedelini tahsil eden veya vadede ödeme taahhüdü alan veya vesaike ekli paliçesine kabul imzası alan Satıcı (ihracatçı) dır. Akreditif uygulamasında ihbar 1 Teyit 1 Görevli Banka olarak, Amirin aksine bir talimatı olmadığı durumlarda, aynı banka tayin edilmektedir. Ancak Lehdarın isteği üzerine Amirin bankasına verdiği talimata istinaden akreditife konulacak özel şart ile Teyit Bankası dışında bir banka ihbar ve Görevli Banka olarak tayin edilebilmektedir. ll- AKREDiTiF TÜRLERi A - Kabilirücu 1 Dönülebilir Akreditif (Revocable LIC) Lehdara önceden biidirilmeksizin ve herhangi bir anda Amir Banka tarafından iptal edilebilen veya şartları değiştirilebilen bir akreditiftir (500 sayılı Broşür mad.8/a). Bununla beraber, Amir Bankanın iptal veya değişiklik talimatı alınmadan önce Teyit /Görevli/iştira Bankası uygun vesaik almış ve karşılığında ödeme yapmış veya ödeme taahhüdünde bulunmuş ise Amir Banka bu bankanın ödemesini karşılamakla yükümlüdür (500 sayılı Broşür mad.8/b). Bankalar, özelliği nedeniyle Dönülebilir Akreditife teyit ilave etmezler. Bu tür akreditifler Lehdara güven vermedikleri için uygulamada çok az kullanılırlar. B - Gayrıkabilirücu 1 Dönülemez Akreditif (lrrevocable L/C) Tarafların tümünün onayı olmaksızın iptal edilemeyen veya değiştirilemeyen bir akreditiftir. Akreditifte şarta bağlanan vesaikin uygun olarak ibrazı halinde Amir Bankanın derhal ödeme veya vadede ödeme veya paliçe kabul veya iştira etmeye ilişkin kesin taahhüdünü oluşturur. Bir akreditifin Dönülebilir veya Dönülemez olduğu açıkca belirtilmelidir.bu ayırımın yapılmamış olması halinde akreditifin Dönülemez olduğu kabul edilir. (500 sayılı Broşür mad.6/b,c) C - Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) Amir Banka dışında bir bankanın Lehdar karşısında ödeme veya kabul veya iştira taahhüdü bulunmayan bir akreditiftir. Bir akreditifte teyit konusunda herhangi bir ibare yer almıyorsa, bu akreditif Teyitsiz kabul edilir. D - Teyitli Akreditif (Confirmed LIC) Amir Bankanın talebi üzerine, ihbar Bankası akreditife teyidini ilave ederek ihbarda bulunursa; akreditif şartlarına uygun vesaikin belirlenen süre içinde ibrazı kaydıyla, Amir Bankanın yükümlülüğüne ek olarak, derhal ödeme veya vadede ödeme taahhüdüne girmek veya paliçe kabul yükümlülüğünü de üstlenir.(500 sayılı Broşür mad.9/b) Teyitli Akreditiflerde Lehdar, Amir Bankanın taahhüdüne ek olarak, kendi ülkesindeki bir bankanın taahhüdüne de sahip olmaktadır. Bu özelliği nedeniyle, Teyitli bir akreditif, Teyit Bankası nezdinde kullanılabilir biçinıde açılmalı ve vadesi de.aynı yerde son bulmalıdır. 1 9

10 E - Rotatif 1 Döner Akreditif (Revolving UC) Taşıdığı şartlara göre kullanıldıkça otomatikman yenilenerek tekrar kullanılabilir hale gelen ve bunun için özel değişiklik yapılması gerekmeyen bir akreditiftir. Metninde mutlaka "Revolving" şartının bulunması gerekir. Rotatif Akreditif, Amiri (ithalatçı) birden fazla akreditif açmak formalitesinden ve yapacağı toplam ithalat için paranın tamamını ilk aşamada bağlamak zorunluluğundan kurtaracağı gibi Lehdara (ihracatçı) da her parti için ayrı akreditif açılmasını beklemeksizin, bu akreditife dayanarak üretim yapmak veya mal satın almak rahatlığı sağlar. Rotatif Akreditifde yapılacak ödemeler için bir sınır belirlenmemesi gerek Amir gerekse Amir Bankayı büyük bir sorumluluk altına sokacağından, Rotatiflik şartı meblağ veya süre ile sınırlandırılmaktadır. 1-Meblağ ile Sınırlı Rotatif Akreditif: Akreditif tutarının tamamı, akreditif vadesi içinde yapılacak her sevkiyat için lehdarın emrine hazır bulundurulmakta, toplam akreditif tutarı akreditif şartlarında belirtilerek ulaşılabilecek maximum tutar ile işlem sınırlandırılmaktadır. 2- Süre ile Sınırlı Rotatif Akreditif :Belirli bir devrede (örneğin altı ay) her dönem (örneğin her ay) belli miktarın Lehdar tarafından çekilmesi ile akreditif yenilenmektedir. Süre ile sınırlı Rotatif Akreditifler; - Birikimli (Cumulative) - Birikimsiz (Non-Cumulative) olarak açılabilmektedirler. Birikimli Rotatif Akreditif; Bir dönem kullanılmayan akreditif tutarı takip eden dönemdeki kullanıma(lara) eklenerek kullanma hakkı yitirilmemiş olur. Birikimsiz Rotatif Akreditif; Bir dönem kullanılmayan akreditif tutarı iptal edilerek akreditif kullanılmayan dönem tutarı(ları) kadar eksik gerçekleşir. F - Karşılıklı Akreditifler (Back to Back L/Cs) Birbirinden bağımsız iki ayrı akreditif işleminden oluşan, ilk akreditifin Lehdarının ikinci akreditifin Amiri olduğu işlemlerdir. Lehdar lehine gelen ihracat akreditifini teminat göstermek suretiyle, söz konusu malların satıcısı veya imalatçısı lehine bir akreditif açılmasını talep edebilir. Sistem bu olmakla birlikte, bankanın ikinci akreditifi açmak mecburiyeti bulunmamaktadır. Anılan teminat gösterme olayının kabulü bankadan bankaya farklılık göstermektedir. G - Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) Amir Banka tarafından akreditif metninde "Devredilebilir" olduğu açıkca belirtilmiş bir akreditif Lehdarının, kendine ait hak ve sorumlulukları başka bir veya birkaç Lehdara (ikinci lehdar) devrine imkan tanıyan akreditifdir.(500 sayılı Broşür mad.48) Aksi belirtilmediği sürece devir işlemi sadece bir kez yapılabilir, bir diğer ifadeyle Ikinci Lehdarın (Lehdarların) isteği üzerine bir üçüncü lehdara devredilemez. Buna karşılık Ikinci Lehtarın talebi üzerine lik Lehdara tekrar devir yapılması mümkündür. Kendisine devir yapılan lik Lehdarın bu akreditifi tekrar devri isteniyor ise, yeni devir 10

11 ilk lehdarın talebi üzerine üçüncü bir lehdara devir sayılabileceği için akreditifde bu hususa açıklık getirilmesi yararlı olacaktır. MTO 500 sayılı Broşürün 48/h maddesi uyarınca, aşağıda yer alan şartlar hariç akreditif asıl akreditifde yer alan şartlarda devredilebilir; - Akreditif tutarı ve malın birim fiyat azaltılabilir, - Sigorta oranı arttırılabilir, - Akreditif ve yükleme vadeleri kısaltı labilir. Akreditif tutarı ve malın birim fiyatında azalma : Aracı durumundaki Birinci Lehdar, kendi lehine bir Devredilebilir Akreditif açtırırken, akreditif meblağını kendi komisyonunu, malların satış bedeline ilave ederek tespit etmektedir. ikinci Lehdara devir dolayısıyla yeniden düzenlenen ikinci akreditifde malların bedelini gösteren akreditif tutarı, orijinal akreditifden Birinci Lehdarın komisyonu oranında daha düşük olacaktır. Aynı nedenlerle akreditifde herhangi bir birim fiyatı belirtilmişse, bu birim fiyatı da daha düşük gösterilecektir. Örneğin, orijinal akreditifde, akreditif meblağı USD iken, ikinci Lehdara bildirilirken, Birinci Lehdarın komisyonunu teşkil eden USD düşüldükten sonra USD olacaktır. Vade Tarihlerinde Kısaltma : Birinci Lehdarın, ikinci Lehdarın ibraz ettiği belgeleri alarak, orijinal akreditife göre kendi belgelerini hazırlayıp bu akreditif vadesi içinde Görevli Bankaya vermesi gerektiğinden, ikinci akreditifin vade tarihinin orijinal akreditif vadesinden daha önceki bir tarih olması gerekmektedir.yükleme vadesinin de orijinal akreditife göre daha erken bir süre olarak belirlenmesi mümkündür. Sigorta oranında arttırma :Orijinal akreditifde, sigortaya ilişkin bir oran belirtildiği takdirde, ikinci akreditifde akreditif meblağı daha düşük olacağından bu oranın orijinal akreditifde belirlenen şartları sağlayacak oranda arttırılması gerekecektir. Ikinci Lehdarın, malları satın alan Amirin adını bilmemesi isteniyor ise, ikici akreditifde Birinci Lehdarın ismi akreditif amiri olarak kullanılabilir. Ancak, orijinal akreditifde amirin isminin fatura dışında diğer bütün belgelerde yer alması talep ediilmiş ise bu şarta uyulması gerekir. ilk Lehdar, ikinci Lehdarın kendisine devredilen akreditife istinaden bankaya sunduğu vesaik içinde yer alan faturayı ve akreditifde şart koşulmuşsa poliçeyi, kendi faturası ve poliçesi ile değiştirebilir. ilk Lehdarın faturası ve varsa poliçesi, makul bir süre içinde bankaya ulaşmadığı takdirde, banka ikinci Lehdarın sunduğu vesaiki Amir Bankaya gönderme hakkına sahiptir (500 sayılı Broşür mad.48). lll - AKREDiTiFLERDE VADE 500 sayılı Broşür konusu Yeknesak Kurallar uyarınca, her akreditifin kesin bir tarihle ifade edilen bir vadesi olması gerekmektedir (expiry date). Akreditifde istenilen belgeler en geç bu tarihe kadar akreditifin kullanılacağı bankaya ibraz edilmelidir.(500 sayılı Broşür mad. 42/a) Akreditif vadesi, belgelerin ibraz edilebileceği maximum süreyi ifade etmektedir. Belgeler akreditif vadesi içinde ibraz edilmediği takdirde bankaların yükümlülüğü sona erdiğinden, akreditif vadesinden sonra ibraz edilen belgelere istinaden bankalar ödeme yapmak zorunda değillerdir. MTO 500 sayılı Broşürü'nün 17. maddesi uyarınca; " Bankalar, tabii afetler, isyan, ayaklanma, iç karışık ve savaş hali veya kendi kontrolleri dışındaki tüm ll

12 nedenlerle veya grev ve lokavtlar sonucunda faaliyetlerinde meydana gelecek kesintiden doğacak sonuçlardan hiçbir sorumluluk veya yükümlülük kabul etmezler. Bankalar tekrar faaliyete geçtiklerinde faaliyetlerinin kesintiye uğradığı süre içinde vadeleri dolmuş bulunan Akreditifler için özel olarak yetkili kılmmadıkça ödeme yapmayacaklardır, vadeli ödeme yükümlülüğüne girmeyeceklerdir, poliçe kabulünde veya iştirada bulunmayacaklardır" Bu maddeden anlaşılacağı üzere, belgelerin akreditif vadesi içinde ibraz edilememesinde Lehdarın kusurlu olup olmaması önem taşımamakta ve akreditif son bulmaktadır. Akreditif vadesinden makul bir süre önce belgeleri Görevli bankaya sunan ve bankaca belgelerde eksiklik bulunan Lehdarın vade sonuna kadar, eksiklik tespit edilen belgeleri tamamlayarak akreditif koşullarına uygun hale getirmesi mümkündür. Amir, malların gelişini kontrolu altına almak için, yüklemenin belirli bir tarihten önce yapılmasını istediği takdirde bir vade koyarak yükleme zamanını sınıriayabiiir (latest date of shipment). Bu durumda, bankaya ibraz edilen taşıma belgesinin tarihi Yükleme Vadesinden geç olamaz.. Akreditifde yükleme vadesi belirtilmemişse Akreditif Vadesi aynı zamanda Yükleme Vadesi olarak kabul edilir. Tarafların anlaşması ile akreditif vadesi değiştirlerek, kısaltılıp uzatılabilir. Ancak bu değişikliğin muhakkak vade tarihi içinde kalması gerekmektedir. Akreditif vadesi sona erdikten sonra yapılan vade uzatımiarı yeni bir akreditif niteliği taşıyacaktır. Akreditif vadesinin uzatılması, yükleme vadesinin de uzatıldığı anlamına gelmediğinden, bir Yükleme vadesi saptanan durumlarda, ihtiyaç halinde bu vadenin de ayrıca uzatılması gerekir. IV -AKREDiTiF işleminin AŞAMALARI A -Akreditifin Açılışı AMiR (Sözleşme) ' LE H DAR (ithalatçı) (ihracatçı) 3 1 AMiR BANKA 2 TEYiT 1 ihbar GÖREVLi BANKA 1 - Lehdar ile sözleşme imzaladıktan sonra akreditif açma teklifi ile bankasına müracaat ederek Lehdar lehine akreditif açılmasını talep eder. 2 - Amir ile gerekli formaliteleri tamamlayan Amir Banka, ilgili ülkedeki bir muhabiri nezdinde Amirin talimatına uygun bir akreditif açar.. Akreditifin açılışı 1 mektupla, şifreli teleks ile veya SWIFT ile yapılabilir. 12

13 3 - Akreditifi alan Ihbar 1 Teyit 1 Görevli Banka, akreditifin gerçekliğine ilişkin katrolden ve şartların kendi yönünden uygunluğuna kanaat getirdikten sonra, teyidini ilave ederek akreditifi Lehdara ihbar eder. Lehdar kendisine ihbar edilen akreditif şartlarını inceler, yerine getiremeyeceği bir şart var ise, Amirden değişiklik yapmasını talep eder. B -Akreditifin Kullanılışı AMiR) (Mal Sevkiyatı) LE H DAR (ithalatçı) (i hracatçı) 3 1 AMiR BANKA 2 TEYiT 1 ihbar GÖREVLi BANKA 1 - Akreditif şartlarını uygun bulan Lehdar, malını yükler (hizmeti ifa eder) sigorta kendisine ait ise sigortayı yaptırır, Amire ait ise yükleme bilgilerini bildirir ve akreditifte istenilen vesaiki Teyit 1 ihbar/ Görevli Bankaya ibraz eder. 2 - Teyit 1 ihbar 1 Görevli Banka ibraz edilen belgeleri akreditif koşulları ve MTO 500 sayılı Broşür çerçevesinde inceler ; - Belgeleri uygun bulursa bedelini öder veya belirlenen bir vadede ödemeyi taahhüt eder veya belgeler eki poliçeyi(leri) kabul eder. Belgeleri Amir Bankaya gönderir. - Belgelerde uyumsuzluk saptarsa, Lehdarı uyarır ve belgelerin uygun hale getirilmesini sağlar. Bu mümkün olmadığı takdirde Amir Bankayı durumdan haberdar ederek ödeme yetkisi ister. - Veya Amir Bankaya bildirimde bulunmaksızın, rezerv tahdında ödeme yapar. Ancak bu ödeme rücu edilebilir niteliktedir. Amir Bankanın rezervi kabul etmemesi halinde, ödenen tutar Lehdardan geri alınır. -Veya rezervleri belirterek belgeleri Amir Bankaya gönderir ve ödemesini bekler. 3 - Belgeleri alan Amir Banka ; - Belgeler uygun bulunarak Teyit 1 Görevli Banka tarafından ödeme yapılmış ise, MTO 500 sayılı Broşür çerçevesinde 7 işgünü olarak belirlenmiş inceleme süresi içinde vesaiki inceler, kabul edip etmemeye karar verir. Uygun bulunan belgeler Amire teslim edilir. - Teyit 1 Görevli Banka tarafından rezerv konulmuş ve ödeme yapılmamış veya rezerv tahdında ödeme yapılmış ise gerektiğinde Amire bilgi vererek rezervleri kabul edip etmemeye karar verir. Teyit 1 Görevli Bankaya, ya rezervlerin kabul edildiğini ya da kabul edilmeyerek belgelerin iade edileceğini bildirir. 13

14 V AÇlLlŞ VE KULLANDIRILMA BiÇiMi YÖNÜNDEN AKREDiTiFLER A- Açılış Biçimleri itibariyle Akreditifler 1 - Lehdara Hitaben Düzenlenen Akreditifler Amir Banka tarafından doğrudan Lehdara gönderilirler. Bu tür akreditiflerde ödeme veya vadede ödeme taahhüdünde bulunma veya kabul yükümlülüğü yalnızca Amir Banka tarafından üstlenilmiştir. Akreditif, herhangi bir banka nezdinde iştira edilebilir kaydı taşırsa, Lehdar bu tür akreditifi herhangi bir banka nezdinde kullanabilir. Uygulamada az rastlanan bir yöntemdil 2 - Lehdarm Ülkesindeki Bir Bankaya Hitaben ve O Banka Nezdinde Açılan Akreditifler : Bu tür akreditifler doğrudan ihbar 1 Teyit Bankası nezdinde açılırlar. 3 - Lehdarın Ülkesi Dışındaki Bir Ülkede Bulunan Banka Nezdinde Açılan Akreditifler : Amir Bankanın Lehdarın ülkesinde muhabiri bulunmadığı durumlarda, bu ülkede muhabiri bulunan başka bir ülke bankası nezdinde akreditif açılabilir. Bu durumda, nezdinde akreditif açılan banka, Lehdarın ülkesindeki şubesi veya muhabiri aracılığıyla akreditfi Lehdara ihbar ve teyit eder. B- Kullandırılına Biçimleri itibariyle Akreditifler 1 - Vesaik ibrazında Ödenecek Akreditifler (Sight LIC) : Akreditif şartlarına uygun belgelerin akreditif vadesi içinde, akreditifte belirlenen ödeme yerine göre ; Teyit Bankasına veya Amir Bankaya ibrazı üzerine ödemenin yapılmasını öngören akreditiflerdil Akreditifin Amir Banka nezdinde ödemeli olması, Lehdar açısından tercih edilecek bir husus değildir; çünkü Lehdar ibraz ettiği belgelerin Amir Bankaya ulaşmasını, kabul edilmesini ve bedelinin ihbar 1 Görevli Bankaya gönderilmesini beklemek zorunda kalacaktır. 2 - Vesaik ibrazından veya Yükleme Tarihinden Belirli Bir Süre Sonra Ödemeli Akreditifler (Deferred Paymet L/C) Mal bedelinin ödenmesinde Lehdarın (satıcı) Amire (alıcı) bir vade tanımasına paralel olarak belgelerin ibraz edildiği veya yüklemenin yapıldığı tarihten belirli bir süre sonra ödemeyi öngören akreditiflerdil Bu tür akreditiflerde, bankaların ödeme yükümlülüğü bu vadede doğmaktadır. Lehdarın, bu tür akreditifleri "Forfaiting" kapsamında işleme tabi tutturarak vadeden önce bedel tahsil etmesi mümkündür. Uygulamada vesaik ibrazında ve vesaik ibrazından veya yüklemeden bir süre sonra ödemeli iki tür akreditifin karışımı olan akreditifler de açılabilmektedir. 3 - Kabul Kredili Akreditif (Acceptance UC) Lehdarın (satıcı) Amire (alıcı) tanıdığı vadeli ödeme imkanı paralelinde, akreditifde ibrazı şart koşulan belgeler karşılığında, Lehdarın çektiği peliçenin kabulünü öngören bir akreditifdir. Kabul Kredili Akreditiflerde, paliçenin kabulü veya poliçeye aval verilmesi halinde, bankaların akreditifden doğan yükümlülükleri sona ermekte, yükümlülüğün kaynağı paliçe olmaktadır.

15 Bu tür akreditiflerde dikkat edilmesi gereken en önemli husus MTO 500 sayılı Broşür uyarınca "Akreditifin Amir üzerine cekilmesi öngörülen poliçe{ler) ile kullanılacak biçimde acılmaması" gerektiğidir.(500 sayılı Broşür mad.9/a-iv) Bu hükme rağmen, akreditifde Amir üzerine çekilecek poliçe(ler) istenmesi halinde bankalar bu paliçeleri ek belgeler olarak göreceklerdir.(500 sayılı Broşür mad.9/b-iv) Kabul Kredili Akreditiflerde, Amir Banka Lehdarın çekeceği poliçeyi(leri) kabul etmek taahhüdünü bizzat üstlenebileceği gibi (a), bu yükümlülüğü Lehdarın ülkesindeki bankaya yetki vermek suretiyle (b) de gerçekleştirebilir. a- Lehdar tarafından Amir Banka üzerine çekilmiş paliçe Drawn u nder UC no.... issued by French Bank Paris Istanbul, October 3, 1996 Amount: FRF At 60 days sight pay against this draft to the order of Turkish Bank the sum of fivehundredthousand French Francs only, value of invoice no... dd. To/Drawee: French Bank Dış Ticaret Şirketi Blv. de... no cad. no... Paris Istanbul b- Lehdar tarafından Görevli/Teyit Bankası üzerine çekilmiş paliçe Drawn u nder UC no issued by Turkish Bank, Istanbul Paris, November5, 1996 Amount : FRF At 90 days sight pay against this Draft to the order of ourselves the sum o iftythousand French Francs only, value of invoice no... dd..., To/Drawee: French Bank Blv. de... no... Paris SOCIETE ANONIME Rue de... no. Paris Kabul Kredili Akreditifler, Lehdara poliçeyi(leri) iskonto ettirerek finansman sağlamak imkanı yaratabileceklerinden, akreditif açılırken iskantoya müsaade edilip edilmediğinin, iskantoya müsaade ediliyor ise masraflarının hangi tarafa ait olacağının belirtilmesinde yarar vardır.

