Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU TEMMUZ 2006 / II HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Temmuz 2006

2 Temmuz ayının ikinci ve üçüncü haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler ışığında aşağıda özetlenmiştir. Piyasaları Etkileyen Yurtiçindeki Gelişmeler Hazine, IMF ile mevcut stand-by anlaşmasının 3. ve 4. gözden geçirmeleri kapsamında IMF ye verilecek niyet mektubunun 7 Temmuzda imzalanarak IMF ye gönderildiğini açıkladı. Temmuz ayı içerisinde toplanması beklenen IMF İcra Direktörleri Kurulu nun gözden geçirmeleri onaylaması halinde yaklaşık 1,2 milyar SDR lik (1,9 milyar dolar) kredi diliminin serbest bırakılması bekleniyor. IMF analistleri, dünya ekonomisindeki dalgalanmanın Türkiye ye etkilerinin birkaç ay daha süreceğini ve dalgalanmanın etkisini azaltmak için Merkez Bankası nın dikkatli hareket etmesi gerektiğini belirtti. IMF ayrıca, özel sektör kuruluşlarının bilançolarını güçlendirmesi ve dövizle borçlanmayı terk etmesi gerektiğinin altını çizdi. Bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılmasının finansmanı çerçevesinde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) Hazine ye, özel tertip Devlet İç Borçlanma Senetlerinden (DİBS) doğan alacaklarından ötürü, 200 milyon dolar karşılığı ödemede bulundu ve 2005 yılı içinde imzalanan protokollerin revizyonu ve artan tahsilat performansı sayesinde TMSF tarafından Hazine ye aktarılan kaynak miktarı, 2005 ve 2006 yılı içerisinde nakit ve DİBS olmak üzere 5 milyar 336 milyon YTL (yaklaşık 3 milyar 905 milyon dolar) seviyesine ulaşmıştır. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, 20 Temmuz tarihli toplantısında gecelik faizleri 25 baz puan yükseltti. Buna göre Merkez Bankası borçlanma faiz oranı %17,25 ten %17,50 ye, borç verme faiz oranı da %22,25 ten %22,50 ye çıktı. Enflasyondaki yükselişin döviz kurunun gecikmeli etkileriyle Temmuz ayında da devam edeceği ve Merkez Bankası nın Haziran ayı içinde aldığı tedbirlerin önümüzdeki dönemde enflasyon üstündeki baskıyı azaltacağını ifade eden Kurulun yaptığı açıklamada; Bununla birlikte, petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki artışların devam ettiği ve bekleyişlerin orta vadeli hedeflerle henüz uyumlu olmadığı göz önüne alındığında, enflasyona ilişkin temkinli olma gereği sürmektedir. Para Politikası Kurulu, 2007 yıl sonu enflasyon hedefine odaklanmış olduğundan, bütün bu unsurları göz önüne alarak ölçülü bir parasal sıkılaştırmanın gerektiği değerlendirmesini yapmıştır görüşlerine yer verildi. Yerli yatırımcıların finansal yatırım araçlarından elde ettiği kazanç ve iratlara uygulanan stopaj oranını %15 ten %10 a düşüren Bakanlar Kurulu kararı, Resmi Gazete nin 23 Temmuz 2006 tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. BDDK, bankacılık sektörüne yönelik yıllarını kapsayan stratejik planını açıkladı. Buna göre, finansal faaliyetlerin hız kazanması ve artan rekabet karşısında bankaların ürün çeşitliliğine ve birleşmeye yönelmelerinin beklendiği ifade edildi. 1

