IVAO TÜRKİYE ATC Prosedür ve Operasyonları Kılavuzu

Transkript

1 Revizyon

2 İÇİNDEKİLER GÜNCELLEME TABLOSU... 5 TERİMLER SÖZLÜĞÜ... 6 ÖNSÖZ...11 BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER TANIMLAR NASIL HAVA TRAFİK KONTROLÖRÜ OLUNUR KURALLAR Genel Kontrolör Kuralları ve Uygulamaları IVAO Sunucularına Bağlanmadan Önce Bağlantı Bağlantıdan sonra (Online) Kontrolörün Görev ve Sorumlulukları TAVSİYELER LİSANSLAR SINAV POLİTİKASI Teorik Bilgi Sınavları Pratik Sınavlar...23 BÖLÜM 2 HAVA TRAFİK YÖNETİMİ HAVA TRAFİK HİZMETİ (AIR TRAFFIC SERVICE ATS) Hava Trafik Hizmetlerinde Kullanılan Zaman Dilimi HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETİ DEL - Delivery/Clearance Delivery GND - Yer Kontrol TWR - Meydan Kontrol APP - Yaklaşma Kontrol CTR - Saha Kontrol (ACC) RADARLI HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETLERİ Radar Hizmetlerinin Amacı Radar Teşhisi Radar Teşhisinin Bildirilmesi Radar Teşhisinin Kapsamı Radar Ayırması Sürat Kontrolü ve Ayırması Uygulama Yöntemleri Alçalan ve İnişe Gelen Trafikler SSR (Secondary Surveillance Radar) Radarın Kullanılması Türkiye Hava Sahasında Kullanılan SSR Kodları RNAV Usülleri PROSEDÜREL KONTROL USULLERİ KONTROL SORUMLULUĞU Bir Uçuşun Kontrolünün Sorumluluğu Belirli Bir Hava Saha Bloğu İçindeki Kontrolün Sorumluluğu...51 Sayfa 1 Revizyon Numarası: 4

3 Kontrol Sorumluluğunun Devri KOORDİNASYON Hava Trafik Kontrol Müsaadeleri Tanım Motor Çalıştırma Müsaadesi Müsaade Limiti Yol Müsaadesi Müsaadelerin içeriği Koşullu Müsaadeler Müsaadelerin Tekrarı (Readback) OTOMATİK TERMİNAL BİLGİ HİZMETİ (ATIS) Tanımı ve Kullanımı İçerik...59 BÖLÜM 3 HAVA SAHASI YÖNETİMİ HAVA SAHALARI Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR) Kontrol Bölgesi (CTR) Terminal Kontrol Sahası (TMA) Askeri Terminal Kontrol Sahası (MTMA) Kontrol Sahası (CTA) Havayolu Tehlikeli Sahalar Yasaklı Sahalar Tahditli Sahalar Sektörler İSTANBUL FIR İstanbul Saha Kontrol (ACC) ve Sektörleri ANKARA FIR Ankara ACC ve Sektörleri YAKLAŞMA KONTROL (APP) BİRİMLERİ Askeri Yaklaşma Kontrol (APP) Birimleri MEYDAN KONTROL (TWR) BİRİMLERİ...76 BÖLÜM 4 OPERASYONEL USULLER VE KURALLAR GÖREREK UÇUŞ KURALLARI (VISUAL FLIGHT RULES VFR) ALETLİ UÇUŞ KURALLARI (INSTRUMENT FLIGHT RULES IFR) Minimum İrtifalar/Seviyeler IFR uçuştan VFR uçuşa değişiklik Görerek Yaklaşma Seyir Seviyeleri ACİL DURUMLAR (EMERGENCY) USULLERİ Acil Durumun Bildirilmesi Acil Durum Mesajı Sessizliğin Sağlanması Acil Durumun ve Sessizliğin İptali ATC Tarafından Uygulanacak Usuller Sayfa 2 Revizyon Numarası: 4

4 Hareket Tarzı MUHABERE USULLERİ Genel Radyo Arızası ve Muhabere Kaybı Hava Yer Muhabere Kaybı Durumunda Yapılacak İşlemler Görerek Meteorolojik Şartlar (VMC) Aletli Meteorolojik Şartlar (IMC) SIDE STEP UYGULAMASI BEKLEME USULLERİ Asgari Bekleme İrtifası KUYRUK TÜRBÜLANSI ve AYIRMASI Manuel (Radarsız) Ayırma Usulleri Radarlı Ayırma Usulleri YAKLAŞMADA UÇAK KATEGORİLERİ ALTİMETRE AYAR USULLERİ Genel Kalkış ve Tırmanış Hava Yolundaki Uçuşlarda Dikey Ayırma Yaklaşma ve İniş Kontrolsüz Uçuşlarda Uygulanacak Usuller İntikal İrtifasının (TA) İntikal Seviyesine (TL) Çevrilmesi Tablonun Kullanılması RVSM (Reduced Vertical Seperation Minimum) Hava Sahası Seyir Seviye Tabloları ACAS II (Airborne Collision Avoidance System) ATC AYIRMA SORUMLULUĞU Sayfa 3 Revizyon Numarası: 4

5 BOŞ BIRAKILMIŞTIR Sayfa 4 Revizyon Numarası: 4

6 GÜNCELLEME TABLOSU Tarih Revizyon Numarası Sayfa 5 Revizyon Numarası: 4

7 TERİMLER SÖZLÜĞÜ A ACA ACAS ACC ADC ADF ADIZ AFTN AGDL AGL A.I.P. AOR APP ARTCC ASL ATC ATIS ATS AWY B BDRY C CAVOK CTA CTR CVFR D DCPC DEL DEP Arctic Control Area Airborne Collision Avoidance System Area Control Centre Air Defence Command Automatic Direction Finding Equipment Air Defence Identification Zone Aeronautical Fixed Telecommunications Network Air-Ground Datalink Above Ground Level Aeronautical Information Publication Area of Responsibility Approach Control Air Route Traffic Control Center Above Sea Level Air Traffic Control Automatic Terminal Information Service Air Traffic Services Airway Boundary Ceiling and Visibility OK (See Definition) Control Area Control or Center Controlled VFR Direct Controller-Pilot Communication Delivery or Clerance Delivery Departure Control Sayfa 6 Revizyon Numarası: 4

8 DF DME DSCND DTW DVFR E ECC EET ELT ETA ETD ETE F FACF FAF FIR FL FMS FP FSS G GEOREF GND GPWS I IAS ICAO IFR ILS IMC INS Direction Finding Distance Measuring Equipment Descend Downwind Termination Waypoint Defence VFR Emergency Coordination Centre Estimated Elapsed Time Emergency Locator Transmitter Estimated Time of Arrival Estimated Time of Departure Estimated Time En Route Final Approach Course Fix Final Approach Fix Flight Information Region Flight Level Flight Management System Flight Plan Flight Service Station Geographical Reference Ground Ground Proximity Warning System Indicated Airspeed International Civil Aviation Organization Instrument Flight Rules Instrument Landing System Instrument Meteorological Conditions Inertial Navigation System Sayfa 7 Revizyon Numarası: 4

9 ISSR IVAC IVAI IVAO IVAO-TR K khz L LLA LTD LVLOF M MB MEA MET MHz MNPS MOA MOCA MRA MSFS MVA N NAVAID NDB NM NORDO NTZ P PAPI PAR Independent Secondary Surveillance Radar IVAO Virtual ATC Client IVAO Interface International Virtual Aviation Organization International Virtual Aviation Organization - Turkey Divison Kilohertz Low-Level Airspace Along Track Distance Level Of Millibars Minimum En-route Altitude Meteorological or Meteorology Megahertz Minimum Navigation Performance Specifications Military Operations Area Minimum Obstruction Clearance Altitude Minimum Reception Altitude Microsoft Flight Simulator Minimum Vectoring Altitude Navigation Aid Non-Directional Beacon Nautical Miles No Radio No Transgression Zone Precision Approach Path Indicators Precision Approach Radar Sayfa 8 Revizyon Numarası: 4

10 PDC PIREP PLN PRS PSR Q QNH R RCC RDPS RNAV RNPC RONLY RSC RVR RVSM RWY S SELCAL SID SIR SIRO SSR SST STAR STOL SVFR T TACAN TAS TAWS Pre-Departure Clearance Pilot Report of Weather Conditions Encountered by Aircraft in Flight Plan Preferential Runway System Primary Surveillance Radar Altimeter Setting for Altitude Above Sea Level Rescue Coordination Centre Radar Data Processing System Area Navigation Required Navigation Performance Capability Receiver Only Runway Surface Condition Runway Visual Range Reduced Vertical Separation Minimum Runway Selective Calling System Standard Instrument Departure Scramble, Intercept, and Recovery Simultaneous Intersecting Runway Operations Secondary Surveillance Radar Supersonic Transport Standard Terminal Arrival Short Takeoff and Landing Special VFR Tactical Air Navigation Aid True Airspeed Terrain Awareness and Warning System Sayfa 9 Revizyon Numarası: 4

11 TCAS TCU TRA TRP TSR TVOR TWR U UHF UTC V VASIS VDF VFR VHF VIP VMC VMI VOR VORTAC W WS Z Z Traffic Alert and Collision Avoidance System Terminal Control Unit Tower Radar Area Tower Radar Plan Terminal Service Radar Terminal VOR Control Tower Ultra High Frequency Coordinated Universal Time Visual Approach Slope Indicator System VHF Direction Finding System Visual Flight Rules Very High Frequency Very Important Person Visual Meteorological Conditions Vertical Movement Indicator VHF Omnidirectional Range Collocated VOR and TACAN Wind Shear Coordinated Universal Sayfa 10 Revizyon Numarası: 4

12 ÖNSÖZ IVAO Türkiye, IVAO-TR kontrolörleri için resmi müracaat kaynağıdır. Havacılık uygulamaları ve IVAO yönetmeliklerinin birleştirilmesinden oluşan sanal hava trafik prosedür ve operasyon kılavuzudur. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Seyrüsefer Daire Başkanlığı'nın internet sitesindeki bulunan dokümanlardaki ve Türkiye AIP'de yayınlanan bilgileri içermektedir. Gerçek havacılık için kullanılmamalıdır. Bu doküman, Türkiye hava sahasındaki meydan kontrol, yaklaşma kontrol, saha kontrol ve genel ATC prosedür ve operasyonlarını içermektedir. Bu nedenle IVAO-TR kontrolör eğitim müfredatının ve kontrolör imtihanlarının referans dokümanıdır. IVAO-TR yayımlayacağı NOTAM, ek prosedür ve operasyonlarla tüm prosedür ve operasyonları değiştirme yetkisini saklı tutmaktadır. IVAO Türkiye, tüm kontrolörlerin IVAO nun Türkiye hava sahasına hava trafik servisi vermeden bu dokümanı incelemelerini ve gerekli olduğunda bu dokümana başvurmalarını gerekli kılar. IVAO Türkiye, sadece IVAO Türkiye ve üyelerinin kullanımı için ilk iki versiyonu Tansu Daylan tarafından hazırlanmış ve güncellenmiştir. Üçüncü versiyonu ise Ahmet Çelik tarafından hazırlanmıştır. Kendilerine katkıları için teşekkürederiz. Doküman içinde bir değişiklik yapılması ve izinsiz kullanılması yasaktır. Soru, görüş ve önerileriniz için elektronik posta adresinizi kullanarak temasa geçebilirsiniz. DİKKAT! Bu doküman gerçek havacılık bilgilerini içermektedir. Gerçek havacılık için kullanılmamalıdır. IVAO-TR ve yazarlar, dokümanın herhangi bir amaçla kullanılmasından dolayı oluşacak sonuçlardan dolayı suçlanamaz ve sorumlu tutulamaz. Tüm hakları saklıdır. IVAO Türkiye Sayfa 11 Revizyon Numarası: 4

13 BOŞ BIRAKILMIŞTIR Sayfa 12 Revizyon Numarası: 4

14 BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER Sayfa 13 Revizyon Numarası: 4

15 1.1. TANIMLAR Hava Trafik Kontrolörü Kontrol sahasındaki hava araçlarının havadaki ve yerdeki trafiğini ilgili birimler ile ortaklaşa çalışarak emniyetli, düzenli ve hızlı bir şekilde yöneten kişidir. Sanal Hava Trafik Kontrolörü Hava trafik kontrolörü tanımına uygun olarak, internet ortamında gerekli programları kullanarak hizmet veren kişidir. Uluslararası Sanal Havacılık Örgütü (International Virtual Aviation Organization IVAO) Sanal havacılık hizmeti sağlayan kuruluştur. ( IVAO Türkiye (IVAO-TR) Uluslararası Sanal Havacılık Örgütü nün Türkiye den sorumlu olan aktif ülke birimidir. ( Hava Trafik Kontrol Programı IVAC IVAO sunucuları üzerinden hava trafik kontrol hizmeti verilmesine imkân sağlayan hava trafik kontrol programı (radar programı). Hava Trafik Kontrol Arayüz Programı IVAI IVAO sunucuları üzerinden, Microsoft Flight Simulator ile çalışan, yer ve meydan kontrol hizmeti verilmesine imkân sağlayan hava trafik kontrol programı. Teamspeak TS IVAO sunucuları üzerinden hava trafik kontrol hizmeti verilmesine imkân sağlayan sesli iletişim programı. Sayfa 14 Revizyon Numarası: 4

