OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠMĠN ĠLKÖĞRETĠM 1. SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN OKUL OLGUNLUĞUNA ETKĠSĠNĠN ĠNCELENMESĠ

Transkript

1 i T.C SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ ÇOCUK GELĠġĠMĠ VE EV YÖNETĠMĠ ANA BĠLĠM DALI ÇOCUK GELĠġĠMĠ VE EĞĠTĠMĠ BĠLĠM DALI OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠMĠN ĠLKÖĞRETĠM 1. SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN OKUL OLGUNLUĞUNA ETKĠSĠNĠN ĠNCELENMESĠ DANIġMAN Yrd. Doç. Dr. Aysel ÇAĞDAġ HAZIRLAYAN Hande CĠNKILIÇ KONYA- 2009

2 i ÖNSÖZ Okul öncesi eğitim; doğumdan ilköğretimin baģlangıcına kadar olan çocukluk dönemini (0-6 yaģ) kapsayan, bu çocukların zihin, dil, sosyal, duygusal ve bedensel geliģimini destekleyerek, tutum ve davranıģlarını etkileyerek kiģiliğinin temellerinin atıldığı ve ilköğretime hazırlandığı eğitim sürecidir. Okul öncesi eğitimin en önemli iģlevi çocuğu gelecek yaģama hazırlamaktır. Çocuğun okul öncesi dönemden sonraki en yakın geleceği ilköğretim dönemidir. Çocukların ilköğretim döneminde istenilen bilgi, beceri, tutum ve davranıģları yerine getirebilmeleri önceki yaģantılarında kazandığı deneyimlerle oluģmaktadır. Çocukların kazanmıģ olduğu deneyimlerde okul öncesi eğitim büyük öneme sahiptir. Okul öncesi eğitim alan çocuklar okuma-yazma-aritmetik beceriler yönünden okul öncesi eğitim almayan çocuklara göre daha avantajlıdırlar. Bu araģtırmada, ilköğretim 1. ve 2. sınıf öğrencilerinin; okul öncesi eğitim alıpalmama, okul öncesi eğitime devam etme süreleri, cinsiyet, kardeģ sayıları ve anne-baba eğitim düzeylerinin, öğrencilerin okul olgunlukları üzerinde bir farklılaģmaya neden olup olmadığının değerlendirilmesi amaçlanmıģtır. Bu araģtırmayı yapmaya beni teģvik eden, bana yol gösteren, sabrını, bilgisini, hoģgörüsü esirgemeyen Saygıdeğer DanıĢman Hocam Yrd. Doç. Dr. Aysel ÇağdaĢ a sonsuz teģekkür ederim. AraĢtırma süresinde değerli bilgi ve fikrileri ile katkı sağlayan Çocuk GeliĢimi ve Eğitimi Anabilim Dalı BaĢkanı Sayın Prof. Dr. Ramazan Arı ya teģekkürlerimi sunarım. AraĢtırma sürecinde benden ilgi ve sabırlarını esirgemeyen sevgili aileme, çalıģmanın her aģamasında bana yardım eden ve her zaman destek olan canım arkadaģım Ela Sayar a sonsuz teģekkür ederim. KONYA, 2009 Hande Cinkılıç

3 ii ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ... i ĠÇĠNDEKĠLER... ii TABLOLAR LĠSTESĠ... vi KISALTMALAR... BÖLÜM I GĠRĠġ...1 Problem...1 Amaç...5 Alt Amaç...5 AraĢtırmanın Önemi...6 Sayıtlılar...7 Sınırlıklar...7 Tanımlar...7 BÖLÜM II ĠLGĠLĠ YAYIN VE ARAġTIRMALAR 9 1.Okul Öncesi Eğtimin Tanımı ve Önemi Okul Öncesi Eğitim Nedir? Okul Öncesi Eğitimin Önemi Okul Öncesi Eğitim Kurumları Okul Öncesi Eğitimin Amaçları ve Temel Ġlkeleri Okul Öncesi Eğitimin Tarihçesi Dünyada Okul Öncesi Eğitimin Tarihçesi Türkiye de Okul Öncesi Eğitimin Tarihçesi Okul Öncesi Dönem Çocuklarının GeliĢim Özellikleri Bir YaĢ Dönemi GeliĢim Özellikleri Ġki yaģ Dönemi GeliĢim Özellikleri Üç YaĢ Dönemi GeliĢim Özellikleri Dört YaĢ Döenmi GeliĢim Özellikleri BeĢ YaĢ Dönemi GeliĢim Özellikleri Altı YaĢ Döenmi GeliĢim Özellikleri Okul öncesi Eğitimin Çocukların GeliĢimlerine Etkisi Bedensel GeliĢime Etkisi... 26

4 iii Sosyal GeliĢime Etkisi Dil GeliĢime Etkisi Zihin GeliĢimine Etkisi Duygusal GeliĢme Etkisi Okul Olgunluğu Ve Okulöncesi Eğitimin Okul Olgunluğuna Etkisi Okul Olgunluğu Nedir? Okula Hazır Olmada Rol Oynayan Etmenler Okul öncesi Eğitimin Okul Olgunluğuna Etkisi Fizyolojik Faktörler Zihinsel Etmenler Çevresel Etmenler Duygusal Etmenler Okul Öncesi Eğitimin Okul Olgunluğuna Etkisi Okul öncesi Eğitimden Ġlköğretime GeçiĢi KolaylaĢtırmak Ġçin Yapılması Gerekenler Devlet ve Kurumlar Tarafından Yapılması Gerekenler Aile Tarafından Yapılması Gerekenler Okul-Aile ĠĢbirliği Ġle Yapılması Gerekenler Ġlköğretim Dönemi Ġlköğretim Tanımı ve Önemi Ġlköğretimin Amaç ve Ġlkeleri Ġlköğretim Dönemi Çocukların GeliĢim Özellikleri Bedensel GeliĢim Özellikleri Dil GeliĢim Özellikleri Sosyal-Duygusal GeliĢim Özellikleri Zihin GeliĢim Özellikleri ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR BÖLÜM III YÖNTEM AraĢtırma Modeli... 65

5 iv Evren Örneklem Veri Toplama Araçları KiĢisel Bilgi Formu Metropolitan Olgunluk Testi Metropolitan Olgunluk Testi nin Puanlanması 73 Verilerin Toplanması ve Analizi Verilerin Toplanması Verilerin Analizi BÖLÜM IV BULGULAR Okul öncesi eğitim alana ve almayan ilköğretim 1. sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.2.Okul öncesi eğitime devam etmeyen, okul öncesi eğitim kurumlarına 1 yıl devam edenler ile 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1. Sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.3. Ġlköğretim 1. sınıf kız ve erkek öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.4. Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerin kardeģi olmayan, 1ve 2 kardeģi olan ile 3 ve daha fazla kardeģi olan öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.5. Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerinin annelerinin eğitim düzeyi Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı farklılaģmaya neden olmakta mıdır? 1.6 Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerinin babaların eğitim düzeyi MetropolitanOlgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı farklılaģmaya neden olmakta mıdır?