16 4 - Peşin Ödemeye imkan Veren Akreditif (Red Ciause UC) Akreditif tutarının bir kısmının belgelerin ibrazından önce Lehdara peşin ödenmesini öngören bir akreditifdir. Amirin (alıcı) Lehdarı (satıcı) iyi tanımadığı durumlarda, peşin ödeme yapılmadan önce, akreditif vadesi içinde peşin ödeme konusu malların gönderilmemesi veya hizmetin yerine getirilmemesi halinde ödenen tutarın faiziyle birlikte geri ödeneceğini garanti eden bir teminat mektubu istenmesi de mümkündür. Bu mektubun metni Red Ciause Akreditifin bir şartı olarak verilir. 5 - iştira Akreditifi (Negotiable UC) iştira işlemini yapmaya yetkili kılınan bankanın, kendisine ibraz edilen belgelerin akreditif koşullarına uygunluğunu saptayarak; - Lehdar tarafından çekilen poliçe(ler), veya -ibraz edilen belgeler karşılığında, söz konusu belgeleri satınalmak suretiyle ödeme yapmasını öngörür. Iştiraya yetkili bankalar, akreditifin - Sınırlı iştira Edilebilir (Restricted Negotiable L/C) - Serbest iştira Edilebilir (Freely Negotiable LIC) olmasına göre değişmektedir. Serbestçe iştira Edilebilir bir akreditifde, iştiraya yetkili bankanın belirtilmesine gerek bulunmamaktadır, her banka iştira bankası olabilecektir. Buna karşılık, Sınırlı iştira edilebilir akreditiflerde, iştira bankasının akreditifde açıkça ve ismen belirtilmesi gerekmektedir. VI -AKREDiTiF KOŞULLARINDA DEGiŞiKLiK YAPILMASI Açılmış bir akreditifde yer alan koşullar, talep edilen belgeler veya belidenmiş bulunan sürelere ilişkin değişiklik talimatları tam ve kesin olmalıdır.(500 sayılı Broşür mad.5) Asıl akreditif. şartları (veya daha önce kabul edilmiş değişiklikleri içeren bir akreditif) kendisine bir değişiklik ihbarı gönderen bankaya Lehdarın bu değişikliği kabul ettiğini bildirmesine kadar Lehdar için geçerli kalacaktır. Lehdar değişiklikleri kabul veya reddettiğine ilişkin yazılı bilgi vermek zorundadır. Lehdarın böyle bir bildiriyi vermemesi halinde Akreditife ve henüz kabul edilmemiş değişikliklere uygun belgelerin Görevli Bankaya veya Amir Bankaya ibrazı üzerine değişiklikler Lehdar tarafından kabul edilmiş sayılacak ve akreditif buna göre değişmiş olacaktır.(500 sayılı Broşür mad.9/d-iii) Tek ve aynı değişiklik ihbarı kapsamındaki değişikliklerin kısmen kabulüne izin verilmez ve bu nedenle kısmen kabul talimatları işleme alınmaz. (500 sayılı Broşür mad.9/d-iv) Tarafların anlaşmaları sonucunda, belirlenmiş olan akreditif vadesi değiştirilebilir. Ancak vade uzatımlarının, akreditif vadesi içinde yapılması gerekmektedir. Vade sona erdikten sonra yapılan vade uzatımiarı yeni bir akreditif niteliği taşıyacaktır. Akreditif vadesinin uzatılması, belirlenmiş bir yükleme vadesi bulunuyarsa bu vadeninde uzatıldığı anlamını taşımamaktadır. Bu nedenle, vade uzatıml~rında, her iki vade arasında daha önce kurulmuş bir ilişki bulunması halinde, bunun!da dikkate alınması gerekecektir. 16

17 VII -AKREDiTiF KONUSU BELGELER A =Taşıma belgeleri 1 - Deniz 1 Okyanus Konişmentosu (Marine/Ocean Bill of Lading) Konişmento (Bill of Ladig), gemi ile taşıma halinde, taşıyıcı veya acentesi ya da kaptan veya temsilcisi tarafından, yükletenin isteği üzerine tek taraflı olarak düzenlenerek malı yükletene verilen, malın teslim alındığını ve yükleme limanından boşaltma!imanına kadar taşınıp, alıcısına teslim edileceğini gösteren bir belgedir. Konişmento ile taşıyıcı, malları teslim aldığı andaki durumlarıyla götürüldükleri yerde yükü almaya yetkili kişilere teslim edeceği taahhüdünde bulunmaktadır. Konişmentonun başlıca üç unsuru vardır, - Yükleten ile taşıyıcı arasında yapılan bir navlun sözleşmesidir. - Malın taşınmak üzere teslim alındığını gösteren bir makbuzdur. - Malı temsil eden ve mal üzerinde mülkiyet hakkı veren bir kıymetli evraktır. Konişmentonun makbuz ve navlun sözleşmesi olarak iki işlevinin bulunması nedeniyle, mal taşıyıcı tarafından önce teslim alınarak, daha sonra gemiye yüklenebileceği gibi, teslim alma ve yükleme eylemleri aynı anda da yapılabilir. Teslim alma işlemini belgeleyen konişmentoya Tesellüm Konişmentosu (received for sh,ipment BIL), doğrudan yükleme eylemini belgeleyen konişmentoya ise Yüklen:ıe Konişmentosu (on board B/L) denir. Tesellüm Konişmentosu malların yüklendiğini belirtmediğinden makbul bir konişmento değildir. Bankalar ibraz edilen konişmentonun Yükleme Konişmentosu olması şartını ararlar. Bir Tesellüm Konişmentosu, yüklemeyi takiben üzerine ; - malların yüklendiğine dair bir kayıt (shipped 1 on board ) - gemi şirketi veya acentasının veya kaptanın veya temsilcisinin kaşesi, parafı, - yükleme tarihi eklenerek, Yükleme Konişmentosu niteliği kazanır. Mallar dış görünüşü itibariyle iyi durumda teslim alınır veya yüklenir ise Temiz Konişmento (clean BIL) söz konusu olur. Gemiye yüklemeyi takiben konişmentoya "clean" kaydı konur. "On board" kaydını taşıyan ancak malların veya ambalajlarının kusurlu olduğuna dair bir kayıt bulunmayan konişmentolar, "clean on board" kaydı taşımasalar da Temiz Konişmento sayılırlar. Akreditifde aksi belirtilmemişse, konişmentonun yükleme vadesinden itibaren 21 gün içinde ibrazı gerektiğinden, bu koşula uymayan konişmentolar "bayat (stale) konişmento" olarak adlandırılır ve rezerv konusu olur. Korıişmentolar birden fazla orijinal nüshalı olarak düzenlenirler. Yükletenin arzusuna göre düzenlecek orijinal ve suret adetleri (3/3, 2/3, 2/2) şeklinde belirtilir. En yaygın düzenleme şekli 3 orijinal 1 3 non-negotiable(ciro edilemez) kopyadır. Bankalar, aksi talep edilmediği takdirde, bu takımı 2/2 ve 1/1 şeklinde iki seferde postalarlar. Konişmentolar ; - Doğrudan alıcının bankası (Amir Banka) emrine düzenlenebilirler, 17

18 - Satıcının bankası (ihbar/görevli Banka) emrine düzenlenebilir ve bu banka konişmentoyu alıcının bankasına (Amir Banka) ciro ederek gönderir, - "To Order" yani Emre tanzim edilebilir. Bu tür konişmentoların yükletenin emrine olduğu kabul edilir ve yükleten tarafından beyaz ciro (blank endorsement) yapılır.yükletenin sadece ismini yazarak imzasını atması konişmentoyu "hamiline" düzenlenmiş şekle dönüştürür.bu durumda konişmento kimin elinde ise malların mülkiyeti ona aittir. Belirli bir şahsa ciro edilmek istendiğinde ise "deliver to... ", ifadesi kullanılarak ciro edilmesi gerekmektedir, - Doğrudan alıcının emrine düzenlenebilir, bu durumda ciroya gerek yoktur. Deniz 1 Okyanus Konişmentosu ile ilgili hususlar MTO 500 sayılı Broşürün 23. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre ; - Belge üzerinde gemi adı belirtilmiş olmalıdır. -Yükleme ve boşaltma limanları belirtilmeli ve Akreditif koşullarına uygun olmalıdır. - Düzenleme tarihi taşımalıdır. - Düzenleyen, a. Taşımacı, veya b. Belirli bir taşımacı adına ismi belirtilen temsilci 1 acenta, veya c. Gemi kaptanı, veya d. Belirli bir kaptan adına ismi belirtilen acenta 1 temsilci olmalı, eğer (c) ya da (d) sözkonusu ise, konişmento taşıyıcının adını da belirtmelidir. - Konişmento düzenleyen tarafından imzalanmış veya tasdiklenmiş olmalıdır. - Bir yükleme kaydı taşımalıdır. Bu yükleme kaydı, a. Konişmento üzerınde kendinden baskılı olabilir. Bu durumda konişmentonun düzenlenme tarihi, yükleme tarihi olarak kabul edilecektir. b. Konişmento üzerine sonradan eklenmiş bir kayıt olabilir. Bu durumda yükleme kaydı tarihi de içermelidir ve bu tarih yükleme tarihi olarak kabul edilmelidir. - Belge üzerinde kaç orijinal nüsha olarak düzenlendiği belirtilmiş olmalıdır. - Akreditifde belirtilen tarafın emrine düzenlenmiş olmalıdır. - Bunlara ilaveten Akreditifde öngörülen bütün diğer koşullar yerine getirilmiş olmalıdır. 2 - Ciro Edilemez Nitelikteki Denizyolu Taşıma Senedi (Non-Negotiable Sea Waybill) Bu belge de konişmento gibi gemi ile taşıma halinde taşıyıcı veya acentesi ya da kaptan veya temsilcisi tarafından yükletenin isteği üzerine düzenlenir. Konişmentodan en önemli farkı malı temsil etmemesi ve mal üzerinde mülkiyet hakkı vermemesidir. Bir kıymetli evrak değil, senet niteliğindedir. Nama düzenlenir, ciro ile devri mümkün değildir. Ciro Edilemez Nitelikteki Deniztolu Taşıma Senedi ile ilgili hususlar MTO 500 sayılı Broşürün 24. maddesi ile düzenlenmiştir. 3 - Kombine Taşıma Belgesi (Multimodal Transport Document) Malların teslim alındıkları yerden, teslim edilecekleri yere kadar en az iki değişik taşıma aracının kullanılması suretiyle taşındığı hallerde düzenlenir.kombine Taşıma Belgesinde, yükleme limanı yerine malların teslim alındığı yer, boşaltma limanı yerine de malların en son teslim edileceği yer yazılır ve malların teslim alındığı yerden varış yerine kadar taşınacağı taahhüt edilir. Bu özellikleri nedeniyle yükleme değil teslim alma belgesi niteliğindedir. Kombine Taşıma Belgesi ile ilgili hususlar MTO 500 sayılı Broşürün 26. maddesinde düz~nlenmiştir. Buna göre ; - Belge üzerinde belirtilen teslim alma yeri ve yükleme yeri akreditif koşullarına uygun olmalıdır. 18 -, ' :~

19 - Belge taşıyıcının veya kombine taşıma düzenleyicisinin adını belirtmelidir. -Belge, a. Taşımacı veya kombine taşıma düzenleyicisi veya, b. Belirli bir taşımacı veya kombine taşıma düzenleyicisinin adına ismi belirtilen temsilci 1 acenta veya, c. Gemi kaptanı veya, d. Belirli bir kaptan adına ismi belirtilen temsilci 1 acenta tarafından imzalanmış olmalı, (b) ve (d) hallerinde temsilci 1 acenta aynı zamanda adına hareket ettiği tarafın adını ve kendi yetkisini belirtmelidir. - Belge bir düzenleme tarihi taşımalıdır. - Birden fazla orijinal olarak düzenlenmiş ise düzenlenen bütün orijinallerin sayısı belirtilmiş olmalıdır. - Akreditifde öngörülen taraf emrine düzenlenmiş olmalıdır. - Bunlara ilaveten Akreditifde yer alan bütün diğer koşullar yerine getirilmiş olmalıdır. 4 - Havayolu Taşıma Belgesi (Air Transport Document) Malların mülkiyetini temsil etmeyen ve sadece malların uçakla belirli bir yere gönderilmek üzere teslim alındığını gösteren bir belgedir. Gönderilenin adına düzenlenir, malların gönderildiği tarih ile uçuş numarası belge üzerinde yer alır. Hava Yolu Taşıma Belgesi; *bir nüshası düzenleyen taşıyıcı, * bir nüshası alıcı, * bir nüshası da yükleten, için olmak üzere üç orijinal nüsha olarak düzenlenir. Hava Yolu Taşıma Belgesi ile ilgili hususlar MTO 500 Sayılı Broşürün 27. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre ; - Belge üzerinde belirtilen kalkış ve varış hava limanları Akreditif koşullarına uygun olmalıdır. - Belgeyi düzenleyen a.. Taşımacı veya, b. Taşımacı adına ismi belirtilen temsilci 1 acenta, olmalıdır. -Belge düzenleyen tarafından imzalanmış olmalı, taşımacı adına imza atan temsilci 1 acenta aynı zamanda adına hareket ettiği taşımacının adını ve kendi yetkisini belirtmelidir. - Belge bir düzenleme tarihi taşımalıdır. - Malların taşınmak üzere kabul edildiğini belirtmelidir. - ibraz edilen belge yükletene verilen orijinal nüsha olmalıdır. - Bunların yanısıra Akreditifde yer alan bütün diğer koşullar yerine getirilmiş olmalıdır. 5- Karayolu, Demiryolu ya da içsu Taşımacılığında Kullanılan Taşıma Belgeleri ( Road, Rail or Iniand Waterway Transport Documents) Karayolu Taşıma Belgeleri (Road Transport Documents) Kamyonla yapılan taşımalarda kullanılır ve taşıma senedi niteliğindedir. a ) FIATA Belgeleri ; Uluslararası Nakliye Acentaları Birlikleri Federasyonu (FIATA) tarafından standart şekle sokularak kullanılan ve taşınmak üzere teslin alınan mallar karşılığında verilen makbuzlardır.nakliye acentaları aynı yöne gidecek malları bir araya toplayıp gruplandırarak kendi seçecekleri taşıma şirketlerine teslim ederler. - FIA TA FCR (~la TA Forwarding agents certificate of receipt) Seçilen duruma göre; " alıcının emrine arnade tutulmak,. 19

20 * alıcıya sevk edilmek, üzere malların dış görünüş itibariyle iyi durumda teslim alındığını belgeler. Nama düzenlenir, ciro edilemez, orijinal nüshasının varıştaki taşıma acentasına ibrazı üzerine mallar belgede adı yazılı alıcıya teslim edilirler. - FIATA FCT (FIATA Forwarding agents certificate of transport) Takım halinde düzenlenir ve emre yazılıdır. Ciro edilebilir. Varış yerinde, mallar belgenin orijinal nüshasını ibraz eden alıcıya veya onun ciro ettiği şahsa teslim edilirler. FIATA başlığı taşımayan FCR' ler de mevcuttur. Bunlar FIATA standardizasyonu dışında kalan ve nakliyecilerin kendi formlarını kullandıkları karayolu taşıma belgeleridir. b ) CMR Karayolu Taşıma Belgesi (CMR Consignment Note) : Uluslararası nitelikteki CMR (Convention Marchandises Routiers) anlaşmasının hükümlerini kabul. eden ülkelerce kullanılan bir karayolu taşıma belgesidir ve taşımanın CMR hükümlerine göre yapıldığını gösterir. Alıcının adına düzenlenir. Malların belirtilen şartlarla taşınmak üzere iyi şekilde teslim alındığını ve taşıma sözleşmesinin yapıldığını gösteren hukuki bir delildir. Üç orijinal olarak düzenlenir ; * Birincisi yükletene verilir, * ikincisi mallara eşlik eder, * Üçüncüsü taşımacıda kalır. Malların mülkiyetini temsil etmediğinden ciro edilemez. Demiryolu Taşıma Belgesi (Rail Transport Documents) : Demiryolu ile yapılan taşımalarda, malların bir vagonu doldurması durumunda, Demiryolu idaresince "Hamule senedi" (CIM Rail Consignement Note) düzenlenir. Hamule senedi malların mülkiyetini temsil etmediğinden ciro edilemez. Hamule Senedinin birinci nüshası mallarla birlikte gönderilir, ikinci nüshası ise yükletene verilir. Yükletene ait malların bir vagonu doldurmaması durumunda ise, mallar bir taşıma komisyoncusuna teslim edilerek nakliyeci makbuzu alınır. Nakliyeci Makbuzları (Forwarder's Receip>t) : Malların kamyonla veya trenle taşınması sırasında taşıyıcı firmanın malları yüklemek üzere teslim aldığını gösteren belgelerdir. Malın mülkiyetini temsil etmezler ve ciro yoluyla devredilemezler. icsu Taşıma Belgeleri (lnland Waterway Transport Documents) : Bir taşıma senedi niteliğindedirler, malların mülkiyetini temsil etmezler. Sözkonusu belgeler ile ilgili hususlar MTO 500 sayılı Broşürün 28. maddesinde düzenlenmiş bulunmaktadır. Buna göre ; - Belge üzerinde belirtilen sevk ve varış yerleri Akreditif koşullarına uygun olmalıdır. - Belgeyi düzenleyen a. Taşımacı, veya, b. Taşımacı adına ismi belirtilen bir temsilci 1 acenta olmalıdır. - Belge düzenleyen tarafından imzalanmış olmalı, taşımacı adına imza atan temsilci 1 acenta aynı zamanda adına hareket ettiği taşımacının adını ve kendi yetkisini belirtmelidir. - Düzenlenme tarihi taşımalıdır. - Bunlara ilaveten Akreditifde öngörülen diğer bütün koşullara uygun olmalıdır.

21 B - Sigorta Belgesi (lnsurance Oocument) Sigorta belgeleri malın belirlenen riskler kapsamında sigorta edildiğini kanıtlayan ve bu riskler oluştuğunda da hasar tazminatının tahsiline dayanak teşkil eden belgelerdil. Sigorta Belgeleri arasında en yaygın ve hukuki açıdan en kabul göreni Sigorta Poliçesi (lnsurance Policy) dir. Bu belge, sigorta eden ile sigorta edilen arasında yapılan bir sigorta sözleşmesi olup tarafların hak ve sorumluluklarını gösterir. Sigorta şartlarından yararlanacak tarafın ; *adına veya, * emrine veya, * hamiline, düzenlenebilir ve peliçe kapsamı haklar ciro yoluyla bir başkasına devredilebilir. Sigorta Belgesine ilişkin hususlar MTO 500 sayılı Broşürün 34. maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre ; - Sigorta Belgesi Akreditif koşullarına uygun olarak peliçe ya da sertifika şeklinde düzenlenmiş olmalıdır: - Düzenlenen tüm orijinal nüshalar ibraz edilmiş olmalıdır. - Sigorta Belgesi, bir sigorta şirketi veya sigortacılar veya bunların temsilcileri tarafından düzenlenmiş olmalıdır. Sigorta komisyoncuları tarafından düzenlenen kuvertür pusulası (sigorta sözleşmesinin varlığını kanıtlayan, asıl peliçenin hazırlanması ve sigortalıya teslim edilmesine kadar geçerli olan geçici bir belgedir) akreditifde özel olarak belirtilmedikçe kabul edilmez. - Düzenlenme tarihi taşımalı ve düzenleyen tarafından imzalanmış olmalıdır. Akreditifde aksi belirtilmedikçe veya sigorta belgesinden sigortanın en geç malların teslim alma 1 yükleme 1 sevk edilme tarihinden itibaren geçerli olduğu anlaşılmadıkça taşıma belgesinde belirtilen düzenleme tarihinden sonraki bir tarhi taşıyan sigorta belgeleri kabul edilmez. - Ulaşım güzergahı ve biçimi ile sigorta edilen meblağ Akreditifle uyumlu olmalıdır.... Sigorta Belgesi akreditifde öngörülen tüm riskleri kapsamalıdır. C- Ticari Fatura (Commercial invoice) Proforma faturaya, siparişe veya sözleşmeye istinaden satıcı tarafından düzenlenen satış faturasıdır. Mal veya hizmetin satıldığını belirler. Ticari Faturaya ilişkin hususlar MTO 500 sayılı Broşürün 37. maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre ; - Akreditifde aksi öngörülmedikçe, dış görünüş itibariyle Lehdar tarafından Amir adına düzenlenmiş olmalıdır. - Akreditifte aksi kararlaştırılmadıkça imzalan malarına gerek yoktur. - Akreditifde aksi belirtilmemişse, bankalar Akreditifte izin verilen tutarı aşan tutarlarda düzenlenmiş faturaları reddedebilirler. -Malın Ticari Faturadaki tanımı, Akreditifde yer alan mal tanımına uygun olmalıdır. -Teslim şekli belirtilmeli ve Akreditif koşullarına uygun olmalıdır. - Malların değeri ve döviz cinsi Akreditifle uyumlu olmalıdır. - Bunların yanısıra Akreditifde yer alan diğer bütün şartlara uymalıdır. 2

22 D - Diğer Belgeler Taşıma Belgeleri, Sigorta Belgeleri ve Ticari Faturalar dışında kalan belgelerin istenmesi halinde Akreditif bu belgelerin kimler tarafından düzenleneceklerini ve yazı veya bilgi olarak içeriklerini şarta bağlamalıdır. Aksi takdirde bankalar bu tür belgeleri, içerikleri diğer belgelerle uyumlu olmak kaydıyla ibraz edildikleri biçimde kabul edeceklerdir.(soo sayılı Broşür mad.21) Dış görünüşleri itibariyle aralarında uyum olmadığı görülen belgeler akreditif şartlarına uygun bulunmamış sayılacaklardır.(soo sayılı Broşür mad.13/a) Akreditifde talep edilebilecek bazı belgelere örnekler 1 - Çeki Listesi (Weight List) Ticari Faturada belirtilen ve malın brüt/net ağırlığına ilişkin bilgilerin satıcı veya şarta göre tarafsız bir diğer kişi tarafından ayrı bir belgede beyan edilmesi istendiğinde düzenlenen belgedir. 2 - Koli 1 Ambalaj Listesi (Packing List) Bu belgede paketleme, kutulama, sandıklama, balyalama, vb. ayrıntıları ile her bir parça ambalajın içinde bulunan malların dökümü yer alır. Söz konusu belge malın sayımı, teslim alınması ve gümrük kontrolünde kolaylık sağlar. 3 - imalatçının veya Satıcının Kalite veya Kontrol Belgesi (Manufacturer's or Supplier's Quality or inspection Certificate) Bu belge, imalatçının veya satıcının yazılı ve imzalı bir beyanı olup, kendilerince malın Ineelendiğini ve sözleşmeye/siparişe uygun bulunduğunu teyit eder. Tarafsız üçüncü bir kişinin kalite veya kontrol belgesi de talep edilebilir, bu takdirde belge üçüncü tarafın düzenlediği kontrol belgesi olarak da adlandırılabilir (Third Party Certificate of inspection). Belge bağımsız bir gözetim şirketince de düzenlenebilir, bu durumda şirketin ismi akreditif şartlarında belirtilir. 4 - Analiz Belgesi (Certificate of Analysis) Kimyevi maddeler gibi analiz gerektiren malların formüllerindeki elementlerin isimlerini ve oranlarını gösteren belgedir. Doğrudan imalatçı tarafından düzenlenebileceği gibi bağımsız bir laboratuar tarafından düzenlenmesi de istenebilir. 5 - Dolaşım Belgeleri (Movement Certificates) Avrupa Birliği'ne üye ülkeler arasında yapılan ticaret için kullanılan T2L Formu ve Avrupa Birliği üyesi bir ülkeden üye olmayan bir ülkeye yapılan tercihli ihracat için kullanılan EUR1 formu gibi ülkeler arasındaki ticaret anlaşmaları gereğince kullanılan ve özellikle gümrük vergilerinin hesaplanmasında birtakım indirimler sağlayan resmi belgelerdir. 6 - Menşe Şehadetnamesi (Certificate of Origin) Malların menşeini, yani imal edildikleri ülkeyi gösteren, genellikle yerel Ticaret Odalarınca onaylanan bir resmi belgedir. Akreditifli işlemlerde onay mercii de belirtilmelidir. 7 - Sağlık ve Veteriner Sertifikaları (Health 1 Sanitery 1 Phytosanitery Certificate, Veterinary Certificate) Gıda maddeleri, deri, et, canlı hayvan, vb. maddelerin alım satımında alıcı tarafından istenen, bu maddelerin mikrop, bakteri, haşerat, vb. den arınmış durumda olduğunu, tüketime uygun bulunduğunu belgeleyen, yerel sağlık merciieri tarafından tasdiklenmiş resmi bir belgedir.