16 1.2. NASIL HAVA TRAFİK KONTROLÖRÜ OLUNUR Sanal hava trafik kontrolörü olabilmek için aşağıdaki maddeleri takip ediniz. Üyelik aşamasında kuralları dikkatlice okuyunuz. Hava trafik hizmeti verilecek ülkenin kurallarını ve farklı uygulamalarını inceleyiniz. İndirilen programların ayarlarını ve kullanımına yönelik bilgileri edinmek için programların kitaplarını inceleyiniz. adresinden IVAO ya üye olunur. Not: Türkiye sınırları içinde hava trafik hizmeti vermek isteyenler, üyelik aşamasında ÜLKE olarak TÜRKİYE yi seçmelidir. adresinden IVAC isimli hava trafik kontrol programı indirilir ve kurulumu yapılır. Not: Teamspeak programı IVAC programıyla birlikte indirilmektedir. adresinden Türkiye hava sahası için hazırlanmış olan Sektör Dosyası (Sector File) ve hizmet verilecek meydanın haritaları (Charts) indirilir. adresinden hava trafik hizmeti vermenize yardımcı olacak dokümanları ve bilgileri inceleyiniz. Hava Trafik Kontrolörü eğitimleri veya hava trafik konuları ile ilgili detaylı bilgi alabilmek için adreslerine elektronik posta yollayabilir veya adresinden ilgili birimlere danışabilirsiniz. Sayfa 15 Revizyon Numarası: 4

17 1.3. KURALLAR Genel Türkiye hava sahasında hizmet verecek, tüm hava trafik kontrolörleri aşağıda ve bu dokümanda belirtilmiş kurallara ve uygulamalara uymakla yükümlüdür. Aksi halde IVAO Kurallar ve Uygulamaları cezai işlemler uygulanabilir. IVAO Genel Kullanıcı Kuralları ve Uygulamaları'na BURADAN ulaşabilirsiniz Kontrolör Kuralları ve Uygulamaları IVAO Sunucularına Bağlanmadan Önce Kontrolörler havacılık iletişim prosedürleri hakkında temel anlamda bilgi sahibi olmalıdır. Kontrolörler hizmet verecekleri hava sahası hakkında bilgi sahibi olmalıdır aksi halde yönetici ve Supervisor olarak görevli kişiler hizmeti sonra erdirmeyi talep edebilir. Kontrolörler onaylı yazılımları kullanmalı ve programlarla ilgili bilgi sahibi olmalıdır. Kontrolörler hizmet verilmesi planlanan hava sahasında yeni ise ve yabancılık çekiyorsa "Observer (gözlemci)" olarak bağlantı yapmalı bu hava sahası ile ilgili doküman ve yardımcı eğitim araçlarını elde ederek çalışmalıdır. Gözlemci (OBS) olarak yapılacak bağlantılarda _OBS çağrı adı uzatması kullanılmalı, _CTR, _FSS, _APP, _DEP, _TWR, _GND, _DEL çağrı adı uzatmaları kullanılmamalıdır. Gözlemci olarak yapılan bağlantılarda çevredeki trafik veya kontrolörle kullanılan haberleşme frekansı veya kanalları üzerinden temas edilmemelidir. Türkiye hava sahasında "Facility Rating Assignments - FRA" usulleri uygulanmaktadır. Bunun anlamı uluslararası havaalanları başta olmak üzere belirli hava sahalarında görev yapabilme kriterleri ATC lisansları ile tahditlidir. Örneğin; Yeşilköy yaklaşma sektörü (LTBA_APP) için APC lisansı tanımlanmış ise bu lisansa haiz olmayan kontrolörler bu sektörde hizmet veremeyecektir. FRA listesine BURADAN ulaşabilirsiniz. Bağlantı yapmadan önce BURADAN hangi sektörlerin hizmet verdiğini kontrol edebilir ve buna göre bir planlama yapabilir ve mümkünse bir üst sektörü açarak hizmet verebilirsiniz. Bağlantılarda _CTR, _APP, _DEP, _TWR, _GND, _DEL, _FSS gibi geçerli çağrı adı uzatmaları kullanılmalıdır. ATIS bağlantı yapmadan önce hazırlanmalıdır. IVAO-TR internet sitesinden, ATC planlama sistemini ziyaret edebilirsiniz. Mümkün olduğunca bu sistemin kullanılması tavsiye edilmektedir fakat mecburi değildir. Bu sistem sayesinde hizmet verilmesi planlanan sektör için rezervasyon yapılabilir. Rezervasyonlar, planlanan saatten sadece 15 dakika sonrasına kadar geçerlidir. Sayfa 16 Revizyon Numarası: 4

18 Bağlantı 30 dakikadan daha az bir süre hizmet verilmesi planlanıyorsa bağlantı yapılmamalıdır Bağlantıdan sonra (Online) Kontrolörler sadece kendi sorumluluk sahalarında hizmet verebilirler. Meydan kontrol (TWR) olarak hizmet verecek ATC yaklaşma kontrol (APP) görevlerini icra edemez. Kontrolörler sektör açtığında, hizmet vermekte olan kontrolörler ile gerekli koordinasyonu sağlayacak, trafik veya trafikler yeni açılan sektörün sorumluluk sahasındaysa, hizmet vermekte olan kontrolör trafiğin sorumluluğunu ilgili kontrolöre devredecektir. Kontrolörler, sadece IVAO veritabanında ve bu dokümanda yayınlanmış frekansları, çağrı adlarını ve bilgileri kullanabilirler (GUARD) frekansı acil durumlar dışında kesinlikle kullanılmayacaktır. Bir istasyon ile temas edilmek isteniyorsa özelden mesaj yollanabilir (private chat) veya "Force Act" fonksiyonu kullanılabilir (GUARD) frekansı istasyon ile temas etmek için kullanılmamalıdır. Kontrolörler arasında trafiklerin sorumluluğu devri IVAC programının "Transfer" fonksiyonu ile yapılmalıdır. Kontrolörler arası koordinasyon özel mesaj yolu veya IVAO Intercom vasıtası ile sağlanabilir. Herhangi bir kontrolör, başka bir kontrolörün sorumluluğu altındaki bir trafiğin veya trafiklerin sorumluluğunu almayacak, talimat vermeyecek, "Force Act" ile temas kurmayacak, (GUARD) veya özelden mesaj ile temas etmeyecektir. Trafiklerin sorumluluğu kontrolörler arasında koordine edildiği şekilde olacaktır Kontrolörün Görev ve Sorumlulukları Sektöre girecek ya da sektörden çıkacak olan trafikler için genel trafik akış planını oluşturmaktan sorumludur. Alt ve üst sektörlerle koordinasyonu yürütmekten sorumludur. Kontrolü altındaki tüm trafiklerin emniyetli, düzenli ve hızlı akışını sağlamaktan sorumludur. Trafiklere, seviye ve mümkün olduğunda diğer yollara etkilerini göz önünde bulundurarak alternatif yollar tahsis ederek giriş/çıkış planı oluşturmaktan sorumludur. Tüm radyo iletişiminde standart konuşma kalıplarını ve ifadeleri kullanmaktan sorumludur. Görevlendirildiği pozisyonu zamanında açmaktan sorumludur. Görevlendirildiği pozisyonu aldığında gerekli IVAC ayarlarını ivedilikle yapmaktan sorumludur. Sayfa 17 Revizyon Numarası: 4

19 Kurallar ve prosedürlere uygun olarak uçaklar arasında çarpışma riskini önlemekten sorumludur. Trafik yoğunluğu emniyetli idareyi etkileyebilecek düzeye gelir ise alt ve/veya üst birimleri bilgilendirecek ve çözümünü koordine etmekten sorumludur. Sorumluluk sahasında tanımsız, kaybolmuş, uçuş planı olmayan ya da talimatlara uymayan hava aracı olduğunda ilgili trafik ile temas etmeye çalışmaktan, tehlike oluşturacak durumlarda ise ".wallop" komutuyla SUPERVISOR çağırıp bilgisini vermekten sorumludur. Görevli olduğu pozisyonu açmadan önce ilgili sektörün tüm haritalarını elinde bulundurmaktan sorumludur. Sorumluluğu altındaki trafiklerin uçuş planının kontrolü ve uçuşun bu plana uygun rota ile uyumlu olmasını sağlamaktan sorumludur. Herhangi bir nedenle uçuş planı değiştirildiğinde pilota bilgi vermekten sorumludur. TWR ve GND sektörlerinde hizmet veren tüm kontrolörlerin IVAI programını kullanması tavsiye edilir. Sayfa 18 Revizyon Numarası: 4

20 1.4. TAVSİYELER İlk olarak açacağınız sektörün meydan haritalarını hazırlayın. Gerekli frekansları not edin. Hizmet vereceğiniz hava sahasındaki meydan veya meydanların hava durumunu inceleyin. Altimetre ayar usullerinde belirtildiği üzere intikal seviyesini hesaplayın. İniş ve kalkış için kullanılacak pistleri belirleyin. Teamspeak bağlantınızı ve kanal ayarınızı yapın. ATIS bilgilerini doğru bir şekilde doldurun. "Set Centerpoint" fonksiyonu ile radar merkez noktasını seçin. Radar kapsama sahasını yatay ve dikey olarak "PVD Options" seçeneği ile ayarlayın. "Commbox" penceresinden kullanacağınız frekansı ayarlayın. Radar ekranını kişisel tercihinize göre ayarlayın. Online olun. Diğer kontrolörlere ATC kanalından online olduğunuzu yazı ile bildirin (Örnek: Antalya Tower is online on ). Alt ve üst sektörlerle koordinasyonunuzu sağlayın. Online ATC yok ise sorumluluk sahanızdaki trafiklerin sizle temasa geçmelerini sağlayın. Gerekirse "Force Act" seçeneğini kullanın. Radyo kanalında kontrolü sağlayın ve gereksiz konuşmaları önleyin. Kendinize bir yol belirleyin ve trafikleri yönetmek için bir sonraki hamlenizi planlayın. Trafiklerin üzerine tıklayarak gerekli bilgilerini kontrol edin ve "FSTR" kontrol ederek planlarını öğrenin. Trafiklerin üzerine "Label" seçeneğini kullanarak bilgi etiketleri koyun. Böylece vermiş olduğunuz talimatları hem unutmamış hem de diğer sektörlerde görevli ATC'lere bilgi sağlamış olursunuz. Asla kendi bölgeniz dışındaki trafiklerle ve sizin göreviniz dışındaki konularla zaman harcamayın. Gerekirse uygun bir şekilde durumu pilota bildirin. Göreviniz öncelikli olarak kontrol sahanızdaki trafiklere hizmet vermektir. Müsait durumlarda yardımlaşabilir, bilgilerinizi paylaşabilirsiniz. Hizmet sırasında alt ve üst sektörlerle iletişim halinde olun ve durum değişikliklerini onlara bildirin. Tehlikeli veya emniyetsiz durumlarda yöneticiler veya supervisor olarak görev yapanlardan yardım alın. Supervisor yardımı için (.wallop mesajınız) komutunu kullanabilirsiniz. Sayfa 19 Revizyon Numarası: 4

21 Diğer online ATC'leri ve yeni açılmış sektörleri ATC penceresinden takip edin. Gerekiyorsa koordinasyonu sağlayın. TEXT modunda uçan trafiklere ATC hizmetini geciktirmeyin. Hizmet verdiğiniz meydanı önceden haritalarına bakarak çalışın. Vereceğiniz hizmetin temel bilgilerini edinin. Mümkün olduğu kadar İngilizce öğrenin. En azından temel iletişimi kuracak İngilizcenizin olması gerekir. Aksi durumda yabancı trafiklerle sorun yaşarsınız. Hizmet sırasında IVAC araçlarını sıklıkla kullanın. Örnek olarak; yaklaşma veya yön için Anchor veya QDM fonksiyonlarını kullanın. İki trafik arası güvenli ayrımı ya VERA ile ya da HALO ile sağlayın. Sayfa 20 Revizyon Numarası: 4