6 v 2.1 Okul öncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 2. sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? BÖLÜM V TARTIġMA VE YORUM Okul öncesi eğitim alana ve almayan ilköğretim 1. sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.2.Okul öncesi eğitime devam etmeyen, okul öncesi eğitim kurumlarına 1 yıl devam edenler ile 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1. Sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.3. Ġlköğretim 1. sınıf kız ve erkek öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.4. Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerin kardeģi olmayan, 1ve 2 kardeģi olan ile 3 ve daha fazla kardeģi olan öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.5. Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerinin annelerinin eğitim düzeyi Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı farklılaģmaya neden olmakta mıdır? 1.6 Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerinin babaların eğitim düzeyi MetropolitanOlgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı farklılaģmaya neden olmakta mıdır? 2.1 Okul öncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 2. sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

7 vi BÖLÜM VI SONUÇ VE ÖNERĠLER ÖZET SUMMARY KAYNAKÇA EKLER EK-1 KiĢisel Bilgi Formu EK-2 Metropolitan Olgunluk Testi EK-3 Akyazı Ġlçe Milli Eğitim Müdürlüğü 23/09/2008 tarih ve 320/3718 Sayılı Yazısı

8 vii Tablolar listesi Tablo 1. Okul Öncesi Eğitim Programındaki GeliĢim Alanları Ġle Bu Alanların Ġlköğretimde Kapsadığı Becerilerin Dağılımı 2. Okul öncesi Eğitim ve Ġlköğretim Programlarının Özellikleri 3. Akyazı Ġlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne Bağlı Resmi Ġlköğretim Okulları 1. ve 2. Sınıf Öğrenci Sayıları ve Cinsiyetleri 4. Akyazı Ġlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne Bağlı Ġlköğretim 1. ve 2. Sınıf Öğrencilerinin Sayıları ve Cinsiyetleri 5. Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Okul öncesi Eğitim Alıp Almama Durumlarına Göre Dağılımları 6. Okul öncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okul öncesi Eğitime 1 Yıl Devam Eden, 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Dağılımları 7. Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerin Cinsiyet Durumlarına Göre Dağılımları 8. Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin KardeĢi Olmayan, 1-2 KardeĢi Olan, 3 ve Daha Fazla KardeĢi Olma Durumlarına Göre Dağılımları 9. Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Annelerinin Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımları 10. Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Babaların Eğitim Düzeylerine Göre Dağılımları

9 viii 11. Ġlköğretim 2. Sınıf Öğrencilerinin Okul öncesi Eğitim Alıp Almama Durumlarına Göre Dağılımları Okul Öncesi Eğitim Alan Ve Almayan Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (MOT) (Kelime Anlama, Cümleler, Genel Bilgi, EĢleĢtirme, Sayılar, Kopya Etme) n, X,ss, sd, t ve p Değerleri Okul öncesi Eğitime Devam Sürelerine Göre Metropolitan Olgunluk Testine ĠliĢkin n, X, ss, sd, F ve p Değerleri 12.3.Ġlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Cinsiyetine Göre Metropolitan Olgunluk Testine ĠliĢkin n, X, ss, sd, t ve p Değerleri Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerin KardeĢ Sayısına Göre Metropolitan Olgunluk Testi n, X, ss, sd, F ve p Değerleri Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Annelerinin Eğitim Düzeyine Göre Metropolitan Olgunluk Testine ĠliĢkin n, X, ss, sd, F ve p Değerleri Ġlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Babaların Eğitim Düzeyine Göre Metropolitan Olgunluk Testine ĠliĢkin n, X, ss, sd, F ve p Değerleri Okul öncesi Eğitim Almaya Göre Ġlköğretim 2.Sınıf Öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testine ĠliĢkin n, X, ss, sd,t ve p Değerleri

10 1 BÖLÜM I GĠRĠġ Problem Eğitim bireyin içinde bulunduğu topluma uyum sağlayabilmesi için yetiģtirilmesidir. Toplumların görevi kültürlerini sürdürmek ve geliģtirmektir. Bu da yetiģmekte olan kuģağın eğitim ve öğretimiyle mümkün olmaktadır (Yavuzer; 2002, s: ). Toplumu oluģturan çocuklar; ihtiyacı olan tüm bilgi ve becerilerle donanımlı olarak dünyaya gelmezler. Çocuğa yeni öğrenme fırsatları ve olanakları hazırlayan çevrede eğitilmeleri gelecekteki baģarısı açısından büyük önem taģımaktadır. Bu nedenle çocukların eğitimine erken çocukluk döneminde baģlanmasında büyük yarar vardır (Yavuzer; 2005,s:61). Erken çocukluk dönemi olarak kabul edilen okul öncesi eğitim; doğumdan ilkokulun baģlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaģ çocuklarının bireysel özelliklerine ve geliģim düzeylerine uygun zengin uyarıcı çevre olanakları sağlayan; onların fiziksel, sosyal, duygusal, dil ve zihinsel tüm geliģimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yönlendiren bir eğitim süreci olarak tanımlanmıģtır (Oğuzkan ve Oral;1997,s:2). Okul öncesi eğitim ailede ve okullarda verilmektedir. Çocuk yaģamının ilk yıllarındaki geliģiminde aile çevresi birinci derecede etkili olmakla birlikte daha sonraki yıllarda aile çevresi çocuğun tüm geliģim ihtiyaçlarını karģılamada yetersiz kalabilir. Bu süreçte devreye çocukların yaģıtlarıyla birlikte geliģimlerini sağlıklı ve doğal biçimde yaģayabilecekleri ortamı oluģturan okul öncesi eğitim kurumları girmektedir (Aral ve Diğerleri; 2000,s:15). Okul öncesi eğitim kurumları; 0-6 yaģ (0-72 ay) arası çocukların tüm geliģimlerini, fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal vb. yönlerden sağlıklı ve düzenli fiziksel koģullar içinde, toplumun kültürel özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren, onlarda sağlam bir kiģiliğin, sosyal duyarlılığın ve yaratıcı iģlek bir zekanın temellerini atan, uzman eğitici kadroya sahip, temel fonksiyonu eğitim olan, sosyal kuruluģlar olarak tanımlanmaktadır (Oğuzkan ve Oral, 1997, s.3).

11 2 Okul öncesi eğitim kurumları; günümüzde ailelere gerekli desteği sağlayan, yol gösteren, sorumluluklarını belirli düzeyde azaltabilecek temel kuruluģlar olarak çok önemli iģlevleri yerine getirmektedir. Giderek geliģmekte olan okul öncesi eğitim kurumları çocuğun sağlıklı bakımı, beslenmesi, kendine güven kazanması, kiģiliğinin geliģmesi, iyi alıģkanlıklar kazanabilmesi, sosyal geliģimi gerçekleģtirerek bir arkadaģ ortamı yaratılmasının yanı sıra onun fiziksel olarak geliģebilmesi için gerekli hareket ve oyun ortamı sağlayan aileye çocuğun bakımı ve eğitimi konusunda destek olan ve çocukları ilköğretime hazırlayan kurumlar olarak varlıklarını sürdürmektedirler (Ulcay;1993). Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların; görsel olgunluk; çocuğun benzerlik-farklılıkları ayırt etmesi ve eģleģtirme yapabilme becerilerinin geliģtirilmesi renkleri ayırt etme; çevresindeki nesnelerin farklı renklerde olduğunu isimlendirme, el-göz koordinasyonu; göz ve el arasındaki iģbirliği, iģitsel ayırt etme-duyma; harf ve kelimelerin söyleniģleri ve kelime baģlangıcı ve bitiģleri arasındaki farklıları ayır etme, sosyal ve duygusal etkileri ve dikkat becerileri geliģmektedir (Ayhan;2004,s:167; Ryan;2003, s:155) Çocuğun ilk öğrendiği hareket biçimlerinden birisi el-göz koordinasyonudur. Burada eller ve gözlerin paralel çalıģması önemlidir. Eller ve gözler arasındaki bu hareket müģterekliği çok karmaģıktır, mükemmelleģmesi güçtür ve zaman ister. Bu beceri çocuğun becerebildiği en güç iģlerden birisidir. Ġnsan beyninin geliģmesi, ellerin hareketlerdeki dengesi ile bağlantılıdır. Bunun baģlangıcı da ilk çocukluk dönemine rastlar (Sarı, 2006, s.4). Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların katıldığı boya, yoğurma, kağıt iģleri gibi sanat etkinlikleri, legolar, yapbozlarla oyunları, okuma-yazmaya hazırlık çalıģmaları çocukların el-göz koordinasyonun geliģmesine yardımcı olmaktadır. Bu sayede eģleģtirme, iliģki kırma, kopya etme becerileri geliģmektedir. Çocuklara okul öncesi yaģlardan itibaren iyi ve nitelikli okuma ve anlama deneyimlerinin kazandırılması, kelime dağarcığının zenginleģmesi, yaģına ve geliģimine uygun kitaplarla daha kolay olmaktadır (Konar ve Sargın, 2003, s.471). Okul öncesi eğitim kurumlarında yer alan hikaye etkinliklerinde; Ģiir, tekerleme,