23 8 = Radyasyon Belgesi (Radiation Certificate) Tarım ürünlerinin kabul edilebilir orandan fazla radyasyon içermediğinin veya radyasyonsuz olduğunun ihraç ülkesindeki yetkili merci tarafından düzenlenen bir belgeyle kanıtlanmasıdır. Akreditifde aksi belirtilmedikçe bankalar, Akreditifde belirtilen zaman sınırlaması içinde ibraz edilmek kaydıyla akreditif açılış tarihinden önceki bir tarihi taşıyan bir belgeyi kabul edeceklerdir.(500 sayılı Broşür mad.22) lehdar, Akreditifde öngörülen belgeleri, akreditif koşullarına uygun bir şekilde, ödeme yapmak veya vadede ödeme taahhüdüne girmek veya peliçe kabul etmek veya iştira ile yetkili kılınan bankaya, vesaik ibraz süresi içinde ve akreditif vadesi dolmadan ibraz etmelidir. Bankalar, ibraz edilen belgeleri genellikle "4" ana esas çerçevesinde incelerler ; 1 =Sayısal bütünlük (completeness), 2 =Akreditif şartlarına uygunluk (conformity with all terms), 3 =Belgelerin birbiriyle uyum içinde olması (consistency), 4 =Yeknesak kurallara uygunluk (compliance with UCP). Bu esaslardan herhangi birine uyumsuzluk tespit edilmesi durumunda banka, akreditif şartlarının yerine getirilmediğine kanaat getirir. TAHSiL işlemleri (COLLECTIONS) Tahsil işlemleri, hariçteki bir banka, firma veya şahıs nezdindeki ödemeli belgelerin (documents) bu şahıslara ibraz edilmek suretiyle bedellerinin tahsilini ve lehdarlarına ödenmesini öngören bankacılık hizmetleridir.bankalarca sunulan tahsil hizmetleri, bir ülkedeki alacaktının bir diğer ülkedeki borçlusundan, bankalar aracılığıyla ve bir hizmet komisyonu karşılığında. alacağını tahsilt etmesine imkan tanır. Belgeler (Documents) ; *Mali Belgeler (Financial Documents) ve * Ticari Belgeler (Commercial Documents) olmak üzere ikiye ayrılırlar... Mali Belgeler Poliçeleri, emre yazılı senetleri, çekleri, ödeme makbuzlarını veya para ile ödemeyi sağlayan diğer benzeri belgeleri ifade eder. 1 = Peliçe (Bill of Exchange/Draft) : Belirlenmiş bir sürenin sonunda veya belirlenmiş bir tarihte, cinsi ve tutarı belirtilmiş bir meblağın belirli bir lehdara veya hamiline ödenmesi için alacaklının borçluya verdiği yazılı ve şartsız bir ödeme emridir. Paliçe düzenlemeye keşide etmek /çekmek (to draw) denir. Poliçeyi keşide eden "keşideci" (drawer), borçlusuda "muhatap" (drawee) olarak adlandırılır. 23

24 Poliçenin, yasalara göre, taşıması gereken şekil şartları vardır. Bunlar ; -Kayıtsız ve şartsız ödeme ifadesi, (1) - Düzenlendiği dilde paliçe sözcüğünü içermesi, (2) - Kime veya kimin emrine ödeneceğinin belirtilmesi, (3) -Döviz cinsi ve tutarı, (4) - Keşide yeri ve tarihi, (5) - Keşidecinin adı ve soyadı 1 ünvanı, adresi ile imzası, (6) - Ödiyecek olan kimsenin (muhatabın) adı ve soyadı 1 ünvanı ile adresi, (7) -Vade, (8) - Ödeme yeri (9) 'dir. Yukarıda yer alan hususlardan birini içermeyen belge paliçe niteliğini yitirir.ancak; -Vade gösterilmeyen paliçeler görüldüğünde ödemeli sayılır, - Ayrıca belirtilmemişse, ödeyecek olan kimsenin (muhatap) adı ve soyadı 1 ünvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri kabul edilir, - Keşide yeri belirtilmeyen poliçede, keşidecinin adı ve soyadı 1 ünvanı yanında yazılı yer keşide yeri sayılır. No: Frankfut, October 20th, 1996 (5) (4) For DEM At 90 days (8) pay (1) against this First Bill of Exchange (2) (Second Unpaid) to the order of ourselves (3) the sum of DEM.TwentyFiveThousand (4) only. To BBC Dış Ticaret Anonim Şirketi (7) (6) Körfez cad. no.35 lzmir (9) Schill und Seilacher GmbH Frankfurt ' Poliçeler; -Görüldüğünde ödemeli (at sight), - Görüldüğünden belirli bir süre sonra ödemeli (at... days sight), - Keşide tarihinden belirli bir süre sonra ödemeli (at... days date), -Belirli bir tarihte ödemeli (on...) olarak düzenlenebilirler. Poliçeler, borçlusu tarafından kabul edilmerne veya ödenmeme hallerinde protesto ettirilerek kanuni takibata dayanak sağlarlar. 2 - Emre Yazılı Senet/Bono (Promissory Note) : Borçlunun, alacaklısına hitaben düzenlediği ve bir ödeme vaadi içeren kambiyo senedidir. Protesto ettirilerek kanuni takibata geçilebilir. Yasalara göre taşıması gereken şekil şartları, -Düzenlendiği dilde Bono veya Emre Yazılı Senet ifadesi,! (1) - Kayıtsız ve şartsız ödeme vaadi, (2) 24

25 - Döviz cinsi ve tutarı, (3) -Vade, (4) - Ödeme yeri, (5) - Kime veya kimin emrine ödeneceğinin belirtilmesi, (6) - Düzenleme yeri ve tarihi, (7) - Düzenieyenin imzası (8) dır. PROMISSORY NOTE (1) DEM (3) (7) izmir, October 20th, 1995 On the August 28th, 1996 (4) fixed by the Promissory note (1) we promise to pay (2) Sc hill und Seilacher Gmbh or order (6) at their offices in Frankfurt (5) the sum of TwentyFiveThousand Deutsche Marks (3) only. For and on behalf of BBC Dış Ticaret Anonim Şirketi (8) i zmir Ticari Belgeler Faturaları, sevk belgelerini, mülkiyeti temsil eden belgeleri veya mali olmayan benzer belgeleri ifade eder. Belgelerin bu ayırımından hareketle, Tahsil işlemleri de ; *Temiz Tahsil (Ciean Collection) ve * Belgeli Tahsil (Documentary Collection) olmak üzere iki bölümde incelenir. Temiz Tahsil Ticari Belgeler olmadan yalnızca Mali Belgelerin, bir diğer ifade ile kıymetli evrakın tahsilini ifade eder. Belgeli Tahsil tahsilini ifade eder. * Ticari Belgelerin eklendiği Mali Belgelerin, * Mali Belgelerin eklenmediği Ticari Belgelerin, BELGELi TAHSiL Bu tür işlemlerde, bankalar, bir malın satıldığı veya hizmetin yapıldığını kanıtlayan belgeleri, Satıcının(ihracatçı) talimatıyla Alıcıya(ithalatçı) ibrazına ve karşılığında ödenmesi gerekli meblağın tahsiline veya o meblağı içeren paliçenin (lerin) kabul ettirilmesine aracılık ederler. Mal veya hizmet karşılığını, satıcı, Belgeli Tahsil yöntemiyle tahsil etmeye karar veren bir malın sevkini veya hizmetin yapılmasını para~ının ödeneceğini güvence altına almadan gerçekleştirmektedir. ' 2Ş

26 Satıcının bu ödeme şekline göre işlem yapabilmesi için; -Alıcıya (ithalatçı) karşı güveninin tam olması, - Alıcının ödeme gücü hakkında hiçbir kuşkusu bulunmaması, - Malın satıldığı ülkedeki siyasi, ekonomik ve hukuki şartların dengeli olması, gerekmektedir. Bu koşulların sağlanması halinde Satıcı (ihracatçı) riskini minimize etmekle birlikte, - Sevkettiği malın bedelini hemen tahsil etmesi mümkün olamayabilir, - Ödeme yüzdeyüz güvence altında değildir, - Mallar Muhatap tarafından gümrükten çekilmez ise, ek sigorta, antrepo kirası, malları geri getirme masraflarını Amirin üstlenmesi veya yeni bir alıcı bulmak için çaba göstermesi gerekecektir. Belgeli Tahsil işlemlerini Alıcı (ithalatçı) yönünden incelediğimizde, bu yöntemin daha çok alıcı lehine işlediğini görmek mümkündür ; - Belgeler maldan önce gelmişse mal gelmeden ödeme yapmayabilir, - Bazı durumlarda malı gümrükten kontrol ederek siparişine uygun olup olmadığına baka bilir, - Akreditife oranla daha kolay ve ucuzdur. 1- TARAFLAR A - Amir (Principal) Tahsil işlemi konusu belgeleri gerekli talimatla birlikte 1 bankasına vererek işlemi başlatan tarafdır. B - Gönderi bankası (Remitting Bank) Amirden aldığı belgeleri tahsil için muhabirine gönderen bankadır. C - Tahsil Bankası (Collecting Bank) Gönderi Bankasından gelen belgelere ilişkin tahsil işlemini yürüten bankadır. D - ibraz Bankası (Presenting Bank) Borçluya muhatap olan, belgelerin geldiğini borçluya ihbar ve daha sonra ibraz eden bankadır. Bu banka, genellikle aynızamanda Tahsil bankasıdır. Tahsil Bankası borçlunun kendi müşterisi olmadığı durumlarda borçlunun bankasını ibraz Bankası olarak kullanabilir. E- Muhatap (Drawee) Tahsil talimatı uyarınca kendisine ibrazın yapılacağı kişidir. ll- TARAFLARlN YETKi VE SORUMLULUKLARI Tahsil işlemlerine ilişkin kurallar ve tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri Milletlerarası Ticaret Odası tarafından yayınlanan ve 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe giren 522 sayılı Broşür konusu "Tahsiller için Yeknesak Kurallar" çerçevesinde belirlenmiştir. Tahsil işlemlerinin 522 sayılı BroşQre tabi olduğu tahsil talimatlarında açıkça belirtildiği takdirde tüm taraflar için bağlayıcı olmaktadır. MTO 522 sayılı Broşür uyarınca ; 26

27 * Bankalar aldıkları belgelerin tahsil talimatında listelenen biçimde gözüktüklerini saptar, eksik veya listelendiklerinden farklı bulunan belgeleri tahsil talimatını aldıkları tarafa geçikmezin bildirirler. Bankaların bu konuda başkaca yükümlülükleri yoktur.(522 sayılı Broşür mad.12/a) Belgelerin listelenmiş olarak gözükmemesi halinde Gönderi Bankası Tahsil Bankası tarafından alınmış belgelerin tür ve sayılarını tartışma konusu yapamayacaktır. (522 sayılı Broşür mad.12/b) * Belgeler Muhataba alındıkları biçimde ibraz edilirler.ancak, bankalar gerekli damga pullarını yapıştırmaya, aksi belirtilmediği sürece bunların masrafını tahsili gönderen tarafa yansıtmaya ve gerekli ciroları yapmaya veya tahsil işlemi için gereken veya usulden olan herhangi bir kaşe veya tanıtıcı işaretler veya simgeler koymaya yetkili kılınmışlardır.(522 sayılı Broşür mad.5/c) * Gönderi Bankası, tahsile dahil edilmemiş birtakım belgelerin (poliçe, bono, taahhütname, vb.) Tahsil Bankası ya da Muhatap tarafından oluşturulması yönünde talimat verdiğinde bu belgelerin biçim ve metinleri Gönderi Bankası tarafından sağlanmalıdır. Aksi halde Tahsil bankası kendisi ve/veya Muhatap tarafından sağlanan bu belgelerin biçimi ve içeriği için yükümlü ve sorumlu olmayacaktır.(522 sayılı Broşür mad.8) * Belgeli Tahsiller çerçevesinde kısmi ödeme sadece tahsil talimatında özel yetki verilmiş ise kabul edilecektir. Aksine bir talimat bulunmadığı sürece ibraz Bankası belgeleri Muhataba sadece ödemenin tamamı sağlandıktan sonra serbest bıracak ve belgelerin teslimindeki herhangi bir gecikmeden doğacak sonuçlardan sorumlu tutulamayacaktır. (522 sayılı Broşür mad.19/b) *Tahsil talimatında, ödememe veya kabul etmeme hallerinde protestoya (veya onun yerine başka bir yasal işlem) ilişkin belirli bir talimat yer almıyorsa, tahsil işlemiyle ilgili bankaların, belgeleri protesto ettirmek (veya onun yerine bir başka yasal işleme tabi tutturmak) yükümlülüğü bulunmamaktadır.(522 sayılı Broşür mad.24) * Ödeme işlemlerinde, aksine bir anlaşma yoksa, Tahsil Bankası tahsil ettiği tutarı sadece Gönderi Bankasına ödeyecektir.(522 sayılı Broşür mad.16/b) * Mallar bir bankanın ön onayı olmaksızın doğrudan o bankanın adresine gönderilemez veya o bankaya veya emrine tevdi edilemez. Aksine durumlarda, ilgili bankanın malları teslim alma konusunda hiçbir yükümlülüğü olmayacak ve mallar onları gönderen tarafın risk ve sorumluluğunda kalacaktır. Bunun yanısıra bankalar, bir belge tahsili ile ilişkili olarak mallar için depolama ve sigorta dahil herhangi bir işlem yapılması konusunda belirli (özel) bir talimat verilse bile herhangi bir işlem yapmak zorunda değillerdir. (522 sayılı Broşür mad.10) ' ' lll - BELGELi TAHSiLiN AŞAMALARI 1 -Amir (Satıcı) sözleşme konusu malları Muhataba (Alıcı) gönderir. 2 - Amir mallara ilişkin belgeleri tahsil talimatı ile birlikte Gönderi Bankasına teslim eder. 3- Gönderi Bankası belgeleri bir römiz mektubu ekinde Tahsil Bankasına yollar. 27

28 4- Tahsil ibraz Bankası, Muhataba belgeleri, tahsil talimatında aksi belirtilmedikçe,bedelinin ödenmesi mukabilinde teslim edilmek koşuluyla ibraz eder. 5 - Muhatap, bedeli ödeyerek belgeleri teslim alır. 6- Tahsil Bankası, tahsil ettiği bedeli Gönderi Bankasına ulaştırır. 7 - Gönderi Bankası, bedeli Amire öder. ( Satış Sözleşmesi ) AMiR MUHATAP (Satıcı (Alıcı ) GÖNDERi BANKASI 3 TAHSil/iBRAZ BANKASI, Tahsil için gönderilen bütün belgeler, tahsilin MTO 522 Sayılı Broşürüne tabi olduğunu belirten, tam ve kesin talimatı içeren bir " tahsil talimatı " na bağlanmış olmalıdır. Tahsil talimatında aksine yetki verilmediği sürece bankalar belgeleri tahsile gönderen taraf 1 banka dışındaki hiçbir taraf 1 bankanın talimatını dikkate almayacaklardır.(522 sayılı Broşür mad.4/a) Bir tahsil talimatı, tahsilin niteliğine göre aşağıdaki bilgileri içermelidir (522 sayılı Broşür mad.4/b) - Gönderi Bankasının tam ismi, posta ve SWIFT adresleri, teleks, telefon, faks numaraları ve işlem referansı - Amirin tam ismi, posta adresi, duruma göre telefon, teleks, faks numaraları, - Muhatabın tam ismi, posta adresi veya ibrazın yapılacağı ikametgah, duruma göre telefon, teleks, faks numaraları, - Ibraz Bankası varsa bu bankanın tam ismi, posta adresi, duruma göre telefon, teleks, faks numaraları, -Tahsil edilecek tutar (lar) ve döviz cinsi(leri), - Eklenen belgelerin listesi ve her belgenin sayısal dökümü, - Belgelerin teslimine ilişkin şartlar, a. Ödeme ve/veya kabul karşılığında teslim, b. Diğer şartlar karşılığında teslim, Belgelerin teslimine ilişkin şartların açık ve net bir biçimde ifade edilmesini sağlamak tahsil talimatını hazırlayan tarafın sorumluluğundadır. Bundan kaynaklanacak sonuçlardan bankalar sorumlu olmayacaklardır. -Tahsil edilecek komisyonlar ve bunlardan vazgeçilip geçilemeyeceği, -Faiz söz konusu ise, a. Faiz oranı, b. Faiz dönemi, c. Hesaplama esası 28

29 m Ödememe, 29 kabul etmeme ve/veya diğer şartları yerine getirmeme hallerinde izlenecek yola ilişkin talimat. Bu bilgilerin dışında özel talimatların yer alması istendiği takdirde onlarda tahsil talimatına eklenmelidirler. A - Belgelerin Ödeme Karşılığında Teslimi (Documents Against Payment) (Vesaik Mukabili Ödeme) Tahsil ve/veya ibraz Bankası belgeleri Muhataba sadece ödeme karşılığında teslim eder. Ödemeden kastedilen, Muhatabın, Tahsil ve/veya ibraz Bankasına ödeme yapması, bankanın da söz konusu tutarı Gönderi Bankasına transfer etmesidir. Ödeme Karşılığı Teslim Ulusal Mevzuatımızda "Vesaik Mukabili Ödeme" şeklinde adlandırılmıştır. B - Belgelerin Poliçe Kabulü Karşılığında Teslimi (Documents Against Acceptance)- (Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme) Satıcı (Amir) ödeme için Alıcıya (Muhatap) bir vade tanımış olmakla birlikte, belgelerin bedelinin belirli bir sürenin sonunda ödeneceğini garanti altına almak istediği takdirde alıcı (Muhatap) üzerine bir paliçe çekerek belgelerle birlikte bankasına tahsile verir.talimat mektubunda da belgelerin paliçenin kabulü karşılığında alıcıya (Muhatap) teslim edilmesi şartını koyar. Satıcı (Amir), Alıcıyı (Muhatap) iyi tanımadığı, ilk kez iş yaptığı veya güvenemediği durumlarda ödemenin alıcının bankası tarafından garanti edilmesini işteyebilir.bu durumda, Muhatabın kabulüne ek olarak, bankasının poliçeye aval vermesi söz konusu olur.(aval Kabul Kredili Vesaik Mukabili)

30 KAMBİYO MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE İHRAG4T VE İTHALAT HESAPLARININ KAPATILMASI VE DENETİMİ FİLİZ SÖYLERKAYA T.C. Başbakanlık, Hazine Müsteşarlığı İstanbul Kambiyo Müdürlüğü İstanbul Kambiyo Müdürü CJJIŞ rricji~rz' P.ğİ'Iİ:M SP/Mİ:NP.CRİ (5-6-7 Haziran 2002)

31 lll IHRACAT KAMBiYO MÜDÜRLÜGÜNE BiLDiRiM VE KAPATILMAYAN ihracat HESAPLARI ile ilgili KAMBiYO MÜDÜRLÜGÜNCE YAPILAN işlemler ihracat hesaplarının süresi içinde (verilen ek süreler dahil) kapatılmaması halinde açık hesap tutarı aracı bankalarca 1 O iş günü içinde T.C.Merkez Bankası genelgesindeki Ek:4 deki örneğe uygun şekilde taahhütlü bir mektupla veya özel kurye ile ilgili Kambiyo Müdürlüğüne ihbar edilecektir. Ancak GB'nin mükellef nüshası aslı veya noterce onaylı fotokopisi ya da gümrük nüshasının gümrükçe onaylı fotokopisinin ibraz edilmediği işlemlerde ihbar,ilgili gümrük müdürlüğünce bildirilen bilgiler çercevesinde GB nüshasının ibraz edilmediği hususu da belirtilmek suretiyle yapılacaktır. Alacak hakkının satın alınması suretiyle ticari riskinfaktör kuruluşlarınca üslenilmesi halinde ihracat bedelinin tahsilinden bu kuruluşlar sorumlu olduğundan,kapatılmayan ihracat hesaplarıyla ilgili olarak ilgili Kambiyo Müdürlüğüne' sadece faktör kuruluş yazılı olarak ihbar edilecektir. Kambiyo Müdürlüklerince, ihbarı müteakip 20 iş günü içinde ilgililere ihracat hesabının kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde ihracat bedeli dövizin getirilerek hesabın kapatılması veya mücbir sebep halinin Tebliğle uygun belgelerle ibrazı gerekir. Mücbir sebebin devamı boyunca kambiyo müdürlüğünce 3'er aylık devreler halinde ek süre verilebilir. Mücbir sebep hallerinin belgelenemediği haklı nedenlerin varlığı halinde ek süre talepleri Hazine Müsteşarlığına intikal ettirilir. Mücbir sebep belgesini tevsik etmeyen veya mücbir sebebe dayanılarak verilen süre içinde hesabını kapatmayan ihracatçı firma hakkında en geç verilen sürenin bitiminde kambiyo müdürlüklerince kanuni takibata geçilir. Mahkemeye intikal eden açık ihracat hesapları için mahkemelerce para ve tazminat cezası verilir.

32 1) ihracat BEDELLERiNiN TAHSiL SÜRELERi A- Genel Esaslar: Sürelerin hesaplanmasında, işlemin yapıldığı gün hesaba katılmaz; hesaplama ertesi günden itibaren başlar. ihracat bedelinin tahsil edildiği tarih DAS'nin düzenlendiği tarihtir. B- Tahsil Süreleri: 1) Özellik arz etmeyen akreditif! i ve vesaik mukabili veya mal mukabi li ödeme şekilli ihracatta fiili ihraç tarihinden, 2) Konsinye ihracatta kesin satış tarihinden, 3) Yurt içinde ve dışında serbest bölge veya gümrüksüz antrepolara yapılacak ihracatta fiili ihraç tarihinden, 4) Yurt dışı fuar, sergi ve haftalara bedelli olaraksatılmak üzere gönderilen malların gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitim tarihinden, 5) Gümrük Mevzuatı gereğince GB düzenlenen kumanya teslimlerinde fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde; 6) Hariçte işleme Rejimi kapsamında ihraç edilen malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi halinde süre bitiminden itibaren, Hariçte işleme Rejimi kapsamı dışında Gümrük Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmek üzere geçici çıkışı yapılan malların,gümrük idarelerine verilen taahhütnarnede belirtilen geri getirme süresi içinde yurt dışında satılması halinde,mal bedellerinin kesin satış faturası tarihinden itibaren 90 gün içinde 7) Kitap, gazete, mecmua ve pul ihracında fiili ihraç tarihinden, -Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında kesin ihracı yapılan malların fiili ihraç tarihinden, -Arnavutluk, Bulgaristan, iran, Polanya, Romanya ve dağılan SSCB yerine kurulan cumhuriyetiere yapılan ihracatta fiili ihraç tarihinden itibaren 365 gün içinde,(özelliği olan ihracat şekilleri dahil) 8) Kredili ihracatta, kredili satış sözleşmesinde belirtilen vadeleri izleyen, Ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatta Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca verilen izin süresinin bitiminden itibaren, Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında geçıcı olarak ihraç edilen malların kesin satışı ile ticari kiralamaya konu malın kesin satışı halinde kesin satış faturası tarihinden itibaren 30 gün 'çinde,

33 9) a-kiracının satın alma hakkı bulunmayan finansal kiralama sözleşmeleri çerçevesinde yapılan ihracatta kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 30 gün içinde, b-kiracının satın alma hakkı bulunmayan finansal kiralama sözleşmesi çerçevesi.rıde yapılan ihracattan yurtdışı edilen malların sözleşme süresi sonunda yurda getirilmeyerek satılması halinde süre bitiminden itibaren 90 gün içinde, 1 O) Yugoslavya Federal Cumhuriyeti (Sırbistan-Karadağ) Hırvatistan, Slovenya, Makedonya ve Bosna Hersek'e yapılan içinde ihraç veya kira bedellerinin bankalara satılması zorunludur. ihracatta fiili ihraç tarihinden itibaren 270 gün 11) Ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatta yurt dışına gönderilen malın Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca getirilmesi zorunludur. verilen izin süresinin bitiminden itibaren 30 gün içinde yurda 2) MÜCBiR SEBEP HALLERi VE TEVSiKi i) Mücbir Sebep Halleri : a) ithalatçı veya ihracatçı firmanın feshedilmesi, iflası, ithalatçı firmanın konkordata ilan etmesi ve şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü, ' b) Grev, lokavt, avarya hali, c) ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri dolayısıyla ihracat bedellerinin gelmemesi, d) Tabii afet, harp ve abluka hali, e) Malların kaybı ve hasara uğraması veya imha edilmesi, f) ihtilaf sebebiyle dava açılması veya tahkime başvurulması, ii) Mücbir Sebep Hallerinin Tevsiki : (a ve f) halinin yetkili mercilerden, (b ve d) halinin ithalatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya mahalli odaca tasdik edilmiş olmak kaydıyla alıcı veya ithalatçı firmadan (harp ve abluka hali hariç), ( c ) halinin ithalatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından, (e) halinin ise sigorta şirketlerinden, uluslararası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından alınmış belgelerle bankalara tevsik edilmesi şarttır. Mücbir Sebep halleriyle ilgili olarak yurt dışından temin edilecek belgelerin dış temsilciliklerimizce veya yabancı resmi makamlarca düzenlenmiş olması gerekmektedir. Yabancı resmi makamlarca düzenlenen belgelerin Lahey Devletler Özel Hukuku Konferansı çerçevesinde hazırlanan Yabancı Resmi Belgelerin Tasdik Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi hükümleri gereğince başka bir resmi makam tarafından onaylanması şartı aranmaktadır.