22 1.5. LİSANSLAR ATC lisansları üyelerin hava trafik kontrol hizmetleri konusundaki seviyesini, eğitim derecesini, ne kadar bilgi ve beceri sahibi olduğunu gösterir. Üyeler sahip oldukları lisansları görüntülemek için IVAO Profil sayfalarını ziyaret edebilirler. Üyeler gerekli eğitimleri aldıktan sonra yeterli beceri ve tecrübeye sahip olduklarında teorik ve pratik sınavlara başvurabilirler. Sınav başvuruları adresinden yapılmaktadır. Aşağıdaki tabloda ATC lisansları ile ilgili bilgiler açıklanmaktadır. ATC Lisansı Asgari Saat Teorik Sınav Pratik Sınav Brifing Rehberi ATC Applicant (AS1) 0 Yok Yok ATC Trainee (AS2) 10 Yok Yok Advanced ATC Trainee (AS3) 25 Var Yok IVAC El Kitabı Aerodrome Controller (ADC) 50 Var Var ADC Brifing Rehberi Approach Controller (APC) 100 Var Var APC Brifing Rehberi Center Controller (ACC) 200 Var Var ACC Brifing Rehberi Senior Controller (SEC) 1000 Var Var SEC Brifing Rehberi Senior ATC Instructor (SAI) Chief ATC Instructor (CAI) Not: ADC, APC, ACC ve SEC lisansları, IVAO Kurallar ve Uygulamaları madde gereği aktif ülke bölümüne üye olanlara verilir. Not: Senior ATC Instructor (SAI), IVAO-TD veya IVAO-TAD tarafından ihtiyaç duyulduğu takdirde eğitmenlere özel olarak verilen lisans tipidir. Chief ATC Instructor (CAI), IVAO-TD veya IVAO-TAD olarak görev yapmış kişilere verilen onursal lisans tipidir. Sayfa 21 Revizyon Numarası: 4

23 1.6. SINAV POLİTİKASI İlk sınav, hava trafik kontrol hizmeti vermek için kullanılan IVAC programının Advanced ATC Trainee (AS3) sınavıdır. Bu sınav çoktan seçmeli 20 sorudan oluşmaktadır. Sınav süresi azami 45 dakikadır. Geçer not 75/100 puandır. Üyeler bu sınava IVAO ya üye oldukları tarihten 2 hafta sonra ve en az 25 saat online olduktan sonra girebilirler. İlk sınavı geçtikten sonra Aerodrome Controller (ADC) sınavı için başvuru yapılabilmektedir. ADC, APC, ACC ve SEC lisanslarına sahip olabilmek için ilgili sınavların teorik ve pratik olan bölümlerini başarıyla tamamlamış olmak gerekir. Bu sınavlar 100 puan üzerinden değerlendirilir ve her bir sınav için geçer not 75 puandır. Bu sınavlara sadece aktif ülke bölümüne üye olanlar girebilir. Sınavlara başvurabilmek için aşağıdaki şartlar aranır: İlgili lisanslar için belirtilmiş olan asgari saatlere sahip olmak, İlgili lisanslar için belirtilmiş olan diğer sınav gerekliliklerini tamamlamak. 2 sınav arası bekleme süreleri aşağıdaki gibidir: Teorik bilgi sınavı başarıyla tamamlanmışsa, aynı seviyedeki teorik ve pratik sınav arasında bekleme süresi yoktur. Pratik sınav puanı arası ise 15 gün, Teorik bilgi sınav puanı arası ise 15 gün, Pratik sınav puanı 1-50 arası ise 30 gün, Teorik bilgi sınav puanı 5-45 arası ise 30 gün, Pratik veya teorik bilgi sınav puanı 0 ise 90 gün, Pratik ve teorik bilgi sınavlarından başarılı ise bir sonraki seviye için 60 gün Teorik Bilgi Sınavları Teorik bilgi sınavına durumunuzu kontrol ettikten sonra başvurabilirsiniz. Durumunuzu BURADAN kontrol edebilirsiniz. Ayrıca burada girebileceğiniz sınavları sayfanın altında görebilirsiniz. ADC lisansından SEC lisansına kadar olan bütün teorik bilgi sınavları çoktan seçmeli 20 sorudan oluşmaktadır. Aksi belirtilmedikçe, sınav soruları ICAO ve EASA-OPS kuralları ve uygulamalarına dayanarak hazırlanmıştır. Sorular 3 veya 5 şıktan oluşur ve sadece 1 doğru cevap vardır. Sınav süresi azami 45 dakikadır. Eğer bu süre aşılırsa sınav başarısız olarak değerlendirilir. Çoktan seçmeli olan sorular sistem tarafından otomatik olarak değerlendirilir, 0 veya 5 ile puanlandırılır. Bu sınavlar 100 puan üzerinden değerlendirilir ve her bir sınav için geçer not 75 puandır. Sayfa 22 Revizyon Numarası: 4

24 Pratik Sınavlar Pratik sınav başvurusu için durumunuzu kontrol ediniz. Durumunuzu BURADAN kontrol edebilirsiniz. Pratik sınav başvuruları üye olunan aktif ülke bölümündeki yetkililere atanır. Yetkililer sınav talebinde bulunan kişi ile elektronik posta yoluyla iletişime geçer. Pratik sınavlar başvuru tarihinden en geç 1 ay içinde yapılmalıdır. Aksi halde sınav iptal edilir. Her bir pratik sınav ile ilgili detaylı bilgiler brifing rehberlerinde açıklanmıştır. Başvurulardan önce bu dosyalar mutlaka incelenmelidir. Pratik sınavlar IVAO HQ kriterlerine uygun olarak yetkililerce uygulanır ve değerlendirilir. Değerlendirme sonrasında sınav onay için bir üst kademeye gönderilir. Sınav "Başarılı" veya "Başarısız" şeklinde onaylanır. Sınavlar ile ilgili daha detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilir. Sayfa 23 Revizyon Numarası: 4

25 BOŞ BIRAKILMIŞTIR Sayfa 24 Revizyon Numarası: 4

26 BÖLÜM 2 HAVA TRAFİK YÖNETİMİ Sayfa 25 Revizyon Numarası: 4

27 2.1. HAVA TRAFİK HİZMETİ (AIR TRAFFIC SERVICE ATS) Uçuş ve yer emniyetini artırmak ve uçuşların akıcı gerçekleşmesine yardımcı olmak için hava trafik hizmeti üniteleri tarafından havacılara sağlanan hizmet olarak tanımlanabilir. Hava trafik hizmetinin amaçları aşağıdaki gibi özetlenebilir: Havadaki ve yerdeki hava araçlarının birbirleri ile çarpışmasını önlemek. Yerde meydan manevra sahasında hareket eden hava araçları ve diğer nesnelerin çarpışmasını önlemek. Düzenli ve hızlı bir trafik akışı sağlamak. Uçuşların güvenli ve verimli gerçekleşmesi için tavsiye ve bilgi sağlamak. Arama-kurtarma hizmetine ihtiyaç duyan hava araçlarına yardımcı olmak ve ilgili birimler arasında koordinasyonu sağlamak. Türkiye hava sahasında sağlanan hava trafik hizmet tipleri aşağıdaki gibidir. Hava Trafik Kontrol Hizmeti Hava araçlarının manevra sahasında, apronda veya uçuşun herhangi bir safhasında birbirleriyle ve manialarla çarpışmalarını önlemek, hızlı ve düzenli hava trafik akışını sağlamak amacıyla verilen hava trafik hizmet türüdür. Bu hizmet, kontrollü hava sahası içinde tüm aletli uçuşlara ve kontrollü meydanlardaki tüm meydan trafiğine sağlanır. Hava trafik kontrol hizmeti alt bölümlere ayrılır: o Saha Kontrol Hizmeti (ACC) o Yaklaşma Kontrol Hizmeti (APP) o Meydan Kontrol Hizmeti (TWR) Uçuş Bilgi Hizmeti (FIS) Bu hizmet; hava trafik kontrol hizmeti verilen veya ilgili hava trafik hizmeti birimi ile iki yollu radyo teması olan tüm uçaklara sağlanır. İkaz Hizmeti (ALRS) Bu hizmet; hava trafik kontrol hizmeti sağlanan, uçuşların bir bölümü kontrollü sahaya rastlayan, uçuş planı doldurmuş veya hava trafik kontrol birimlerince bilinen tüm trafiklere sağlanır. İkaz hizmeti, arama-kurtarma (SAR) ihtiyacı içerisindeki bir hava aracı hakkında ilgili birimlerin haberdar edilmesi ve SAR faaliyetlerine yardımcı olunmasını kapsar. Otomatik Terminal Bilgi Hizmeti (ATIS) Uçuş bilgi ve ikaz hizmetleri; uçuş planı takibi ve müsaadesi, apron, taksi yolu, pist, manevra sahaları, hava durumu (METAR/TAF, SIGMET), trafik ikaz ve tavsiyeleri, kuyruk türbülansı (vortex) vb. bilgi ve ikazlarını kapsamaktadır Hava Trafik Hizmetlerinde Kullanılan Zaman Dilimi Hava trafik hizmeti birimleri "Universal Time Coordinated - UTC" zaman dilimini kullanacaklar ve zamanı gece yarısı başlayan 24 saatlik günün saat ve dakikaları ile ifade edeceklerdir. Örnek: 00:34Z, 01:55Z, 20:05Z, 23:52Z, vb. Sayfa 26 Revizyon Numarası: 4

28 2.2. HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETİ Yoğun hava ve yer trafiğinin neden olduğu yüksek iş gücünü azaltmak, daha emniyetli ve verimli hava trafik akışını sağlayabilmek için hava trafik kontrol birimleri oluşturulmuştur. Hava trafik kontrol birimlerinin birbirinden farklı görevleri, sorumluluk ve kontrol sahaları vardır. Bu birimlerde genellikle bir ATC tarafından hizmet verilmektedir fakat trafiği yoğun olan meydanlarda ve hava sahalarında bu birimler kendi içinde sektörlere ayrılırlar. Sektörlere ayrılan birimlerde birden fazla ATC görev yapmaktadır. IVAO sunucuları üzerinde hava trafik kontrol birimleri belirlenmiş çağrı adları ile tanımlanmaktadır. Hizmet verilen meydanın ICAO kodunun sonuna aşağıdaki çağrı adı uzatmaları eklenir. Çağrı adı uzatmalarının her biri farklı bir hava trafik kontrol birimini ifade etmektedir. _DEL - Delivery veya Clearance Delivery _GND - Ground (Yer Kontrol) _TWR - Tower (Meydan Kontrol) _APP - Approach (Yaklaşma Kontrol) _DEP - Departure _CTR - Center veya Control (Saha Control) _FSS - Flight Service Station (Uçuş Bilgi İstasyonu) Not: DEP ve FSS birimleri Türkiye hava sahasında uygulanmaz. Sayfa 27 Revizyon Numarası: 4

29 Bu birimler kendi aralarında yönlere göre (kuzey, güney, vb.) veya tanımlanmış kodlara göre bölünebilir. Türkiye hava sahasındaki sektörlerin her biri bu dokümanda açıklanmıştır. Örnek: LTAI_DEL - Antalya Delivery LTBA_N_GND - Yeşilköy Yer Kontrol (Kuzey Sektör) LTAC_TWR - Esenboğa Meydan Kontrol LTBJ_APP - Menderes Yaklaşma Kontrol LTBB_N_CTR - İstanbul Saha Kontrol (Kuzey Sektör) Sayfa 28 Revizyon Numarası: 4

30 DEL - Delivery/Clearance Delivery Delivery veya Clearance Delivery, meydan kontrolün (TWR) alt birimidir. Trafiği yoğun olan büyük havalimanlarında mevcuttur. Hizmet verdiği meydandaki kalkış yapacak IFR trafiklerin uçuş planlarını kontrol eder, yoğunluğa göre sıralama yapar ve yol müsaadelerini temin eder. Uçuş Planının Kontrolü: Uçuş planının kontrolü aşağıdaki örnekteki bölümleri inceleyerek yapılmalıdır. Herhangi bir hata veya eksik olması durumunda mümkünse ATC tarafından düzeltilerek yapılan düzeltme pilota bildirilmeli mümkün değilse pilota bilgi verilmeli ve planın düzeltilerek tekrardan yollanması istenmelidir. Yol Müsaadesi: Yaklaşma veya saha kontrol birimlerinin mevcut olması durumunda, uçağın çağrı adı, Tahmini kalkış saati - ETD ve kalkış rotasının ilgili ATC'ye bildirilmesine müteakip yol müsaadesi verilmelidir. Kalkacak trafikler yaklaşma ve saha kontrol tarafından gerekli ayrımın sağlanabilmesi için geciktirilebilir. Sayfa 29 Revizyon Numarası: 4