12 3 bilmece, hikaye anlatımları, dramalar, oyun etkinliğindeki Ģarkılı oyunlar, sayıģmacalar çocukların dil geliģimlerine katkı sağlamaktadır. Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların katılmıģ olduğu tekerleme, kelime kafiye oyunları, bilmeceler, kukla oyunları, Ģarkı ve Ģiirler sayesinde çocuklar okuma öncesi dönemde cümlelerin kelimelerden, kelimelerin de hece ve seslerden oluģtuğu hakkında fikir sahibi olurlar. Öğretmenin bu faaliyetler sırasında çocuklarla birebir iletiģim kurması veya grup çalıģmalarında yer alması dil geliģimleri açısından büyük önem taģımaktadır. Çocukların kazanmıģ oldukları bu dil becerileri sayesinde okuma becerileri ve baģarıları yüksek olmaktadır (Oktay ve Aktan; s: , 1999). Okul öncesi eğitim dönemi çocukların zihinsel geliģimi; 1 yaģında çocuk merakla çevresini keģfetmeye baģlar, büyük küplerle oynar. 2 yaģında deneme yanılma yoluyla problem çözmeye baģlar, Ģekilleri uygun yerlere koyar. (Yavuzer, 2005, s.50) 3 yaģına geldiğinde çocuk kendi kendine karar vermeye baģlar. Ana renkleri öğrenir. 4 yaģında çocuk gerçek ile hayal arasındaki ayrımı yapmaya çalıģır. EĢleĢtirme yapabilir, geometrik Ģekilleri tanır(oktay, 1999, s.118). 5 yaģında çocuk renkleri bilir, sayıları öğrenmeye çalıģır, küçük parçalı yap-bozları yapabilir, kavramların çoğunu bilir ve ayır edebilir (büyük-küçük, ince- kalın, ortadaki vb.). 6 yaģ çocuğu renkleri, sayıları tanır, kendi ismini yazabilir, problemlere uygun çözüm yolları bulur, mekan konum kavramı geliģmeye baģlar, zaman kavramını anlar (Aral ve diğerleri, 2002, s.39-41). Okul öncesi eğitim kurumlarında çocuklar eģyaları ve nesneleri aralarında paylaģırken, suyu boģaltırken, büyük küçük düğmeleri ayırt ederken zihinsel bilgi becerileri oluģmaya baģlar (Unutkan,2007, s.244). Serbest zamanda yap-bozlarla, küplerle, bloklarla, eģleģtirme kartları ile oynarken, boyalarla kağıtlarla yaptıkları etkinlikler, oyun müzik etkinliğindeki sayıģmacalar, okuma-yazmaya hazırlık çalıģmaları fen ve matematik etkinlikleri çocukların zihinsel geliģimine yardımcı olmaktadır (Yangın, 2007, s.295). Ġlköğretime baģlamak çocuğu hayatındaki en önemli dönüm noktasından biridir. Ġlköğretim evden ilk kez ayrılan çocuğun gününün büyük bölümünü kendi yaģıtları ve yetiģkinlerle geçirdiği farklı bir ortamdır. Çocuk ilk kez programlı bir öğretimin gerektirdiği etkinliklere katılmakta, belirli bir disiplin planına dahil olarak

13 4 kurallara uymakta, öğretmenin talimatlarını yerine getirmekte ve daha da önemlisi okuma, yazma, aritmetik vb. konularını öğrenmek gibi görevlerle karģı karģıyadır. Ġlköğretim çocuklarının bu yeni öğrenmeleri yerine getirebilmeleri için sahip oldukları ön öğrenmeler büyük önem taģır. Çocukların okul öncesi dönemde kazandıkları bilgi, beceri, kazanım ve davranıģlar sonraki öğrenim ve deneyimleri için temel oluģturmaktadır. Okul öncesinde çeģitli uyaranlardan yararlanan ve öğrenme potansiyellerini üst düzeye çıkarabilen çocuklar bir üst eğitim düzeyi olan ilköğretime baģladıklarında bu tutumlarını sürdürmektedirler (Oktay ve Unutkan; 2005,s.145). Okul öncesi eğitimin en temel amacı çocukları ilköğretime hazırlamaktır; ilköğretime hazırlarken çocuklara erken yaģta okuma-yazma öğretmek değil, okumayazmasını öğrenmesine yardımcı olacak kelime anlama, cümleleri ifade etme, genel bilgiler, eģleģtirme, sayılarla ilgli kavramlar ve beceriler kazandırmaktır. Çocuklar ilköğretimde okumayı söktüğü zaman okuduğu kelime ve kelime gruplarını anlayabilmesi, kağıtta yazılı veya basılı olarak gördüğü-iģttiği kelimeleri tanıması anlaması (Damarlıoçak; s:67, 2007), nesneler arasındaki benzerklikler ile ilgili iliģki kurabilmesi eģleģtirme yapabilmesi,sayabilmesi, niceliklerine göre birleģtirebilmesi, Ģekil zemin ayrımı yaparak kopya etme becerileri ile okul olgunluğu kazanmaktadır. Okul öncesi eğitim çağı çocukların bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve dil geliģimleri yönünden kritik dönemdir. Çocuğun geliģimi ve geleceğe hazırlanması yönünden okul öncesi dönemde verilecek eğitim büyük önem taģır. Çocuk için en yakın gelecek ilköğretimdir. Ġlköğretimde çocuğun okuma-yazma-aritmetik beceriler yerine getirmesi gerekir. Çocuğun sosyal-duygusal-bilisel geliģimi için okumayazma-aritmetik becerilerini kazanmasında erken çocukluk yılarında yapılan çalıģmalar çok önemlidir. Erken çocukluk döneminde kazanılan sözel dil becerisi, ses farkındalığı, genel kültür bilgisi, alfabe bilgisi ve yazı öncesi çalıģmalar okuma yazma öncesi kazanılması gereken temel becerilerdir (Denizkan, 2006,s.16). Bu temel becerilerin kazanılması iyi bir okul öncesi eğitimle gerçekleģebilir. Okul öncesi dönemde alınan eğitimin çocukların okul olgunluğuna olan etkisini ve bu etkilerin uzun süreli olup olmadığını test etmek, okul öncesi eğitime devam edip etmeme devam süresi, cinsiyet, kardeģe sahip olup olmama, anne-baba