3 Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Haziran ayı ISM İmalat Sanayi Endeksi, 55 olan beklentilerin altında ve 53,8 olarak açıklandı. Bu verinin 50 nin üzerinde bulunması üretimde canlılığı ifade etmektedir. ABD de Haziran ayında sanayi üretimi, 4 lük beklentilerin üzerinde 8 oranında arttı. Kapasite kullanım oranı ise %82,4 düzeyinde gerçekleşti. ABD de Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), Haziran ayında beklentilere paralel olarak 2 artış gösterdi. 12 aylık TÜFE artışı da %4,3 olarak gerçekleşti. Gıda ve enerji maliyetlerinin dışarıda bırakıldığı çekirdek tüketici fiyatlarındaki artış ise 3 olarak açıklandı. ABD de Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), Haziran ayında 3 lük beklentilerin üzerinde 5 oranında arttı. 12 aylık ÜFE artışı %4,9 seviyesinde gerçekleşti. Çekirdek üretici fiyatları ise beklentilere paralel olarak 2 artış kaydetti. Temmuz ayının ilk haftasında Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası nın gösterge faiz oranlarını değiştirmeme kararlarından sonra, Temmuz tarihlerinde toplanan Japon Merkez Bankası (BOJ) Para Politikası Kurulu oybirliği ile aldığı kararla, 6 yıl aradan sonra gecelik faiz oranlarını sıfıra yakın düzeyden beklentiler doğrultusunda 2,5 e yükseltti. Kurulun toplantı sonrası yaptığı açıklamada, faiz oranlarının muhtemelen bir süre çok düşük seviyelerde kalacağı ifade edildi. BOJ un aldığı faiz artırım kararının ardından, beklentilerin önceden fiyatlara yansıması nedeniyle, yen, dolar ve euro karşısında geriledi. AB nin resmi istatistik kurumu Eurostat ın yayınladığı verilere göre, ortak para birimi euro yu kullanan 12 ülkede AB ortalamasının üzerinde seyreden yıllık enflasyon, Haziran ayında değişmeyerek %2,5 seviyesinde kaldı. Enflasyon verilerinin beklentiler doğrultusunda geldiği euro bölgesinde Mayıs ayı sanayi üretiminin beklentileri aşarak bir önceki aya göre %1,6, son 12 ayda ise %4,9 oranında arttığı açıklandı. Enflasyon hedefini orta vadede %2 seviyesinin altı olarak belirleyen Avrupa Merkez Bankası nın, üretim artışını ve rekor seviyelerdeki petrol fiyatlarını da dikkate alarak Ağustos ayı başındaki toplantısında çeyrek puanlık faiz artırımına gitmesi bekleniyor. Euro Alanı 2006 yılı I. Çeyrek geçici GSYİH verisi 6 artış gösterdi yılının son çeyreğinde GSYİH artışı 3 olarak açıklanmıştı. Euro Alanı Mayıs ayı geçici sonuçlarına göre dış ticaret açığı 3,2 milyar euro düzeyinde gerçekleşti. Nisan ayında 1,9 milyar euro açık veren dış ticaret dengesi, bir önceki yılın aynı döneminde ise 2,3 milyar fazla vermişti. ABD de Haziran ayında perakende satışlar bir önceki aya göre 4 lük artış beklentilerinin aksine 1 oranında düşüş gösterdi. Çekirdek olarak kabul edilen otomobil hariç perakende satışlar ise bir önceki aya göre 3 arttı. ABD dış ticaret açığı, Mayıs ayında 65 milyar dolarlık beklentilerin altında, 63,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Çin İstatistik Bürosu tarafından yapılan açıklamaya göre, 2006 yılının ilk çeyreğinde %10,3 oranında büyüyen Çin ekonomisindeki büyüme hızı, yılın ikinci 2

4 çeyreğinde %11,3 e yükseldi. Açıklamada, Çin ekonomisinin yılın ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine göre %10,9 oranında büyüdüğü belirtildi. Diğer yandan Çin in Haziran ayı dış ticaret fazlası 14,5 milyar dolar ile aylık bazda rekor düzeyde gerçekleşti. Geçen yılın aynı dönemine göre ihracatta %23 artış görülürken, ithalattaki artış oranı %19 oldu. Ülkede yüksek ekonomik büyüme ve artan dış ticaret fazlası, ekonominin aşırı ısındığı yönündeki kaygıları artırırken, Pekin yönetiminin makro ekonomik