31 Yol müsaadesi aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır: SID Standart Instrument Departure veya kalkışa müteakip uygulanacak prosedür. Initial Altitude/Flight Level Öncelikli irtifa/uçuş seviyesi. Transponder kod. Not: Pilota verilen müsaadenin diğer birimler tarafından takip edilebilmesi ve koordinasyonun sağlanabilmesi için mutlaka IVAC Label fonksiyonu kullanılmalıdır. Müsaade verileri (SID/Vektör ve öncelikli irtifa/uçuş seviyesi) bu yöntem ile girilerek trafiğe etiketlenmelidir. Kalkış rotası ve serbest kılınacak ilk irtifa veya uçuş seviyesi önce yaklaşma kontrol, mevcut değilse saha kontrol ile koordine edilerek verilmelidir. Hiçbir kontrol biriminin olmaması durumunda meydan haritalarında belirtilmiş değerler kullanılmalı eğer belirtilmemişse planlanan şekilde müsaade verilmelidir. Transponder kodları, uçağa radar tanımını sağlayacak radar biriminin SSR kodları kullanılarak verilebilmektedir. Kalkıştaki gecikmeler (SLOT/CTOT), aktif pist, yaklaşma frekansı gibi ek bilgiler yol müsaadesine eklenebilir. Trafiğin Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafiğin park pozisyonu ve ATIS bilgisi teyit edildikten sonra, Temin edilen yol müsaadesi pilot tarafından doğru ve eksiksiz tekrar edilip onaylandıktan sonra, Trafik kapı kapatıp, motor çalıştırma ve push-back için tamamen hazır olduğunda. Görevleri: Kalkış yapacak IFR trafiklerin uçuş planlarını kontrol etmek, gerekiyorsa düzeltilmesini sağlamak. Yoğun kalkış trafiğinin olduğu durumlarda sıralama yapmak. Kalkış yapacak IFR trafiklerin yol müsaadesini temin etmek. Yol müsaadesini (SID/Vektör, öncelikli irtifa/seviye, vb.) yaklaşma kontrol (APP) ile koordine ederek belirlemek. Radyo Usulleri: Not: Detaylı bilgi için ICAO Doc. 4444'e bakınız. Pilot: Yeşilköy Delivery, THY123. Good day. Yeşilköy Delivery, THY123. İyi günler. ATC: THY123, Yeşilköy Delivery. Good day. Go-ahead. THY123, Yeşilköy Delivery, İyi günler. Devam edin. Sayfa 30 Revizyon Numarası: 4

32 Pilot: Yeşilköy Delivery, THY123. Position S5, Information Charlie. Request ATC clearance, destination Antalya. Yeşilköy Delivery, THY123. Pozisyon S5, information Charlie. Antalya için ATC müsaddesi talep ederiz. ATC: THY123, Yeşilköy Delivery. İstanbul ACC clears you to destination Antalya via flight plan and route, departure EDESA1Y, Runway 35L, initial climb and maintain to altitude 5000, squawk THY123, Yeşilköy Delivery. İstanbul ACC sizi planlanan yollardan Antalya'ya serbest kılar. Kalkışa müteakip EDASA1Y, 35L pisti, ilk irtifa 5000, transponder Pilot: Yeşilköy Delivery, THY123. Cleared to destination Antalya via flight plan and route, departure EDASA1Y, Runway 35L, altitude 5000, squawk Yeşilköy Delivery, THY123. Planlanan yollardan Antalya'ya serbestiz. Kalkışa müteakip EDASA1Y, pist 35L, irtifa 5000, transponder ATC: THY123, Yeşilköy Delivery. Read-back is correct. Report when ready. THY123, Yeşilköy Delivery. Mutabıkız. Hazır olduğunuzda ikaz ediniz. Pilot: Yeşilköy Delivery, THY123. We are ready. Yeşilköy Delivery, THY123. Hazırız. ATC: THY123, Yeşilköy Delivery. Contact Yeşilköy ground frequency for start-up and push-back. THY123, Yeşilköy Delivery. Motor çalıştırma ve push-back için Yeşilköy Yer Kontrol frekansı ile temas edin. Pilot: Yeşilköy Delivery, THY123. Yeşilköy ground frequency Good day. Yeşilköy Delivery, THY123. Yeşilköy Yer Kontrol İyi günler. Sayfa 31 Revizyon Numarası: 4

33 GND - Yer Kontrol Yer kontrol, bir havalimanındaki pistler hariç tüm taksi yolları ve apronlardaki trafiklerin hareketi ve kontrolünden sorumludur. Meydan kontrolün alt birimdir. VFR Trafikler için Yol Müsaadesi: VFR yol müsaadeleri uçuş planı onayını, kalkış pistini, meydan turu istikametini, düz uçuş irtifasını, CTR giriş/çıkış talimatlarını, transponder kodunu, QNH değerini ve gerekli olduğu durumlarda serbest kılınan ilk irtifayı içermelidir. Motor Çalıştırma: Motor çalıştırma müsaadeleri tahmini kalkış saatinin 15 dakika öncesinden istenmelidir. Tahmini kalkış saatinin bu aralığa uygun olmaması durumunda, pilotlardan gerekli düzeltme talep edilmelidir. SLOT/CTOT toplu uçuşlarda veya yoğun hava trafiği olan günlerde kullanılabilir. SLOT/CTOT düzenlemeleri sadece IVAO Türkiye Etkinlik Bölümü veya organizasyondan sorumlu yetkili kişiler tarafından yapılabilmektedir. Operasyonel Usuller: Taksi yapmakta olan bir trafiğin önünü kesecek şekilde başka bir trafiğe push-back müsaadesi verilemez. Paralel taksi yolları, iniş ve kalkıştaki trafikler için eş zamanlı olarak kullanılmalıdır. Kalkacak trafikler bekleme noktasına varmadan veya kalkış için sıralandıkları an meydan kontrol ile temasa geçmeleri sağlanmalıdır. İnen trafikler uçak tipine uygun kapılara yönlendirilmelidir. Emniyetsiz bir duruma yol açmamak veya karışıklıkları önlemek amacıyla taksi yolu giriş noktalarında bekleme talimatı verilebilir. Sayfa 32 Revizyon Numarası: 4

34 Trafiğin Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Kalkış yapacağı pistin bekleme noktasına ulaştığında, Taksi gereği katetmesi gereken pistin bekleme noktasına ulaştığında, Meydan kontrol ile önceden belirlenmiş ve koordine edilmiş bir taksi yoluna girdiğinde. Trafiğin DEL'den Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik kapı kapatıp, motor çalıştırma ve push-back için tamamen hazır olduğunda. Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: İnişten sonra pisti tamamen terk ettiğinde, Taksi gereği katetmesi gereken pisti tamamen terkettiğinde, Yer kontrol ile önceden belirlenmiş ve koordine edilmiş bir taksi yoluna girdiğinde. Not: Bir trafiğin piste girmesi veya pisti katetmesi gerekiyorsa yer kontrol (GND) mutlaka meydan kontrol (TWR) ile temas edecek, pozisyon bilgisi verdikten sonra trafiği meydan kontrole devredecektir. Görevleri: Taksi yollarındaki ve apronlardaki trafiklerin hareketini kontrol etmek ve düzenlemek. Yerdeki trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek. Yer trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak. Kalkış yapacak VFR trafiklerin uçuş planlarını kontrol etmek, gerekiyorsa düzeltilmesini sağlamak ve yol müsaadesini temin etmek. Motor çalıştırma ve push-back müsaadesi vermek. Kalkış pisti ve park pozisyonu için taksi müsaadesi vermek. Not: DEL birimi tanımlanmamış veya mevcut değil ise, yer kontrol onun görevlerinden de sorumludur. Not: Kalkış yapacak VFR trafiklerin müsaadeleri önce Meydan Kontrol (TWR) gerekiyorsa Yaklaşma Kontrol (APP) ile koordine edilerek temin edilmelidir. Radyo Usulleri: Not: Detaylı bilgi için ICAO Doc. 4444'e bakınız. Kalkış: Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Position S5. Request start-up and push-back. Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. Pozisyon S5. Motor çalıştırma ve push-back müsaadesi talep ederiz. Sayfa 33 Revizyon Numarası: 4

35 ATC: THY123, Yeşilköy Ground. Start-up and push-back approved for Runway 35L. Face to west. THY123, Yeşilköy Yer Kontrol. 35L pisti için motor çalıştırma ve push-back serbest. Yüzünüz batı olacak. Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Start-up and push-back is approved for Runway 35L, facing west. Yeşilköy Yer Kontrol, THY L pisti için motor çalıştırma ve push-back serbest. Yüzümüz batı olacak. Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Ready for taxi. Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. Taksi için hazır. ATC: THY123, Yeşilköy Ground. Taxi to holding point Runway 35R via taxiway G, B9, C, B12. QNH THY123, Yeşilköy Yer Kontrol. G, B9, C, B12 yolları ile 35R pisti bekleme noktası taksi serbest. QNH Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Taxi to holding point Runway 35R via G, B9, C, B12. QNH Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. G, B9, C, B12 yolları ile 35R pisti bekleme noktası taksi serbest. QNH Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Holding point B12 for Runway 35R. Yeşilköy Yer Kontrol, THY R pisti B12 bekleme noktası. ATC: THY123, Yeşilköy Ground, Contact Yeşilköy Tower frequency Good day. THY123, Yeşilköy Yer Kontrol. Yeşilköy Kule ile temas edin. İyi günler. Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Tower , Good day. İniş: Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. Yeşilköy Kule İyi günler. Pilot: Yeşilköy Ground, THY456. Runway 05 vacated via E5. Yeşilköy Yer Kontrol, THY pistini E5 ile terkettik. ATC: THY456, Yeşilköy Ground. Taxi to Gate 110 via taxiway F and D. Hold short B9. THY456, Yeşilköy Yer Kontrol. F ve D yolları ile 110 numaralı kapıya taksi serbest. B9 yoluna girmeden bekleyin. Pilot: Yeşilköy Ground, THY456. Taxi to Gate 110 via F and D, hold short B9. Yeşilköy Yer Kontrol, THY456. F ve D yolları ile 110 numaralı kapıya taksi serbest. B9 yoluna girmeden bekleyeceğiz. Sayfa 34 Revizyon Numarası: 4

36 Pilot: Yeşilköy Ground, THY456. Holding short B9. Yeşilköy Yer Kontrol, THY456. B9 bekleme noktası. ATC: THY456, Yeşilköy Ground. Contact Yeşilköy Ground North Sector on frequency THY456, Yeşilköy Yer Kontrol. Yeşilköy Yer Kontrol Kuzey Sektör ile frekansından temas ediniz. Pilot: Yeşilköy Ground, THY456. Ground frequency Good day. Yeşilköy Yer Kontrol, THY456. Yer Kontrol İyi günler. Pilot: Yeşilköy Ground, THY456. Holding short B9. Yeşilköy Yer Kontrol, THY456. B9 bekleme noktası. ATC: THY456, Yeşilköy Ground. Taxi to Gate 110 via taxiway D after company traffic B737 crossing from right to left on taxiway G. THY456, Yeşilköy Yer Kontrol. G yolu üzerinde sağdan sola kateden şirket trafiği B737'den sonra 110 numaralı kapıya D yolu ile taksi serbest. Pilot: Yeşilköy Ground, THY456. After company traffic B737 on G, continue taxi to Gate 110 via D. Yeşilköy Yer Kontrol, THY456. G üzerindeki şirket trafiği B737'den sonra 110 numaralı kapıya D yolu ile taksi serbest. Sayfa 35 Revizyon Numarası: 4

37 TWR - Meydan Kontrol Meydan Kontrol; pistler üzerindeki, kontrol sahasındaki (CTR) pist veya meydan ile görüşü mevcut trafiklerin hareketlerinden ve kontrolünden sorumludur. Operasyonel Usuller: Pistin tamamen terkedilmemesi durumunda iniş ve kalkış müsaadeleri verilemez. Bir pist ancak inişteki trafiğin Pist terk edildi raporuna müteakip terkedilmiş olarak değerlendirilebilir. İnişlerde kontrolörün IVAI/MSFS yardımıyla ilgili uçakla göz teması varsa, ve trafiğin pisti terkettiği takip edilebiliyorsa o zaman pist terkedilmiş olarak değerlendirilir. Bir pist ancak kalkıştaki trafiğin radarda tanımlanması ve tırmanışın görülmesine müteakip terkedilmiş olarak değerlendirilebilir. Belirli bir piste herhangi bir trafik iniş veya kalkış için serbest kılınmış ise, başka bir trafiğe o pisti katediş veya o piste iniş-kalkış müsaadesi verilemez. Bir trafik pisti terketmeden diğer başka bir trafiğe iniş veya kalkış müsaadesi verilemez. Gerekli ayırmalar sağlanmadan iniş ve kalkış trafiğine müsaade edilmemelidir. Bir uçağa piste acele giriş kalkış müsaadesi verilebilmesi için uçağın kalkışa hazır olması gereklidir. İnişteki uçaklara diğer trafikler yüzünden geç iniş izni verilebilir, bu durumlarda bilgilendirme yapılmalıdır. Sayfa 36 Revizyon Numarası: 4