14 5 eğitim düzeylerinin okul olgunluğuna etkilerinin ortaya konması açısından bu araģtırma önemlidir. Ayrıca bu araģtırma bulguları ile daha önce yapılmıģ benzer araģtırma bulgularının test edilebilmesi, okul öncesi eğitimin öneminin bir kez daha vurgulanması, okul öncesi eğitimde kurumlaģma oranının arttırılması açısında ve bu araģtırmanın bundan sonra yapılacak araģtırmalara ıģık tutacak olması nedeniyle, Okul öncesi eğitimin ilköğretim1. sınıf öğrencilerinin okul olgunluğuna etkisi araģtırılması gereken bir konudur. Amaç Bu araģtırmanın genel amacı; okul öncesi eğitim ilköğretim 1. sınıf öğrencilerinin okul olgunluğunu etkilemekte midir? Ayrıca; okul öncesi eğitim kurumlarına devam süresi, cinsiyet, kardeģ sayısı, anne-baba eğitim düzeyi okul olgunluğu üzerinde farklılaģmaya neden olmakta mıdır? Okul öncesi eğitim ilköğretim 2. sınıf öğrencilerinin okul olgunluğu açısından etkilerini devam ettirmekte midir? Sorularına cevap aramaktır. Alt Amaçlar Genel amaca bağlı olarak aģağıdaki sorulara cevap aranacaktır Okul öncesi eğitimin ilköğretim 1. sınıf öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları ile ilgili olarak; 1.1. Okul öncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 1. sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.2.Okul öncesi eğitime devam etmeyen, okul öncesi eğitim kurumlarına 1 yıl devam edenler ile 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1. Sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

15 Ġlköğretim 1. sınıf kız ve erkek öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.4. Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerin kardeģi olmayan, 1ve 2 kardeģi olan ile 3 ve daha fazla kardeģi olan öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.5. Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerinin annelerinin eğitim düzeyi Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı farklılaģmaya neden olmakta mıdır? 1.6 Ġlköğretim 1. sınıf öğrencilerinin babaların eğitim düzeyi MetropolitanOlgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı farklılaģmaya neden olmakta mıdır? 2.0. Okul öncesi eğitimin ilköğretim 2. sınıf öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları ile ilgili olarak: 2.1 Okul öncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 2. sınıf öğrencilerinin Metropolitan Olgunluk Testi (kelime anlama, cümleler, genel bilgi, eģleģtirme, sayılar ve kopya etme) puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? AraĢtırmanın Önemi AraĢtırma sonucunda elde edilecek bulgular özellikle; 1. Okul öncesi eğitim ve okul öncesi eğitimin okul olgunluğuna etkileri konusunu güncelleģtirip üzerinde düģünme ve tartıģma ortamı yaratacağı, 2. Okul öncesi eğitim programlarının düzenlenmesine ıģık tutacağı, 3. AraĢtırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda geliģtirilen önerilerin okul öncesi eğitim öğretmenleri ve anne babalara rehber olacağı,

16 7 4. Okul öncesi eğitimin ülke geneline yaygınlaģtırılmasında önemli rol oynayacağı umulmaktadır. Sayıtlılar 1. Metropolitan Olgunluk Testi (MOT) nin öğrencilerin okul olgunluğunu ölçeceği kabul edilmiģtir. 2. Öğrencilerin Metropolitan Olgunluk Testi ne içtenlikle ve samimi olarak cevap verdikleri kabul edilmiģtir. Sınırlılıklar 1.AraĢtırma bulguları Sakarya Ġli Akyazı Ġlçesi Merkezinde bulunan M.E.B bağlı; Atatürk Ġlköğretim Okulu, Konuralp Ġlköğretim Okulu, Madanoğlu Ġlköğretim Okulu, Paris Ġlköğretim Okulu bünyesindeki ilköğretim 1. ve 2. sınıf öğrencileri ile sınırlıdır. 2.Öğrencilerin okul olgunluklarına iliģkin Metropolitan Olgunluk Testi nin ölçtüğü nitelikler ile sınırlıdır. 3.AraĢtırma sonuçları örneklemde yer alan öğrencilerle benzer nitelikleri taģıyan öğrencilere genellenebilir. Tanımlar Okul Öncesi Eğitim: Doğumdan ilköğretimin baģlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaģ çocuklarının bireysel özelliklerine ve geliģim düzeylerine uygun zengin uyarıcı çevre olanakları sağlayan; onların tüm geliģimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yönlendiren bir eğitim süreci olarak tanımlanmıģtır (Oğuzkan ve Oral,1997.s.2). Okul öncesi Eğitim Kurumları: 0-6 yaģ (0-72 ay) arası çocukların tüm geliģimlerini, fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal vb. yönlerden sağlıklı ve düzenli fiziksel koģullar içinde, toplumun kültürel özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren, onlarda sağlam bir kiģiliğin, sosyal duyarlılığın ve yaratıcı iģlek bir zekanın temellerini atan, uzman eğitici kadroya sahip, temel fonksiyonu eğitim olan, sosyal kuruluģlardır. (Oğuzkan ve Oral, 1997, s.3)

17 8 Ġlköğretim: Kadın erkek, bütün Türklerin milli gayelere uygun olarak bedeni, zihni ve ahlaki geliģimleri ve yetiģmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir (Ġlköğretim ve Eğitim Kanunu /222). OlgunlaĢma: Organizma içindeki herhangi bir organın temelinde var olan potansiyel gücünün açığa çıkarılarak, organdan beklenilen görevinin yerine getirilmesidir (Arı ve Diğerleri, 2001, s:34) Hazır BulunuĢluk: Bireyin bir beceriyi yapabilecek olgunluğa ulaģmasının yanında o beceri için basamak oluģturacak bilgi, istek, tutum gibi temel yaģantılara sahip olmasıdır (Avcı; 2003, s:45). Okul Olgunluğu: Çocuğun okuma-yazmayı öğrenebilmesi için belirli bir olgunluğa ulaģmasının yanında, bu iģ için gerekli olan, ön bilgi beceri ve tutumları kazanmaktır (Oktay, 1999,s.264). Kelime Anlama: Dilin anlaģılması ve kavranılması(oktay,1983, s.35). Cümle: Çocuğun dilini kelime cümleler ile anlayıp kavramasıdır (Oktay,1983, s.35). Genel Bilgi: Çocukların sosyal çevreleri, yaģantılar ve yetiģkinlerle olan iletiģimleridir (Oktay,1983, s.35). EĢleĢtirme: Okuma öğreniminde kullanılan benzerliklerin tanınması ve görsel algılamadır (Oktay,1983, s.35). Sayı: Sayı bilgisidir sayıları sayma, anlama, yazma, sayıları anlamlandırma, zaman kavramı, problemlerde sayıları kullanmadaki baģarı demektir (Oktay,1983, s.35) Kopya Etme: Yazı yazmadaki görsel algı ve harekettir (Oktay,1983, s.36).