kontrolleri sıkılaştıracağı beklentisi de güçlendi. Bu bağlamda diğer büyük ekonomilere paralel olarak Çin in de faiz oranlarını yükseltmesinin, küresel likiditeyi daha da sıkılaştıracağı belirtiliyor. ABD hükümet yetkilileri tarafından 423 milyar dolar olarak tahmin edilen 2006 yılı bütçe açığının, kurumlar vergisindeki artış nedeniyle 127 milyar dolar düzeyinde bir azalışla 296 milyar dolar olarak öngörüldüğü belirtiliyor. Rusya nın St. Petersburg kentinde yapılan G-8 zirvesinin sonuç bildirisi yayınlandı. Bildiride, küresel büyümenin yaygın ve güçlü olduğu vurgulandı. OECD, üye ülkelerin, gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) bazında bu yılın ilk çeyreğindeki büyüme oranlarını açıkladı. Buna göre Türkiye, ilk çeyrekte kaydettiği %6,4 lük GSYİH büyüme oranıyla, diğer OECD ülkelerini açık farkla geride bıraktı. İlk çeyrek büyüme oranında OECD ülkeleri içinde Türkiye nin en yakın takipçisi %2,8 le Yunanistan oldu. Bu ülkeyi de %2 lik büyümeyle Çek Cumhuriyeti ve %1,9 luk büyüme oranıyla İzlanda izledi yılında yaşanan ağır ekonomik krizde GSYİH bazında yılın tümünde %9,5, GSMH bazında da %7,5 küçülen Türkiye ekonomisi, 2002 yılından bu yana ise 17 çeyrek dönemdir kesintisiz ve yüksek oranlı büyüme trendi yaşıyor. Ortadoğu da yaşanan gerilim, dünya borsaları ve finans piyasalarını olumsuz yönde etkiliyor. İsrail ile Lübnan arasında patlak veren çatışmaların, dünya petrolünün %25 ini karşılayan Ortadoğu dan sevkıyatı etkileyebileceği beklentisiyle ham petrol fiyatları zirve yaparken, enerji fiyatlarındaki artışın şirketlerin kârlılıklarını azaltacağı endişesiyle başta gelişmekte olan borsalar olmak üzere tüm dünya borsalarında endeksler geriledi. Buna karşılık yatırımcıların bu ortamda güvenilir yatırım araçlarına yönelmeleriyle altın fiyatları da yükselişe geçti. Diğer yandan aynı gerekçelerle yatırımcıların dolara yönelmeleri sonucunda dolar, başlıca para birimleri karşısında yükseldi. FED Başkanı Bernanke nin enflasyonun önümüzdeki dönemde yavaşlayabileceği yönündeki açıklamaları, FED in faiz artırımlarına ara verilebileceği beklentilerine yol açtı. Sözkonusu açıklama sonrasında dünya borsalarında yükselişler görülürken dolar geriledi. 3

5 Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2006 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre ihracat ve ithalat miktar endeksleri sırasıyla %14,9 ve %7,5 oranında artarken, ihracat ve ithalat birim değer endeksleri sırasıyla %3,4 ve %3,6 oranında artış göstermiştir. Ana sektörlere göre ihracat fiyatları, tarım ve ormancılık ve balıkçılık sektörlerinde sırasıyla %9,1 ve %4 oranında gerilerken, madencilik ve imalat sanayii sektörlerinde sırasıyla %8,8 ve %3,8 oranında artmıştır. Buna karşılık, ihracat miktar endeksleri, balıkçılıkta %31,6 oranında gerilerken, tarım ve ormancılıkta %5, madencilikte %24,1 ve imalat sanayiinde %15 oranında artış % 102,0 101,0 100,0 99,0 98,0 97,0 96,0 95,0 94,0 93,0 92,0 Dış Ticaret Hadleri (%) göstermiştir. Mayıs ayında ithalat fiyatları, madencilik ve balıkçılık sektörlerinde sırasıyla %0,1 ve %4 oranında gerilerken, madencilik ve imalat sanayii sektörlerinde sırasıyla %8,8 ve %3,8 oranında artmıştır. Buna karşılık, ithalat miktar endeksleri, madencilik sektöründe %13,5 oranında gerilerken, tarım ve ormancılık ve imalat sanayii sektörlerinde sırasıyla %7,2 ve %12,3 oranında artmıştır yılının Ağustos ayından bu yana ithalat lehine bir durum sergileyen dış ticaret hadlerinde, 2006 yılının Mart ayında ihracat lehine görülen hafif düzelme eğilimi, Nisan ayında ithalat fiyatlarının ihracat fiyatlarına göre yaklaşık dört kat artmasıyla tekrar ithalat lehine dönüşmüş ve bu durum Mayıs ayında da ithalat lehine devam etmiştir. Ödemeler dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2006 yılı Mayıs ayında cari açık, bir önceki yılın aynı ayına göre, özellikle dış ticaret açığının %50 oranında büyümesi nedeniyle, %73,8 oranında artarak 4,0 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Cari açığın bu kadar fazla artmasında, Mayıs ayı net turizm gelirlerinin, bir önceki yılın aynı ayına göre %16,1 oranında azalarak, 983 milyon dolara inmesi de etkili olmuştur. Böylece, 2005 yılı Ocak-Mayıs döneminde 11,1 milyar dolar olarak gerçekleşen cari işlemler açığı, 2006 yılının aynı döneminde %49,8 artışla 16,6 milyar dolara ulaşmıştır. Geçen yılın aynı dönemine göre cari transferler %3,4 oranında artarak 549 milyon dolara ulaşırken, yatırım geliri dengesi de %6,5 oranında azalarak 2,4 milyar dolar net ödemeyle sonuçlanmıştır yılı Ocak-Mayıs döneminde; rezerv hariç finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişi, 2005 yılının aynı dönemine göre %63,6 oranında artarak 15,6 milyar dolar olmuştur. Bu dönemde, cari işlemler dengesindeki 16,6 milyar dolarlık açığa karşılık, doğrudan yatırımlarda 8,1 milyar dolar ve diğer yatırımlarda 13,8 milyar dolar net sermaye girişi gerçekleşirken, portföy Aylar

6 yatırımlarında 114 milyon dolar net sermaye çıkışı olmuştur. Doğrudan yatırımlardaki artış, Telsim ve Petrol Ofisi satışları nedeniyle Mayıs ayındaki net 6,5 milyar dolarlık yabancı sermaye girişinden kaynaklanmıştır. Ödemeler dengesindeki bu gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2006 yılı Ocak-Mayıs döneminde toplam 6,2 milyar dolar artış göstermiştir. Gümrük Müsteşarlığı nın işlenen gümrük beyannamelerinden oluşturduğu geçici dış ticaret verilerine göre; haziran ayında 7,8 milyar dolar ihracat ve 11,5 milyar dolar ithalat yapılarak 3,6 milyar dolar dış ticaret açığı verilmiştir. Yılın ilk altı aylık dönemindeki toplam açık ise 25,7 milyar dolara yükselmiştir. TÜİK, Türkiye yi ziyaret eden yabancı turist sayısının, Ocak-Haziran 2006 döneminde geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %8,0 oranında düşüşle e gerilediğini açıkladı yılı Mayıs ayı sonu itibariyle; adet yabancı sermayeli şirket ve şube kurulmuş olup, adet yerli sermayeli şirkete de yabancı sermaye iştiraki gerçekleşmiştir. Toplamda adet yabancı sermayeli şirket ülkemizde faaliyette bulunmaktadır. T.C.MB ödemeler dengesi istatistiklerine göre; 2005 yılı Ocak-Mayıs döneminde 905 milyon dolar olan yabancı yatırım fiili girişi, 2006 yılında yüzde 793,4 oranında artarak, 8,1 milyar dolara ulaşmıştır doğrudan yabancı yatırım fiili girişinin yüzde 82 si (6,6 milyar dolar) Mayıs ayında gerçekleşmiştir. TÜİK tarafından açıklanan Aylık Sanayii Üretim Endeksi sonuçlarına göre; sanayii üretim endeksi 2006 yılı Mayıs ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, %9,0 oranında arttı. Geçen yılın mayıs ayında ise sanayii üretimi %2,4 oranında artmıştı. Yılın ilk beş ayındaki sanayii üretim artışı da %5,4 ile, geçen