38 Arka arkaya kalkacak uçaklar belli zaman aralıkları ile ayrılmalıdır. Son yaklaşmada A veya B kategorisi bir uçak pist eşiğine 3 nm, C veya D kategorisi bir uçak ise 5 nm uzaklıkta olması durumunda kalkacak uçaklara piste giriş izni verilemez. Tercihli Pist Sistemi (Preferential Runway System) Pist kullanım veriminin en uygun seviyede muhafaza edilmesi ve aktif pist seçiminin sistemsel hale getirilmesi amacıyla bazı meydanlar için Tercihli Pist Sistemi - PRS belirlenmiştir. Preferential Runway System (PRS), meydan kapasitesini en yüksek seviyede kullanıma açan pist kullanış biçimleridir; etkinlik veya toplu uçuş gibi yoğun trafik durumunda tercih edilmelidir. İstanbul Atatürk, Antalya, Esenboğa ve Adnan Menderes meydanlarının aktif pistleri belirlenirken tercihli pist sistemi dikkate alınmalıdır. Paralel ve kesişen pistler meydanlarda özel prosedür ve operasyonlar gerektirmektedir. Minimum ayrım ve trafik raporlarının sağlıklı bir şekilde devam ettirilmesi meydan kontrolörünün sorumluluğudur. Tercihli pist sisteminin olmadığı meydanlarda aktif pist seçiminde rüzgar istikameti, pilot talepleri, pist kapasite sınırları, gürültü önleme prosedürleri, pist uzunluğu göz önünde bulundurulmalıdır. Birden fazla pisti mevcut olan meydanlarda tek pist kullanımından mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Meydan Kontrol (TWR) trafiği Yer Kontrolden (GND) aşağıdaki şartlar sağlandığında devralacaktır: Kalkış yapacağı pistin bekleme noktasına ulaştığında, Taksi gereği katetmesi gereken pistin bekleme noktasına ulaştığında, Yer kontrol ile önceden belirlenmiş ve koordine edilmiş bir taksi yoluna girdiğinde. Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: İnişten sonra pisti tamamen terk ettiğinde, Taksi gereği katetmesi gereken pisti tamamen terkettiğinde, Yer kontrol ile önceden belirlenmiş ve koordine edilmiş bir taksi yoluna girdiğinde. Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Kalkış yapan IFR trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile önceden koordine edilmiş ve belirlenmiş ise kalkış müsaadesi ile birlikte, Kalkış yapan VFR trafikler kontrol bölgesini (CTR) terkederken, Pas geçen trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken, Sayfa 37 Revizyon Numarası: 4

39 Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: IFR trafik iniş için pistin son yaklaşma hattına girdiğinde ve son yaklaşma noktasının (FAF) üzerinde veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir noktada, IFR trafik iniş yapacağı pist için görerek yaklaşma talep etmiş ise pist veya meydan görüşü sağladığını rapor ettiğinde, VFR trafik kontrol bölgesine (CTR) girerken veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir noktada. Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, kalkış yaptığı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol Sahasını (TMA/MTMA) terkederken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, iniş yapacağı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Görevleri: Pistler üzerindeki trafiklerin hareketini kontrol etmek ve düzenlemek. İniş ve kalkış yapacak trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek. İniş ve kalkış trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak. Kalkış müsaadesi vermek. İniş müsaadesi vermek. Pist katediş müsaadesi vermek. İniş yapacak VFR trafiklere yaklaşma ve iniş talimatı vermek. İniş yapacak VFR trafiklere meydan turuna giriş, bekleme (orbit) talimatı ve müsaadesi vermek. Kontrol sahasını (CTR) katedecek VFR trafiklere katediş müsaadesi vermek ve gerektiğinde trafik bilgisi sağlamak. Prosedürel alet yaklaşması yapılan meydanlarda yaklaşma hizmeti sağlamak. Not: DEL ve GND birimi tanımlanmamış veya mevcut değil ise, meydan kontrol bu birimlerin görevlerinden de sorumludur. Sayfa 38 Revizyon Numarası: 4

40 Radyo Usulleri: Not: Detaylı bilgi için ICAO Doc. 4444'e bakınız. Kalkış: Pilot: Yeşilköy Tower, THY123. Holding point B12 for Runway 35R. Yeşilköy Kule, THY R pisti B12 bekleme noktası. ATC: THY123, Yeşilköy Tower. Good day. Clear to cross Runway 35R, line-up and wait Runway 35L. THY123, Yeşilköy Kule. İyi günler. 35R pistini katediş serbest. 35L pistine girip bekleyin. Pilot: Yeşilköy Tower, THY123. Clear to cross Runway 35R, line-up and wait Runway 35L. Yeşilköy Kule, THY R pistini katediş serbest. 35L pistine girip bekleyeceğiz. ATC: THY123, Yeşilköy Tower. Wind 020 degrees at 10 knots. Runway 35L clear for takeoff. When airborne contact Yeşiköy Approach frequency THY123, Yeşilköy Kule. Rüzgar 020 dereceden 10 knot. 35L pisti kalkış serbest. Kalkışa müteakip Yeşilköy Yaklaşma frekansı ile temas ediniz. Pilot: Yeşilköy Tower, THY123. Runway 35L cleared for take-off when airborne approach veya Yeşilköy Kule, THY L pisti kalkış serbest. Kalkışa müteakip Yeşilköy Yaklaşma ATC: THY123, Yeşilköy Tower. Wind 020 degrees at 10 knots. Runway 35L clear for takeoff. THY123, Yeşilköy Kule. Rüzgar 020 dereceden 10 knot. 35L pisti kalkış serbest. Pilot: Yeşilköy Tower, THY123. Runway 35L cleared for take-off. Yeşilköy Kule, THY L pisti kalkış serbest. ATC: THY123, Yeşilköy Tower. Contact Yeşiköy Approach frequency THY123, Yeşilköy Kule. Yeşilköy Yaklaşma frekansı ile temas ediniz. Pilot: Yeşilköy Tower, THY123. Approach Good day. İniş: Yeşilköy Kule, THY123. Yeşilköy Yaklaşma İyi günler. Pilot: Yeşilköy Tower, THY456. ILS/VOR/NDB/Visual Runway 05. Yeşilköy Kule, THY pisti içim ILS/VOR/NDB/Görerek yaklaşma. ATC: THY456, Yeşilköy Tower. Wind 030 degrees at 12 knots. Runway 05 clear to land. THY456, Yeşilköy Kule. rüzgar 030 dereceden 12 knot. 05 pisti iniş serbest. Sayfa 39 Revizyon Numarası: 4

41 Pilot: Yeşilköy Tower, THY456. Runway 05 cleared to land. Yeşilköy Kule, THY pisti iniş serbest. Pilot: Yeşilköy Tower, THY456. Runway 05 vacated. Yeşilköy Kule, THY pisti terkedildi. ATC: THY456, Yeşilköy Tower. Contact Yeşilköy Ground frequency Good day. THY456, Yeşilköy Kule. Yeşilköy Yer Kontrol frekansı ile temas edin. İyi günler. Pilot: Yeşilköy Tower, THY456. Ground Good day. Yeşilköy Kule, THY456. Yer Kontrol İyi günler. Sayfa 40 Revizyon Numarası: 4

42 APP - Yaklaşma Kontrol Yaklaşma Kontrol (APP), Terminal Kontrol Sahasındaki (TMA/MTMA) meydanlardan kalkış yapan veya iniş yapacak trafiklerin ve kontrol sahasını kateden VFR trafiklerin bir başka hava trafik kontrol birimine devredilinceye kadar olan hareketlerinden ve kontrolünden sorumludur. Not: Yaklaşma Kontrol trafiği iniş için Meydan Kontrole devretmiş olsa bile iniş gerçekleşene kadar trafiklerin ayırmasını monitör etmeli gerekiyorsa Meydan Kontrole bilgi ve talimat vererek gerekli ayrımın yapılmasını sağlamalıdır. Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Kalkış yapan IFR trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile önceden koordine edilmiş ve belirlenmiş ise kalkış müsaadesi ile birlikte, Kalkış yapan VFR trafikler kontrol bölgesini (CTR) terkederken, Pas geçen trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken, Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: IFR trafik iniş için pistin son yaklaşma hattına girdiğinde ve son yaklaşma noktasını (FAF) üzerinde veya Meydan Kontrol (TWR) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir noktada, IFR trafik iniş yapacağı pist için görerek yaklaşma talep etmiş ise pist veya meydan görüşü sağladığını rapor ettiğinde, VFR trafik kontrol bölgesine (CTR) girerken veya Meydan Kontrol (TWR) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir noktada. Sayfa 41 Revizyon Numarası: 4

43 Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, Terminal Kontrol Sahasını (TMA/MTMA) terkederken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, iniş yapacağı meydanın Terminal Kontrol Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Görevleri: Terminal Kontrol Sahasındaki trafiklerin hareketini kontrol etmek ve düzenlemek. Trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek. İniş ve kalkış trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak. Kalkış ve iniş prosedürlerini, öncelikli irtifa/uçuş seviyesini belirlemek. Trafiklere radar vektörü hizmeti sağlamak. Alet yaklaşması, sürat, uçuş başı, irtifa gibi IFR talimatlar ve müsaadeler vermek. Yaklaşma müsaadesi vermek. Bekleme talimatı vermek. İniş yapacak VFR trafiklere yaklaşma talimatı ve müsaadesi vermek. Kontrol sahasını (TMA) katedecek VFR trafiklere katediş müsaadesi vermek ve gerektiğinde trafik bilgisi sağlamak. Not: DEL ve GND birimi tanımlanmamış ve TWR birimi mevcut değil ise, yaklaşma kontrol bu birimlerin görevlerinden de sorumludur. Not: Türkiye hava sahasında DEP birimi uygulanmadığından sorumluluk yaklaşma kontroldedir. Not: Yoğun trafiğin olduğu hava sahalarında yaklaşma kontrol birimi birden fazla sektörde hizmet vermektedir. Radyo Usulleri: Not: Detaylı bilgi için ICAO Doc. 4444'e bakınız. Sayfa 42 Revizyon Numarası: 4

44 CTR - Saha Kontrol (ACC) Saha Kontrol (ACC), Uçuş Bilgi Bölgesinde (FIR) veya Kontrol Sahasında (CTA) düz uçuş seviyesinde olan (en-route), bir meydandan tırmanan veya bir meydana alçalan trafiklerin bir başka hava trafik kontrol birimine devredilinceye kadar olan hareketlerinden ve kontrolünden sorumludur. Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, kalkış yaptığı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol Sahasını (TMA/MTMA) terkederken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, iniş yapacağı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, Terminal Kontrol Sahasını (TMA/MTMA) terkederken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, iniş yapacağı meydanın Terminal Kontrol Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında. Sayfa 43 Revizyon Numarası: 4

45 Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) diğer Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır: Trafik, iki ünite arasında koordine edilmiş veya önceden belirlenmiş noktaya, seviyeye veya zamana ulaştığında. Görevleri: Kontrol Sahasındaki (CTA) veya Uçuş Bilgi Bölgesindeki (FIR) trafiklerin hareketini kontrol etmek ve düzenlemek. Trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek. Hava trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak. Trafiklere radar vektörü hizmeti sağlamak. Sürat, uçuş başı, irtifa gibi IFR talimatlar ve müsaadeler vermek. Tırmanma/alçalma müsaadeleri vermek. STAR, yaklaşma rotası ile ilgili talimatlar vermek ve bilgi sağlamak. Bekleme talimatı vermek. Kontrol Sahasını (CTA) katedecek trafiklere hava trafik hizmeti ve trafik bilgisi sağlamak. Not: DEL ve GND birimi tanımlanmamış, TWR ve APP birimi mevcut değil ise, yaklaşma kontrol bu birimlerin görevlerinden de sorumludur. Radyo Usulleri: Not: Detaylı bilgi için ICAO Doc. 4444'e bakınız. Sayfa 44 Revizyon Numarası: 4