34 3) ihracat BEDELLERiNiN TAHSiLi GENEL ESASLAR 1-ihraç edilen mal bedellerinin, ihracat bedelinden indirilmesine izin verilen giderlerin düşülmesinden sonra kalan net FOS tutarının fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde en az% 70'inin veya tahsilinde belirtilen süreler içinde tamamının yurt dışından getirilerek bir bankaya satılması zorunludur. TRL'yle tahsil edilecek ihracatta ihracat bedellerinin tamamının zorunludur. tahsil edilmesi Peşin bedel ve alıcı firma prefinansmanı dışında ihracat bedellerinin TRL üzerinden tahsil edilebilmesi için akreditif küşat mektubu, resmi satış akitleri ve banka garanti mektubundan her hangi birinde bedelin TRL'yle tahsil edileceğinin beyan edilmiş olması veya alıcıya gönderilecek faturanın TRL olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyet'ine yapılan ihracatta,ihracat bedeli yukarıda belirtilen belgelerde döviz olarak gösterilmiş olsae dahi TRL'Ie tahsil edilebilecektir. TRL'yle tahsil edileceği beyan edilen ihracat bedellerinin kısmen veya tamamen konvertibl bir döviz cinsinden tahsili halinde, ihracat bedelinin döviz olarak belirlenmesinde, GB'de kayıtlı TRL tutarı DAS tarihindeki TCMB döviz alış kurundan tahsil edilecek döviz cinsine çevrilecektir. 2- ihracat bedellerinin tespitinde, TRL'yle tahsil edilecek ihracatta GB'nin 22'nci hanesindeki Döviz olarak tahsil edilecek ihracatta GB'nin 46'ncı hanesinde USD olarak gösterilen Kıymet esas alınacaktır. Ancak ihracat bedelinin alıcıya gönderilen faturada kayıtlı döviz cinsinden tahsil edilmesi halinde, faturada kayıtlı FOS bedele itibar edilecektir. Diğer taraftan, GB'de beyan edilen değerlerle gerçekleşen değerlerin farklı olması halinde, ihraç bedelinin tespitinde gümrük müdürlüklerince GB'nin "E" veya "O" hanesine konulan gerçekleşmeye ilişkin kayıtlara itibar edileceği tabiidir. Konsinye ihracatta ise ihracat bedeli olarak kesin satış faturasında kayıtlı bedel esas alınacaktır. FOS 3- ihracat bedelleri (ihracat sayılan ve GB düzenlenmek suretiyle gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına yapılan teslimierin bedelleri dahil) bankalar aracılığıyla havale şeklinde, ithalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket ettiğini beyan eden Türkiye'de veya dışarıda yerleşik üçüncü kişilerce çek olarak tahsil edilebileceği gibi; aşağıdaki "4" maddedeki şartlara uyulması kaydıyla, efektif olarak da tahsil edilmesi mümkün bulunmaktadır.

35 4: Ihracatçılar TRL veya getirdikleri efektifleri gümrük idarelerinden alacakları DBT'yle tevsik edeceklerdir. Bankalarca efektiflerin ihracat bedeli olarak alışının yapılabilmesi için efektiflerin DTH'nin düzenlenme tarihinden itibaren 15 gün içinde bankalara tevdi edilmesi gerekmektedir. Bu süre içinde bankalara tevdi edilen efektiflerin ilgilinin talebine istinaden alışının yapılarak DAB'a bağlanması veya adiarına açılan DTH'Ierine alınarak bu hesaptan bilahare döviz alışı yapılması mümkündür. a) DBT'de kayıtlı efektiflerin DTH'ye alınmasının talep edilmesi halinde bankalarca, -DTH'ye alınış tarihi DBT üzerine kaydedilecek, -Tamamının DTH'ye alınması durumunda DBT'nin aslı bankalarca alıkonulacak, ilgilisine iade edilmeyerek - Kısmen DTH'ye alınması durumunda ise DBT üzerine hesaba alınan tutara ilişkin not konulup bir fotokopisi alındıktan sonra aslı ilgilisine iade edilecektir. DBT'ye alınan efektiflerin ihracat bedeli olarak alışı sadece hesaba alan bankaca yapılabilecektir. DBT ibraz edilmek suretiyle kendisine efektif tevdi edilen bankalarca DBT ekinde, DBT düzenlenmesini teminen gümrük idarelerine ibrazı zorunlu olan ilgilinin ithalatçı veya ihracatçı firma tarafından yetkilendirildiğine dair noter veya konsolosluklarca düzenlenmiş belge il~ efektifi getiren kişinin pasaportunun aranması, ayrıca pasaportun hüviyeti belirleyen sayfası ile yurda girişi gösteren sayfanın birer fotokopisinin DBT'ye eklenmesi gerekmektedir. -Bankalarca DBT'nin doğruluğu, efektiflerin alışı yapılmış ise DAB tarihinden itibaren, TDH'ye alınmış ise hesaba alındığı tarihten itibaren 5 iş günü içinde DBT'yi düzenleyen gümrük müdürlüğünden yazılı olarak sorulacaktır. b- Efektiflerin bankalara satılması halinde karşılığı TRL'Ieri ihracatçıya ödenerek DAB düzenlenecektir. Ancak DBT'nin teyidi gümrüklerden gelmeden bu DAB'ın ihracat hesabının kapatılmasında kullanılmamasını ve herhangi bir şekilde hükmünden yararlandırılmamasını teminen DAS'ların üzerine, "DBT'nin teyidi alınmadığından bu DAB'a istinaden ihracat hesabı kapatılamaz ve hükmünden faydalanılamaz." Şeklinde, Bilahare ilgili gümrükten teyit alınınca " Gümrük Müdürlüğü'nün... tarih ve... sayılı yazısıyla DBT'nin teyidi alındığından kısıtlamaya ilişkin not iptal edilmiştir" şeklinde bir not konularak banka yetkililerince imzalanacaktır.

36 DBT'nin kısmen kullanılması sebebiyle bilahare yapılacak efektif alışlarında, OBT'nin tekrar ilgili gümrüğe teyidi yerine efektif alışını yapacak bankaya daha önce teyidi alan bankaca gümrük teyit yazısının yazı ekinde gönderilmesi DAB üzerindeki kısıtlamaya ilişkin notun kaldırılması için yeterlidir. Efektiflerin alışı ilgili gümrük müdürlüğünün teyidinden sonra yapılmış ise DAB üzerine, yazısıyla "D BT' nin teyidi... Gümrük Müdürlüğü'nün... tarih ve... sayılı alınmıştır." Şeklinde Bir not konularak banka yetkililerince imzalanacaktır. Bankalarca DBT konusu efektiflerin alışı sırasında DAB'a bağlanan tutar DBT'ye kaydedilecektir. c- Üçüncü kişilerce getirilen efektiflerin ihracatçı adına alışı, ödemenin ihracatçının kendisine veya hesabına yapılması şartıyla mümkündür. d- ilgililerce ihracat bedelleri bankalardan efektif olarak alınması halinde bu efektiflerin iadesi suretiyle bilahare ihracat bedeli olarak alışı yapılamaz. 5- ihracat bedeli konvertibl dövizlerin alışı, ihracatçı ile banka arasında mutabık kalınan serbest kur üzerinden DAB düzenlenmek suretiyle yapılacaktır. 6- havalelere istinaden yapılan alışlarda, DAS'lar valör tarihi beklenmeksizin muhabir nezdindeki hesapların alacaklandırıldığı tarihten itibaren düzenlenebilecektir. 7- Dönülemez teyitli veya teyitsiz iştira akreditiflerinde uygun vesaikin ibrazında muhabir hesabının alacaklandırılması beklenilmeden DAB düzenlenebilecektir. 8- ihracatçılarca ihracat bedeli olarak tahsil veya iştira için tevdi edilen banka veya şahıs çeklerinin bankalarca iştiraya alınmaları halinde, keşidecisi yurt dışındaki banka olan çekler için iştira anında DAB düzenlenebilir, -keşidecisi şahıs olan çekler için ise çek karşılığı muhabir hesaplarına alacak geçmeden DAB düzenlenemez. ihracat bedellerinin euro-çek ile ödenmesinde DAB, çek karşılıkları hesabına geçtiğinde düzenlenir. muhabir Bu çekierin yurda girişinde gümrük idarelerine beyan edilme zorunluluğu yoktur. Türkiye'deki bankalarca ihracat bedeli olarak düzenlenen çekierin iştira edilmeleri halinde DAB düzenlenebilmesi için çeki düzenleyen bankanın çek bedeli dövizlerin yurt dışı~dan geldiği veya "Döviz Tevdiat Hesaplarından Ihracat Bedeli alışı" bölümünde açıklanan esaslara uygun olarak açılan DTH'den karşılandığını belirten yazısı aranacaktır.

37 9- Ihracat bedelleri, Türkiye'deki bankalarca yurt dışındaki bankalara ve gerçek veya tüzel kişilere açılan kredilerden karşılanabilecektir. 1 O- Her bir GB itibariyle ihracat bedellerinin USD veya eşitine kadar seyyah çeki ve fiili ihraçtan sonra kredi kartıyla ödenmesi mümkündür. Ancak peşin bedeller döviz satan kişinin yurt dışında yerleşik olduğunun (pasaport veya kimliğini belirleyen diğer belgelerle) tevsiki veya kredi kartının yurt dışından verilmiş olduğunun DAB'I düzenleyen banka tarafından tespiti halinde USD '1e sınırlı olmaksızın kredi kartıyla tahsil edilebilecektir. 11- GB'de kayıtlı imalatçı firma lehine gelen dövizlerin, imalatçı ve ihracatçı firmaların yazılı beyanları doğrultusunda ihracatçı firma adına DAB düzenlenerek ihracat bedeli olarak alışının yapılması mümkündür. 12- GB'de belirtilen alıcı firma veya bu firma dışındaki gerçek veya tüzel kişiler tarafından havale olarak gönderilen dövizlerin, herhangi bir referans veya fatura numarasıyla irtibatlandırılmış olup olmadığına bakılmaksızın ihracatçının beyan edeceği GB konusu ihracatın bedeli olarak alışının yapılması mümkündür. 13- Fiili ihraçtan sonra ihraç fiyatlarında lehte değişiklik yapılması halinde ihracatçının talebi üzerine bu farkların ihracat bedeli olarak alışının yapılabilmesi için, bu farka ilişkin veya bu farkı da içeren faturanın ibraz edilmesi gerekmektedir. ' 14- Ihracatçıların serbest kullanımına bırakılan tutarların (DTH'ye alınanlar dahil) bilahare (bedel getirme süresi içinde veya dışında) alışı aynı ihracatın bakiye bedeliyle sınırlı olmak kaydıyla yapılabilecektir. Bu durumda ihracatçıya serbest kurdan ödeme yapılarak düzenlenecek DAB'a, GB ve daha önce düzenlenen DAS'ın tarih ve sayısı kaydedilecektir. 15- Fiili ihraçtan sonra bedel alışı yapılan işlemlerde (DFIF'e prim kesintisi yapılan malların ihracı hariç), ihracat bedellerinin ihracatçılara ödenmesinde gecikme olmamasını teminen bankalar, GB'nin mükellef nüshası veya ilgili gümrük müdürlüğünce GB'yle ilgili bilgi kendilerine gönderilmeden ihracatçının GB'nin tarih, sayı, tutar ve gümrüğü ile mal cinsi ve aracı bankayı da belirten beyanına istinaden döviz alışı; ihracat bedellerinin mahsuben ödemelerde kullanılmasına izin verilen hallerde de mahsup işlemi yapılabilecektir. 16- Aramızda ikili hesap ilişkisinin devam ettiği ülkelere gerçekleştirilen ihracatta GB'nin mükellef nüshası ibraz edilmeden veya ilgili gümrük müdürlüğünce GB'yle ilgili bilgi bankaya gönderilmeden ihraç bedellerinin ödenmesinde, ödemeden önce ihracatçının muhtemel borcunun tekeffül edilmesini teminen bankalarca rambursman bankasına taahhütname verilecektir. 17 -Türkiye'de ikamet Etmeyeniere Özel Fatura ile Yapılan satışlar Hakkındaki 97/5 sayılı tebliğ kapsamında satış bedelinin efektif olarak tahsilinde bankalar tarafından DBT aranmaksızın DAB düzenlenmesi mümkündür.

38 18- Yurt dışı fuarlarda teşhir edilmek üzere A.T.A. karnesi ile geçici ihracı yapılan ancak fuarda kesin satışı gerçekleştirilen mallara ilişkin fatura tutarının, ihracat bedeli olarak alışının yapılması mümkündür 4) SÜRESi DIŞINDA TAHSiL EDiLEN ihracat BEDELi DÖViZLERE ilişkin KUR FARKLARI ihraç bedellerinin süresi dışında gelmesi halinde(kambiyo müdürlüklerince verilen 90 günlük ihtarname süresi içinde gelenler dahil) alış işlemi serbest kur üzerinden yapılmakla birlikte; süre sonu ile DAB'ın düzenlendiği tarihteki TCMB kurtarına göre oluşan le he farklar, bankalarca ilgililere ödenmeyerek DFiF'e aktanlmak üzere 1 O iş günü içinde TCMB şubelerine devredilecektir. Bu halde DAB üzerinde, ihracatçılara ödenecek ve DFiF'e aktarılacak TRL'Ier de ayrı ayrı gösterilecektir. Ancak süresi dışında gelen ihracat bedelinin bankaların terkin edebileceği kısmının da alışının yapılmış olması halinde bu kısma tekabül eden dövizler için kur farkı tahsil edilmeyecektir. ihracat bedellerinin tahsil süresi dışında kısım kısım geldiği işlemlerde ihracat hesabının kapatılmasına yetecek tutarın alışı tamamlanıncaya kadar bankalarca kur farkı tahsil edilecek; bunu aşan kısımların (terkin edilebilecek tutarın) alışı serbest kurdan yapılacaktır. 5) MÜCBiR SEBEP HALLERiNDE KUR UYGULAMASI : Mücbir sebep hallerinin, dqviz getirme süresi içinde meydana geldiğinin ilgili Kambiyo Müdürlüğüne tevsik edilerek ek süre alınması durumunda, verilen ek süreler içinde getirilen ihracat bedeli dövizlerin alışı ile (f) fıkrasında belirtilen ilgili Kambiyo Müdürlüğünün vereceği 90 günlük ihtarname süresi sonuna kadar dava açıldığının veya tahkime başvurulduğunun tevsiki durumunda mahkeme veya hakem kararının sonucuna bağlı olarak getirilen ihracat bedeli dövizlerin alışı serbest kurdan yapılarak karşılığı TL'Ierin tamamı ihracatçılara ödenir. Bunun dışında kalan kur uygulamasına ilişkin talepler kabul edilebilecek haklı durumlar gözönünde bulundurulmak suretiyle HM'ce incelenip sonuçlandırılır. 6) SERBEST KULLANIMA BIRAKlLAN DÖViZLER 1- ihracat bedeli konvertibl dövizlerin (döviz getirme süresi ne olursa olsun) en az % 70'inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde alışının yapılması halinde bakiye %30'1ara tekabül eden kısımları üzerinde ihracatçılar serbestçe tasarruf edebilirler. 2- Her bir GB konusu ihracat bedelinin kısım kısım gönderildiği durumlarda ihracat bedelinin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde % 70'1ik kısmının alışının yapılmış olması halinde kalan kısım ihracatcınının serbest kullanımına bırakılır.

39 3- Konsinye ihracatta, kesin satış faturası tarihinden itibaren 90 gün içinde fatura bedelinin % 70'inin alışının yapılması halinde kalan bedeller ihracatçının serbest kullanımına bırakılır. 4-GB'de ödeme şeklinin, peşin veya alıcı firma prefinansmanı ile akreditifli, vesaik mukabili veya mal mukabili olarak birlikte beyan edildiği durumlarda, peşin ve prefinansman bedeli dahil ihracat bedelinin % 70'1ik kısmının 90 gün içinde tahsil edilmesi halinde ihracat hesabı kapatılarak bakiye %30'1ar üzerinde ihracatçılar serbestçe tasarruf edebilirler. 5-işlenmemiş altın ve hizmet ihracatında (CFR ve CIF teslim şekline göre yapılan ihracatta navlun ve sigorta bedelleri dahil) ihracat bedellerinin yurda getirilmesi yükümlülüğü aranmaz. 6-Kiracının satın alma hakkı bulunmayan finansal kiralama sözleşmesi çerçevesinde yurt dışı edilen mallar yurda geri getirileceğinden bu işlemden elde edilen kira bedelleri hizmet bedeli döviz kabul edilerek kullanımı ihracatçının serbest tasarrufuna bırakılır. 7) ihracat HESAPLARININ TERKiNi Her bir Gümrük Beyannamesi itibariyle 50,000 ABD doları veya eşitine kadar (TL dahil) tutardaki açık ihracat hesapları ile Eximbankca sigorta kapsamına alınan ihracata ait bedelierin s.üresi içinde tahsil edilmemesi sebebiyle açık kalan ihracat hesapları anılan bankanın ihracat bedelini ilgiliye ödediğinin tevsiki kaydıyla mücbir sebep belgesi aranmaksızın ve Kambiyo Müdürlüklerine ihbar yapılmaksızın bankalar tarafından terkin edilmek suretiyle kapatılır (firmanın terkin talebi bulunmasa dahi) Mücbir sebep halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle ,- ABD doları veya eşitine kadar noksanlıklar ile mücbir sebep belgesi aranmaksızın ihracatçıların bir önceki takvim yılında ve/veya cari yılda gerçekleştirerek alışını yaptırdıkları ihracat bedeli dövizlerin yüzde birine (% 1) kadar olan açık ihracat hesaplarıyla ilgili döviz getirme yükümlülüğünü kaldırmaya kambiyo müdürlükleri yetkilidir. Yukarıda belirtilen miktarların üstündeki terkin talepleri mücbir sebepler ile haklı durumlar göz önünde bulundurulmak suretiyle Hazine Müsteşarlığınca incelenip sonuçlandırılır. Destekleme Fiyat istikrar Fonuna prim kesintisi yapılan malların ihracatında, firmalarca bu mallar için öngörülen prim kesintileri bankalara yatırılmadıkça bu malların ihracatı na ilişkin açık ihracat hesapları bankalarca terkin edilmek suretiyle kapatı lamaz. ihracat bedelinin kısmen ve ABD dolarından farklı bir döviz cinsinden tahsil edildiği işlemlerde,ihracat bedeli ve $ USD DAB tarihindeki TCMB kur veya çapraz kurundan alışı yapılan döviz cinsine çevrilerek,ihracat bedelinden alışı yapılan döviz tutarının düşülmesi sonucu kalan tutar USD karşılığı dövize eşit veya küçük ise ihracat hesabı terkin edilecektir. Bedel alışı,seyyah çeki ve kredi kartına istinaden yapılmış ise ~u tutarlar ile terkin edilecek döviz tutarları toplamı USD '1 geçemez. Başka bir ifadeyle,terkin edilecek tutar,usd 'den yukarıda belirtilen şekilde alışı yapılan tutarın düşülmesinden sonra

40 kalan tutarı aşamaz veya GB tutarı USD 'den fazla olan bir ihracatta,seyyah çeki ve kredi kartına istinaden USD '1ık döviz alışı yapılması halinde bankaların bu işlemle ilgili terkin etme yetkisi yoktur. Firmalar terkinle ilgili müracaatlarını bankalara yaparlar. Bankalar kendi yetkilerini aşan işlemleri müracaat tarihinden sonra 1 O iş günü içinde Kambiyo ilgili Müdürlüğüne intikal ettirirler. Terkin edilen ihracat bedeli dövizlerin daha sonra yurda getirilerek alışının yapılması:ıın talep edilmesi halinde(tahsil süresi dışında olsa dahi) karşılığı TRL'Ier ilgililerine serbest kurdan ödenir. 8) MAL VE HiZMET ihragina iliskin DÜZENLENEN DÖViZ ALIM BELGELERiNiN KAYBI HALiNDE YAPILACAK işlemler Kaybolan DAB'Ia herhangi bir hesabın kapatılmadığına ve bulunduğu takdirde ibraz edileceğine dair ilgili Kambiyo Müdürlüğüne yönelik düzenlenecek bir taahhütnamenin DAB'ı düzenleyen bankaya ibrazı kaydıyla ilgiliye bir suret verilmesi mümkündür. Kayıp DAB suretinin düzenlenmesinden sonra aslının bulunması halinde belge aslı iptal edilmek üzere bankaya iade edilecek; işlemler suret üzerinden yapılacaktır. Genel Esaslar 9-iHRACAT HESABININ KAPATILMASI ihracat hesapları,gb tutarı USBD 'e kadar işlemleri hariç olmak üzere GB,fatura ve yurt dışına ödenmesini gerektiren belgeler ile bedelin tahsiline ilişkin DAS'in bir araya gelmesiyle bankalarca kapatı lacaktır. ihracat hesabının kapatılabilmesi için GB'nin mükellef nüshasının aslı veya noterce onaylı fotokopisi ya da gümrük nüshasının gümrükçe onaylı fotokopisinin hesabı kapatacak bankaya ibrazı şarttır. Ancak T.C. Merkez Bankasının talimatları gereği GB'ye bir not konulması gerekiyorsa bu notlar mutlaka GB'nin mükellef nüshası aslına konulacak ve bir fotokopisinin alınmasını müteakip ilgilisine iade edilecektir. GB mükellef nüshası aslının ya da gümrük veya mükellef nüshasının gümrük veya noter onaylı fotokopisinin ibraz edilmemesi halinde ihracat hesabı kapatılamayacağından Kambiyo Müdürlüğüne yazılı ihbarda bulunulur (GB tutarı USD 'e kadar ihracat işlemleri hariç) Ihracatçının satış sözleşmesi gereğince ibraz etmesi zorunlu olduğu diğer belgeler bankalar ile alıcı ve satıcı arasındaki özel Hukuk ilişkisiyle ilgili olup TPKK Mevzuatına tabi değildir. Ihracat hesabı,peşin ~e alıcı firma prefinansmanı ödeme şekillerinde bedelin alışını yapan,gb'de ödeme şeklinin peşin veya alıcı firma prefinansmanı ile Akreditifli,vesaik mukabili veya mal muka.bili olarak birlikte beyan edildiği işlemlerde alıcı firma

