DIŞ TĐCARET ĐŞLEMLERĐ MUHASEBESĐ

Transkript

1 M. Vefa TOROSLU Serbest Muhasebeci Mali Müşavir DIŞ TĐCARET ĐŞLEMLERĐ VE MUHASEBESĐ GÜNCELLENMĐŞ 2. BASKI SEÇKİN Vergi & Maliye

2 Đçindekiler Önsöz... 7 Şekiller Listesi Kısaltmalar BĐRĐNCĐ BÖLÜM DIŞ TĐCARET VE TEMEL KAVRAMLAR 1.1. DIŞ TĐCARETĐN TANIMI DIŞ TĐCARET ÇEŞĐTLERĐ Normal Ticaret Bağlı Ticaret Sınır Ticareti (Border Trade) Serbest Bölge Ticareti (Free Zone Trade) DIŞ TĐCARET POLĐTĐKASI (FOREIGN TRADE POLICY) Serbest Dış Ticaret Politikası (Free Foreign Trade Policy) Koruyucu Dış Ticaret Politikası (Protectionist Foreign Trade Policy) DIŞ TĐCARET TEORĐSĐ Mutlak Üstünlükler Teorisi Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi DIŞ ÖDEMELER BĐLANÇOSU (BALANCE OF PAYMENTS) Dış Ödemeler Bilançosunun Bölümleri Cari Đşlemler (Balance of Current Transaction) Sermaye Hareketleri Dış Rezerv Hareketleri Dış Ödemeler Bilançosunun Sonuçları Denk Dış Ödemeler Bilançosu Alacaklı Dış Ödemeler Bilançosu Borçlu Dış Ödemeler Bilançosu Dış Ticaret Bilançosu (Balance of Trade) DIŞ TĐCARETTE KULLANILAN TEMEL KAVRAMLAR Arbitraj Aval Avarya Belgeler (Vesaik) Konteyner Damping Deklerasyon Belgesi Demuraj... 30

3 10 Dış Ticaret Đşlemleri ve Muhasebesi Döviz Efektif Antrepo Gümrük Bölgesi Gümrük Hattı Gümrük Müşaviri Gümrük Tarifesi Dış Ticaret Đhracat Đthalat Kambiyo Kliring Kuvertür Kur Küşat Mektubu Navlun Pasavan Rambursman Reexport Sınır Ticareti Takas Transit Ticaret ĐKĐNCĐ BÖLÜM DIŞ TĐCARETTE KULLANILAN BELGELER 2.1. SEVK BELGELERĐ (SHĐPPĐNG DOCUMENTS) Konişmento (Bill of Lading) Devir Yönünden Konişmentolar Nama Yazılı Konişmento (Straight B/L) Emre Yazılı Konişmento (Order B/L) Hamiline Yazılı Konişmento (Bearer B/L) Yükleme Kriterleri Yönünden Konişmentolar Yükleme Konişmentosu (On Board B/L) Tesellüm Konişmentosu (Received for Shipment B/L) Özellikli Konişmentolar Temiz Konişmento (Clean B/L) Kirli Konişmento (Dirty B/L) Şartlı Konişmento (Clause B/L) Geçkin Konişmento (Stale B/L) Tek Konişmento (Through B/L) Kombine Taşıma Konişmentosu (Combined Transport B/L) Konteyner Konişmentosu (Container B/L) Kısa Konişmento (Short Form B/L) Tanker Konişmentosu (Tanker B/L) Düzgün Hat Konişmentosu (Liner B/L)... 40