46 2.3. RADARLI HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETLERİ Radar hizmetleri, Yaklaşma Kontrol (APP) veya Saha Kontrol (ACC) tarafından sağlanır. Not: Aksi belirtilmedikçe ve gerekli ayırmalar sağlanarak; IVAC programı ile Meydan Kontrol (TWR) biriminde hizmet veren ATC, sorumluluk sahası içerisinde radar hizmeti sağlayabilir. Radar hizmetleri, Hava Trafik Kontrol Birimi tarafından aşağıda belirtilen sahalar içinde sağlanacaktır: Birimin radar kaplaması içerisinde, Kontrollü hava sahası içinde, Birimin kontrol yetkisinde bulunan hava sahası içerisinde veya yaklaşma kontrol ile ACC arasında koordine edildiği şekilde Radar Hizmetlerinin Amacı Radar hizmetleri, aşağıda belirtilen görevleri gerçekleştirebilmek için sağlanır. Trafiklerin pozisyonlarını tespit etmek üzere hava trafiğini takip etmek ve pozisyon raporu bilgilerinin ATC tarafından verilen müsaadelere uygunluğundan emin olmak, Trafikler arasında ayırma temin etmek, trafik akış düzenini sağlamak ve karışıklıkları gidermek üzere hava trafiğine "Vektör" hizmeti sağlamak, Kalkışları, en kısa yoldan havayoluna sokmak ve yol seviyelerine tırmanmalarını hızlandırmak için radar vektör hizmeti sağlamak, Gelen uçaklara, yollarını kısaltmak, yaklaşmaya başlayacakları irtifalara alçalmalarını hızlandırmak, alçalma sıralarını düzen içinde temin etmek ve yaklaşma için sıralama yapmak üzere radar vektör hizmeti sağlamak, Trafiklere seyrüseferlerinde yardımcı olmak, Acil durum (Emergency) halindeki trafiklere yardım etmek, Fırtına sahalarından kaçındırmak üzere trafiklere mümkün olduğunca yardım etmek, Tehlike yaratabilecek trafikler tespit edildiğinde, radar kontrolü altında bulunan uçaklara trafik bilgisi vermek. Sayfa 45 Revizyon Numarası: 4

47 Radar Teşhisi Radar hizmeti sunulmadan önce, ATC aşağıda sıralanan usullerden en az birini uygulayacak ve trafiğin hareketlerinin, verdiği talimata uygunluğunu radar da görmek veya teyit ettirmek suretiyle trafiği kesin olarak teşhis edecektir: Radar ekranı üzerinde izlenen trafiğin pozisyonu ve istikametinin, pilotun verdiği pozisyon raporu ile uygun olması suretiyle, SSR ın kullanılması suretiyle: o Tahsis edilen transponder kodun bağlandığının teşhisi suretiyle veya, o Tahsis edildiği şekilde, transponder kod değişikliklerinin izlenmesi suretiyle veya, o "Squawk Ident" izlenmesi suretiyle Radar Teşhisinin Bildirilmesi Trafik radarla kesin olarak teşhis edildiğinde, kontrolör pilota RADAR CONTACT - RADAR TANIMI MEVCUT" diyerek radar teşhisinin yapıldığını bildirecektir Radar Teşhisinin Kapsamı Bir trafiğe "RADAR CONTACT" diyerek radar temasını bildirildikten sonra ATC aşağıdaki şartlar oluşana kadar radar hizmeti vermeye devam edecektir. Radar hizmetinin sona erdiği pilota bildirilinceye kadar, veya Radar temasının kaybolduğu pilota bildirilinceye kadar, veya Yaklaşma müsaadesi verilip, trafiğin meydan kontrol ile temas sağlaması talep edilene kadar Radar Ayırması Türkiye hava sahasında aşağıda belirtilen hava sahaları dışında yatay radar ayırması asgari 10 NM olarak uygulanacaktır. Hava Sahaları Ankara TMA, İstanbul TMA, İzmir TMA, Antalya TMA, Dalaman TMA, Milas TMA Trabzon TMA, Adana TMA, Kayseri TMA Diğer hava sahalarında Asgari Yatay Radar Ayırması 3 nm 5 nm 10 nm Yukarıda açıklanan radar ayırma minimaları gerektiğinde ATC tarafından artırılabilir. Sayfa 46 Revizyon Numarası: 4

48 Sürat Kontrolü ve Ayırması Emniyetli ve düzenli bir trafik akışı sağlayabilmek için hava araçlarına sürat kontrolü ile ilgili talimatlar verilebilir. Uçuş ekipleri planlanan sürat kontrolü konusunda yeterli şekilde bilgilendirilmelidir. Sürat ayarlamaları, gerekli ayırma miniması sağlanana ve/veya muhafaza edilene kadar devam ettirilmelidir. Sık aralıklarla verilen sürat talimatlarından kaçınılmalıdır. Uçuş ekibi, verilen sürat tahdidine uyamayacaksa ilgili ATC birimini bilgilendirecektir. Bu durumda, kontrolör trafikler arasındaki gerekli ayırmayı tesis etmek amacıyla başka bir yöntem uygulayacaktır. FL250 ve üzerindeki sürat ayarlamaları 0.01 Mach ve katları şeklinde; FL250 altındaki sürat ayarlamaları ise IAS 10 kts ve katları şeklinde ifade edilecektir. Not: Yüksek uçuş seviyelerinde 0.01 Mach yaklaşık 6 kts a karşılık gelmektedir. Ağır tonajlı ve yüksek uçuş seviyelerindeki hava araçlarının sürat değiştirme kabiliyetleri sınırlı olabilir. Sürat tahdidi uygulamasına ihtiyaç kalmadığında, hava aracı bilgilendirilecektir Uygulama Yöntemleri Birbirini takip eden iki veya daha fazla trafik arasında gerekli ayırmanın sağlanabilmesi için kontrolör, öncelikle en arkadaki uçağın süratini azaltmalı veya en öndeki uçağın süratini artırmalı, sonrasında ise diğer uçakların süratlerini ayarlamalıdır. Sabit bir IAS muhafaza etmesine rağmen alçalan bir trafiğin TAS ı azalır. Aynı IAS yi muhafaza eden alçalmadaki iki trafik arasında, daha düşük seviyede ve önde olan trafiğin TAS ı takip eden trafiğin TAS ından daha azdır. Bu nedenle yeterli sürat ayrımı yapılmaz ise iki trafik arasındaki mesafe azalacaktır. Birbirini takip eden iki trafik arasında gerekli sürat farkının hesaplanabilmesi aşamasında, her 1000 ft için 6 kts lık fark genel bir kural olarak kabul edilebilir. FL80 altında IAS ile TAS arasındaki hız farklılığı göz ardı edilebilir. Gerekli ayırmanın sağlanabilmesi için ihtiyaç duyulan zaman ve mesafe, yüksek seviyelerde, yüksek süratlerde ve uçağın clean konfigürasyonda olduğu durumlarda artacaktır Alçalan ve İnişe Gelen Trafikler Mümkün olduğunda, terminal sahasında yaşanacak gecikmenin belirli bir kısmının giderilebilmesi için trafik bilgilendirilerek, düz uçuşun kalan kısmında sürat tahdidi uygulanabilir. İnişe gelen trafiklere, maximum speed, minimum clean speed veya belirli bir sürati muhafaza etmesi talimatları verilebilir. Minimum clean speed ifadesi bir uçağın clean konfigürasyonda (flap/slat açmadan) uçabileceği en düşük sürat anlamındadır. Sayfa 47 Revizyon Numarası: 4

49 Turbojet uçakların düz uçuştan alçalmaya başlamaları aşamasında IAS 250 kts den daha düşük bir sürat tahdidi ancak uçuş ekibinin onayı ile uygulanabilir. Bir hava aracına, aynı anda hem yüksek bir alçalma oranını muhafaza etmesi hem de süratini azaltması şeklinde ikisinin bir arada uygulanabilmesi mümkün olmayan talimatlar verilmemelidir. Alçalma aşamasında sürat düşürülmesi, uçağın geçici bir süre aynı seviyede uçmasına neden olabilir. Gelen trafiklere mümkün olduğunca clean konfigürasyonda operasyon izni verilmelidir. FL150 altında verilebilecek asgari sürat tahdidi ortalama IAS 220 kts dır. Radar kontrolü altındaki yaklaşan trafikler, aşağıda belirtilen sürat tahditlerine uymalıdır; Esas bacakta veya son yaklaşma hattına yakın pozisyonda iken, pist başına göre 12 nm ye kadar asgari IAS 200 kts, Son yaklaşma hattında, pist başına göre 12 nm ile 6 nm arasında asgari IAS 180 kts, Son yaklaşma hattında, pist başına göre 6 nm ile 4 nm arasında asgari IAS 160 kts. Pist başına 4 nm'den sonra sürat tahdidi uygulanmamalıdır. Gerektiğinde ara ve son yaklaşmadaki trafiklere IAS +/- 20 kts ı geçmeyen sürat ayarlamaları yapılabilir. Pilot, ATC tarafından tahsis edilen sürati +/- 10 kts içinde muhafaza etmelidir eğer sürat tahdidini uygulaması mümkün değil ise kullanılacak asgari sürati kontrolöre bildirmelidir SSR (Secondary Surveillance Radar) Radarın Kullanılması Türkiye hava sahasında, transponder ile teçhiz edilmiş bütün trafikler transponder larını, hava trafik kontrolörü tarafından verilen talimat gereğince çalıştıracaktır. Hava trafik kontrolörleri tarafından talimat verilmedikçe, bir pilot hiçbir şekilde transponder cihazını "Ident" durumunda çalıştırmayacaktır. Apronda park halinde bulunan, aktif pistler hariç apron ve taxi yollarındaki tüm trafikler ATC tarafından aksi bildirilmedikçe transponder "STBY" mod durumunu muhafaza edecektir. Kalkış için piste giren, tüm trafikler, transponder "C" veya "TA/RA" mod durumuna geçecek ve tüm uçuş boyunca muhafaza edecektir. Uçuş esnasında acil durum veya radyo arızası halinde, pilot aşağıda belirtilen kodlardan uygun olanını bağlayacaktır. Emergency - Kod 7700 Radar hizmeti alınıyorsa ve ATC tarafından aksi istenmedikçe mevcut transponder kodu muhafaza edilecektir. Radio Failure - Kod 7600 Radar hizmeti alınan ATC ile sesli iletişimde kesinti meydana gelirse, pilot IVAP programı aracılığı ile TEXT modunda iletişime devam edecektir. Sayfa 48 Revizyon Numarası: 4

50 Hijack - Kod 7500 IVAO kurallar ve uygulamaları gereği, IVAO sunucuları üzerinde hiçbir pilot Hijack kod 7500 bağlamayacaktır Türkiye Hava Sahasında Kullanılan SSR Kodları Kontrolsüz hava sahasındaki uçaklara herhangi bir transponder kod tahsis edilmez. Kontrolsüz hava sahasında uçan IFR trafikler kod 2000, VFR trafikler ise kod 1200 bağlar. Kontrollü hava sahasındaki VFR trafikler transponder kod çakışmasını (DUPE) engellemek için 12 ile başlayan transponder kod paylaşımı ile tanımlanacaktır. Kontrollü hava sahasında uçan IFR trafiklere aşağıdaki transponder kodları tahsis edilmelidir. SSR kodları trafiklerin radarda tanımlanmaları için kullanılacaktır. DUPE olan trafiklere başka bir transponder kod tahsis edilmeli ve yeniden tanımlanmalıdır. Transponder Kod Tahsisi İstanbul ACC Ankara ACC RNAV Usülleri Mevcut SID lerin meydan haritalarında belirtilmiş irtifa/seviye tahditlerine ATC tarafından açıkça iptal edilmediği sürece uyulacaktır. ATC trafik durumu izin verirse OPEN CLIMB/DESCEND ifadesini kullanarak seviye tahditlerini kaldırabilir. ATC tarafından sıralama ve ayırma amacıyla SID/STAR da belirtilmiş bir noktaya PROCEED DIRECT TO talimatı verildiğinde, talimatı uygulayan trafik direk uçuş yaptığı noktaya ulaştıktan sonra aksi bir talimat verilmemişse SID/STAR ın kalan kısmına devam edecektir. Not: GNSS'ye dayalı RNAV SID ve STAR'ların, P-RNAV onaylı hava araçları tarafından G3354/11 no'lu NOTAM ile detaylandırıldığı şekilde uçuş planlanarak uygulanması zorunludur. Sayfa 49 Revizyon Numarası: 4