18 9 BÖLÜM II ĠLGĠLĠ YAYIN VE ARAġTIRMALAR 1.Okulöncesi Eğitimin Tanımı Ve Önemi 1.1.Okul öncesi Eğitimin Nedir? Eğitim bireyin davranıģlarında kendi yaģantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değiģme meydana getirme sürecidir (Ertürk,1979,s.12; Özdemir ve Yalın,2000 s.2). Eğitim çocuk doğar doğmaz ailede baģlar daha sonra okul içinde ve okul dıģında yapılan eğitim ve öğretimle birlikte yaģam boyu sürer. Eğitim öğretim bireye, aileden insanlığa ve bütün evrene doğru geçen sevgi ve bilgi aktarımıdır (Yavuzer, 1995 ss ). Bireylerin bazı davranıģ ve yetenekleri kazanmaları için yaģamlarında önemli dönemler vardır. Ġnsan yaģamının diğer dönemlerinin temelinin atıldığı, ergenlik ve yetiģkinlik döneminin ilk basamağı okul öncesi eğitim dönemidir (Oktay, 1999, s:134). Okul öncesi eğitimin birçok tanımı yapılmaktadır. Bunlardan bazıları aģağıda verilmiģtir. Oğuzkan ve Oral (1997, s.2) okul öncesi eğitimi, doğumdan ilköğretimin baģlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaģ çocuklarının bireysel özelliklerine ve geliģim düzeylerine uygun zengin uyarıcı çevre olanakları sağlayan; onların tüm geliģimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yönlendiren bir eğitim süreci olarak tanımlanmıģlardır. Poyraz (2003, s.21); doğumdan ilkokulun baģlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan, bu yaģ çocuklarının bireysel özelliklerine ve geliģim düzeylerine uygun çevre imkanları sağlayan, onların tüm geliģimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren eğitim süreci olarak tanımlamaktadır. Gürkan a göre (2004, s.13) 0-72 ay arasındaki çocukların geliģim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı çevre olanakları sağlayan;

19 10 onların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönlerden geliģimlerini destekleyen; toplumun kültürel değerleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazırlayan, temel eğitim bütünlüğü içinde yer alan bir eğitim sürecidir. Turan ise (2004, s.10) Okul öncesi eğitim 0-72 aylık yaģ grubunu kapsayan geliģim düzeylerine uygun, zengin uyarıcı çevre olanağı sunan yaratıcılık baģta olmak üzere onların geliģimlerini bütün yönleriyle destekleyen çocuğa yakın çevresinin ve ulusunun sosyal kültürel değerleri ile evrensel değerleri birbirleriyle çeliģmeyen bir anlayıģla tanıtmaya çalıģan isteğe bağlı planlı bir davranıģ kazandırma süreci olarak tanımlamıģtır. Bu tanımlara dayalı olarak okul öncesi eğitimin; yaģamın ilk altı yılını kapsayan çocuklara zengin çevre olanakları sunularak beden, zihin, dil, duygusal, sosyal geliģimlerine destek olan, içinde yaģadığı toplumun değerleri doğrultusunda yaģama ve ilköğretime hazırlayan eğitim süreci olduğu söylenebilir. 1.2.Okul Öncesi Eğitimin Önemi Okul öncesi dönem insan hayatının temelini oluģturur. Bu dönem çocuğun doğduğu andan değil doğum öncesi dönemden itibaren baģlar. Okul öncesi dönemde çocuğun anne ve babası tarafından sevgi ve Ģefkatle büyütülmesi, ihtiyaçlarının karģılanması, sağlığının korunması çok önemlidir Bu dönemdeki yaģantılar onun gelecekte hayata bakıģ açısını da önemli ölçüde etkiler. Bu nedenle, istenen bir çocuk olarak dünyaya gelmek, yaģamın ilk yıllarında, sevgi-ģefkatle büyütülmek, tutarlı ve kararlı yetiģkin davranıģları ve zengin uyarıcılar kiģinin sağlıklı bir Ģekilde geliģmesinin olmazsa olmaz koģullarıdır. Ġnsandaki potansiyelin en üst sınırlarına kadar geliģtirilebilmesi ancak çok erken yıllarda sağlanabilecek eğitimle mümkündür (ġahin; 2005, s:1-2) Okul öncesi eğitim dönemini kapsayan 0-6 yaģ, çocukların bedensel, zihinsel ve sosyal geliģimlerinin en hızlı olduğu bir dönemlerden biridir. Bu dönemdeki geliģmeler çocuğun ilerdeki yaģamında büyük önem taģır. Bloom un yaptığı araģtırmalara göre 17 yaģına kadar olan zihinsel geliģmenin % 50 si 4 yaģına, %30 u 4 yaģından 8 yaģına kadar, % 20 si 8 yaģından 17 yaģına kadar oluģmaktadır.

20 11 Buna göre çocuğun eğitiminde erken yılların değeri büyüktür ve bu dönemde çocuğun yetenek ve becerilerini geliģtirmek için ona rehberlik etmek, çocuğun doğru davranıģlarını pekiģtirmek gerekir. Bu da ancak en iyi Ģekilde planlanmıģ sistemli bir okul öncesi eğitim ile olur (Poyraz ve Dere, 2001, s.7). Okul öncesi eğitim; çocuğun çevresiyle sağlıklı iletiģim kurmasına, kendini rahatça ifade edebilmesine yardımcı olan dilini öğrenmesine katkı sağlar. Okul öncesi dönemde içinde yaģadığı çevre olanaklarının zenginliği çocuğun dil zenginliğini artmasını sağlar. 5 yaģında okul öncesi eğitim almaya baģlayan bir çocuğun 3050 sözcüklük bir sözcük dağarcığına sahiptir, 20 yaģına geldiğinde sözcük dağarcığına ulaģır (SavaĢ; 2006). Çocuk 0-6 yaģları arasında kiģiliğini geliģtirerek insanca değerlere sahip olabilmeyi öğrenir. Ġnsana özgü olan bu değerlere bakıldığında sevme, paylaģma, kendinle ve yaģamla barıģık olma, özgüven, baģarı saygın olma ve baģkalarının kiģiliğine ve haklarına saygı gösterme davranıģlarını okul öncesi dönemde kazanmaktadır (Öz; 1997, s:34). Çocuğun aile çevresindeki koģulları ne denli iyi ve elveriģli olursa olsun çocuğu ilköğretime hazırlamak, yaģıtlarıyla birlikte uygun bir ortamda ve uzman eğitimciler gözetiminde olması daha olumlu sonuçlar vermektedir (Yavuzer, 2001, s.148). 1.3.Okul öncesi Eğitim Kurumları Okul öncesi eğitim kurumu; 0-6 yaģ (0-72 ay) arası çocukların tüm geliģimlerini, fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal vb. yönlerden sağlıklı ve düzenli fiziksel koģullar içinde, toplumun kültürel özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren, onlarda sağlam bir kiģiliğin, sosyal duyarlılığın ve yaratıcı iģlek bir zekanın temellerini atan, uzman eğitici kadroya sahip, temel fonksiyonu eğitim olan, sosyal kuruluģlardır (Oğuzkan ve Oral, 1997, s.3). Okul öncesi eğitim kurumları kapsadığı yaģlara göre farklılaģmaktadır. KreĢ: 0-2 yaģ çocuklarının temel ihtiyaçlarını yerine getirmenin yanında, onların bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve dil geliģimlerine yardımcı olan eğitim