4 Đçindekiler Ciro Edilemez Konişmentosu (Non-Negotiable B/L) Navlun Sözleşmesine Dayalı Konşimento (Charter Party B/L) Navlun Sözleşmesi (Freight Contract) Kırkambar Navlun Sözleşmesi Charter Party Navlun Sözleşmesi Taşıma Senetleri (Waybills) Havayolu Konişmentosu (Air Waybill) Hamule Senedi (Railway Bill) CMR Taşıma Senedi (CMR International Consignment Waybill) House Konişmento (House B/L) Nakliyeci Makbuzu ve FIATA Belgeleri Nakliyeci Makbuzu (Forwarder s Receipt) FIATA Belgeleri FIATA FCR Nakliyeci Tesellüm Belgesi (Forwarding Agent s Certificate of Receipts) FIATA FCT Nakliyeci Taşıma Belgesi (Forwarding Agent s Certificate of Transport) FIATA FBL Karma Nakliye Konişmentosu (FIATA Combined Bill of Lading) Posta Paket Makbuzları (Postal Receipts) Adi Posta Paket Makbuzu (Post Parcel Receipt) Uçak Posta Paket Makbuzu (Airmail Parcel Receipt) Rıhtım Makbuzu (Varrant de Dock) Đkinci Kaptan Makbuzu (Mate s Receipt) Dok Makbuzu (Dock Receipt) Umumi Mağazalar Makbuzu Tır Karnesi Ata Karnesi (Ata Carnet) SĐGORTA BELGELERĐ (INSURANCE DOCUMENTS) Sigorta Poliçesi (Insurance Policy) Kesin Sigorta Poliçesi Flotan Sigorta Poliçesi Sigorta Şahadetnamesi (Insurance Certificate) FATURA (INVOICE) Fatura Hakkında Genel Bilgi Proforma Fatura (Proforma Invoice) Ticari Fatura (Commercial Invoice) Yerli Fatura Yabancı Fatura Đhracat Faturası Đhraç Kaydıyla Satış Faturası Đthalat Faturası Özel Fatura Konsolosluk Faturası (Consular Invoice) Navlun Faturası (Freight Invoice) FĐNANSMAN BELGELERĐ (FINANCIAL DOCUMENTS) Poliçe (Bill of Exchange / Draft) Poliçenin Tanımı... 55

5 12 Dış Ticaret Đşlemleri ve Muhasebesi Poliçenin Tarafları Poliçenin Unsurları Açık Poliçe Đkametgâhlı ve Adresli Poliçeler Poliçede Đmzaların Bağımsızlığı Đlkesi Poliçede Kabul Poliçede Aval Poliçede Vade Poliçenin Devri Poliçede Ödeme Poliçede Araya Girme Bono (Promissory Note) Bononun Tanımı Bononun Unsurları Bonoyu Düzenleyenin Sorumluluğu Bonoda Hak Sahibi Bonoya Uygulanacak Poliçe Hükümleri Antrepo Makbuzu (Warehouse Receipt) Rehin Senedi (Trust Receipt) Teslim Emri (Delivery Order) Kontrol ve Numune Alma Yetki Belgesi (Inspection and Sampling Order) DOLAŞIM BELGELERĐ (CERTIFICATES OF CIRCULATION) A.TR Dolaşım Belgesi EUR.1 Dolaşım Belgesi INF.2 Belgesi DĐĞER BELGELER Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin) Çeki Listesi (Weight List) Koli Listesi (Packing List) Spesifikasyon Listesi Sağlık Raporu (Health Certificate) Analiz Raporu (Certificate of Analysis) Gözetim Belgesi (Certificate of Inspection) Helal Belgesi (Halal Certificate) Radyasyon Belgesi (Radiation Certificate) Koşer Belgesi Veteriner Sertifikası (Veterinary Certificate) Boykot-Kara Liste Sertifikaları (Boycot-Black List Certificates) Gemi Ölçü Raporu ATA Karneleri EUR MED Belgesi Onaylanmış Kişi Statü Belgesi CE Belgesi Form A... 80

6 Đçindekiler 13 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DIŞ TĐCARETTE TESLĐM ŞEKĐLLERĐ 3.1. TESLĐM ŞEKĐLLERĐ HAKKINDA GENEL BĐLGĐ INCOTERM IN YAPISI INCOTERMS 2000 E GÖRE ULUSLARARASI TESLĐM ŞEKĐLLERĐ Ticari Đşletmede Teslim (Ex Works) Belirlenen Yerde Taşıyıcıya Teslim (Free Carrier...) Geminin Bordasında Teslim (Free Alongside Ship) Güvertede Teslim (Free On Board) Mal Bedeli ve Navlun (Cost and Freight) Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun (Cost, Insurance and Freight) Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim (Carriage Paid To...) Taşıma ve Sigorta Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim (Carriage and Insurance Paid To...) Sınırda Teslim (Delivered at Frontier) Gemide Teslim (Delivered ex Ship) Rıhtımda Teslim (Delivered ex Quay) Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim (Delivered Duty Unpaid) Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim (Delivered Duty Paid) DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DIŞ TĐCARETTE ÖDEME ŞEKĐLLERĐ 4.1. PEŞĐN ÖDEME (CASH PAYMENT) Peşin Ödeme Şeklinin Tanımı Peşin Ödeme Şeklinin Đşleyişi Peşin Ödeme Şeklinin Yöntemleri Havale Şeklinde Ödeme Nakit Ödeme Prefinansman Red Clause Akreditif MAL MUKABĐLĐ ÖDEME (CASH AGAINST GOODS) Mal Mukabili Ödeme Şeklinin Tanımı Mal Mukabili Ödeme Şeklinin Đşleyişi VESAĐK MUKABĐLĐ ÖDEME (CASH AGAINST DOCUMENTS) Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinin Tanımı Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinin Türleri Vesaik Đbrazında Ödeme (Documents Againsts Payment) Poliçe Kabulü Karşılığında Vesaikin Teslimi (Documents Against Acceptance) Vesaikin Taahhütname Karşılığında Teslimi (Documents Against Letter of Undertaking) Vesaikin Ödeme Garantisi Karşılığında Teslimi (Documents Against Payment Guarantee) Kabullü Tahsilat (Acceptance)