51 2.4. PROSEDÜREL KONTROL USULLERİ Türkiye de çoğu meydan ve yaklaşma kontrol birimleri radar kolaylığına sahip değildir. Radar birimine sahip olmayan yaklaşma kontrol ve yaklaşma kontrol servisi sunulmayan meydanların meydan kontrol birimleri prosedürel yaklaşmaları kullanmalıdır. Not: IVAC yazılımında veya IVAO sunucularında bir arıza meydana geldiğinde geçici olarak hava trafik kontrolünün devam ettirilebilmesi için prosedürel yaklaşma uygulanmalıdır. Prosedürel kontrol pilotlardan alınan pozisyon raporlarına dayanmaktadır; raporların doğru şekilde ve zamanında alınması gerekmektedir. Belli bir yaklaşma kontrol tarafından yaklaşma kontrol hizmeti sunulmayan bir meydana yaklaşan trafikler saha kontrol birimi tarafından Minimum Enroute Altitude - MEA veya daha yüksek bir irtifada serbest kılınarak meydan kontrole devredilmelidir. Pilotlar; mevcut pozisyonu, ilk yaklaşma noktasına uzaklık, bu nokta için tahmini varış zamanı ve irtifa bilgisini vermelidir. Görerek yaklaşacak pilotlara QNH, aktif pist, meydan turu istikameti, muhafaza edilecek irtifa ve meydan trafiğine giriş talimatları verilmeli, gerekli trafik uyarıları yapılmalıdır. Alet yaklaşması yapacak pilotlara QNH, aktif pist, yaklaşma prosedürü, prosedüre başlangıç irtifa ve talimatları verilmeli, gerekli trafik uyarıları yapılmalıdır. Aynı Initial Approach Fix - IAF üzerinden, aynı veya yakın tahmini varışlarla yaklaşmaya geçecek birden fazla trafik olması durumunda zamanlı yaklaşma prosedürleri uygulanmalıdır. Zamanlı yaklaşmalarda ayrıma tabi her trafiğe muhtemel yaklaşma zamanı (EAT) ve bu sürede gerçekleştirecekleri bekleme prosedürleri için irtifa ve giriş talimatları verilmelidir. Düz yaklaşmalarda "outbound" bacak başlangıcı, "inbound" oluş ve son yaklaşma normal rapor noktaları olarak kullanılabilir. Pozisyon bilgisini güncel ve kesin muhafaza edebilmek amacıyla pilotlara son yaklaşma dışında herhangi bir an pozisyon rapor etme talimatı verilebilir. Herhangi bir anda bir yaklaşma prosedüründe prosedürel kontrol altında en fazla kaç trafiğe müsaade edilebileceği ve minimum ayrımın ne olacağı yaklaşma prosedürüne ve uçak tipine bağlıdır. Minimum standart ayrım muhafaza edildiği ve pilotların birbiri ve pistle görsel teması mevcut kaldığı sürece ardışık yaklaşmalara kotasız müsaade edilebilir. Sayfa 50 Revizyon Numarası: 4

52 2.5. KONTROL SORUMLULUĞU Bir Uçuşun Kontrolünün Sorumluluğu Kontrollü bir trafik herhangi bir anda sadece bir hava trafik kontrol ünitesinin kontrolü altında olacaktır. Aynı anda birden fazla ATC aynı trafiği kontrol edemez ve etmeyecektir. Trafiklerin sorumluluğu, koordine edildiği şekilde belirlenmiş noktalarda, seviyelerde veya zamanlarda diğer kontrol birimine devredilecektir Belirli Bir Hava Saha Bloğu İçindeki Kontrolün Sorumluluğu Belirli bir hava sahası içindeki bütün trafiklerin kontrolünün sorumluluğu tek bir hava trafik kontrol ünitesine devredilmiş olacaktır fakat ilgili tüm hava trafik kontrol birimleri arasında işbirliği sağlanmış ise bir veya bir grup trafiğin kontrolü diğer kontrol birimine verilebilir Kontrol Sorumluluğunun Devri ATC üniteleri arasında trafiklerin kontrol sorumluluğunun devri aşağıda belirtildiği şekilde yapılacaktır; Saha Kontrol (ACC) Hizmeti Sağlayan İki Ünite Arasında Kontrol sorumluluğunun devri, iki ünite arasındaki anlaşmaya göre belirlenmiş nokta, seviye veya zamanda yapılacaktır. Saha Kontrol (ACC) ve Yaklaşma Kontrol (APP) Hizmeti Sağlayan İki Ünite Arasında Kontrol sorumluluğunun devri, iki ünite arasındaki anlaşmaya göre belirlenmiş nokta, seviye veya zamanda yapılacaktır. Yaklaşma Kontrol (APP) ve Meydan Kontrol (TWR) Hizmeti Sağlayan İki Ünite Arasında İnişe Gelen trafik; yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan ünite meydan kontrol hizmeti sağlayan üniteye, iniş için yaklaşan bir trafiğin kontrol sorumluluğunun devrini aşağıda belirtilen şartlara göre yapacaktır; o Trafik meydan civarında iken, Yerden görerek referans alınarak yaklaşma ve inişin tamamlanabileceği düşünüldüğünde, veya Görerek meteorolojik şartların kesintisiz sürdürülebileceği durumlarda, veya İki ünite arasında koordine edildiği şekilde, Belirli bir noktada ya da seviyede, Trafik indiğinde. Sayfa 51 Revizyon Numarası: 4

53 Kalkan trafik; meydan kontrol hizmeti sağlayan ünite yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan üniteye, kalkan bir trafiğin kontrol sorumluluğunun devrini aşağıda belirtilen şartlara göre yapacaktır; o Kalkıştan hemen sonra, veya Belirli bir nokta ya da seviyede, Meydan civarından uzaklaşmadan önce, veya Trafiğin aletli meteorolojik şartlara girmesinden önce, veya İki ünite arasında koordine edildiği şekilde. Sayfa 52 Revizyon Numarası: 4

54 2.6. KOORDİNASYON Saha kontrol hizmeti sağlayan ünite yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin koordinasyonu amacıyla gerektiğinde aşağıdaki bilgileri iletecektir. Trafiğin çağrı adı, Bekleme noktası ve seviyesi, Yaklaşma kontrol ünitesinin belirlediği usulden farklı bir IFR yaklaşma usulünün talep edilmesini, Verilen muhtemel yaklaşma zamanını (EAT), Gerekmesi halinde, uçağın yaklaşma kontrol ünitesine devredileceğini, gerekiyorsa zamanı ve devir şartlarını, Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri. Yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan ünite saha kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin koordinasyonu amacıyla gerektiğinde aşağıdaki bilgileri iletecektir. Trafiğin çağrı adı, Kullanılan pisti ve aletli yaklaşma usulünü, ACC tarafından kullanılabilecek en düşük uçuş seviyesini, Birbirlerini takip ederek inişe gelen trafikler arasında uygulanacak ortalama zaman veya mesafe aralıklarını, Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri, Yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan ünite meydan kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin koordinasyonu amacıyla gerektiğinde aşağıdaki bilgileri iletecektir. Trafiğin çağrı adı, Meydan üzerine gelecek trafiklerin tahmini zamanı ve irtifasını/seviyesini, Gerekmesi halinde, uçağın meydan kontrol ünitesine devredileceğini, gerekiyorsa zamanı ve devir şartlarını, Trafik yoğunluğu nedeniyle kalkışlara uygulanması gereken muhtemel gecikmeleri, Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri. Meydan kontrol hizmeti sağlayan ünite Yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin koordinasyonu amacıyla gerektiğinde aşağıdaki bilgileri iletecektir. Trafiğin çağrı adı, Pas geçmelere ilişkin bilgileri, Yaklaşma kontrol ünitesinin kontrolü altındaki uçaklara trafik teşkil eden ilgili trafiklere ait bilgileri, Kullanılan pist, pist değişiklikleri. Sayfa 53 Revizyon Numarası: 4

55 Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri, Not: Tüm ATC'ler verdikleri talimatı alt ve üst sektörlerin görmesi amacıyla IVAC LABEL fonksiyonu aracılığı ile ilgili trafiklere ekleyecektir. Sayfa 54 Revizyon Numarası: 4

56 2.7. Hava Trafik Kontrol Müsaadeleri Tanım Hava trafik kontrol müsaadeleri, hava trafiğinin emniyetini sağlamak, akışını hızlandırmak ve hava araçlarını birbirinden ayırma amaçlı olarak ATC tarafından verilen talimat ve izinlerdir. Bu müsaadeler uçuş koşullarına uygun değil veya uygulanamayacak ise uçuş ekibi müsaadenin düzeltilmesini yada değiştirilmesini isteyebilir. ATC tarafından verilen müsaadeler, ilgili trafiğin yönlendirilmesi amacıyla bir hava aracına verilen uçuş yetkisidir. Herhangi bir kuralı ihlal edemez, uçuş ekibinin sorumluluğunu azaltamaz. Hava trafik kontrol müsaadeleri mümkün olduğunca pozitif ve kısa bilgi içerecek ve standart bir şekilde ifade edilecektir. ATC müsaadeleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: Motor çalıştırma müsaadesi Taksi müsaadesi Kalkış müsaadesi Yol müsaadesi Yaklaşma müsaadesi İniş müsaadesi Motor Çalıştırma Müsaadesi Hava trafik yoğunluğundan dolayı gecikmeleri, düzenli bir hava trafik akışı sağlamak, gerek hava sahasından ve gerekse manevra sahasından en emniyetli ve en etkin şekilde faydalanmak için aşağıda belirtilen usuller uygulanacaktır: IFR olarak kalkış yapacak olan tüm trafikler, planlanan kalkış zamanından tahminen 15 dakika önce motor çalıştırmak için müsaade isteğinde bulunacaktır. Hiçbir şekilde, planlanan kalkış zamanına göre 30 dakikadan daha önce motor çalıştırma isteğinde bulunmayacaktır. Motor çalıştırma müsaadesi ATC tarafından, aşağıdaki sıraya göre verilecektir: Beklenilen gecikme 15 dakika veya daha az ise: "No delay expected. Start-up approved at Z, temperature C (ATIS ile verilmemiş ise), take-off time at Z." "Gecikme beklenmiyor. Z'da motor çalıştırma serbest, Sıcaklık C, kalkış saati Z." Sayfa 55 Revizyon Numarası: 4

57 15 dakikadan fazla gecikme bekleniyorsa: "Expect start-up at Z. Correct time is Z." " Z'da motor çalıştırma olacak. Doğru saat Z." Motor çalıştırma müsaadesi, trafik tamamen motor çalıştırma için hazır olduğunda istenmelidir. Motor çalıştırma müsaadesinin verilişinde, bilinen veya beklenen trafik gecikmeleri esas alınmaktadır. Bu sebeple, bu müsaadenin verilişi, ilgili trafiğe kalkışta veya kalkış sıralamasında öncelik verilmesini gerektirmez. Motor çalıştırma müsaadesi taksi müsaadesi anlamına gelmez Müsaade Limiti Bir trafiğe ATC tarafından belirli bir noktaya kadar verilen izindir. Bir uçuşun müsaade limiti, uygun bir rapor noktasının ya da havaalanının veya kontrollü hava sahası sınırının adı belirtilerek tanımlanacaktır Yol Müsaadesi Yol müsaadesi, hava trafik kontrolörü tarafından uçuş ekibine belirlenmiş koşullar çerçevesinde verilen izindir. Uçuş planına istinaden ATC tarafından verilen müsaade olarak tanımlanabilir ayrıca Uçuş Müsaadesi/İzni olarak da ifade edilebilir. Bu yüzden yol müsaadesi ilgili ATC'den kontrollü bir uçuş veya kontrollü uçuşun bir kısmını gerçekleştirmeden önce sunulan uçuş planına istinaden uçuş ekibince talep edilmelidir. Genellikle havalimanlarında yol müsaadesi yer kontrol veya kule kontrolden tarafından sağlanır fakat yoğun havalimanlarında bu hizmet Delivery (DEL) sektörü tarafında sağlanır. Yol müsaadesi verilmeden/okunmadan önce ilgili ATC birimi uçuş ekibine Ready to copy? Müsaade için hazır mısınız? şeklinde bir soru yöneltir. Bu soruya karşılık uçuş ekibinin cevabı hazır olduklarında Go ahead. Devam edin. şeklinde olmalıdır. Yol müsaadesi uçuş ekibine hava trafik kontrolörü tarafından okunur, tam ve doğru bir şekilde tekrar (Readback) edilmesi istenir. Uçuş ekibi müsaadeyi yanlış veya eksik tekrar ettiği takdirde ilgili hava trafik kontrolörü uçuş ekibinden doğru tekrarı alana kadar müsaadeyi tekrar okur. Hava trafik kontrolörü tarafından verilen talimatlar uçuş ekibi tarafından anlaşılmadığı takdirde, uçuş ekibi hava trafik kontrolöründen talimatı veya müsaadeyi tekrar etmesini istemelidir. Aksi bir durumda meydana gelebilecek olaylardan uçuş ekibi sorumlu tutulur. Yol müsaadesi aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır. SID Standart Instrument Departure veya kalkışa müteakip uygulanacak prosedür. Initial Flight Level/Altitude Öncelikli irtifa/uçuş seviyesi. Transponder kod. Sayfa 56 Revizyon Numarası: 4