21 12 programının uygulandığı, okul öncesi eğitim kurumudur (Yılmaz ve Bilir, 1990, s:15). Yuva: 2-4 yaģ arasındaki çocukların sağlıklı fiziksel koģullar içinde geliģmelerini destekleyen eğitim programlarının uygulandığı okul öncesi eğitim kurumlarıdır (Yılmaz ve Bilir, 1990, s:15). Anaokulu: 4-6 yaģ arası çocukların bedensel, duygusal, dil, sosyal geliģimlerinin ve öz bakım becerilerinin, zengin uyarıcı çevre ortamında ve grup içinde, yaratıcı etkinliklerle sunulduğu okul öncesi eğitim kurumlarıdır (Aral ve Diğerleri, 2002, s.23). Anasınıfı: 5-6 yaģ arası çocukları temel eğitime hazırlamak amacı olan okul öncesi eğitim kurumlarıdır. Temel eğitime baģlayacak olan çocukların geliģimlerini destekleyerek, hazır bulunuģluk düzeylerinin artmasına yardımcı olacak çevre düzenlenmelerinin yapıldığı ve programların uygulandığı kurumlardır (Yılmaz, Bilir;1990 s:15). DeğiĢen ve geliģen toplumlar içinde aile yapısı da değiģiklikler göstermektedir. GeniĢ ailenin yerini çekirdek aile almakta, çalıģan kadın sayısı artmaktadır. Kırsal yaģam tarzının yerini kentsel yaģam almaktadır bunun sonucu olarak ĢehirleĢeme oranı artıģ göstermektedir. Bununla birlikte çocukların rahat hareket edebilecekleri yaģıtlarıyla birlikte oyun oynayacakları mekanlar azalmaktadır. Kendi yaģıtlarıyla birlikte iletiģim kuramadığı için iģbirliği, paylaģma, rekabet duygusu, grup içinde olma, birlikte hareket etme gibi birçok davranıģları öğrenmesi zor olmaktadır. Zengin çevre olanakları, özgür hareket alanları sunan okul öncesi eğitim kurumları sayesinde çocuklar kendi yaģıtlarıyla paylaģmayı, iģbirliğini, yardımlaģmayı, rekabet duygusunu, grup içinde yaģamayı, sıra olmayı, baģkalarının duygularını anlamayı, kendi isteklerini ertelemeyi gibi birçok sosyal ve duygusal davranıģları öğrenir (Oktay, 1999 s:130; Ulcay; 1993,s:2-5). Okul öncesi eğitim kurumları; günümüzde ailelere gerekli desteği sağlayan, yol gösteren, sorumluluklarını belirli düzeyde azaltabilecek temel kuruluģlar olarak çok önemli iģlevleri yerine getirmektedir. Giderek geliģmekte olan okul öncesi eğitim kurumları çocuğun sağlıklı bakımı, beslenmesi, kendine güven kazanması, kiģiliğinin geliģmesi, iyi alıģkanlıklar kazanabilmesi, sosyal geliģimi gerçekleģtirerek bir

22 13 arkadaģ ortamı yaratılmasının yanı sıra onun fiziksel olarak geliģebilmesi için gerekli hareket ve oyun ortamı sağlayan aileye çocuğun bakımı ve eğitimi konusunda destek olan kurumlar olarak varlıklarını sürdürmektedirler. Okul öncesi eğitim kurumları çocukların bedensel, sosyal, zihinsel, duygusal ve dil geliģimlerine yardımcı olan, onları ilköğretime ve gelecekteki toplumsal yaģama hazırlayan bunu da anne babaların desteği ile ve gerektiğinde onları da eğiterek iģlevini yerine getirmektedir (Kandır, 2001, s.3). Okul öncesi eğitim kurumları, çocuğun ev ortamının dıģında ilk defa dil ve görsel uyaranlarla tanıģıp, çevresiyle etkileģimde bulunduğu merkezlerdir. 0-6 yaģ çocuğunun ilgi, gereksinim ve yeteneklerine uygun zengin uyarıcı çevre olankaları sağlayan ve geliģimlerini toplumun kültürel değeleri doğrultusunda yönlendiren okul öncesi eğitm kurumları çocukların evde öğrendiği bilgi ve becerileri pekiģtirmez, aynı zamanda birçok yeni beceri bilgi ve kavramları doğrudan öğrenmesinide sağlamaktadır (Oktay ve Aktan 1999,s:362). Ġnsanlar yaģamlarının 3-6 yaģlar arasını okul öncesi eğitim kurumlarında, 7-15 yaģlar arasını ilköğretim, yaģlar arasını ortaöğretim, yaģ arasını yüksek öğretim kurumlarında geçirmektedirler. Eğitim kurumlarının kademesi arttıkça çocukların geliģim özellikleri, eğitim kurumları ve toplum tarafından istenilen davranıģlarda artmaktadır. Her geliģim görevinin baģarıyla tamamlanması bireyi hem mutlu hem uyumlu yapmakta hemde ileride karģılaģacağı ve baģarması zorunlu olan yeni ve karmaģık geliģim görevlerine hazırlamakta bu durum kendine güvenle birlikte baģarılar getirmektedir. Eğitim kademesinin ilk basamağı olan okul öncesi eğitim kurumları bu yüzden büyük öenme sahiptir. Okul öncesi eğitim kurumları çocukları akademik ve akademik olmayan beceriler yönünden temel oluģturmaktadır (Kılıçlı; 2006,s:58-59) Okul öncesi Eğitimin Amaçları ve Temel Ġlkeleri Okul öncesi eğitiminin amaçları, Türk Millî Eğitiminin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak (Okul Öncesi Eğitim Kurumları Yönetmeliği, DeğiĢik: 20/02/ s.r.g);

23 14 1. Çocukların; Atatürk, vatan, millet, bayrak, aile ve insan sevgisini benimseyen, millî ve manevî değerlere bağlı, kendine güvenen, çevresiyle iyi iletiģim kurabilen, dürüst, ilkeli, çağdaģ düģünceli, hak ve sorumluluklarını bilen, saygılı ve kültürel çeģitlilik içinde hoģgörülü bireyler olarak yetiģmelerine temel hazırlamak amacıyla çaba göstermek, 2. Çocukların beden, zihin ve duygu geliģmesini ve iyi alıģkanlıklar kazanmasını sağlamak, 3. Çocukların Türkçe yi doğru ve güzel konuģmalarını sağlamak, 4. Çocuklara sevgi, saygı, iģ birliği, sorumluluk, hoģgörü, yardımlaģma, dayanıģma ve paylaģma gibi davranıģları kazandırmak, 5. Çocuklara hayal güçlerini, yaratıcı ve eleģtirel düģünme becerilerini, iletiģim kurma ve duygularını anlatabilme davranıģlarını kazandırmak, 6. Çocukları ilköğretime hazırlamaktır. Okul Öncesi Eğitimin Temel Ġlkeleri; Okul öncesi dönem yaģamın temelidir. Bu dönemde öğrenme hızı çok yüksektir. Bir yaģ grubunun genel geliģim özellikleri o yaģ grubundaki tüm çocuklar için ortaktır; ancak her çocuğun kendine özgü olduğu da unutulmamalıdır. Okul öncesi eğitim bazı temel ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkeler aģağıda verilmektedir (Okul Öncesi Eğitim Programı; 2006, s:12). 1. Okul öncesi eğitim çocuğun gereksinimlerine ve bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır. 2. Okul öncesi eğitim, çocuğun psikomotor, sosyal-duygusal, dil, biliģlsel alanlardaki geliģimini desteklemeli, özbakım becerilerini kazandırmalı ve onu ilköğretime hazır duruma getirmelidir. 3.Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların gereksinimlerini karģılamak amacıyla demokratik eğitim anlayıģına uygun eğitim ortamları hazırlanmalıdır. 4. Etkinlikler düzenlenirken çocukların ilgi ve gereksinimlerinin yanı sıra çevrenin ve okulun olanakları da göz önünde bulundurulmalıdır.