yılın aynı dönemindeki %5,1 in üzerine çıkmıştır. (%) 20,0 10,0 0,0-10,0 Aylık Sanayii Üretim Endeksi Artışı 5,9 3,4 10,0 6,8 8,3 7,0 7, yılı Mayıs ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik sektörü %8,3, imalat sanayii sektörü %9,1, elektrik, gaz ve su sektörü ise % 7,7 artış göstermiştir yılı Mayıs ayında bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek üretim artışı yine %258,4 ile büro, muhasebe, bilgi işlem makineleri imalatında gerçekleşmiştir. Sanayi üretim endeksi bir önceki aya (Nisan) göre ise %4,9 oranında artmıştır. Merkezi yönetim bütçesi, Mayıs ayındaki 4,3 milyar YTL lik fazladan sonra, 2006 yılı Haziran ayında da 2,1 milyar YTL fazla verdi. Böylece bütçe 1984 yılından bu yana ilk kez ocak-haziran döneminde, 2,4 milyar YTL ile, fazla vermiş oldu. Faiz dışı bütçe dengesi ise; 2006 yılı Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, %68,9 oranında artarak 4,9 milyar YTL ye ve 2006 yılı Ocak-Haziran döneminde de bir önceki yılın aynı dönemine göre %29,5 oranında artarak 25,3 milyar YTL ye ulaşmıştır. Böylece, haziran sonu itibariyle 2006 yıl sonu faiz dışı fazla hedefinin %78,4 üne ilk altı ayda ulaşılmış oldu. 5,0-6,0 10,7 9,8 9,0 7,4 5,0 2,4 1,8-1, Aylar

7 2006 yılı Ocak-Haziran döneminde bütçe harcamaları 81,6 milyar YTL, bütçe gelirleri ise 84,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre, faiz dışı harcamalar %39,9 oranında artarak 58,7 milyar YTL ye ulaşırken faiz harcamaları %2,3 oranında azalarak 22,9 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Merkezi yönetim bütçe gelirlerinin %79 unu oluşturan vergi gelirleri ise %35,8 oranında artarak 66,0 milyar YTL ye ulaşmıştır. TÜİK, Aylık İmalat Sanayi Eğilim Anketi haziran ayı sonuçlarını açıkladı. Buna göre, imalat sanayi üretim ayında, geçen yılın aynı ayına göre 1,8 puan artarak 83 %83.2 ile geçen yılın ve bu yılın en yüksek seviyesine çıktı. Haziran ayında en 78 değeri ağırlıklı kapasite (%) kullanım oranı haziran 88 İmalat Sanayii KKO 83,2 81,4 yüksek kapasite kullanım oranı, %94,4 ile yine kok 73 kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri imalatında görüldü. Aylar Sözkonusu ayda imalat sanayii kapasite kullanım oranı kamu sektöründe %90,3, özel sektörde ise %82,0 olarak gerçekleşti. İşyerlerinde tam kapasite ile çalışamama nedenleri arasında talep yetersizliği ilk sırada yer alırken, hammadde yetersizliği, mali imkansızlıklar, işçilerle ilgili meseleler ve enerji yetersizliği diğer nedenler olarak sıralanmıştır. Haziran 2006 sonu itibariyle Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 155,4 milyar doları iç borç, 64,2 milyar doları da dış borç olmak üzere toplam 219,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Toplam borç stoku, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre YTL bazında %8,7 oranında artarken, dolar bazında ise %9,0 oranında azalış göstermiştir. Borç stokunun YTL bazında artışına karşın Dolar bazındaki azalışında, özellikle son dönemde YTL nin dolar karşısındaki değer kaybının etkili olduğu düşünülmektedir. İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda, 2005 yılı sonuna göre giderek artan piyasaya olan payının Haziran ayında da, bir önceki aya göre %69,7 düzeyinde sabit kaldığı görülmektedir. İç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı Haziran 2006 