58 Örnek : Turkish 123, Yeşilköy Delivery, Istanbul ACC clears you to destination Ankara Esenboğa via flight plan and route, departure PIMAV1Z, initial climb and maintain to altitude 5000 feet, squawk Turkish 123, Yeşilköy Delivery, Istanbul ACC clears you to destination Ankara Esenboğa via flight plan and route, after departure initial climb and maintain to altitude 5000 feet on runway heading, squawk Müsaadelerin içeriği Hava trafik kontrol müsaadeleri aşağıdaki bilgileri içerecektir. Uçuş planında belirtilen çağrı adı/kodu, Müsaade limiti (iniş meydanı, uygun bir rapor noktası, kontrollü hava sahası sınırı), Uçuş rotası, Uçuş seviyesi veya irtifa, Yaklaşma ve kalkış manevraları, muhabere gereklilikleri ve müsaadenin bitiş zamanı gibi gerekli talimat ve bilgiler Koşullu Müsaadeler Koşullu müsaadeler aşağıdaki formatta verilmelidir. Çağrı kodu Koşullar Koşullardaki konunun tanımı Örnek : Turkish 123, After the landing traffic A320, line up and wait Runway 35L. Turkish 123, after departure climb 4000 feet on runway heading before turning left to heading 270. Wind 340 degrees at 10 knots, Runway 35L, clear for take-off. Bu müsaadeler aynı formatta tekrar edilecek ve tekrarı yapan trafik mesajının sonuna çağrı kodunu ekleyecektir Müsaadelerin Tekrarı (Readback) Uçuş ekibi verilen talimatların anlaşıldığını ve uygulanacağını açık bir şekilde tekrarlamalı ya da doğrulamalıdır. Kontrolör tekrarı dinlemeli, müsaade ya da talimatın uçuş ekibi tarafından doğru olarak tekrar edildiğinden emin olmalı, tekrarda ortaya çıkan farklılıkları vakit geçirmeksizin düzeltmelidir. Sayfa 57 Revizyon Numarası: 4

59 Uçuş ekibi, verilen talimat ve müsaadelerin aşağıda belirtilen kısımlarını anlaşılır ve eksiksiz bir şekilde ATC'ye tekrar etmelidir. ATC yol müsaadesi, Herhangi bir pist için verilen giriş, iniş, kalkış, bekleme, kat ediş ve geri dönüşler (backtrack) için verilen müsaade ve talimatlar, Kullanılan pist, Altimetre değeri, SSR Kodu, Seviye talimatları, Uçuş başı (Heading), Sürat talimatları, İntikal irtifası (TA) ve intikal seviyesi (TL). Sayfa 58 Revizyon Numarası: 4

60 2.8. OTOMATİK TERMİNAL BİLGİ HİZMETİ (ATIS) Tanımı ve Kullanımı ATIS (Automatic Terminal Information Service), terminal sahalarında hizmet veren hava trafik birimleri tarafından düzenlenen ve yayınlanan, meydan, hava durumu, kullanılan pistler, intikal irtifası ve intikal seviyesi, vb. bilgileri içeren belirlenmiş genellikle bir VHF frekansı üzerinden otomatik olarak yayınlanan mesajlardır. Otomatik terminal bilgi hizmeti; Voice-ATIS ve Digital-ATIS olmak üzere iki şekilde yayınlanır. Voice-ATIS yukarıda açıklandığı şekilde bir VHF frekansı üzerinden yayınlanan mesajlardır. Digital-ATIS ise veri kanalı üzerinden dijital olarak yayınlanan mesajlardır. IVAO sunucuları üzerinde V-ATIS altyapısı mümkün olmadığından D-ATIS yayını yapılmaktadır. ATIS bir havaalanı ile ilgili bilgileri kapsar. Bu mesaj bir harf ile tanımlanır ve hava durumunda, kullanılan pistlerde, vb. belirgin bir değişiklik olana kadar geçerliliğini korur. Günün ilk ATIS mesajı INFORMATION ALPHA, ikinci ATIS mesajı INFORMATION BRAVO, değişiklikleri takiben INFORMATION CHARLIE, DELTA, vb. şeklinde ZULU ya kadar devam eder ve tekrar başa dönecek şekilde süreç devam eder İçerik Herbir meydan için farklı ATIS mesajları oluşturulur. Bir ATIS mesajı birden çok meydan bilgisini kapsamaz. Bu mesaj genellikle Meydan Kontrol tarafından oluşturulur ve yukarıda açıklandığı şekilde yayınlanır. ATIS frekansları meydan haritalarında belirtilmektedir. ATIS mesajı aşağıdaki bilgileri içerir : Havaalanının adı ve mesajın yayınlanmaya başladığı saat (UTC). Kullanılan yaklaşma prosedürü. Kullanılan pist ve pistin durumu (frenleme durumu, pistin ıslak veya buzlu vb. olduğu.) İntikal Seviyesi (Transition Level) Diğer bilgiler (meydan çevresindeki kuş sürüleri, gayri faal radyo seyrüsefer kolaylıkları vb. bilgiler) Hava durumu (rüzgar, görüş, bulut tavanı, sıcaklık, hava basıncı vb.) Önemli hava hadiseleri (Yağış tipi, fırtına vb.) Önemli talimatlar (Sürat tahditleri, NOTAM, vb.) ATIS genellikle Advice controller you have information at initial contact Kontrolör ile ilk temasınızda mesajını aldığınızı belirtiniz. gibi bir ikaz ile sonlanır. Bunun nedeni ilgili hava trafik kontrolörü ile temas ettiğinizde bulunduğunuz veya yaklaşmakta olduğunuz meydan ile ilgili geçerli bilgileri aldığınızı veya dinlediğinizi hava trafik kontrolörüne belirtmektir. Sayfa 59 Revizyon Numarası: 4

61 Örnek : This is Atatürk Airport Information Juliet at 1720Z. ILS approach Runway 05 for arrivals. Runway 35L and 35R for departures. Transition Level 110. Wind 340 degrees at 12 knots, visibility is more than 10 kilometers or more, clouds few at 3000 feet, scattered at 9000 feet, temperature 21, dew point 15, QNH 1015 NOSIG. Departure frequency Advice controller you have Information Juliet at initial contact. IVAO sunucularında, ATIS mesajı belirli verilerden derlenmiştir gerçek şartlardakine nazaran kısaltılmıştır. Örnek : tr.ts.ivao.aero/ltba_app This is Istanbul Ataturk Approach information Bravo at 1300Z. LTBA Z 360/06KT 9999 FEW030 SCT060 24/16 QNH1016 NOSIG Departure rwy 35L/R / Landing rwy 05. Transition Altitude Transition Level 110. Confirm you have Information Bravo at initial contact. Yukarıda verilen örnekteki ATIS mesajının ilk satırı kullanılan Teampseak Kanalı ve takiben hizmet verilen sektörün adını göstermektedir. (tr.ts.ivao.aero/ltba_app, tr.ts.ivao.aero/ltba_twr, LTBA_GND vb.) İkinci satırda sektörün adı İstanbul Atatürk Approach, Tower, Ground vb. (LTBA_TWR, LTBJ_APP gibi değil sektörün adını belirtilecek şekilde olmalıdır), ATIS mesajının harf kodu ve saati gösterilmektedir. (Alpha, Bravo, Charlie vb.) Üçüncü satır ilgili meydan ile ilgili meteoroloji raporunu (METAR) vermektedir. Dördüncü satırda kalkışlar ve inişler için kullanılan pistler, beşinci satırda da intikal irtifası ve seviyesi belirtilmiştir. Sayfa 60 Revizyon Numarası: 4

62 BÖLÜM 3 HAVA SAHASI YÖNETİMİ Sayfa 61 Revizyon Numarası: 4

63 3.1. HAVA SAHALARI Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR) FIR, herhangi bir kara parçası (arazi) ve/veya karasuları üzerindeki boyutları çeşitli kanun, kural ve antlaşmalarla belirlenmiş bölge olarak tanımlanabilir. Türkiye hava sahası İstanbul ve Ankara olmak üzere iki Uçuş Bilgi Bölgesi nden (FIR) oluşmaktadır. Uçuş bilgi bölgelerini birbirinden ayıran çizgiler/sınırlar FIR hattı olarak adlandırılır. Bu bölgelerde uçuş bilgi ve ikaz hizmetleri verilmektedir. FIR deniz seviyesinden belirli bir irtifaya kadar olan bölgeyi kapsar. FIR ın üst limitinden sonra UIR (Upper Information Region, Üst Uçuş Bilgi Bölgesi) başlar. UIR da uzay sınırına kadar olan bölgeyi kapsar. Herhangi bir FIR içerisindeki hava sahaları kontrollü ve kontrolsüz olmak üzere iki ana kısma ayrılır. Bu hava sahaları da kendi içinde ICAO tarafından belirlenmiş çeşitli bölümlere ayrılır. Kontrollü hava sahası, tüm uçuşlara hava trafik kontrol hizmeti verilen hava sahasıdır. Kontrolsüz hava sahası kontrollü hava sahası dışında kalan hava sahasıdır. Not: Kontrolsüz hava sahası IVAO da aktif ATC hizmeti verilmeyen hava sahası olarak tanımlanır. Türkiye hava sahasının tamamı kontrollü hava sahasıdır ve hava sahası sınıfları (A, B, C, D, E, F, G) uygulanmaz. Sayfa 62 Revizyon Numarası: 4

64 Kontrol Bölgesi (CTR) Kontrol bölgesi (CTR); belirli hava meydanları çevresinde bulunan, meydan kontrol hizmeti (TWR) sunulan, sorumluluk sahası yatay olarak meydan merkezli genellikle 5 NM yarıçapında, dikey olarak alt sınırı yerden başlayan ve üst sınırı belirli bir irtifaya ya da uçuş seviyesine kadar olan kontrollü hava sahasıdır Terminal Kontrol Sahası (TMA) Terminal kontrol sahası (TMA); bir veya daha fazla yoğun trafiğe sahip hava meydanı çevresindeki kontrollü hava yollarının kesişiminde bulunan, yaklaşma kontrol hizmeti (APP) sunulan, sorumluluk sahası yatay olarak değişken dikey olarak kontrol bölgesinin (CTR) üst sınırından başlayan ve üst sınırı kontrol sahasının (CTA) alt sınırına kadar olan kontrollü hava sahasıdır Askeri Terminal Kontrol Sahası (MTMA) Askeri hava trafik birimleri tarafından hizmet verilen ve askeri bölgede bulunan terminal sahalarına Askeri Terminal Kontrol Sahası (MTMA) denir Kontrol Sahası (CTA) Kontrol sahası, saha kontrol hizmeti (ACC) sunulan, havayolu koridorlarını içine alacak şekilde kontrol bölgeleri (CTR) ve terminal kontrol sahalarının üzerinde üst limiti belirli bir uçuş seviyesine kadar olan kontrollü hava sahasıdır Havayolu Radyo seyrüsefer yardımcıları ile donatılmış, coğrafik koordinat noktaları ve mania kleransı sağlayan irtifa bloklarından oluşan, bulunduğu hava sahasının kriterlerine göre özellikleri belirlenmiş koridor şeklinde tasarlanmış kontrollü hava sahasıdır Tehlikeli Sahalar İçinde trafiklerin uçuşu için belirli zamanlarda tehlikeli faaliyetlerin var olabildiği boyutları belirli bir hava sahasıdır. Bu terim ancak trafiklere muhtemel bir tehlikenin, tahditli veya yasaklanmış gibi gösterilen hava sahası şeklinde temsil edilmediği zaman kullanılır. Tehlikeli sahaların tayini, trafikleri uyarmak veya pilotların hava aracının emniyeti için kendi sorumlulukları ile ilgili tehlikeyi tespit etmek için gereklidir Yasaklı Sahalar Bir devletin karasuları veya arazisi üzerinde, boyutları belirli ve uçuş için yasaklanmış hava sahasıdır. Sayfa 63 Revizyon Numarası: 4

65 Tahditli Sahalar Bir devletin karasuları veya arazisi üzerinde, içerisinde hava araçlarının uçuşuna, belirlenmiş bazı şartlara göre tahdit konulmuş boyutları belirli bir hava sahasıdır. Bu tabir belirlenmiş bir hava sahası içindeki sivil hava araçlarının uçuşlarının tamamen yasaklanmayıp ancak belirlenmiş şartlara uyulduğunda yapılabileceği durumlarda kullanılır. Böylece uçuşun yasaklandığı hava sahası, tespit edilen zamanlar hariç, belirli meteorolojik şartlar dışında yasaklanmış gibi Tahditli Saha şeklinde gösterilir Sektörler Türkiye hava sahasındaki sektörler Sayfa 64 Revizyon Numarası: 4

66 İstanbul ACC Batı ve Doğu Sektörleri İzmir ACC Batı Sektör Sayfa 65 Revizyon Numarası: 4