24 15 5. Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden baģlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır. 6. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuģmalarına gereken önem verilmelidir. 7. Okul öncesi dönemde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, iģ birliği, sorumluluk, hoģgörü, yardımlaģma, dayanıģma ve paylaģma duygu ve davranıģları gelģtirilmelidir. 8. Eğitim çocuğun, kendine saygı ve güven duymasını sağlamalı, ona öz denetim kazandırmalıdır. 9. Oyun bu yaģ grubundaki çocuklar için en uygun öğrenme yöntemidir. Tüm etkinlikler oyun temelli düzenlenmelidir. 10. Çocuklarla iletģimde, onların kiģiliklerini zedeleyici Ģekilde davranılmamalı, baskı ve kısıtlamalara yer verilmemelidir. 11. Çocukların bağımsız davranıģlar geliģtirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetiģkin desteği, rehberliği ve güven verici yakınlığı sağlanmalıdır. 12. Çocuklar n kendilerinin ve baģkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir. 13. Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleģtirel düģünme becerileri, iletiģim kurma ve duygularını anlatabilme dvranıģları geliģtirilmelidir. 14. Programlar hazırlanırken ailelerin ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dikkate alınmalıdır. 15. Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin etkin katılımı sağlanmalıdır. 16. Okul öncesi eğitimde çocuğun geliģimi ve okul öncesi eğitim programı düzenli olarak değerlendirilmelidir.

25 Okul öncesi eğitimde değerlendirme sonuçları çocukların, öğretmenin ve programın geliģtirilmesi amacıyla etkin olarak kullanılmalıdır Oku1.5. Okul öncesi Eğitim Tarihçesi Dünyada Okul öncesi Eğitim Tarihçesi Okul öncesi eğitim kavramı, çocuk geliģimi alanındaki ilk çalıģmalarla birlikte ortaya çıkmıģtır. Çocuk geliģimi konusunda ilk çalıģmaları yapanlar tıp doktorları ve sosyal reformcular olmuģtur (MEGEP;2007). Ortaçağ Avrupa sında doktorlar beģ yaģından küçük çocukların sağlığıyla ilgilenmeyi ebelere bırakmıģlardır. Bunun nedeni, beģ yaģından küçük çocuklara bir Ģey yapılamayacağına inanmıģ olmalarıdır. Ancak 18.yüzyılda tıp doktoru olan James Cadogon, küçük çocukların bakımsızlıktan öldüklerini belirtmiģtir. Annelere yönelik çocuk temizliği, bakımı ve beslenmesi konusunda bilgiler veren çalıģmalar yapmıģtır. Okul öncesi çağdaki çocukların bakım ve eğitimleri için öncelikle çalıģan annelere yardımcı olmak amacıyla birçok yerde devlet ya da özel kurum ve kiģilerce okul öncesi eğitim kurumları açılmıģtır (MEGEP;2007) Jean Pestalozzi nin 1774 yılında, kendi çocuğu üzerindeki gözlemleri çocuk geliģimi ile ilgili ilk bilimsel kayıt olarak kabul edilmektedir (Yılmaz, Bilir; 1990,s.12). Ġlk anaokulları evlerde verilen okuma-yazma öğretimi olarak Ġngiltere ve Amerika da Dame Schools adıyla baģlamıģtır (Yılmaz, Bilir; 1990,s.12). Fransa da 1767 yılında J.J. Rousseau nun EMĠLE adlı eserinden etkilenerek 1840 yılında ilk kreģler açılmıģtır (Yılmaz, Bilir;1990,s.12). Erken Çocukluk eğitiminin gerekliliğine inanan ilk anaokulunu açan Alman Friedrich Wilhelm Froebel dir. Froebel, 1840 yılında Almanya da Kindergarten (Çocuk Bahçesi ) adını verdiği ilk anaokulunu açmıģtır. Froebel, uygulamalarında oyunu eğitimin bir öğesi olarak ele almıģ, öğretici oyunları çocukların yeteneklerini geliģtirmede kullanılması gereken önemli araçlar olarak görmüģtür (Aral, Kandır, YaĢar; 2002, s.21).

26 17 Çocuk eğitimi konusunda büyük katkılarda bulunan Ġtalyan eğitimci Maria Montessori uzmanlık çalıģmalarında, zihinsel engelli çocuklarla ilgilenmiģ ve uyguladığı yöntemlerle büyük geliģmeler sağlamıģtır. Montessori aynı yöntemlerle normal çocukların geliģiminde de daha iyi sonuçlar alınabileceğini savunmuģtur. Roma da 1907 de, kendi deyimiyle ilk çocuk evini açmıģtır. Montessori, çocuğun doğumdan baģlayarak emici zihinsel bir yeteneğe sahip olduğuna inanır. Erken çocukluk dönemini, zihnin büyük ölçüde alıcı olduğu kritik bir dönem olarak kabul eder. Bu süreçte çevrenin etkili olduğunu ifade eder (Yılmaz, Bilir; 1990, s.12). Frobel ve Montesorri den sonra diğer ülkelerde de erken çocukluk eğitimi kurumları açılmaya baģlamıģtır. Ġlk yuva 1911 yılında Londra da Margeret ve Rachel McMillan tarafından açılmıģtır. McMillan kardeģlerin ilk uygulamaları, Londra nın yoksul bir kesiminde, beģ yaģın altındaki çocukların sağlık ve genel bakımlarının düzeltilmesi doğrultusunda olmuģtur. Ancak çocukların zihinsel ve sosyal geliģimlerinin sağlıkla iliģkisini gözlemleyen McMillan kardeģler daha sonraki çalıģmalarında eğitsel etkinliklere yer vermiģlerdir. (Aral, Kandır, YaĢar; 2002 s:20). Birçok ülkede erken çocukluk eğitim kurumları çeģitlilik gösterir. Uygulanan program modelleri de farklıdır. BaĢka bir deyiģle, hemen hiçbir ülkede tek tip bir kurum ve program uygulaması söz konusu değildir. Bu konu biraz daha ayrıntılı incelendiğinde, bazı programların özellikle çocukların eğitilmesini amaçladığı, bazılarının ise anne ve babayı eğitme yolu ile çocuğa ulaģmayı hedeflediği dikkati çekmektedir. Bir kısmında da anne baba ve çocuk birlikte eğitime alınmakta, bir yandan çocuklar eğitilirken, bir yandan da anne ve babaya çocuklarının geliģimlerini nasıl destekleyecekleri öğretilmeye çalıģılmaktadır. Bütün bunların yanı sıra aynı kurum çatısı altında hem çocukların, hem yetiģkinlerin hem de eğitimcilerin eğitimini amaçlayan, hatta zaman zaman ev ziyaretleri ile kurumdaki eğitimin evdeki devamlılığını sağlamaya çalıģan çok amaçlı modellere de rastlanmaktadır (MEGEP;2007) Türkiye de Okul öncesi Eğitimin Tarihçesi Okul öncesi eğitim kurumlarının ilk yapılanması Osmanlı devleti döneminde Sıbyan mekteplerine dayanmaktadır. Ġlk anaokulu II. MeĢrutiyetin (1908) ilanından sonra açılmıģtır (MEGEP;2007).