itibariyle, bir önceki aya göre 0,2 ay azalışla, 24,5 ay düzeyine gerilemiştir. Bunda, haziran ayı borçlanmasında ortalama vadeye kalan gün sayısının 5,6 ay gerilemesinin etkisi büyüktür. İç borç stokunun döviz ve faiz yapısına baktığımızda ise; %80 inin nakit, %20 sinin nakit dışı olduğu ve ayrıca iç borç stokunun %15,8 inin döviz cinsinden veya dövize endeksli olduğu görülmektedir. TÜİK in üçer aylık dönemler itibariyle her ay açıkladığı Hanehalkı İşgücü Anketinin, Mart-Nisan-Mayıs 2006 dönemini kapsayan, Nisan 2006 sonuçlarına göre; işsizlik oranı mevsimselliğin de etkisiyle, geçen yılın aynı dönemine göre 0,1 puan ve önceki aya göre 1,0 puan düşerek %9,9 oldu. İşsizlik oranı kentlerde %12,2, kırsalda %6,5 olurken, nisan ayında Türkiye geneli işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 3 bin kişi azalarak 2 milyon 436 bin kişiye düşmüştür. 6

8 T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; mayısta 103,5 e kadar düşen Reel Kesim Güven Endeksi, haziranda bir önceki aya göre 0,9 puan artarak 104,4 e yükseldi. Reel kesimin, genel gidişat konusundaki görüşlerinde yaşanan olumsuzluğa rağmen, hammadde stok ve toplam sipariş eğilimleriyle ihracat imkanları beklentisindeki olumlu gelişmeler güven endeksinin haziranda yeniden yükselmesini sağlayan unsurlar olmuştur. Endeks, 2005 yılı Haziran ayına göre ise 3,3 puan artmıştır. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği Temmuz ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre, bir önceki dönem beklenti anketi sonuçlarıyla kıyaslandığında, yıl sonu büyüme oranı, cari açık ve enflasyon oranı tahmini yükseltilirken dolar kuru beklentisi geri çekilmiştir. Buna göre; Türkiye ekonomisinin 2006 yılında %4,5 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %10,28 oranında artacağı, cari işlemler açığının 25,7 milyar dolar ve dolar kurunun 1,5969 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %8,07 ve %6,07 düzeyindedir. Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2006 yılı Mayıs ayında 100,07 olan Tüketici Güven Endeksi, 2006 yılının Haziran ayında, Mayıs ayına göre %7,90 oranında azalarak, 92,17 değerine geriledi. Ankete göre, Güven Endeksindeki düşüş, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik duruma ve iş bulma olanaklarıyla mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna dair değerlendirmelerinin kötüleşmesinden kaynaklandı. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler Merkez Bankası Analitik Bilançosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER DIŞ VARLIKLAR İÇ VARLIKLAR PASİFLER TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ DIŞ YÜKÜMLÜKLER İÇ YÜKÜMLÜKLER Döv. Ol. Takip Ol. Mev Bankaların Döviz Mevduatı MERKEZ BANKASI PARASI REZERV PARA Dolaşıma Çıkan Banknot Bankalar Mevduatı Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI APİ den Doğan Borçlar Kamu Mevduatı TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) Kaynak: TCMB 7