7 14 Dış Ticaret Đşlemleri ve Muhasebesi Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinin Đşleyişi KABUL KREDĐLĐ ÖDEME (ACCEPTANCE CREDITS) Kabul Kredili Ödeme Şeklinin Tanımı Kabul Kredili Ödeme Şeklinin Türleri Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme Kabul Kredili Akreditifli Ödeme Kabul Kredili Ödeme Şeklinin Đşleyişi AKREDĐTĐFLĐ ÖDEME (LETTER OF CREDIT - DOCUMENTARY CREDIT) Akreditifin Tanımı Akreditifin Fonksiyonları Teminat Fonksiyonu Ödeme Fonksiyonu Kredi Fonksiyonu Akreditifte Taraflar Akreditif Amiri (Applicant, Orderer, Principal) Akreditif Lehdarı (Beneficiary) Amir Banka (Opening Bank, Issuing Bank) Aracı Banka (Intermediary Bank) Đhbar Bankası (Advising Bank) Teyit Bankası (Confirming Bank) Ödeme Bankası (Paying Bank) Kabul Bankası (Accepting Bank) Đştira Bankası (Negotiating Bank) Rambursman Bankası (Reimbursing Bank) Akreditifte Süreler Akreditif Vadesi (Expiry Date) Yükleme Vadesi (Latest Date of Ahpment) Đbraz Süresi (Documant Presentation Priod) Ödeme Vadesi (Maturity Date) Akreditif Türleri Dönme Hakkına Göre Akreditif Türleri Dönülemez Akreditif (Irrevocable L/C) Dönülebilir Akreditif (Revocable L/C) Teyit Durumuna Göre Akreditif Türleri Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) Teyitsiz Akreditif (Unconformed L/C) Süreklilik Durumuna Göre Akreditif Türleri Adi Akreditif (Fixed L/C) Rotatif (Döner) Akreditif (Revolving L/C) Devredilebilme Durumuna Göre Akreditif Türleri Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) Nakledilebilir Akreditif Kısımlara Bölünebilme Durumun Göre Akreditif Türleri Bölünebilir Akreditif (Divisible L/C ) Bölünemeyen Akreditif (Indivisible L/C) Ödeme Biçimine Göre Akreditif Türleri

8 Đçindekiler Đbrazında Ödemeli Akreditif (Sight L/C) Vadeli Akreditif (Deferred Payment L/C) Kabul Kredili Akreditif (Acceptance L/C) Sürelerine Göre Akreditif Türleri Süreli Akreditif Süresiz Akreditif Özellikli Akreditifler Karşılıklı Akreditif (Back to Back L/C) Red Clause Akreditif (Red Clause L/C) Green Clause Akreditif (Green Clause L/C) Stand-by Akreditif (Stand-by L/C) Akreditiflerin Đşleyiş Süreci Akreditif Analizi Akreditifte Rezerv Akreditifin Yararları Đhracatçı Yönünden Đthalatçı Yönünden BEŞĐNCĐ BÖLÜM DIŞ TĐCARET ĐŞLEMLERĐ MUHASEBESĐ 5.1. TEKDÜZEN MUHASEBE SĐSTEMĐ ĐTHALAT ĐŞLEMLERĐNĐN MUHASEBELEŞTĐRĐLMESĐ Peşin Đthalat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Mal Bedelinin Ödenmesi Banka Masraflarının Ödenmesi Mal Faturasının Kaydedilmesi Sigorta Poliçesinin Kaydedilmesi Navlun Bedelinin Kaydedilmesi Ödenen Vergi ve Harçların Kaydedilmesi Đthalat Masraflarının Ödenmesi Gümrük Müşaviri Faturasının Kaydedilmesi Đthalat Hesabının Kapatılması Mal Mukabili Đthalat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Mal Faturasının Kaydedilmesi Mal Bedelinin Transfer Edilmesi Vesaik Mukabili Đthalat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Kabul Kredili Đthalat Đşlemelerinin Muhasebeleştirilmesi Poliçenin Kabul Edilmesi Poliçe Bedelinin Ödenmesi Akreditifli Đthalat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Akreditif Açılması Akreditif Bedelinin Ödenmesi ĐHRACAT ĐŞLEMLERĐNĐN MUHASEBELEŞTĐRĐLMESĐ Peşin Đhracat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