27 18 Satı Bey Ġstanbul Beyazıt ta özel bir çocuk yuvası açmıģtır. Bir süre sonra bu çocuk yuvasına Ġstanbul un aristokrat ailelerinin çocukları devam etmeye baģlamıģtır. Bu okulda çocuklara ödüller verildiği, maddi cezanın kullanılmadığı belirtilmiģtir.bu uygulamalar çocuk eğitiminde önemli bir baģlangıçtır (MEGEP;2007) yılında Eğitim Bakanlığı bütçesi düzenlenirken Çocuk Bahçesi denilen okulların açılması için bütçeye ödenek konulmuģ ve o yıl on okulun açılması planlanmıģtır (Oktay; 1999, s:84) yılında Ana Mektepleri Nizamnamesi ( Anaokulları Tüzüğü ) yayımlanmıģtır. Nizamnamede iptidai mekteplerinin (ilkokul ) ilk basamağı olarak ana mekteplerinin açılması önerilmiģ ve ana mekteplerinin dört yedi yaģ arası çocuklara eğitim vermek üzere ilkokullara bağlı ya da bağımsız olarak açılması düģünülmüģtür. Ayrıca ilkokullarda beģ altı yaģ çocukları için sıbyan sınıfları açılması istenmiģtir (ġahin; 2005,s.7). Cumhuriyet ilan edildiği tarihte, 38 ilde 80 anaokulu bulunuyordu ve bu okullarda toplam öğrenci eğitilmekteydi yılında Harf Ġnkılâbının yapılması, her Türk vatandaģının okuryazar duruma getirme çabası, devleti tüm gücüyle ilköğretime yüklenmek zorunda bırakmıģtır. Bu nedenlerle anaokulu ve anasınıflarına ayrılan ödenekler ilköğretim hizmetlerine aktarılmıģtır. Böylece çevresel olanaklarla çalıģmalarını sürdüren okullar da öğretim yılında kapanmıģtır. Zaman zaman okul öncesi eğitiminin önemi çeģitli Eğitim ġuraları ve eğitim komisyonlarında vurgulanmıģ ancak iģlerlik kazanamamıģtır (Aral, Kandır ve YaĢar; 2002, s:24-25) öğretim yılında Ankara da öğretim süresi iki yıl olan ana öğretmen okulu açılmıģtır öğretim yılında bu okul Ġstanbul Kız Öğretmen Okuluna nakledilmiģtir yılına kadar faaliyet gösteren bu okul da kapatılmıģtır (ġahin;2005,s.7). Çocuğunu evde bırakacak kimsesi olmayan çalıģan annelere yardım amacıyla 1940 yılında anaokulu yönetmeliğinin fabrikalarda uygulanması bir genelgeyle illere bildirilmiģtir. Ancak özel idare bütçelerinin darlığı, bu okulları yaģatmaya imkân vermemiģtir (ġahin;2005,s.7).

28 19 Okul öncesi eğitim ile ilgili önemli geliģmeler 1960 yılından sonra dikkati çeker. Okul öncesi eğitim alanında kurumsal eğitim bakımından yavaģ da olsa kademeli hareketlerin baģladığı görülür (Aral, Kandır ve YaĢar;2002,s.25). Yedinci Milli Eğitim ġurası ( 5 15 ġubat 1962) okul öncesi eğitimin önemini etkin bir biçimde gündeme getirmiģ ve bu konuda verilmesi gereken hizmeti belirlemiģtir (Aral, Kandır ve YaĢar;2002,s.25). Yedinci Milli Eğitim ġura çalıģmalarından sonra 16 Haziran 1962 tarihinde Anaokulları ve Sınıfları Yönetmeliği yayınlanmıģtır. Bu yönetmeliğin yayınlanmasından sonra, Türkiye de resmi ve özel kuruluģlarca yuva ve anaokulları yaygınlaģmıģ ve hizmet verilen çocuk sayılarında önemli artıģ görülmüģtür (Aral, Kandır ve YaĢar;2002,s.25) yılında yürürlüğe giren 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunun da okul öncesi eğitim örgün eğitim sistemi içinde yer almaya baģlamıģtır (Yılmaz ve Bilir;1990,s.10). 5 Ocak 1961 tarih ve 222 sayılı Ġlköğretim ve eğitim Kanununda erken çocukluk eğitimi ile ilgili maddeler bulunmaktadır. Ġlköğretim çağına girmemiģ çocukların eğitimine önem verilmesi nedeniyle 1992 yılında yürürlüğe giren Milli eğitim Bakanlığı TeĢkilatı ve Görevleri Hakkındaki 3797 Sayılı Kanunla Okul Öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü kurulmuģtur (Aral, Kandır ve YaĢar;2002,s.25). Yedinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planında öğretim yılı için hedeflenen okul öncesi eğitimde okullaģma oranı %16 olarak belirlenmesine rağmen okullaģma oranında ulaģılan hedefin %10 olduğu görülür. Bu çok yetersiz olduğu gibi bu alanda gerekli fiziki, sosyal ortam standartları henüz geliģtirilmeye muhtaçtır ve rehberlik, denetleme görevlerini yapacak yeterli sayıda personel yoktur. Oysa geliģmiģ ülkeler erken çocukluk eğitimindeki okullaģma oranını %100 e çıkarmaya çalıģmanın yanı sıra, erken çocukluk eğitimini daha küçük yaģlarda baģlatabilme çabasına girmiģlerdir (ġahin;2005, s:7). Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ve özel okul öncesi eğitim kurumlarının kuruluģ, yönetim, eğitim, görev ve iģleyiģleri ile ilgili esasları

29 20 düzenlemek amacıyla eski yönetmelik düzenlenerek Eğitim Yönetmeliği yayınlanmıģtır. (ġahin;2005, s:7) 2002 yılında Okul Öncesi Okul öncesinde 2004 yılından bu yana mobil ana okulları da hizmet vermektedir. Aydın, Antalya, Balıkesir, Bayburt, Bursa, GümüĢhane, Konya, Malatya, Sakarya, Van, Denizli, Gaziantep, Ġstanbul ve Ankara'da toplam 22 mobil anaokulunda özellikle yoksul semtlerdeki çocuklar eğitime alınmaktadır (oögm.gov.tr) yılında okul öncesi eğitim alanında okullaģma oranı %11.7 dir yılları arasında okul öncesi eğtimde okullaģma oranı %252e yükselmiģtir (oögm.gov.tr) eğitim-öğretim yılı verilerine göre, Türkiye'de okul öncesi eğitimde 916 devlet anaokulunda, 755 özel anaokulunda ve ilköğretim okulları bünyesindeki toplam 20 bin 835 ana sınıfında 366 bin 209'u erkek, 335 bin 753'ü kız olmak üzere toplam 701 bin 962 çocuğa eğitim verilmektedir. Bu okullarda 25 bin 650 kadrolu, 251 sözleģmeli öğretmen ve 16 bin 68 usta öğretici olmak üzere toplam 41 bin 969 kiģi görev yapmaktadır (oögm.gov.tr) Okul öncesi Dönem Çocuklarının GeliĢim Özellikleri YaĢ Dönemi GeliĢim Özellikleri Çocuklarda hareket geliģimi anne karnında baģlar ve çocuklar dünyaya geldiklerinde bazı reflekslere sahiptirler. Bu refleksler yaģamın sürdürülmesini sağlayarak, sonraki temel hareketlerin daha kolay geliģmesini sağlar. Çocuk, bir aylık olduğunda, hareketlerini bilinçli yapmaya baģlar. Hareketleri belli bir sıra içinde önceki hareket diğerini oluģturacak Ģekilde geliģir(onur; 2001, s:134). Çocuk ilk üç ay içinde; elleriyle ilgilenir, baģını kaldırabilir, refleksif hareketler yapabilir, yavaģ hareket eden nesneyi çok kısa süre takip edebilir, sırtüstü yatarken kollarını kaldırabilir, destekle oturabilir (Onur; 2001,s: ). Üç aydan sonra çevresini ağzıyla keģfetmeye baģlar, bulduğu her Ģeyi ağzına götürür. 5 aylıkken biberonunu ve çıngırağını tutabilir. 6 aylık olunca desteksiz oturabilir. 7. ayla birlikte emeklemeye baģlar. 9 aylık bebek destekle sıralama yapabilir.