41 prefinansmanı veya peşin bedelin alışını yapan,bunun dışındaki hallerde ise GB'ye ilişkin. bilgilerin gönderildiği(gb'nin 28.nci hanesinde beyan edilen) bankalar nezdinde kapatılacaktır.fiili ihraçtan sonra bedelierin tahsil edildiği ödeme şekillerinde ihracat bedelleri farklı bir bankaya gönderilmiş ise bu banka alışının yaptığı bedellerle ilgili olarak ihracat hesabının kapatacak olan bankaya yazılı bildirimde bulunacaktır. ihracat bedellerinin süresi dışında ancak 1 O iş günlük ihbar süresi içinde gelmesi halinde ihracat hesabı,ek süre alınmasına gerek bulunmaksızın ve ilgili Kambiyo Müdürlüğüne ihbar yapılmaksızın bankalarca DFiF'e kur farkı tahsil edilerek kapatı lacaktır. Kambiyo Müdürlüğüne ihbar yapılmış ise ihracat hesabı kapatılarak bu husus kambiyo müdürlüğüne yazılı olarak bildirilecektir. ihracat hesabının kapatılması sırasında hesabı kapatmakla yükümlü banka,üzerinde bedel alışının seyyah çeki veya kredi kartına istinaden yapıldığına ilişkin not bulunan DAS'larda kayıtlı toplam döviz tutarının her bir GB itibariyle en çok USD '1ık kısmını ihracat taahhütüne sayacaktır. ihracat bedellerinin tahsil sürelerinin uzatılması ihracat hesaplarının kapatılma sürelerini de uzatacaktır. 1 O ihracat BEDELLERiNiN TAHSiLiNDE VE ihracat HESABININ KAPATILMASlNDA SORUMLULUK. ihracat bedellerinin tahsilinden ve ihracat hesaplarının bedel getirme süresi içinde, (Ek süreler dahil) kapatılmasından ihracatçılar (faktoring işlemlerinde faktör kuruluş), sorumludur. ihracata aracılık eden (GB'nin 28.hanesinde beyan edilen) bankalar kendilerine GB ibraz edilmiş veya ilgili gümrük idaresince ihracatla ilgili belgeler gönderilmiş ise ihracat bedellerinin tahsilini izlemekle yükümlü olduklarında,gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Bir banka ihracata aracılık etme konusunda ihracatçıyla bir hukuki ilişkiye girmemiş olmakla birlikte;kendisine gümrüklerce GB'yle ilgili bilgi gönderilmişse bu banka da ihracat hesabının kapatılmasının takibiyle görevli ve sorumludur. DFiF'e prim kesintisi yapılan malların ihracatında,bankalar mal bedellerinin tahsil ederek alışının yapılması için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar,

42 EK: 1 KI SALTMALAR -Banka -DAS - DBT - DFIF -OSB - DTH -GB -HM - KKDF -TCMB -TPKK -TPTB -TRL -USD : Banka ve Özel Finans Kurumu :Döviz Alım Belgesi : Döviz Beyan Tutanağı : Destekleme ve Fiyat istikrar Fonu : Döviz Satım Belgesi : Döviz Tevdiat Hesabı : Gümrük Beyannamesi :Hazine Müsteşarlığı (Banka ve Kambiyo Gn.Md.) :Kaynak Kullanımını'Destekleme Fonu :Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası :Türk Parası Kıymetini Koruma :Türk Parası Transfer Belgesi : Türk Lirası : Amerikan Doları

43 EK: 2 KONVERTiBL DÖViZLERi GÖSTERiR LiSTE oöviz cinsi KODU ABD DOLARI AVUSTURALYA DOLARI DANiMARKA KRONU EURO ingiliz STERLiNi isveç KRONU isviçre FRANGI JAPON YENi KANADA DOLARI KUVEYT DiNARI NORVEÇ KRONU SUUDi ARABiSTAN RiYALi USD AUD DKK EUR GBP SEK CHF JPY CAD KWD NOK SAR

44 EK: 4 KAPATILMAYAN ihracat HESAPLARI için ihbar MEKTUBU ÖRNEGi BAŞBAKANLIK HAZiNE MÜSTEŞARLIGI... KAMBiYO MÜDÜRLÜGÜ Referans ihracatçı Firma Unvanı ihracatçı Firma Adresi Ticaret Sicil Numarası Tek Vergi Sicil Numarası Gümrük Beyannamesi Tarih-Sayı Gümrük Beyannamesi Tutarı (FOB Bedel) GB Tutarının USD Karşılığı ihracatın Şekli Ödeme Şekli Teslim Şekli Mal Cinsi Alıcı Ülke (GB'nin 17.hanesinde kayıtlı) Alıcı Firma Adı ve Adresi Gelen Döviz Tutarı Döviz Alım Belgesi Tarih-Sayı Gelen Dövizin USD Karşılığı Çıkış Gümrük idaresi Adı Fiili ihraç Tarihi Tahsil Süresi Sonu Açık Hesap tutarı AÇIKLAMA

45 .. ITHALAT ithalat HESABININ KAPATILMASI 1- Genel Kurallar: Bankalar bedeli fiili ithalden önce ödenen veya ödeneceği taahhüt edilen ödeme şekillerinde, ödemeden itibaren 180 gün içinde GB aslı ve gümrükçe tastikli faturayı ibraz ederek kapatmayan ithalatçıları taahhütlü bir mektup göndermek veya mektubu teslim etmek suretiyle 1 O iş günü içinde ilgili kambiyo müdürlüğüne bildirirler. Kabul kredili işlemlerde paliçe vadesinde ithalatçılarca bedelin transferi için müracaatta bulunmaması halinde ithalat hesabının takibi yapılmaz. Ancak ithalatçılarca transfere müracaat edilmese de açılan akreditiften veya paliçenin banka kabulü veya avalinden dolayı bankalarca paliçe vadesinde transferi yapılan kabul kredili akreditifli ve kabul kredili vesaik mukabili işlemlerde ithalat hesabının takibi yapılar. Kambiyo müdürlüklerince ihbarı müteakip 20 iş günü içinde ilgililere ithalat hesaplarının kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde ya hesabın kapatılması veya 95-32/15 Sayılı Tebliğle değişik 91-32/5 Sayılı Tebliğin 32. Maddesinde belirtilen mücbir sebep halinin belgelenmesi gerekir. Mücbir sebeplerin varlığının Tebliğdeki belgelerle kanıtlanması durumunda mücbir sebebin devamı müddetince 3'er aylık dönemler itibariyle ilgili kambiyo müdürlüğünce ithalatçıya ek süre verilir. Bunun dışında kalan ithalat taahhüt hesaplarının kapatılmasına ilişkin ek süre talepleri, haklı durumlar gözönünde bulundurulmak suretiyle Müsteşariıkça incelenip sonuçland ırılır.

46 Açık ithalat hesaplarının ilgili kambiyo müdürlüğünün ihtarname yazısında belirtilen süre yada verilen ek süre içinde kapatılmaması durumunda firma hakkında 1567 Sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki Kanunun 3. maddesi gereğince yasal işlem yapılır. 2~ ithalat hesaplannın terkini: a) Her bir gümrük beyannamesi itibariyle mal değerinin transfer edilen bedelden ABD doları veya eşiti dövize kadar noksan olması halinde ithalat hesapları (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) mücbir sebeplerin varlığı aranmaksızın bankalarca terkin edilmek suretiyle kapatılır. b) Bankalarca 91-32/5 Sayılı Tebliğin 32 maddesinde yer alan mücbir sebep belgeleriyle birlikte 1 O iş günü içinde mücbir sebep belgesinin aslı ve işlemin safahatını belirtir bir yazı ile kambiyo müdürlüklerine intikal ettirilen terkin talepleriyle ilgili , ABD doları veya eşiti dövize kadar açık ithalat hesapları. kambiyo müdürlüklerince, ,- ABD doları veya eşiti dövizi aşan açık ithalat hesapları (yukarıdaki esaslar dahilinde Kambiyo Müdürlüklerine intikal ettirilerek) mücbir sebepler veya haklı durumlar gözönünde bulundurulmak suretiyle Hazine Müsteşarlığı'nca, terkin edilmek suretiyle kapatılır. c) Ayrıca döküm halinde gelen katı, uçucu özelliği olan gaz veya olmayan sıvı maddelerden meydana gelen % 2'ye kadarlık manifesto noksanlıkları bulunan açık ithalat hesapları ile malların miktarında ihraç ve ithal edildiği yerlerdeki tartımdan ileri gelen % 2 noskanlıkları bulunan açık ithalat hesapları Kambiyo Müdürlükleri tarafından terkin edilir. Kambiyo müdürlükleri terkin incelemesi sırasında malın konşimento, gümrükçe tastikli fatura ve döviz satım belgesi ile faturanın önyüzünde belirtilen miktar kadar yüklenip yüklenmediğine, malın bedelinin yüklenen miktar kadar ödenip ödenmediğine dikkat eder.

47 3- ithalatta mücbir sebep halleri ve tevsik şekilleri a) ithalatçı ve ihracatçı firmanın infisahı (feshi), iflası veya faaliyetlerini sürekli olarak tatil etmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü. (Bu durumun yetkili merciierden alınacak belgeler ile tevsik edilmesi gerekir) b) Grev, Lokavt ve avarya hali. (Bu vdurumun ihracatçının bulunduğu ülkenin resmi makamlarından veya mahalli odaca tasdik edilmiş olmak kaydıyla satıcı ve ihracatçı firmadan alınacak belge ile tevsik edilmesi gerekir. AVARYA : Bir geminin taşıdığı yükün kayba veya hasara uğrayabileceği türden bir tehlike ile karşı karşıya kalmasıdır. Kaza, fırtına, batma tehlikesi v.s. c) Resmi makam ve yetkili merciierimiz veya ihracatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri nedeniyle ithalatın imkansız hale gelmesi. (Durumun ilgili makamlardan alınacak belgelerle tevsiki gerekir) d) Tabi afet, harp ve abluka hali, (Bu durumda aranılacak belgeler grev, lokavt, avarya halinde aranılacak belgeler ile aynıdır) e) Malların kaybı veya hasara uğraması, imha edilmesi, (Bu durumun sigorta şirketinden uluslararası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından alınacak belge ile kanıtlanması gerekir). f) ithalat nedeniyle dava açılması.( Bu durumda davanın açıldığı mahkemeden veya yetkili makamdan alınacak belge ile kanıtlanır.) (a) ve (f) halinin yetkili mercilerden, (b) ve (d) halinin, ihracatçının bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya mahalli odaca tasdik edilmiş olmak kaydıyla satıcı veya ihracatçı ihracatçının firmadan (harp ve abluka hali hariç), (c) halinin resmi makamlarımızdan, bulunduğu memleketin resmi makamlarından veya muhabir bankalardan, (e) halinin ise sigorta şirketlerinden, uluslararası gözetim şirketlerinden veya ilgili ülke resmi makamlarından alınmış belgelerle tevsik edilmesi şarttır.

48 Mücbir sebep halleri ile ilgili olarak yurt dışından temin edilecek belgelerin dış temsilciliklerimizce veya Lahey Devletler Özel Hukuku Konferansı çerçevesinde hazırlanan Yabancı Resmi Belgelerin Tasdik Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi hükümlerine göre onaylanmış olması gerekir. ithalatln YAPILMAMASI Her ne suretle olursa olsun, süresi içinde ithal edilmeyen malların ödenmiş bulunan bedellerinin fiili ithal için tayin edilen sürelerin (ek süre veya imal süresi dahil) bitiminden itibaren en geç 90 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya veya özel finans kurumuna satılması, döviz alışlarının bankalar veya özel finans kurumlarınca cari alış kurlarından yapılması ve bu miktarlar üzerinden ilgililere ödenmesi gerekir. ithalat ve Kambiyo Mevzuatı ile ilgili Kurallara Uymayan Bankalar Hakkında Yapılacak işlemler Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki mevzuat ile Ithalat Rejimi'nde belirtilen esas ve/veya usuller ithalatçılarca uyulmuş olmasına rağmen bankalar ve özel finans kurumlarınca uyulmaması halinde, ithalatçıların hakları haleldar olmaz. Ancak, bu suretle esas ve usullere uymayan bankalar ve özel finans kurumları hakkında gerekli işlem yapılmak üzere Merkez Bankası veya yetkili mercilerce Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'na bildirilir. 1-) GENEL ESASLAR 1) ithalat işlemleri, 95/7606 sayılı ithalat Rejimi Kararına ilişkin ithalat Yönetmeliğinin 3. Maddesinde belirtilen nitelikleri haiz gerçek veya tüzel kişiler tarafından yapılabilir. 2) Bankalarca "ithalat Müsaadesi" düzenlenmesi uygulaması 95/7606 sayılı karara göre kaldırılmış olup yeni ithalat mevzuatına göre ithal işlemleri gümrük idarelerinde başlar ve sonuçlandırılır.

49 3) ıthalatçılar, bankalara sadece mal bedellerinin ödenmesi ve TPKK hakkındaki mevzuata göre bankalarca takibinin yapılması gereken ithalat hesaplarının kapatılması için müracaat ederler. 4) Ithalat hesaplarının takibi ve kapatılması bankalarca yapılır. i) ithalat hesabının kapatılabilmesi için GB'nin ithalatçı firma nüshası aslı ile faturanın gümrükçe tasdikli aslının ibrazı zorunludur. Aksi halde ithalat hesabı kapatılamayacağından Kambiyo Merciine bildirim yapılır. Bu belgelerin asılları görüldükten sonra iade edilip fotokopileri bankaların nezdinde saklan ır. Ancak, Serbest bölgelerden yapılan ithalatta GB'nin onaylı aslı olmak kaydıyla serbest bölge gümrük müdürlüklerince üzerinde gerekli diğer bilgilerin yanında kaşe ve mühür basılarak "fatura aslı gümrüğümüzde saklandığından bu fotokopi hesap kapatmada kullanılmak üzere verilmiştir." Şeklinde meşruhat bulunan fatura fotokopilerine istinaden. ithalat hesabının kapatılması mümkündür. ii) Akreditifli ve vesaik mukabili ödeme şekillerinde ithal bedelinin transferini müteakip fatura aslının arkasına transfere ilişkin düşüm yapılır, hesap kapatma sırasında gümrük onayını taşıyan bu fatura aranır ve GB ile birlikte üzerine hesap kapatmaya ilişkin not konulur. Diğer ödeme şekillerinde ise transfer ya da hesap kapatma sırasında aynı anda ibraz edilen GB ile gümrükçe onaylı fatura aslı üzerine transfer edilen dövize ve hesap kapatmaya ilişkin düşümler yapılır. iii) Bir GB konusu ithalatın bedelinin farklı ödeme şekillerine göre ödenmesi halinde hesap kapatma işlemi en son bedel transferinin yapıldığı ödeme şeklinin hesap kapatma esasları dahilinde yapılır. 5) Ödenen mal bedeli, fiilen ithal edilen malın GB veya faturadan tespit edilecek değerinden ABD doları veya eşiti döviz yada TL tutarından daha fazla ise bankaca 1 hesap kapatılmaz ve ilgili kambiyo müdürlüğüne ihbar edilir. Malın değerinin ödenen tutardan fazla olması halinde ihbar yapılmaksızın hesap kapatıl ır.

50 6) Döviz satışlarında banka ve ithalatçı arasında mutabık kalınan serbest kurlar uygulanır. 7) Mal mukabili ödeme şekli dışında diğer ödeme şekillerinde ithalatçıya ithal bedeli olarak döviz veya TL üzerinden düzenlenmiş çek verilmez. Ancak, tamamı ABD Doları veya eşiti dövize ya da TL tutarına kadar olan peşin ödemelerde döviz veya TL üzerinden düzenlenmiş çek verilebilir. 7) Teslim ve ödeme şekli ile bu hususlarda yapılacak değişiklikler, bankacılık uygulamalarına göre yeni teslim veya ödeme şeklinin şartlarına uygun olması kaydıyla alıcı ve satıcı tarafından serbestçe belirlenir. Mal bedeli, navlun ve sigorta dahil ABD doları ( ABD doları dahil) veya eşiti dövize kadar olan teslim şekli değişikliğine ilişkin talepler Müsteşarlık izni aranmaksızın doğrudan bankalarca sonuçlandırılır. 8) GB'nin 28 numaralı hanesine ithalata aracılık eden bankan~n adı ve şubesi ile ödeme şekli kaydedilir. 9) ithal konusu malların devredildiği kişilerin yukarıda 1. Maddede belirtilen kişi olması kaydıyla (Akreditif amirinde değişiklik, konşimento veya diğer taşıma belgelerinin cirosu ve diğer ticari belgelerin devri suretiyle) fiili ithal tarihine kadar ithalatçı değişikliği yapılabilir. Mal bedelinin transfer tarihi ile fiili ithal tarihi arasında yapılan ithalatçı değişikliğinde, ilk ithalatçını:ı malları devrettiği ithalatçıyı hesap kapatma süresinden önce bankasına bildirmesi zorunludur. 1 O)ithal işlemleri ithalat hesaplarının kapatılması tarihine (dahil) kadar yukarıda 1. Maddede belirtilen kişilerden olması kaydıyla temsil yetkisini haiz kişilerce de yapılabilir. 11)ithal edilmeyen malların banka kaynaklarından ödenmiş bulunan bedellerinin hesap kapatma süresinin bitiminden itibaren en geç 90 gün içinde yurda getirilerek bankalara satılması zorunludur. Ithal bedelleri banka kaynağından ödenmiş olmayıp da

51 Ihraç bedellerinin serbest kullanıma bırakılan en çok %30'1uk tutarlarından veya Fatura veya istihkak raporları ile tevsik edilmek suretiyle hizmet ihracı bedelleri ile Açılan DTH'dan ödenmiş olması halinde bu zorunluluk aranmaz. 12) ithalatçıları n bankalarda açtıracakları döviz tevdiat hesaplarından ithalat bedellerinin ödenmesi mümkündür. Bu yoldan yapılacak ithalatta, döviz satım belgesi düzenlenmez. Bedelleri söz konusu hesaptan ödenen ithalatın yapılmaması nedeniyle gerı getirilen dövizler ithalatçın ın talebine göre söz konusu hesaplara iade edilebilir.

52 DIS TİCARETTE VERGİ..> UYGULAMALARI İLHAN AVŞİN T.C.Maliye Bakanlığı İstanbul Defterdarlığı Dış Ticaret Vergi Dairesi Başkanlığı, Müdür Yardımcısı (])IŞ rri C/4JR.%rı' P. Ç İTİ:M SP.:Mİ:JıfF/Jlj (5-6-7 Haziran 2002)

53 İHRACATTA KATlVIA DEGER VERGİSİ İADESi UYGULAIYIASI GENEL BİLGİ Bilindiği üzere gelir ya elde edilirken veya harcanırken vergilendirilmektedir.bunlardan ilki kazanç ve iratlar üzerinden. alınan vasıtasız (Dolaysız) vergiler," ikincisi ıs e muamele ve hizmetlerden alınan vasıtalı (Dolaylı) vergilerdir. Dalaylı bir vergi olan katma değer vergisi işlemlerin her aşamasında vergileme yapılmasına rağmen sonuç olarak vergi yükünü nihai tüketiciye yansıtmaya yönelik bir yapıya sahiptir. Bu amaç ara kademelerde ödenen vergilerin tahsil edilen vergilerden indirimi suretiyle sağlanmaktadır. Yani mal veya hizmeti satın alırken veya üretirken yüklendikleri vergileri sattıld~ı. mal veya hizmet bedeli üzerinden tahsil ettikleri vergiden indirmek suretiyle vergi yükünden kurtulmaktadır. Ancak istisnalar veya düşük oranlı teslimler gibi bazı durumlarda mükelleflerin ödedikleri vergileri kısmen veya tamamen indirmeleri mümkün olmamaktadır. Bu durumda mükellefleri ödedikler.i bu vergi yükünden k."urtarmak için iade müessesesi getirilmiştir. Yani mükelleflere bu işlemler nedeniyle yüklendikleri vergiler belli şartlarta tamamen veya kısmen iade edilmektedir sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun ll ve 12 ci maddeleriyle ihracat istisnasına ilişkin hükümler düzenlenmiştir. ll ci maddenin 1. fıkrasının (a) bendi ile mal ve. hizmet İlıracında katma değer vergisi uygulanmayacağı, (b) bendi ile yolcu beraberinde yurtdışına çıkarılan eşyalarında normal ihracat şeklinde vergiden anndırıla cağı, (c) bendinde i'se ihraç kaydıyla yapılan satışlarda ihracatçılar tarafından katma değer vergisi ödenmeyerek bir tür ön ihracak uygulaması getirilmiştir. Yine 4369 sayılı kanunla KDV kanununa eklenen geçiçi 17 ci madde ile ihracatçıların imal edip ihraç edecekleri malların üretiminde kullanacakları girdileri katma değer vergisi ödemeksizin tecil-terkin kapsamında alabilmelerine imkan sağlanmıştır. Vergi idaresinin iş ve işlemleri arasında önemlir bir yer işgal eden katma değer vergisinin iade-mahsup, tecil-terkin işlemlerinin sağlıklı ve süratli bir şekilde yürütülmesi ve sayıları azda olsa art niyetli mükelleflerin haksız iade almalarına fırsat verilmemesi için Maliye Bakanlığı tarafından çeşitli tebliğ, iç genelgeler, uygulama genelgeleri ve verilen özelgelerle uygulama yönlendirilmeye çalışılmıştır. Ancak iade mevzuatına bakıldığında zaman içinde ortaya çıkan aksaklık ve karışıklıklar nedeniyle bu düzenlernelerin yeniden ele alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Maliye Bakanlığı bugüne kadar düzenlemiş Katma Değer Vergisi tebliğlerini yeniden ele alıp mevzuatı taparlayıcı yönde 84 nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile ihracat işlemlerinden kaynaklanan katma Değer Vergisi iade taleplerinin ne şekilde yerine getirileceği belirlenmiştir. Aşağıda ihracat istisnasına ilişkin işlemler açıklanacak daha sonra ise bu konuda yayınlanan 84 seri nolu Katma Değer Vergisi Tebliğ hükümleri dikkate alınarak iade işlemlerinin ne şekilde yerine getirileceği konusundaki düzenlemeler açıklanacaktır,