9 30 Haziran-14 Temmuz 2006 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilançosu aktif büyüklüğü 0,4 oranında daralarak milyon YTL seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi 2,1 oranında azalış gösterirken, İç Varlıklar kaleminde %1,6 düzeyinde artış gerçekleşmiştir. Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %1,12 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında ise Dış Yükümlükler 3,9 oranında artış kaydederken, İç Yükümlükler kaleminin %1,69 seviyesinde genişlediği görülmektedir. Merkez Bankası rezerv parasının %1,93 düzeyinde azaldığı bu dönemde, Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi %3,1 oranında artış göstermiştir. Buna karşılık Kamu Mevduatı kalemi ise Temmuz ayının ilk yarısında %52 gibi yüksek bir oranda azalış kaydetmiştir. Haziran ayının ikinci yarısında %2,73 oranında gerileyen TCMB brüt döviz rezervleri, Temmuz ayının ilk yarısında 829 milyon dolar düzeyinde artarak milyon dolara yükselmiştir. Tahvil-Bono Piyasası Tahvil-bono piyasası gösterge kağıdı yıllık bileşik faizi, Temmuz ayının ikinci haftasında, Mayıs ayı başından beri izlediği volatil seyre göre oldukça dar bir aralıkta hareket etti. Temmuz ayının ikinci haftasına %19,70 seviyesinden başlayan piyasanın gösterge kağıdı niteliğindeki 9 Nisan 2008 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, 18 Temmuz tarihine kadar %19-20 bandı içerisinde gerçekleşti. Ancak Ortadoğu da süren çatışmaların yarattığı gerginlik ile tüm dünya piyasalarında görülen düşüşlerin tahvil-bono piyasasına satış olarak yansıması sonucunda gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi, %20 seviyelerini aşarak 21 Temmuz kapanışı itibariyle %20,99 düzeyine kadar yükseldi. Hazine nin 18 Temmuz tarihinde gerçekleştirdiği ihale sonrasında 16 Temmuz 2008 itfa tarihli tahvil, piyasanın yeni gösterge kağıdı niteliği kazanmış olup, 21 Temmuz tarihi itibariyle yıllık bileşik faizi %20,41 dir. Döviz Piyasası Getiri oranı (%) Gösterge Tahvilin Yıllık Bileşik Getirisi Temmuz ayının ikinci haftasına 1,5550 YTL seviyelerinden başlayan dolar kuru, hafta ortasına kadar bu düzeyini korudu. Ancak İsrail ile Lübnan arasındaki çatışmalara bağlı olarak alternatif piyasalara gelen satışlar, döviz piyasasına alım yönünde yansıdı ve bu alımlar dolar denge kurunun 1,59 YTL seviyesinin üzerine çıkmasına neden oldu. Temmuz ayının üçüncü haftasında ise ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke nin ABD Kongresi nde yaptığı konuşmanın satır başları piyasanın yönünü belirledi. Sözkonusu konuşmada Tarih

10 Bernanke nin enflasyonun önümüzdeki çeyreklerde düşmesini beklediğini belirtmesi, piyasa analistleri YTL tarafından, FED in Ağustos 1,65 ABD Dolar Denge Kuru ayındaki toplantısından sonra faiz artırımlarını keseceği 1,6 şeklinde yorumlandı. Buna 1,55 bağlı olarak dünya piyasaları gibi yurt içinde de değer kaybeden dolar, 21 Temmuz 1,5 1,45 tarihli Merkez Bankası gösterge kuru itibariyle 1,5508 1,4 YTL seviyesine kadar geriledi Temmuz döneminde doların YTL karşısındaki değer Tarih kaybı 1 olarak gerçekleşirken, aynı dönemde eurodaki değer kaybı %1,4 düzeyine ulaştı. Temmuz ayının ikinci haftasına seviyesinden başlayan /$ paritesi, Ortadoğu daki çatışmaların doların değer kazanmasına neden olması sonucu 1,25 in altına inerek 1,2495 düzeyine kadar geriledi. Ancak ilerleyen günlerde Bernanke nin yaptığı konuşma sonrasında doların değer kaybetmesi, /$ paritesinin 21 Temmuz tarihi itibariyle 1,2672 seviyesine yükselmesine neden oldu. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Temmuz ayının ikinci haftasına puan seviyesinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, haftanın ilk günlerinde dar bir bant İMKB Bileşik Endeksi içerisinde hareket etti. Ancak ilerleyen günlerde Ortadoğu daki çatışmaların şiddetlenmesine bağlı olarak tüm dünya borsaları gibi İMKB de yoğun satışlarla karşılaştı ve bu satışlar İMKB Bileşik Endeksinin gün içerisinde puana kadar gerilemesine neden oldu. Tarih Temmuz ayının üçüncü haftasında ise Bernanke nin yaptığı konuşma ile tırmanışa geçen İMKB Bileşik Endeksi, puana kadar yükseldi. 24 Temmuz tarihi itibariyle puandan kapanan İMKB Bileşik Endeksinin %3,35 oranında değer kaybettiği bu dönemde, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payında kaydedilen azalma dikkat çekmektedir. 07 Temmuz tarihi itibariyle %65,75 olan yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı, 21 Temmuz tarihinde %65,44 seviyesine gerilemiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri Endeks Haziran ayı sonu itibariyle 290 milyar YTL seviyesini geçen bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, son iki hafta içerisinde %1,4 oranında azalarak 286 milyar YTL düzeyine gerilemiştir. Bu dönemde YTL mevduatlardaki azalma %1,3, yabancı para cinsinden mevduatlardaki azalma ise %1,6 oranında

11 gerçekleşmiştir. Bu durum mali piyasalarda artan belirsizlik ortamının bireylerin başta repo gibi kısa vadeli yatırım araçlarına yönelmesine yol açtığı şeklinde yorumlanabilir. Nitekim bu dönemde bankalar ve aracı kurumların müşterilerle yaptıkları repo hacmi %30,9 oranında artış kaydetmiştir yılı sonundan günümüze kadar geçen dönemde, mevduat hacminin oldukça üzerinde bir oranla artış kaydeden toplam kredilerin, bu dönemde de artışını sürdürdüğü görülmektedir. Toplam kredilerde görülen bu artışlar sonucunda bankacılık sektörü kredi/mevduat oranı, %70 seviyesine yaklaşmıştır. Toplam kredilerin dağılımına bakıldığında ise YTL kredilerin 5 oranında artış kaydettiği bu dönemde, yabancı para cinsinden kredilerin 4 gerilediği görülmektedir yılı sonundan günümüze kadar geçen dönemde %30,5 oranına ulaşan toplam kredilerdeki artışın, 30 Haziran 17 Temmuz dönemi itibariyle ivme kaybettiği görülmektedir. Bu durum bankaların kredi faiz oranlarındaki artışa bağlı olarak önceki dönemlere göre kredi kullanımındaki cazibenin azalması şeklinde yorumlanabilir. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT TOPLAM MEVDUAT ,6-1,4 YTL ,5-1,3 YP ,5-1,6 YP Mevduat/Toplam Mevduat (%) 36,7 37,4 37,3 KREDİLER TOPLAM KREDİLER ,5 0,2 YTL ,3 0,5 YP ,7-0,4 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 29,4 31,9 31,7 Krediler * /Mevduat (%) 63,8 68,7 69,9 Takipteki Alacaklar (Brüt) ,5 0,4 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 4,66 3,66 3,66 Menkul Değerler Portföyü ,0 0,3 MDP/ Mevduat (%) 56,7 55,0 55,9 (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK Haziran ayının ikinci yarısında %1,9 gerileyen bankacılık sektörü menkul kıymet portföyü hacmi, bu dönemde 3 oranında artış kaydetmiştir. Son dönemlerde DİBS faiz oranlarında kaydedilen volatilite artışlarına bağlı olarak bankaların menkul kıymet pozisyonlarında bir hareketlilik yaşanmakta olduğu görülmektedir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 oktay-k@tkb.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 m-simsek@tkb.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 f-bayraktar@tkb.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /2355 mustafa-t@tkb.com.tr 10