9 16 Dış Ticaret Đşlemleri ve Muhasebesi Mal Bedelinin Tahsil Edilmesi Banka Masraflarının Ödenmesi Mal Faturasının Kaydedilmesi Sigorta Poliçesinin Kaydedilmesi Navlun Bedelinin Kaydedilmesi Đhracat Masraflarının Ödenmesi Gümrük Müşaviri Faturasının Kaydedilmesi Maliyet Kaydının Yapılması Mal Mukabili Đhracat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Mal Faturasının Kaydedilmesi Mal Bedelinin Tahsil Edilmesi Vesaik Mukabili Đhracat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Kabul Kredili Đhracat Đşlemelerinin Muhasebeleştirilmesi Mal Faturasının Kaydedilmesi Poliçenin Kaydedilmesi Poliçenin Tahsile Verilmesi Poliçe Bedelinin Tahsil Edilmesi Akreditifli Đhracat Đşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Peşin Akreditif Olması Durumu Vadeli Akreditif Olması Durumu ÖRNEK TEKDÜZEN HESAP PLANI BELGE ÖRNEKLERĐ Ek 1: Posta Makbuzu Ek 2: Deniz Konişmentosu Ek 3: Kısa Konişmento Ek 4: Düzgün Hat Konişmentosu Ek 5: Bileşik Hat Konişmentosu Ek 6: Navlun Sözleşmesine Dayalı Konişmento Ek 7: Ciro Edilemez Taşıma Senetleri Ek 8: Hava Yolu Taşıma Senedi Ek 9: Demiryolu Hamule Senedi Ek 10: Karayolu Taşıma Senedi Ek 11: FIATA-TCR Taşıma Belgesi Ek 12: Proforma Fatura Ek 13: Ticari Fatura Ek 14: Poliçe

10 Đçindekiler 17 Ek 15: Bono Ek 16: Sigorta Şahadetnamesi Ek 17: Menşe Şahadetnamesi Ek 18: A.TR Dolaşım Belgesi Ek 19: Çeki Listesi Ek 20: Koli Listesi Ek 21: Gözetim Raporu Ek 22: Analiz Raporu Ek 23: Form A Belgesi Ek 24: Gümrük Beyannamesi Ek 25: Koli Listesi Ek 26: A.TR Dolaşım Belgesi Ek 27: Akreditif Mektubu Ek 28: Deniz Konişmentosu Ek 29: Konişmento Ek 30: Düzgün Hat Konişmentosu Ek 31: Çok Araçlı Taşıma Konişmentosu Ek 32: Navlun Sözleşmesine Dayalı Konişmento Ek 33: Ciro Edilemez Denizyolu Taşıma Senedi Ek 34: Deniz Manifestosu Ek 35: Havayolu Taşıma Senedi Ek 36: Demiryolu Hamule Senedi Ek 37: CMR Ek 38: CMR Ek 39: FIATA FBL (Đştira Edilebilir) Ek 40: FCR Ek 41: Posta/Kurye Alındısı Ek 42: Fatura Ek 43: Proforma Fatura Ek 44: Poliçe Ek 45: Bono

11 18 Dış Ticaret Đşlemleri ve Muhasebesi Ek 46: Sigorta Mektubu Ek 47: Sigorta Sertifikası Ek 48: Sigorta Poliçesi Ek 49: EUR1 Belgesi Ek 50: Koli Müfredat Listesi Ek 51: Kalite Belgesi Ek 52: Gözetim Raporu Ek 53: Analiz Raporu Ek 54: Bitki Sağlık Sertifikası Ek 55: Akreditif Ek 56: Kombine Taşıma Konişmentosu Ek 57: Kargo Makbuzu Ek 58: Đç Su Taşıma Konişmentosu Ek 59: Hamule Senedi Ek 60: Bitki Sertifikası Ek 61: Tır Karnesi Kaynakça Kavram Dizini