54 belirtilmiş, 1 - ihracat istisnasina KONU işlemler A- MAL ihracati KDV Kanunun 11/1-a maddesiyle ihracat teslimlerinin KDV'den istisna olacağı 12.madde de bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için: 411 Teslimin yurtdışındaki bir müşteriye yapılması, Teslim konusu malın T.C. gümrük hattından geçerek bir dış ülkeye vasıl olması, gerektiği açıklanmıştır. Ancak 4. Seri No.lu KDV Genel Tebliği'nde, bir dış ülkeye vasıl olma deyiminin, malın gümrük hattından geçmesi şeklinde uygulanacağı belirtilmiştir. Buna göre T.C. gümrük hattını geçen bir mal, dış ülkeye ulaşmış sayılarak ihracat istisnasından yararlanacaktır. öte yandan Kanunun 12/2.maddesinde yurt dışındaki müşteri tabiri, ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi yurt dışında olan alıcılar ile yurt içinde bulunan bir fırmanın yurt dışında kendi adına müstakilen faaliyet gösteren şubeleri şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre Türkiye'de faaliyet gösteren firmaların yurt dışındaki şubelerine mal göqdermesi işlemi de ihracat sayılacaktır. Malların ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcıya veya alıcı adına hareket edenlere Türkiye'de teslim edilmesi istisna kapsamına girmemekte ve vergilendirilmektedir. Türkiye'den mal ihracının şekilleri kısaca aşağıda açıklanmıştır. Ihracat şekilleri: Serbest Ihracat Kayda Bağlı Ihracat Transit (Doğrudan) ihracat 411 Kredili Ihracat Bedelsiz Ihracat Bağlı Mu-~:lm-eTe-ve Takas Yoluyla ihracat Konsinye Ihracat Ticari Kiralama Yoluyla ihracat Sınır ve Kıyı Ticareti Yoluyla ihracat Öte yandan Avrupa Birliğine üye ülkelerle 1 Ocak 1996 tarihinde gerçekleştirilen Gümrük Birliği ilkeleri gereğince, ihracatçıların ihracatçı belgesi alma zorunluluğu kaldırılmış ve Tek Tip Gümrük Beyannamesi düzenlenmesine geçilmiştir. Buna göre, artık ihracat, ithalat ve transit ticarette, şekli Gümrük Yönetmeliğinde belirlenen Tek Tip Gümrük Beyannamesi kullanılacaktır. 1. ihracat istisnasinin UYGULANDlGI TARiH

55 Ihracat istisnası, malların gümrük hattından geçtiği tarihte uygulanmaktadır. Dolayısıyla bu tarihle fatura tarihlerinin farklı olduğu durumlarda istisna uygulamasında malların gümrük hattını geçtiği tarih esas alınacaktır. Buna göre, ihracat istisnasına ilişkin işlemler, malların gümrük hattının geçtiği tarihe isabet eden dönemde beyan edilecektir. 2. iç GÜMRÜKLERDEN Y APlLAN ihracat Dış ticaret rejimine göre iç gümrüklerden yapılan ihracatta, malların muayenesinin yapılıp taşıta yüklenmesi, yüklemenin tamamlanması veya diğer şekillerde henüz mallar yurt dışına çıkmış olmasa da ihraç edilmiş sayılsa dahi, KDV uygulamasında ihracat istisnası, malların yurt dışına çıktığı tarihteki KDV beyannamesinde gösterilecektir. Bu olayın, gümrük beyannamesindeki yurt dışına çıkışı gösteren kaşedeki tarihle tevsik edilec~ği tabiidir. Iç gümrüklerden yapılan ihracatta istisnanın beyanı açısından, gümrük beyanname- sinin işlem gördüğünü belirten " intaç tarihi " değil, malların -yurt dışına çıktığını belirten kaşedeki tarih esas alınacaktır. Bu nedenle, iç gümrükten yapıian ihracatlarla mallar yurt dışına çıkmadan önce, gümrük beyannamesine malların yurt dışı edilmiş olduğu dair şerh konulmuş olsa dahi, bu şerhe itibar edilmeyecek, beyannamedeki fiili ihracatın dair tarih esas alınacaktır. Her iki tarihin aynı olması halinde problem yoktur. yapıldığına örneğin 30 Aralık'ta düzenlenen bir ihracat faturasına dayanılarak 5 Ocak'ta gümrük beyannamesinin düzenlenmesi, 20 Ocak olarak intaç tarihinin belirtilmesi, 2 Şubat'ta malların yurt dışına çıkışının gerçekleşmesi halinde, 30 Aralık'ta düzenlenen faturada gösterilen bedel ne Aralık, ne de Ocak dönemine ait KDV beyannamesine dahil edilmeyecek, Şubat dönemine ait KDV beyannamesine yazılacaktır. Ihracat istisnası uygulamasında KDV'nin beyannarnede nasıl gösterileceğine dair bu açıklamalardan sonra, ihracat istisnasına ilişkin bazı özel durumlar aşağıda açıklanmıştır. 3. ihracat istisnasina ilişkin ÖZEL DURUMLAR 3.1. Yurt Dışına Satılmak Üzere Mal Gönderilmesi Yurt dışındaki komisyonculara veya şubelere, Türkiye!deki fırmalar tarafından satılmak üzere Konsinye anlaşma çerçevesinde mal gönderilmesi halinde ihraca~ istisnasının,..1' bu malların yurt dışına çıktığı tarihte uygulanması mümkün değildir. Konsinye ihracatta malların yurt dışındaki komisyon cu veya şube -tarafından alıcıya satıldığı tarih itibariyle ihracat istisnası beyan edilecektir. Yurt dışındaki fuar ve ~rgilere katılan ihracatçıların buralarda yaptığı satışlar için de aynı kural geçerlidir. Yani satış yapılmadığı sürece, fuar ve sergilere götürülen numune mallar için ihracat istisnası uygulanmayacaktır Yurt dışındaki inşaatlara Makine ve Ekipman GötürJimesi Yurt dışında müteahhitlik yapan Türk fırmalarının bu işlerinde kullanılmak üzere kesin olarak yurt dışına götürdükleri makine, ekipman ve malzemeler için de ihracat istisnası kapsamında işlem yapılması mümkündür. Geçici olarak yurt dışına götürülen makine ve ekipmanlar için ihracat istisnası uygulanmayacaktır Yurt Dışına Mal Kiralanması

56 Ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatta malların yurt dışına teslimi değil, kiralanması söz konusudur. Bu nedende ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatta mal ihracı değil, hizmet ihracı istisnasına göre işlem yapılacaktır. Kiralanan malların daha sonra yurt dışında satışı halinde, satışın gerçekleştiği dönem itibariyle mal ihracı kapsamında işlem yapılabileceği tabidir Transit ihracat Transit (doğrudan) ihracatta, yurt dışındaki malların Türkiye'ye getirilmeksizin yine yurt dışına satışı söz konusudur. Bu durumda KDV Kanunu' nun 6/a maddesine göre verginin konusu oluşm_amaktadır. Verginin konusuna giren bir işlem olmadıkça, bu işlerr:ıin KDV'den istisna edilmesi de söz konusu olmayacağından, transit ihracat bedelleri KDV beyannamesine dahil edilmeyecektir. Bu şekilde yapılan bir ihracat için Türkiye'de KDV ödenmiş olması halinde, kanununun 30/a maddesi gereği, verginin konusuna girmeyen bir işleme ait yüklenilen KDV indirim konusu yapılamayacaktır Millileşmemiş Maliann Satışa Teslim anında Türkiye'de bulunmayan malların satışı KDV'nin konusuna girmemektedir. Ancak teslim anında Türkiye'de bulunmakla birlikte, millileşmemiş malların, millileşmeden yurt dışına götürülmek üzere satışında da KDV uygulanmayacaktır. Örneğin Türkiye'de kaza yapan, batıktan çıkarılan veya haciz uygulanan bir geminin icra daireleri, mahkemeler veya tasfiye memurluklarınca yabancı uyruklu kişi veya kuruluşlara satışında, bu malların millileştirilmeden yurt dışına çıkarılması şartıyla satış bedeli üzerinden KDV hesaplanmayacak ve tahsil edilmeyecektir ihracat Sayılan Yurtiçi Satışlar Ihracat Teşvik mevzuatı hükümlerine göre, bazı yurt içi satışlar ihracat olarak değerlendirilebilmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi, mallar yurt dışına satılıp T.C. gümrük hattını geçmediği sürece, KDV yönünden ihracat istisnası uygulanması mümkün değildir. Bu nedenle, ihracat sayılan yurt içi satışların KDV'ye tabi tutulması gerekmektedir Sınır ve Kıyı Ticareti SınıF ve kıyı ticaretinden veya açık pazarlarda yapılan ticarette bazen malların- takası söz konusu olmakta, bazen de bedel karşılığı satış yapıjabilmektedir. Bu şekilde satılan mallar için ihracat istisnası uygulanması mümkündür. Sınır'-ve kıyı ticareti yoluyla ihracatta, gümrük beyannamesinin yanı sıra sınır veya kıyı ticareti yetki belgesi de aranılacaktır. Bu bölgelerde gümrük beyannamesi yerine düzenlenen " tahakkuk varakaları" nın istisna uygulamasından geçerli bir belge olarak kabul edilmesi mümkündür Serbest Bölgelere mal gönderilmesi Türkiye'deki serbest bölgelere gönderilen mallar için de gümrük beyannamesi düzenlemek suretiyle ihracat istisnası uygulanacaktır Aym Sermaye ihracı

57 Yurt dışında kurulan şubelere veya iştirak edilen şirketlere ayni sermaye olarak mallar götürülmesi halinde bu mallar için gümrük beyannamesi düzenlemek şartıyla ihracat istisnası kapsamında işlem yapılması mümkündür Gemilere Yapılan Teslimler Uluslararası sefer yapan yerli veya yabancı bayraklı gemilere, acentalar vasıtasıyla veya doğrudan teslim edilen su, kumanya, yakıt, teknik teçhizat gibi mallar için, gümrük beyannamesi düzenlenmesi koşuluyla ihracat istisnası uygulanacaktır. Konuya ilişkin a çıklamaların yer aldığı tarihli ve Sayılı KDV Genel Yazısında, t;lu tür tes-! limlerde ödemenin gemi acentaları tarafından yapılmasını, teslimin asıl muhatap olan ge.milere yapılmış sayılmasını, dolayısıyla istisna uygulamasını enlemeyeceği belirtilmiştir. o Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları Yurt içi, gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına gönderilen mallar da ihracat istisnasına tabi tutulabilecektir. Bu durumun gümrük beyannamesi ile tevsik edilmesi gerekmektedir Posta ile Yurt Dışına Mal Gönderilmesi Gümrük beyannamesi düzenlemek suretiyle posta ile yurt dışına ticari mahiyette mal göndermeleri de ihracat istisnasına girmektedir., ihraç Edilen Malların Geri Gelmesi ve Reklamasyon Uygulaması Yukarıdaki örneklerden de görüldüğü gibi, mal ihracında istisna uygulanabilmesi i çin, malların yurt dışına çıktığının gümrük beyannamesi ile tevsik edilmesi koşuldur. Yurt dışına çıkışı yapılan malların ihraç edildikleri ülkeye vasıl olmadan herhangi bir nedenle zayi olmaları halinde, ihracat istisnası uygulaması yönünden yapılacak bir işlem yoktur. Yani mallar yurt dışına çıkmış olduğundan, ihracat istisnası uygularıabilecektir. Ancak yurt dışına çıkan malların herhangi bir nedenle geri gelmesi halinde, o zaman ihracat istisnası uygulanmayacak, önceki dönemlerde istisna beyan edilmişse, KDV yönünden yararlanılan kısım düzeltilecektir. Düzeltme, ihraç edilen mallar için nakden veya mahsuben alınan KDV iadesinin gümrük idaresine ödenmesi şeklinde gerçekleşecektir.-"malların geri geldiği tarihte herhangi bir iade yapılmamışsa, KDVK'nun 16/1-b maddesi uyarınca gümrükte KDV ödemeksizin malların Türkiye'ye ithali mümkündür. Ancak geri gelen bu mallara ilişkin iadenin yapılmayacağı tabiidir..\ Eğer ihracatçı, malları KDV Kanununun 11/1-c maddesine uygulayarak tecil-terkin sistemi kapsamında satın almış ve KDV ödememişse, imalatçıya ödenmeyen KDV'nin gümrük idaresine ödenmesi suretiyle geri gelen malların ithali yapılacaktır. Bu ödemenin yapıldığını tevsik eden gümrük makbuzu veya vezne alındısını bağlı olduğu vergi dairesine ibraz eden imalatçının tecil edilen vergisi terkin edilecektir. Öte yandan,yurt dışına gönderilen malların evsafına uygun olmaması veya başka bir nedenden dolayı mal bedelinin belli bir oranı olarak ödenen reklamasyonlar,matrahta değişiklik meydana getirdiği için Kanunun 35. Maddesi gereğince işlem yapılacaktır. Dolayısıyla ihraç edilen mallar KDV'nden istisna olduğundan reklamasyon bedeli üzerinden de KDV hesaplanmayacaktır.

58 Reklamasyon giderlerinin,ihracatın yapıldığı ülkedeki müşterinin vereceği fatura veya ilgili ülke mevzuatına göre fatura yerine geçen belgelerle tevsiki asıldır. Ancak bu tür belgelerin alınamadığı durumlarda ihracatçı firmanın yeni bir belge düzenleyerek önceki faturayı iptal etmesi ve reklamasyon bedeline isabet eden kısmın iade edildiğini veya tahsil! edilmediğini gösterir bir belgeyi de ispat vesikası olarak kullanması mümkündür ihracatta Uygulanan Vade Farkları ihracat istisnası uygulanarak yurt dışına satılan mallar için, ihracatçının sonradan vade farkı uygulaması halinde, yurt dışı ha kesifecek faturada gösterilen vade farkına ilişkin! bedelin istisnaya tabi tutulması ve bu bedel için KDV gösterilmemes_i doğal bir sonuçtur Navlun ve Sigorta Bedellerinin Durumu Ihracat faturasının F.O.B. (Free On Board) bedel üzerinden düzenlenmesi gerekmektedir. Ancak ihracatın C.I.F (Cost lnsurance Freight) veya C.F. (Cost and Freight) olarak yapılması durumunda navlun ve sigorta için de ihracatçının yurt dışındaki müşterisinden aldığı bedele KDV istisnası uygulaması gerekmektedir. Bu durumda ihracat faturasıridaki F.O.B. bedel ile birlikte navlun ve sigorta bedellerinin de KDV beyannamesinde "ihracat Istisnası" satırına yazılarak matrahtan düşülmesi gerekir. Faaliyeti taşımacılık yapmak veya bunu organize etmek olmayan ihracatçı firmanın, ihraç edilen malların taşınması için ödediği ve yurt dışındaki alıcıya yansıttığı navlun bedelini "uluslararası taşımacılık istisnası" satırına yazması söz konusu değildir. Taşıma için KDV istisnası uygulanmış olsa dahi, ihracatçı ödediği bu bedeli, ihracat bedeli ile birlikte "ihracat istisnas( satırına yazmak suretiyle işlem yapacaktır. B - ihraç KA YDIYLA Y APlLAN TESLiMLER 1. Genel Açıklama KDV Uygulamasında ön ihracat istisnası olmamakla beraber, belirli koşullar altında ihraç edilmek üzere teslim edilen mallar için hesaplanan KDV'nin ihracatçı tarafından ö- 1 denmesi şeklinde bir uygulama mevcuttur..,- KDV Kanununun 11/1 maddesinde 3297 sayılı Kanuna eklenen (c) b ~ndi hükmüyle düzenlenen bu uygulamadan, Sanayi Bakanlığınca belirlenen kriteriere göre "imalatçı" niteliğine haiz olanların ihracatçılara yaptıkları teslimler, Satıcılar bu vasfa haiz olmasalar bile dış ticaret sermaye şirketlerine veya sektörel Dış Ticaret Şirketlerine ihraç edilmek üzere yapılan teslimler, Bu vasfa haiz olmasalar bile Özel Finans Kurumlarınca ihracatçılara yapılan tes-!imler, \ yararlanacaktır. Buna göre Özel Finans Kurumları dışındaki imalatçıların (Dış Ticaret Sermaye Şirketleri veya Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine ihraç kaydıyla yaptığı teslimler hariç) bu uygulamadan yararlanabilmeleri için, durumun Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen a şağıdaki şartlara uygun olması gerekmektedir.

59 ii- Sanayi odaları, ticaret odaları veya esnaf ve sanatkarlar derneklerine kayıtlı olmaları, i- Sanayi siciline kayıtlı olup, sanayi sicil belgesi almış olmaları, iii- Imalatçı işinde.en az 5 işçi çalıştırmaları ( imalat işine katılmayan yönetici, büro elemanı veya muhasebeci gibi personel bu sayıya dahil değildir., işyeri sahibi imalata fiilen katılırsa, bu sayıya dahil edilir.) iv- Sanayi sicil belgesinde yer alan üretim konusunda gerekli araç parkına sahip olmôsi (araçların kiralanması halinde, bunların en az bir yıllık süreyle kiralandığının noterce onaylı sözleşme ile ispat edilmesi gerekir.) Bu şartlara haiz olanlar tarafından ihracatçılara yapılan teslimlerde normal fatura : düzenlenecek, KDV gösterilecek, ancak faturaya u 3065 Sayılı KDV kanunu hükümlerine göre ihraç edilmek şartıyla teslim edildiğinden KDV tahsil edilmemiştir," Şeklinde bir şerh düşülecektir. Imalatçı tanımına girmeyen mükelleflerin Dış Ticaret Sermaye Şirketleri ile Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine ihraç kaydıyla yaptıkları teslimlere de tecil-terkin uygulanabilecektir. Hatta 77 Seri No.lu KDV Genel Tebliğine göre, sektörel dış ticaret şirketlerinin imalatçı olmayan ortakları ile imalatçı bile olsalar ortak olmayan fırmalardan olan alışlarını bu kapsamda yapmaları zorunludur. Dış ticaret şirketlerine ihraç kaydıyla mal teslim eden mükellefler nezdinde yapılacak bir inceleme sonucu, bir vergi ziyaı tespit edilirse, ziyaa uğratılan vergi ile buna ilişkin ceza, zam ve faizlerinden, satıcılara birlikte dış ticaret şirketleri de müteselsilen sorumlu olacaktır. Bu şekilde işlem yapan imalatçılar, bir defaya mahsus olmak üzere sanayi sicil belgesi ile oda veya derneğe üyelik belgesinin noter onaylı birer örneğini, teslimin gerçekleştiği dönem KDV beyannamesine ekleyeceklerdir. Bundan sonraki teslimler için bu belgelerin eklenmesine gerek yoktur. Sanayi sicil belgesinde veya imalatçı niteliğinde bir değişiklik olursa durum 15 gün içinde vergi dairesine bildirilecektir. Tecil-terkin uygulaması, sadece ihraç konusu nihai mallara uygulanabilecektir. ihracatçı tarafından olsa dahi işlemden geçirilecek ara mallar ile ihraç edilecek malın ambalajında kullanılacak mallar bu uygulamadan yararlanamayacaktır. Bu kapsamda teslim yapılan dönemde KDV Beyannamesindeki " ihraç Kaydıyla Teslimlere Ait Bildirim" doldurulmak zorundadır. Bu dönem beyannamesinde imalatçının ödenecek KDV'si olması halinde, bunun ihraç kaydıyla yapılan teslimlere ilişkin tahsil edilmeyen KDV kadar kısmı, vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilecek, ancak tahsil edilmeyip tecil edilecektir. ihraç kaydıyla teslim edilen malların teslim tarihini takiben aybaşından itibaren 3 ay içinde ihracının gerçekleştiğine dair ihracatçının gümrük beyannamesinin vergi dairesine ibraz edilmesi üzerine, tecil edilen vergi terkin olunacaktır. Örneğin 5 Kasım'da ihraç kaydıyla teslim edilen mallar, 1 Aralık'tan itibaren 3 ay içinde ( 28 Şubat'a kadar ) ihraç edilirse, tecil edilen vergi terkin olunacaktır.

60 kinden yararlanılabilecektir. iade talebinin YMM raporuna istinaden yapılması durumunda bu konuda YMM raporu da inceleme raporu olarak kabul edilebilecektir Gümrük Beyannamesinde Birden Fazla imalatçı Olması Farklı imalatçılardan alınan malların tek bir gümrük beyannamesiyle ihraç edilmiş olması halinde, ihracatçının, imalatçının malını bu beyanname ile ihraç ettiğini belirtilen bir belgeyi imalatçıya vermesi şartıyla bu beyannameye dayanılarak terkin işlemi yapılabilecektir Geçici ithal, Gec:ci - Muafiık. kapsammda ithal Edilen Mal!ar. Gümrük Kanununun ilgili Maddesi kapsamında, bedelli olarak geçici ithali yapılan malların işlenerek ihracatçılara tesliminde tecil-terkin işlemi yapılabilecektir. Bedelsiz ithalatta ise malın mülkiyeti yurt dışındaki firmada olacağından, tecil-terkin işlemi yapılması mümkün olmayacaktır şeklindeki uygulama, 71 seri nolu KDV Genel Tebliği ile değiştirilmiş ve dahilde işleme veya geçici kabul rejimine göre ithal edilen girdiler kullanılarak üretilen malların da ihraç kayıtlı olarak satılabilmesine izin verilmiştir. Hatta bu durumda satıcının imalatçı olma şartı bile aranmamaktadır ihracattan Sonra Ortaya Çıkan Ödemeler Tecil-terkin kapsamında teslim edilen malların ihracından sonra ortaya çıkan vergi iadesi, kur farkı ve kaynak kullanıma destekleme primlerinin imalatçıya aktarılmasında, imalatçı tarafından düzenlenecek faturada bu unsurların ayrı ayrı gösterilmesi ve asıl malın teslimine ait fatura ile gümrük beyannamesine atıfta bulunan bir şerh konulması şartıyla bu unsurlar için KDV uygulanmaması mümkündür. Bu durumda söz konusu bedeller hem beyan edilmek, hem de indirim konusu yapılmak suretiyle sıfırlanacaktır Aieyhte Oluşan Kur Farklan imalatçı aleyhine oluşan kur farkları ve ihraç edilen mala ilişkin fıyat indirimlerinin (reklamasyon) ihracatçı tarafından imalatçıya fatura edilmesi halinde, indirilen tutar için KDV uygulanmayacaktır. 2.1 O. Başkasının Kotası Üzerinden ihracat Başkalarına ait kotalar kullanılarak ihraç edilen mall~ra ait gümrük beyannamelerinde imalatçı olarak kota hakkını devreden firmanın adı yazılmaktadır. Bu durumda kota hakkını devreden firmanın bağlı oldudu vergi dairesine, bu işlem için tecil, terkin, iade, mahsup gibi taleplerde bulunmayacağına dair bir taahhütname vermesi gerekmektedir. Ayrıca ihraç edilen malların imalatçıya ait olduğunun Vergi inceleme Raporu, YMM tasdik raporu veya vergi dairesi yoklama tutanağıyla tespiti zorunludur. Bu şartların yerine getirilmesi üzerine, kota devri suretiyle yapılan ihraç kayıtlı teslimler için tecil-terkin uygulamasından yararlanabilecektir Tedl- Terkin Uygulamasman ihtiyariliği

61 Tecil-terkin uygulaması tamamen imalatçıların inisiyatifindedir. Yani normal olarak KDV tahsil edilmek suretiyle satış yapılması da pekala mümkündür. Ihracatçının bu suretle ödeyeceği KDV'yi indirim ve iade konusu yapabileceği tabiidir. 3. ihraç KAYDlYLA YAPILAN TESLiMLERDE TECiL TERKiN VE iade EDiLECEK KDVıNiN BEYANI Yukarıdaki şartlara uygun olarak yapılan ihraç kaydıyla teslimler. KDV beyannamesinin 6 ve 8. Satırlarında, üzerinden vergi hesaplanacak bedele dahil edilecektir. ihraç kaydıyla teslim bedelinin, ihracat istisnasına ait satıra yazılarak KDV matrahından indirilmesi hiç bir şekilde mümkün değildir. KDV tahsil edilmediği halde, ihraç kaydıyla teslim bedeli üzerinden KDV hesaplanacak ve diğer satışlarda hiç bir farklılık olmaksızın doldurulacaktır. Sonuçta ödenmesi gereken KDV çıkması halinde, ödenecek verginin ihraç kaydıyla yapılan teslim dolayısıyla tahsil edilmeyen KDV kadar kısmı tecil edilecektir. Bu dönemde "ihraç Kaydı Teslimlere Ait Bildirim" in düzenlenmesi zorunludur. Tahsil edilmeyen KDV'den tecil edilecek KDVnin indirilmesinden sonra kalan tutar, bu şekilde teslim edilen malların süresinde ihraemın gerçekleştirilmesi üzerine iade edilecektir. C - DAHiLDE işleme UYGULAMASI: VE GEÇiCi KABUl REJiMLERiNDE TECiL TERKiN 4369 Sayılı Kanunun 62.maddesiyle Katma Değer vergisi Kanununa eklenen geçici 17 nci maddede, dahilde işleme ve geçici kabul rejimi kapsamında ihraç edilecek malların üretiminde kullanılacak maddelerin tarihine kadar tesliminde, bölgeler, sektörel veya mal grupları itibariyle Katma Değer Vergisi Kanununun 11 nci maddesinin 1 numaralı fıkrasının (c) bendi hükmüne göre işlem yaptırılması konusunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmiştir. Bu yetki uyarınca tarihli ve sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan tarihli ve 98/11766 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla, dahilde işleme veya geçici kabul izin belgesi alan imalatçı-ihracatçılardan tekstil ve konfeksiyon sektöründe faaliyette bulunanlara,31/07/2000 tarih ve 2000/1162 sayılı BKK kararı ile demir-çelik ile otomotiv ve yan sanayi sektöründe faaliyette bulunanlara, 16/04/2001 tarih ve 2001/2325 sayılı BKK Kararı ile de tüm mükelleflere, dahilde işleme ve geçici kabul rejimi kapsamında ihraç edilecek malların üretiminde kullanılacak malların tesliminde tecil-terkin işlemi yapılması uygun görülmüştür. 1 Kasım 1998 tarihinden itibaren başlayan bu uygulamanın usul ve e sasları Maliye Bakanlığı tarafından 71,75 ve 83 nolu Genel Tebliğlerde açıklanmıştır. D- HiZMET ihraci 1. HiZMETLERiN KDV KARŞISINDAKi DURUMU KDV'nin yürürlüğe girdiği 1985 yılına kadar, malların üretiminde ve ithalinde uygulanan "istihsal vergisi" ile tüketiminde uygulanan "işletme vergisi", mal hareketlerini kavrayacak bir mali yapıyı oluşturmuş bulunmaktaydı. Ancak hizmetler için aynı şey söylenemez. O güne kadar nakliye hizmetleri ile eğlence yerleri gibi çok sınırlı sayıda hizmet dalaylı vergilere muhatap olmuştu. 24 Ocak kararlarından sonra hizmet sektörümüzde uluslararası ilişkilerimizin canlanmasını, 1985 yılında ticari, sınai, zırai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim veya hizmetlerin her safhasında uygulanan KDV'nin yürürlüğe girmesi izlemiştir. Bunun senucu hizmet ifalarında KDV uygulanmasından kaynaklanan

62 sorunlarda da artış olmuştur. Aşağıda, Türk firmalarının yurt dışına yaptığı hizmetlerde, KDV uygulamasına ilişkin düzenlemelerle belirlenen hukuki durum ele alınmıştır. 2. YASAL DÜZENLEMELER 3065 Sayılı KDV Kanunun 1.maddesi ile Türkiye'de yapılan ticari, smai,zırai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetler ile her türlü mal ve hizmet ithali KDV'nin konusuna alınmıştır. Burada, hizmetin Türkiye'de yapılıp yapılmadığının tespiti önem kazanmaktadır. Kanunun 6.maddesinde: UTürkiye'de yapılan, değerlendirilen veya faydalanılan" hizmetlerin verginin konusuna girdiği, değerlendirmenin de Gelir Vergisi Kanunun?.maddesine göre belirleneceği şeklindeki düzenleme,4503 sayılı Kanunla değiştirilerek,hizmetin vergilendirilmesinde değerlendirme kriteri metinden çıkarılmıştır. Buna göre,sadece Türkiye'de yapılan veya faydalanılan hizmetler verginin konusuna girmektedir. öte yandan, Türkiye'de yapılan bu kapsamdaki hizmetler KDV'nin konusuna alınmakla birlikte, Kanunun 11/1-a maddesi ile yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler KDV'den istisna edilmiştir. KDV Kanunundaki bu hükümlere göre, yurt dışına yapılan hizmetlerin KDV karşısındaki durumu aşağıda örneklerle açıklanmıştır. 3. YURT DIŞINA YAPILAN HiZMETLER KDV Kanunun 1.maddesi gereği, Türkiye'de yapılmayan hizmetler verginin konusuna girmemektedir. Türkiye'de yapılmakla birlikte yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler ise Kanunun 11/1-a maddesi ile vergiden istisna edilmiştir. Bu durumd,s:ı, Türk firmalarının yurt dışında yaptıkları hizmetleri, yurt dışına yapılan ve yurt dışında yapılanlar olmak üzere iki bölümde incelememiz gerekir Yurt Dışına Yapılan Hizmetler KDV Kanunun 12/2.maddesinde ikametgahı, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurt dışında olan alıcılara veya Türkiye'deki fırmanın yurt dışında müstakilen faaliyet gösteren şubelerine yapılan ve yurt dışında faydalanılan hizmetlerin istisna kapsamına,-9_irdiği açıklanmıştır. Konuyla ilgili olarak 26 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde, hizmet ihracında KDV istisnası uygulanabilmesi için, aşağıda dört şartın birlikte gerçekleşmesi gerektiği belirtilmiştir Hizmet Türkiye'de, yurt dışındaki bir müşteri için yapılmalıdır. Yurt dışındaki müşteri tabirinden, ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi veya iş merkezi yurt dışında bulunan kişi veya kuruluşlar ile Türkiye'de faaliyette bulunan bir fırmanın yurt dışında, kendi adına müstakilen faaliyet gösteren şubesi, acentası, temsilcisi veya bürosu anlaşılmalıdır. Hizmet Türkiye'de yapılmazsa KDV'nin konusuna girmediğinden, hizmet ihracı istisnası söz konusu olmayacaktır. Örneğin yurt dışında müteahhitlik yapılması KDV'nin konusuna girmeyen bir işlemdir. Bu müteahhidin yurt dışındaki inşaatı için Türkiye'de proje çizip yurt dışına gönderen mimarlık bürosunun faaliyeti ise hizmet ihracı sayı!acaktır. Verginin konusuna girmeyen işlemlere ait yüklenilen KDV'nin indirim konusu yapılmayacağı (KDV Kanunu m:30/a), hizmet ihracı istisnası kapsamına giren işlemlere ait yüklenilen

63 KDV'nin ise indirim ve iade konusu yapılabileceği (KDV Kanunu m:32) göz önüne alındığında, bu ayrımın çok önemli olduğu anlaşılabilecektir Fatura ve benzeri belge yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmelidir. Yurt dışındaki müşterilerin Türkiye'de temsilciliği olsa bile, faturanın yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmesi zorunludur. Dolayısıyla fatura Türkiye'deki temsilcilik adına düzenlenirse, istisna uygulanmayacaktır Hizmetin bedeli döviz olarak Türkiye'ye getirilmelidir. Mal ihracında mal bedelinin döviz olarak Türkiye'ye getirilmesi şart olmasa dahi, hizmet ihracı istisnası uygulanması için, hizmet bedelinin döviz olarak Türkiye'ye getirilerek bankalara veya özel fınans kuruluşlarına bozdurulması zorunluluğu vardır. Bu şartın yerine getirildiği döviz alım belgesi ile tev~ik edilecektir. Döviz alım belgesi veya ilgili banka tarafından onaylanmış örneği ibraz edilmedikçe, hizmet ihracı istisnası uygulanmayacaktır Hizmetten yurt dışında yararlanılmalıdır. Yukarıda somut olarak tespit edilebilecek şartların yanında, soyut pir kavram olan yurt dışında yararlanma şartının da aranılması, hizmet ihracı istisnası uygulamasında bazı tereddütler yaşanmasına neden olmuştur. Zaten Maliye Bakanlığı' da Tebliğde ilkeyi açıklamak.yerine 26 ve 30 Seri No.lu KDV Genel Tebliğlerinde örnekler verilmiştir. Buradan, hizmetten yurt dışında mı yurt içinde mi yararlanıldığının, olaya göre yorumla değişebileceği sonucu çıkmaktadır. Tebliğlerde yer alan örnekler incelendiğinde, genellikle yurt dışında ihraç edilen mallarla ilgili olarak yurt dışındaki alıcılar için yapılan hizmetlerin istisna kapsamında mütalaa edildiği, Türkiye'ye ithal edilen mallara ilişkin olarak yurt dışındaki satıcılara yapılan hizmetlerin ise vergiye tabi tutulduğu görülmektedir. Öte yandan, ülkemiz açısından oldukça önemli bir sektör haline gelen fason işçilik konusunda da hizmet ihracı istisnası uygulanabileceğini belirtmek isteriz. Ancak fason işçilik yapan fırmaların hizmet ihracından yararlanabilmesi için, faturanın yurt dışındaki firmaya kesilmesi, bedelin döviz olarak getirilmesi ve fason olarak işlenen malların, ihracatçı fırmalar dahil hiç bir şekilde yurt içinde satılmaması gerekir. Bu değerlendirmelere göre ithalat komisyonlarının KDV' ye tabi tutulacağını söyleyebiliriz. Ancak ithal edilen malın gümrükte ödenecek KDV matrahına dahil edilen ithalat komisyonlarının bir kez de komisyoncu firma tarafından vergi beyan edilmesi suretiyle iki kez vergilenmesi, bu konuda mükerrer vergilerneyi önlemek için tedbir alınmasını gerektirmekte olup, bu güne kadar böyle bir düzenleme yapılmamıştır. Bu genel kurallar ışığında, Bakaniıkça tayin olunan özelgelere dayanarak, yurt dışına yapılan hizmetlerde KDV istisnası uygulanmasına yönelik aşağıdaki örnekler verilebilir. ÖRNEK (1) Türkiye'deki bir matbaa, yurt dışında yayımlanan bir derginin basımı işini yapmaktadır. Bu işlernde yurt dışına dergi teslimi değil, dergi basımı hizmeti söz konusudur. (Dergi teslimi de mal ihracı kapsamında KDV'den müstesnadır) Basılan dergilerin Türkiye'de satılmaması, bedelin yurt dışındaki yayınevi tarafından döviz olarak gönderilmesi şartıyla, yurt dışındaki müşterilere dergi basıtması hizmeti, ihracat istisnası kapsamında değerlendirilecek ve KDV' ye tabi tutulmayacaktır.

64 13 ÖRNEK (2) Yurt dışından gönderilen oyuncakların montajının yapılması, kesimi yapılmış kumaşlardan bebek elbiseleri dikimi şeklinde ortaya çıkan fason işçilik, bedelinin döviz olarak yurda getirilmesi şartıyla KDV'den istisnadır. ÖRNEK (3) Türkiye'deki danışmanlık firması, Almanya'da l<i bir fırmanın mallarının Türkiye'de pazarianmasına yönelik piyasa araştırması yapmaktadır. Bu hizmetler karşılığında yurt dışında fatura kesilmiş, bedeli döviz olarak getirilmiş olsa dahi, yabancı firma hizmetten Türkiye'de yararlandığından istisna uygulanmayacak ve KDV'ye tabi tutulacaktır. ÖRNEK (4) ıtalya'daki bir firma, Türkiye'den deri eşya almayı düşünmektedir. Türkiye'de deri eşya üreticileri nezdinde bir Türk fırmasına araştırma yaptırmıştır. Türk firması yaptığı araştırma hizmetine ilişkin olarak italyan firması adına düzenlediği fatura bedelini döviz olarak yurda getirmesi.halinde hizmet ihrac: istisnası uygulayabilecektir. ÖRNEK (5) Türkiye'de (X) seyahat acentası, yurt dışındaki (Y) firmasının gönderdiği turist grubuna verdiği konaklama, yeme-içme, gezi, rehberlik gibi hizmetleri karşılığında TL. harcama yapmıştır. Bu masraf üzerine TL.komisyon ücreti ekleyerek yurt dışındaki (Y) fırmasına fatura düzenlemiştir. Fatura bedelinin Tl. lık kısmı Türkiye'de yapılan teslim ve hizmetlere ait olup, bu hizmetten Türkiye'de faydalanıldığından istisna uygulaması söz konusu olmayacaktır. Ancak (X) Türk seyahat acentasının hizmetinden yurt dışında yararlandığı kabul edilmekt~dir. Bu durumda, yurt içinde yapılan masrafların belgelenmesi koşuluyla, düzenlenen Jaturada ayrıca gösterilen veya ayrı ayrı fatura düzenlenen TL. komisyon için istisna uygulanacak ve bu miktar üzerinden KDV hesaplanmayacaktır. ÖRNEK (6) Türkiye'deki yedek parça imalathanesi, yurt dışındaki bir fırma ile yurt dışında üretilen bir bisikletin bazı parçalarının i mali konusunda anlaşma yapmışlar ve bu parçaların imal edilmesi için yeni bir kalıp yapılması konusunda Türkiye'deki imalathaneye sipariş verilmiştir. Türk firması, yurt dışına ihraç edeceği parçaların dökümünün yapılacağı kalıbı imal etmiş ve bedelini yurt dışından döviz olarak getirmiştir. Ihraç edilecek malların imalinde kullanılacak olan kalıp, Türkiye'de satılacak malların imalinde kullanılmamak şartıyla imal edildiğinden, söz konusu kalıp imalide hizmet ihracı istisnası kapsamına girecek ve kalıp bedeli için yurt dışına düzenlenecek faturada KDV hesaplanmayacaktır... "' ÖRNEK (7) Mersin Serbest Bölgesinde faaliyette bulunan bir firma, buradan yurt dışına gönderilecek olan gömleklerin eksik olan düğmelerini yurt içindeki bir firmaya fason olarak diktirmiştir. Fason işçilik yapan yurt içindeki firmanın,_ serbest bölgedeki gömlek ihracatçısı firmaya düzenleyeceği faturada gösterilecek bedeli döviz olarak almak şartıyla, hizmet ihracı istisnası uygulaması ve KDV hesaplanmaması gerekir. Yukarıdaki örnekler, hizmet ihracı konusunda Maliye Bakanlığınca yayımlanan tebliğler ve verilen özelgeler örnek alınarak hazırlanmıştır Görüleceği gibi hizmet ihracında "faydalanma" kriterlerinin kesin çizgileri belirlenmemiştir. Bu konudaki yargı kararlarının da henüz içtihad oluşturacak kesinlikle olmadığı görülmektedir. Örneğin Danıştay 7. Dairesinin bir kararı nda, ( tarih ve E:1987/1610-K: 1988/2367) yurt dışındaki firmanın Türkiye'de satacağı mallara ilişkin aracılık yapan Türk firmasının bu hizmetin ihracat istisnasına girdiğine karar verilmişken, aynı Dairenin bir diğer kararında ( tarih ve E:1987/461 O-K:1988/796) turizm organizatörü firmanın, Türkiye'ye gelen turistlere verdiği hizmetlere ilişkin olarak yabancı seyahat acentalarına yaptığı hizmetten Türkiye'de yarar-

65 lanıldığı ve hizmet ihracı sayılmasının mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır. Danıştay'ın örnek kararlarından biri sınai mülkiyet hakkıyla ilgilidir. Yurt dışındaki firmaların sınai mülkiyet haklarının, marka ve patentlerinin tescilini yaptıran yurt içindeki aracı firmaların hizmetlerinden Türkiye'de yararlanıldığı için ihracat istisnası uygulanmayacağına dair karar verilmiştir. (8.1 O. i 990 tarih ve E:1989/626-K:1990/3458) Yurt dışındaki müşteriler için yurt içinde yat kiralanması da hizmet ihracı kapsamında görülmemiştir. (Danıştay 7. Dairenin tarih ve E:1989/2228-K:i990/3044 sayılı kararı) Türk vergi mevzuatıyla ilgili yurt dışındaki müşterisine bilgi veren, idare ve yargı organlarında iş takip eden Türk fırmasının bu hizmetin istisna kapsamına girdiği konusunda da Danıştay 7. Dairesinin kararı vardır( tarih ve E:1986/342-K:i 986/2391 ). Türkiye'de yapılan hizmetlerin hizmet ihracı istisnası karşısındaki durumuyla ilgili diger özelgelerden bazı örnekler aşağıdadır. Yurt dışına fason işçilik yapılması : istisnadan yararlanmaktadır. Örneğin geçici kabulle gelen altının işlenip tekrar yurt dışındaki sahibine gönderilmesinde istisna uygulanabilir. Tamir; bakım, onarım için Türkiye'ye geçici ithal yoluyla getirilen araçlara verilen hizmetler: istisnadan yararlanmaktadır. Transit olarak geçen araçlara verilen hizmetler ise KDV'ye tabidir. Yabancı sigorta kuruluşlarına yapılan aracılık hizmeti : lstis~adan yararlanmaktadır. Ancak yabancı sigorta şirketlerinin müşterilerinin Türkiye'de yararlandığı hizmetler, örneğin sağlık hizmeti, bedeli yurt dışından ödense dahi istisna kapsamına girmemekte, sağlık hizmeti bedeli kapsamında alınan komisyonlar istisna kapsamında değerlendirilmektedir. Yabancı bayraklı teknelere Türk limanlarında verilen tamir, bakım, onarım, kışlama,çekek, hizmetleri: Istisnadan yararlanmamaktadır. Yurt dışındaki kurumlara hasta veya öğrenci gönderilmesi : Hastanelerden veya öğrencilerden alınan komisyon ücreti KDV'ye tabidir. Ancak komisyonun yurt dışmdaki kurumlardan alınması halinde hizmet ihracı istisnası uygulanabilecektir. ~. Türkiye'deki davalar ve ihalelerle ilgili yurt dışındaki kişi ve kurul'uşlara danışmanlık veya aracılık hizmeti verilmesi : KDV'ye tabidir. \ Yurt dışında gösterim için film, metin, disket, bant, görüntü gönderilmesi : Hizmet ihracı istisnası kapsamında değerlendirilmektedir. ~ Yabancı kişi ve kuruluşların Türkiye'de reklamlarının yapılması : Hizmetten Türkiye'de yararlanıldığından KDV'ye tabidir. ~ Yurt dışında haberleşme hizmeti verilmesi : Türk Telekom firmasının yurt dışındaki kişi veya kuruluşlara verdiği haberleşme hizmeti istisna kapsamına girmektedir. Örneğin yurt dışmda sayılan serbest bölgelerde verilen haberleşme hizmeti KDV'den müstesnadır. '* Yurt dışında imal edilecek malların kalıp ve modellerinin yapılınası : istisr.a kapsamına girmektedir.

66 Yurt dışına yapılan Finansal Kiralama Işlemleri : Istisna kapsamına girmektedir. Bu açıklamalardan çıkarılacak sonuç şudur: Hizmet ihracı istisnası uygulamasında uyurt dışında faydalanma" kriterlerinin sınırlarının kesin çizgilerle belirlenmesi gerekmektedir. Türk KDV sisteminin örnek alındığı Avrupa Birliği Komisyonunun 6. Direktitindeki "hizmetin yeri" konusunda yapılan açıklamalar, bu konuda yapılacak düzenlemelere ışık tutabilecektir Yurt Dışında Yapılan Hizmetler Buraya kadar, Türkiye'de yapılan, faydalanılan ve değerlendirilen hizmetler ele a lınmıştır. Peki Türk firması hizmetini yurt dışında yaparsa ne olacak? KDV Kanununa göre, Türkiye'de yapılmayan h.izmetler, hizmeti kim yaparsa yapsın KDV'nin konusuna girmemektedir. Yani Türk fırmalarının yurt. dışında yaptığı hizr:netler, KDV'nin konusuna girmemektedir. Yurt içinde yapılmakla birlikte hizmet ihracı istisnası kapsamına giren hizmetler için de KDV hesaplanmamaktadır. Ama ikisi arasında "indirim" le ilgili önemli bir fark vardır. Hizmet ihracına giren işlemler için satın alınan mal ve hizmetlere ödenen KDV indirir:n konusu yapılmakla ve indirilemeyen vergi kalırsa, hizmet ihraç edilen firmaya iade edilmektedir. Halbuki verginin konusuna girmeyen işlemlerle ilgili yüklenilen vergiler ise indirim konusu yapılmamakta, gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaktadır. Bu önemlifarka değindikten sonra, verginin konusuna girmeyen yurt dışında yapılan hizmetlere şöyle örnekler verebiliriz. yaptığı sınırları ÖRNEK (1) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde trafa inşaatı yapan bir Türk firması, hizmetin bedeli Türkiye'de Türk Parası ile ödense dahi, hizmet Türkiye Cumhuriyeti dışında gerçekleştiğinden, KDV beyan etmeyecektir. ÖRNEK (2) Türkiye'de kaza geçiren bir Türk ailesinin Fransa'daki sigorta şirketinden alacağı tazminata ilişkin olarak bir Türk eksperi, Fransız mahkemesinde bilirkişilik yapmıştır. Türk eksperinin hizmeti Fransa'da gerçekleştiğinden, bu hizmet için Türk eksperinin Türkiye'de KDV beyan etmesi söz konusu olmayacaktır. ÖRNEK (3) Yurt dışında inşaat taahhüt işi yapcim (X) müteahhitlik firması, inşaatın projesini Türk (Y) mühendislik firmasına çizdirmiş, yine bu inşaatın ahşap dağrama işlerini Türk (Z) fırmasına yaptırmıştır. Bu olayda, gerek Türk (X) müteahhitlik şirketinin, gerekse (Z) taşeren firmasının yurt dışında yaptıkları inşaat ve ahşap dağrama işleri KDV'nin konusuna girmediğinden vergiye tabi değildir. Bu işleri gerçekleştirmek için yurt dışına malzeme götürmelen halinde bir daha Türkiye'ye getirmernek üzere yurt dışına çıkarmaları ve gümrük çıkış beyannamesi düzenlemeleri koşuluyla, mal ihracı istisnası da uygulayabileceklerdir. Öte yandan Türk (Y) mühendislik fırmasının proje bedelini (X) müteahhitlik şirketinin yurt dışındaki şubesine fatura etmesi ve bedelini döviz olarak getirmesi şartıyla hizmet ihracı istisnası uygulaması mümkün bulunmaktadır. Yukarıda yapılan açıklamalara göre, uluslararası hizmet hareketlerinde KDV uygu olarak aşağıdaki sonuçlar çıkmaktadır. lamasına ilişkin 1. Yurt dışındaki firmaların Türkiye'de hizmet yapmaları KDV'nin konusuna girmekte ve vergiye tabi bulunmaktadır.

67 2. Yurt dışındaki firmaların yurt dışında yaptığı hizmetler: Türk firmalarınca bu hizmetlerden Türkiye' de yararlanılması veya Türkiye'de değerlendirilmesi halinde KDV'nin konusuna girmekte ve vergiye tabi bulunmaktadır. Türk firmaları bu hizmetten Türkiye'de yararlanmaz veya Türkiye'de değerlendirmezlerse KDV'ye tabi değildir. 3. Türkiye'deki fırmaların Türkiye'de yaptığı hizmetlerden, yurt dış:ndaki müşteriler yurt dışında yararlanırlarsa, hizmet ihracı istisnası uygulanır. 4. Türkiye'deki fırma:arın yurt dışında hizmet yapması KDV'nin konusuna girmediğinden vergiye tabi değildir. E- TÜRKiYE'DE İKAMET ETMEYEN YOLCULARA YAPILAN SATlŞLAR.. Türkiye'ye geçici olarak gelen kişilerin Türkiye'den satın aldıkları malları yurt dışına çıkarmaları halinde, malların yurt dışında tüketimi söz konusu olduğundan ihracat benzeri bir durum ortaya çıkmaktadır. Avrupa Birliğine üye ülkelerde de uygulanan yolcu beraberi_nde eşya ihracında KDV istisnası tanınması, bizim KDV Kanununda da yer almıştır. Kanunun 11/1 maddesinin (b) bendiyle, Türkiye'de ikamet etmeyen yolcuların satın aldığı mallara ödedikleri KDV'nin, bu malların yurt dışına çıkarılması üzerine iade edileceği hükme bağlanmıştır. Bu istisna uygulamasında çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Bu konuda geçerli olan 43 Seri No.lu KDV Genel Tebliğiyle Türk Lirası cinsinden yapılan satışiara ilişkin işlemler (yolcu beraberi eşya ticareti), 61 Seri No.lu KDV Genel Tebliğiyle döviz cinsinden yapılan satışlara (bavul ticareti) ilişkin işlemler düzenlenmiştir. 1. TÜRK LİRASI CiNSiNDEN YAPILAN SATIŞLARDA istisna UYGULAMASI 1.1. istisnadan Yararlanacak Alıcılar Türk uyruklu ki~ler kural olarak Türkiye'de mukim sayyldyklar;lndan, istisnadan yararlanamamaktadyr. Ancak yurt dytynda yerlepk olan Türk uyruklu ki~ler, bulunduklaryl ülke resmi makamlaryindan bunu belgelendiren bir belge alyrlarsa, istisnadan yararlanabilecektir. Bunlar dytylnda yabancy uyruklu herkes (Türkiye'de ikaniet edenler nariç) pasaportunu ibraz etmek suretiyle istisnadan yararlanabilecektir istisna Kapsamında İşlem Yapılacak Satıcılar \ Bağlı bulundukları vergi dairesine yazılı olarak başvurup "izin belgesi" alan gerçek usulde KDV mükellefleri, istisna kapsamında satış yapabileceklerdir. izin belgesi, işletmenin görünür bir yerine asılacaktrr istisna Kapsamına Giren işlemler Bedeli 50 milyon Türk Lirasını (70 Seri No.lu KDV Genel Tebliğiyle belirlenen limit) aşan her türlü mal tesliminde istisna uygulanabilecektir. Bu tutara, aynı faturada gösterilmek şartıyla birden fazla mal çeşidine ait belgeler dahil edilebilecektir. Daha önce mal bedellerine veya miktarına ait bir üst sınır söz konusu değil iken,?o Seri Nolu Genel Tebliğ ile kişisel tüketime konu olabilecek miktardaki mallarla sınırlandırılmıştır. Hizmet ifaları ise bu istisna kapsamına girmemektedir.

68 1.4. Satıcılar Tarafından Yapılacak işlemler Alıcının pasaportu (Türk uyruklu ise ayrıca ikamet tezkeresi mahiyetinde belgeyi) gören satıcılar, 4 nüsha olarak düzenleyecekleri faturaya, alıcının pasaport numarasını, çeşidini, (varsa ikamet belgesinin tarih ve sayısını) varsa banka şubesi ve hesap numarasını da kaydetmek suretiyle mal bedeli ve KDV'yi ayrı ayrı göstereceklerdir. Satıcının bu iş için bankada açılmış hesabı varsa, bu hesaba ait bilgileri de yazılacaktır. Faturanın ilk 3 nüshası alıcıya verilecektir. iadenin gümrükteki banka şubesinden veya aracı fırmalardan yapılacak olması halinde fatura ile birlikte KDV tutarını gösteren çek verilecektir. Çekte, ilgili faturanın tarih ve sayısı yer alacaktır. Çekte KDV tutarı Türk Lirası olarak gösterilecektir. (Çek bedeli Türk Lirası veya konvertibl bir döviz cinsinden ödenebilecektir.) Çekin üzerine, yolcu beraberinde eşya ihracı amacı dışında bu çekin kullanılamayacağı ve ciro edilemeyeceğini belirtir bir şerh konulacaktır: 1.5. Alıcılar Tarafından Yapılacak işlemler Satın alınan malların 3 ay içinde yurt dışına çıkarılması ve çıkış sırasında satın alı- ' nan mallar gösterilmek suretiyle fatura nüshalarıriın (ve varsa çekin) Türk gümrük görevli- ' sine onayiatıiması gerekmektedir. Onay işlemini yapan gümrük görevlisine faturanın iki nüshası bırakılacaktır iadenin Yapılmasi iadenin Gümrük Çıkışında Yapılması : Satıcıların iade için gümrükte şubesi bulunan bankalarda hesap açtırmış olması halinde, gümrükte onaylanan çekin bu şubeye verilerek iadenin alınması mümkündür. Ancak şu anda çıkış gümrüğündeki banka şubeleri normal bankacılık işlemleri yapmamakta, sadece döviz bozma bürosu olarak çalışmaktadır. Dolayısıyla Tebliğle getirilen bu imkandan şimdilik yararlanılamamaktadır iadenin Yurt Dışına Çıktıktan Sonra Alınması : Onaylı faturanın, çıkışı izleyen 1 ay içinde satıcıya gönderilmesi halinde, faturada gösterilen KDV tutarı, konvertibl döviz cinsinden alıcının adresine veya banka hesabına, satıcı tarafından 10 gün içinde havale edilecektir. Bu sürede iadeye yapmadığı tespit edilen satıcıların izin belgesi iptal edilecektir Verginin Elden iadesi : Onaylı faturanın, çıkışını izleyen 1 ay içinde satıcıya elden getirilmesi halinde, KDV tutarı, faturayı elden getireq kişiye Türk Lirası olarak iade edilecektir. Satışta çok düzenlenmişse, fatura ile birlikte onaylı çekin de satıcıya verilmesi gerekir iadenin Avans Olarak Ödenmesi : Satıcılar dilerse, bu kapsamda yaptıkları satışlardan doğan KDV'yi tahsil etmeyebilirler. Ancak faturanın süresinde onaylanıp kendilerine ulaşmaması halinde, avans olarak iade ettikleri KDV'yi indirme hakları olmayacak, iadeyi kendileri karşılamış olacaktır. Bu şekilde hareket eden satıcılar, faturaya iadenin avans olarak yapıldığını belirten bir şerh düşeceklerdir. Satış tarihini takiben 3 ay içinde faturanın onaylanarak 1 ay içinde satıcıya ulaşması halinde, avans olarak ödenen ve vergi dairesine beyan edilerek yatırılan KDV tutarı, satıcı tarafından indirim konusu yapılabilecektir.

69 iadenin "Yetki Belgeli" Aracı Firmalar Tarafından Yapılması : Şartları 51 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile belirlenen uygulama kapsamında, yolcu beraberinde eşya ihracına ilişkin tahsil edilen KDV'nin, aracı fırmalar tarafından iadesi mümkündür. Bu konuda aracılık yapmak isteyen fırmaların Maliye Bakanlığına (Gelirler Genel olarak başvurması gerekmektedir. Müdürlüğü) yazılı 1.7. Satıcının istisna Kapsamın~aki Satışlarla İlgili Ödevleri istisna kapsamındaki satışlarla ilgili verginin beyanı ve indirimi ile indirilemeyen vergilerin satıcıya iadesi, 39 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinin 1/A bölümü ile 58 nolu Genel Tebliğin (C) bölümlerindeki açıklamalara göre yapılacaktır. Buna göre satıcılar, bir vergilendirme döneminde alıeriara iade ettikleri vergilerin ayrıntılarını göstermek üzere, fırmanın kaşesi ve yetkililerin imzasını taşıyan bir liste hazırlayarak beyannameye ekleyeceklerdir. Satıcılar satış faturasının kendilerinde kalan nüshasını, alıcı tarafından gönderilen veya elden getirilen onaylı çek ve fatura nüshalarını, çek defteri dip notlarını, banka dekontlarını, havale makbuzlarını, aracı fırma belgelerini ve buna benzer belgeleri Vergi Usul Kanununun muhafaza ve ibrazla ilgili hükümlerine göre saklayacak ve istenildiğinde ibraz edeceklerdir. Yurt dışında ikamet eden yolculara yapılan satış sırasında tahsil edilmiş olan verginin alıeriara iade edijdiği dönemde iade edilen vergi tutarı, beyannamenin "Türkiye'de ikamet etmeyen yolculara bu dönemde iade olunan KDV" satırında indirim konusu yapılacak,indirilemeyen kısım ise iade edilecektir. 2. DÖV-iZ CiNSiNDEN YAPILAN SATIŞLARDA istisna UYGULAMASI: Son yıllarda komşu ülkelerde özellikle dağılan Sovyetler Birliğinin yerine kurulan cumhuriyetlerde meydana gelen ekonomik gelişmeler, Türkiye'den bu ülkelere önemli ölçüde mal ihraç edilmesi sonucunu doğurmuştur. Sözü edilen ülkelerden yurdumuza gelen yabancı uyruklu alıcılar, satın aldıkları malları gemi, uçak, TIR gibi araçlarla ülkelerine götürüp satmaktadırlar. Bu ticaret şekli, istanbul'un Laleli semti başta olmak üzere Karadeniz kıyısındaki şehirlerimiz ve güney sahillerimizdeki bazı bölgelerde yoğunlaşmıştır. Literatürümüze "bavul ticareti" olarak giren bu ihracatın boyutları o hale gelmiştir ki resmi ihracat rakamları içinde yer almaması büyük bir eksiklik olarak ortaya çıkmıştır. Bu şekildeki mal ihracatının ihracat rejiminde yerinin olmayışı, geçici kabulle ithal edilen mallara ait verginin tecil edilememesine neden olmaktaydı. Bu da satıcıların ihracatla ilgili teşviklerden yararlanamaması demekti. Bu olumsuzlukların aşılması ve bavul ticaretinin kayıt dışı kalmasınm önlenmesi, 61 Seri No.lu KDV Genel Tebliğiyle düzenlemeler sayesinde mümkün olmuştur. Su tebliğie, bavul ticareti yoluyla ihracatta KDV iadesinin usul ve esasları belirlenmiş olup, bu tebliğe dayanılarak Dış Ticaret Müsteşarlığının getirdiği bir dizi düzenleme ile satıcıların ihracat teşviklerinden yarariandıniması sağlanmıştır. 61 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde yapılan düzenlemeye göre, bavul ticareti yoluyla ihracat yapacak yabancı uyruklu (veya yabancı ülkede ikamet ettiğini belgeleyen T.C. aşağıdaki şartlar dahilinde t<dv uygulanmayacaktil uyruklu) alıcılara yapılan satışlarda,

70 2.1. Satıcı, bağlı bulunduğu vergi dairesine başvurarak "Türkiye'de ikamet Etmeyeniere Döviz Karşılığı Satışlarda KDV ihracat Istisnası Izin Belgesi" alacaktır. Bu belgenin alınması için, gerçek usulde vergilendirilmek ve hakkında gerçek dışı belge düzenleme veya bilerek kullanma konusunda rapor yazılmamış olmak yeterlidir. istisna belgesi, sadece bavul ticareti kapsamındaki işlemleri yapacak mükelleflere verilecektir. 43 Seri No.lu KDV Genel Tebliği uyarınca yolcu beraberi eşya ihracı istisnası uygulaması için alınan belge,bu işlernde geçerli değildir. Yani her iki istisnayı da uygulamak isteyen mükelleflerin, hem "izin Belgesi", hem de "istisna Belgesi" almaları zorunludur. Ancak 61 Seri No.iu KDV Genel Tebliği uyarınca istisna belgesi alan satıcıların 43 No.lu Tebliğ uyarınca ayrıca izin belgesi almasına gerek yoktur Satışı yapılan mal bedelleri toplamının, KDV hariç liranın üzerinde olması gerekmektedir. Bir faturada gösterilen bedelin bu miktardan fazla olması halinde vergisiz satış yapılabilecektir. Birden fazla malın bedeli, aynı faturada gösterilmek şartıyla bu toplama dahil edilebilecektir Istisna kapsamındaki satışlarda 61 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ekinde yer a lan "Özel Fatura" 5 nüsha olarak düzenlenecektir. ilk dört nüsha alıcıya verilecek,. S.nüsha satıcıda kalacaktır Satış bedellerine ait döviz, bankalara ve özel fınans kurumlarına bozdurulacak ve bununla ilgili döviz alım belgeleri (veya noter onaylı örnekleri) KDV beyannamesine eklenecektir Satın alınan mallar, fatura tarihinden itibaren 3 ay içinde, Gümrük Müsteşarlığınca belirlenecek gümrük kapılarından yurt dışı edilecek, özel faturanın 2,3 ve 4. nüshaları bu kapılarda görevli gümrük memuru tarafından onaylanacaktır. Onay işleminin satıcılar, alıcılar veya taşıyıcı fırmalar tarafından da yaptırılması mümkündür. Onay işlemi sırasında özel faturanın 2 ve 3.nüshaları gümrük görevlileri tarafından alıkonacaktır. Halihazırda bu şekilde teslim edilen malların, istanbul, izmir, Antalya, Samsun, Trabzon, Edirne ve Artvin' deki tüm gümrük kapıları ile Kırklareli' nde ki Dereköy gümrüğünden yurt dışı edilmesi gerekmektedir Özel faturanın onaylı 4.nüshası, çıkışı izleyen 1 ay içinde satıcıya intikal etmiş olacaktır. Ancak, döviz alım belgesi ibraz edilmediği sürece bu satışiara ilişkin beyan edilmiş olan KDV'nin indirimi (ve iadesi) talep edilemeyeceğinden, onaylı faturanın 1 ay içinde satıcıya gönderilmesi şartının bir anlamı kalmamaktadır. Çünkü döviz alım belgesi ibraz edilmediği sürece, onaylı fatura 1 ay içinde satıcıya ulaşsa da istisna kapsamında bir işlem yapılamayacak, döviz alım belgesinin ibrazı beklenecektir. Yukarıda şartlara uygun olarak yapılan satışlarda KDV tahsil edilmeyeceğinden satışı n yapıldığı dönem beyannamesinde satış bedelleri, KDV matrahından indiriiecektir. Bu satışlarla ilgili yüklenilen KDV ise genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılacaktır. Yüklenilen vergilerin indiriminin mümkün olmaması halinde indirilemeyen kısım mükellefe iade edilebilecektir. Bu kapsamda işlemlerin bulunduğu KDV beyannamesine; gümrükte onaylanarak satıcılara intikal etmiş olan özel faturaların tarih, numara ve tutarlarını ihtiva eden liste ile bu tutarlara ait döviz alım belgeleri (veya noter onaylı örnekleri) eklenecektir.

71 Yukarıda belirtilen şartların herhangi birisinin gerçekleşmemesi halinde, faturada gösterilmemiş olsa dahi, bu satışlar için KDV beyan edilmesi gerekecektir. Buna göre, satışın yapıldığı vergilendirme dönemini izleyen ayın 25.gününe kadar (beyanname verme süresi) gümrükte onaylanan faturalar satıcıya intikal etmemişse veya fatura bedelleri tutarında döviz alım belgesi temin edilmemişse, bu satışiara ait belgeler KDV beyannamesinin "ihracat istisnası" satırına yazılmayacaktır. Dolayısıyla söz konusu satış bedeller üzerinden vergi beyan edilecektir. Bu şekilde üzerinden vergi beyan edilen satışiara ait döviz alım belgesi temin edilmesi, özel faturanın, satış tarihinden itibaren 3 ay içinde gümrükte onayiatılması ve onay tarihini izleyen 1 ay içinde satıcıya ulaştırılması halinde, bu satışa ilişkin beyan edilen KDV; ilgili dönem beyannamesinde indirim konusu yapılabilecektir. indirirnin mümkün olmaması halinde bu verginin iadesi talep edilebilecektir. Bu dönem beyannamesine de söz konusu satışiara ait liste ile döviz.alım belgelerinin (veya onaylı örneklerinin) ekleneceği tabiidir. istisna belgesi satıcıların bavul ticaretine ilişkin olarak indiremedikleri ve yukarıda açıklandığı gibi iade konusu yaptıkları KDV, öncelikle mükellefin vergi borçlarına mahsup edilecektir. Mahsup edilecek vergi borcu bulunmaması veya mahsuptan sonra artan bir kısım olması halinde bu tutar nakden iade edilebilecektir. Ayrıca istisna Belgesine sahip olan satıcıların Türkiye'de ikamet Etmeyen Yolculara verginin önce tahsil edilip malların yurt dışına çıkarılması halinde iade edilmesi şeklinde uygulanan 43 Seri No.lu KDV Genel Tebliğindeki usul ve esaslara göre satış yapması da mümkündür Bavul Ticareti Yoluyla ihracat Yapanlara Teslim Edilen Mallar için Tecii Terkin Uygulanması Türkiye'de ikamet etmeyen yolculara döviz karşılığı satılan ve yurt dışına çıkarılması şartıyla ihracat istisnası uygulanan malların imalatçıları tarafından, bu {ekilde satış yapanlara tesliminde KDV Kanununun 11/1-c maddesi kapsamında tecil-terkin işlemi yapılabilecektir. Bu işlemlerde, tecil-terkin uygulamasına ait usul ve esaslar aynen geçerli olacaktır. Yani ihraç kaydıyla teslim edilen malların, takibeden aybaşından itibaren 3 ay içinde satışının yapılarak yurt dışına çıkarılması, bu çıkıştan onaylanan özel faturanın 1 ay içinde satıcıya ulaşması gerekmektedir. Bu suretle satıcı tarafından temin edilen onaylı faturalar ve döviz alım belgeleri ile satış faturalarının birer örneğini beyannamesine ekleyen imalatçıların tecil edilen vergisi terkin edilecek, aksi halde gecikme zammının %50 fazlasıyla tahsil edilecektir. ihraç kaydıyla teslimde bulunan imalatçıların tahsil etmedikleri halde beyan ettikleri ve indirimle gideremedikleri KDV'nin nakden iadesi mümkün değildir. indirilemeyen ve iade konusu yapılan bu tutar, sadece imalatçıların kendi vergi borçlarını mahsup edilebilecektir. F- iade EDiLECEK VERGiNiN HESAPLANMASI 1.GENEL PRENSiP iade edilecek verginin hesaplanması ile ilgili ana ilke, kanunun 32'nci maddesinde belirlenmiştir. Söz konusu maddede yer alan "... istisna edilmiş bulunan işlemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi ' iade oluııur."şekiindeki ifade, iade edilecek verginin hesaplanma yöntemi ve sınırını belirlemekte-

72 dir. Buna göre, iade hakkı doğuran işlemler nedeniyle mükellefe iade edilecek vergi, bu işlemlerin bünyesine giren yani bu işlemler nedeniyle yüklenilen vergidir. Bu şekilde yüklenilen vergiler öncelikle indirim konusu yapılacak, indirilememesi halinde ise iade edilecektir. Buna göre,yüklenilen vergi hesaplanırken iade hakkı doğuran işlem bünyesine fiilen giren tutarların esas alınması gerekir. Bu yöntem yerine, iade hakkı doğuran işlem bedelinde genel vergi oranının veya işleme ilişkin vergi oranının çarpılması suretiyle iade edilecek verginin hesaplanması söz konusu değildir. Yüklenilen vergiler kapsamına, iade hakkı doğuran işlemle ilgilendirilebilen normal alış ve giderler, genel imal ve genel idare giderleri ile amortismana tabi iktisadi kıymet için yapılan harcamalara ilişkin vergiler girmektedir. Bu vergiler hesaplanırken, iade hakkı doğuran işlemin maliyetinin tespitine ilişkin yöntemlerden faydalanılacaktır. V.U.K.'nun 275'inci maddesine göre maliyet muhasebesi tutan imalatçılar, yüklendikleri KDV'ni de aynı ilkeler ışığında hesaplayacaklar, gen.el imal ve genel idare giderlerinden mamule verilen payı hangi yöntemle hesaplıyorlarsa, bu giderler dolayısıyla yüklendikleri vergileri de aynı yöntemle hesaplayacaklardır. Örneğin genel idare giderlerinin yarısını mamul maliyetine dahil eden işletmelerde bu giderler nedeniyle ödenen vergilerin de yarısı yüklenilen vergi hesabında dikkate alınacaktır. Faaliyetlerinin tamamı iade hakkı doğuran işlemden oluşan mükelleflerin, bu giderlerle ilgili ödedikleri verginin tamamını da yüklenilen vergi içine dahil edebilecekleri tabiidir. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerden isabet eden payın hesaplanması öncelik arz ettiği için bu husus ileride ayrı bir başlık içinde irdelenecektir. Bilindiği üzere, iade hakkı doğuran işlem nedeniyle yükfenilen verginin bir kısmının önceki dönemlerden kaynaklanması hatta tamamen veya kısmen bu dönemlerce indirim konusu yapılmış olması da mümkündür. Iade edilecek verginin hesaplanmasında bu durumun bir önemi bulunmamaktadır. Iade hakkı doğuran işlemin ait olduğu dönemdeki indirim KDV tutarının yeterli olması halinde bu durumdaki vergilerin de tamamının iade olarak alınması mümkün olabilmektedir. iade hakkı doğuran işlem nedeniyle yüklenilen verginin hesaplanmasında nasıl iade hakkı doğuran işlem bedeli ile genel vergi oranının çarpılması suretiyle bulunan tutarın esas alınması mümkün değilse, yine iade edilecek verginin bu tutarla sınıriandıniması da söz konusu değildir. Bu konuda ana prensip, fiilen yüklenilen verginin tutarı ne olursa olsun (diğer şartları da taşımak kaydıyla) tamamının iade edilmesidir. (ATiK'Ierle ilgili özel durum hariç) 2. iade EDiLECEK VERGiNiN HESAPLANMASINDA ÖZEL DURUMLAR: 2.1. ihraç Kayıtlı Testirnde iade Edilecak Verginin Hesaplanması: Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 11/1-c maddesinde, ihracatçılara mal teslim eden imalatçılara iade edilecek katma değer vergisinin, ihraç edilen mala ilişkin imalatçı satış bedeline göre hesaplanan miktardan fazla olamayacağı, iade ve tecil olunacak vergi miktarının,.ilgili dönem beyannamesinde yer alan bilgiler mukayese edilmek suretiyle hesaplanacağı ifade edilmiştir. iade hakkı doğuran işlemler nedeniyle iade edilecek verginin, bu işlemler nedeniyle yüklenilen vergi olması gerektiği hususu ihraç kayıtlı mal teslim edenlerde de değişmemektedir. Ancak, bu mükellefler açısından yüklenilen verginin tanımı değişmektedir. Diğer iade hakkı doğuran işlernde bulunan mükellefler için yüklenilen vergi, söz konusu işlemlere konu mal veya hizmetin satın alınması veya üretilmesi ile ilgili olarak ödenen vergiler olur-