Temel Hukuk. Öğr. Gör. Nehir UYAR

Transkript

1 Temel Hukuk Öğr. Gör. Nehir UYAR

2 Hukukun Tarihsel Gelişimi Hukukun Temel Kavramaları Hukuk Sistemi Hakkın Tanımı Ve Türleri Gerçek Kişiler Tüzel Kişiler Aile Hukuku Borçlar Hukuku Kamu Görevlileri İnsan Hakların Korunması

3 Hukukun Tarihsel Gelişimi

4 Kelime anlamı Hukuk kelimesi Arapça "hak" kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçada "hak" kelimesinin çoğulu ahlaktır. Türk Dil Kurumu'na göre hukuk kelimesi, "Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür". Bunun dışında hukukun "haklar" anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır.

5 Teknik anlamı Günümüzde en çok kabul edilen tanımı: "Belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür". Geniş bir kavramla ifade etmek istersek teknik anlamda hukuk; örgütlenmiş bir toplum içinde yaşayan insanların birbirleriyle veya kişilerin yine kendilerinin meydana getirdiği topluluklarla ve bu toplulukların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, kişilerin güvencesini ve insan haklarını sağlamak amacıyla oluşturulan ve devlet gücü ile desteklenen bağlayıcı, genel, soyut ve devamlı kurallar bütünüdür.

6 Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde temel olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu alan kısmına Özel Hukuk, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır. Medeni Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlıca alt dallarıdır. Kamu hukuku, devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kurallar içerir. Demokratik toplumlarda kamu hukukuna başlıca egemen olan ilkeler hukuki güvenlik ve kanunilik prensibidir. Özel hukuk ise dar anlamıyla kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Egemen olan ilkesi irade serbestisidir.

7 Hukuk kuralları ve özellikleri Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlanır.

8 Hindistan Anayasası, Dünya'da şimdiye kadar yazılmış en uzun anayasadır.

9 Hukukun dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinci bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya politik görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır.

10 Hukuk sistemleri Hukuk biliminde biçim, öncelikler ve ilkeler doğrultusunda bazı sistemler ortaya çıkmıştır. Roma hukuku Kıta Avrupası ülkelerinin yanında Türkiye'nin de uyguladığı sistemdir. Bu sistemde hukuk, yurttaşlar arasındaki ilişkileri düzenlemeyi öncelikli hale getirmiştir. Bu sebeple Medeni Hukuk diğer sistemlere göre çok daha ileri düzeydedir. Bu sistemlerde hukuk, özel hukuk ve kamu hukuku olarak ikiye ayrılır. Hukuku, yasa koyucular yapar. "Continental-law" da denir.

11 Ortak hukuk Anglo-Amerikan ülkelerinde uygulanan sistemdir. XI. yüzyılda İngiltere'de gelişmiştir. Roma hukuk sistemi gibi hukuku bölümlere ayırmaz ayrıca hukuk yaratıcısı olarak yargıçları görürler. Fakat gelişme ve teknolojinin getirdiği yenilikler yüzünden ortaya çıkan eksiklikler çıkarılan yasalarla giderilmeye çalışılmıştır. Hukuk fakültelerinde Common-law adıyla anılır.

12 İslam hukuku Dinsel ilkelere dayanır ve hukuk olarak Kur'an görülür ayrıca çıkan bazı eksikliklerde Peygamberin sözleri ve davranışları (Sünnet) dikkate alınır. Kıyas (analoji) ve İcma (mahkeme içtihatları ve bilim adamlarının görüşleri) hukukun oluşumunda önemli paya sahiptir. Osmanlı İmparatorluğunda da uygulanan bu sistem 1926'da çıkarılan Medeni Kanun ile Türkiye'de son bulmuştur. Osmanlı imparatorluğunda uygulanan hukuk sistemi bir padişahın varlığından dolayı batıdaki gibi monarşik algılansa da şeyhülislamın bir padişahı görevden alabilme yetkisinin varlığı İslam hukukunun ne derece de uygulandığını gösterir.

13 Sosyalist hukuk Rusya komünist devriminden sonra sosyalist ülkelerde uygulanan sistemdir. Daha çok ekonomik koşullara dayanır ve en önemli dayanağı mülkiyet hakkının kişilere değil topluma ait olmasıdır. Bireyler arasındaki özel hukuktan çok toplum çıkarları gözetilmiştir.

14 Uluslararası hukuk Uluslararası hukuk bir devletin diğer bir devlet veya devletlerle veyahut bir devletin uluslararası örgütlerle ilişkilerini düzenleyen kamu hukuku dalıdır. Bir devletin ülkesinde vatandaşları arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarına iç hukuk denir. Bir devletin diğer devlet veya uluslararası örgütlerle ilişkilerini düzenleyen kurallar ise dış hukuk u meydana getirir. İç hukukta devlet üstün bir iradeye sahiptir.

15 TÜRK HUKUK TARİHİ

16 Türkler, Orta Asya da geniş sahalara hükmeden ve büyük teşkilâtlar kuran bir millet olarak tarih sahnesine çıkmışlardır. Burada hemen şu hükme varmak mümkündür: Devlet kurmak, hiç şüphesiz kamu hukuku meydana getirmek demektir. Türklerin, sağlam ve değişmez hükümler ihtiva eden hem kamu hukukları hem de özel (aile) hukukları vardı. Hemen hemen bütün Türk topluluklarında, gerek kamu gerekse özel hukuka dair bütün kanunlara töre (törü) denmekteydi. Fakat onlar, töreyi hiçbir zaman yazılı hale getirmemişlerdir. Bundan dolayı, eski Türk hukukuna dair net, kesin, sağlam ve ayrıntılı bilgilere sahip değiliz.

17 İlk Türk Devletleri olan Hun, Göktürk ve Uygurlar ile diğer Türk Devletlerinde halkın adil olarak yönetilmesi temel ilke olarak kabul edilmiştir. Gerektiğinde kurultay tarafından törede değişiklikler yapılırdı. Kağanın töre kurallarında değişiklik yapılmasını teklif etme hakkı vardı. Ancak bu teklif kurultay tarafından kabul edilirse yürürlülüğe girerdi. Kurultay oluşturan üyeler arasında halkında bulunması Türklerde yasama yetkisinin halk kurultay ve kağan arasında paylaşıldığını göstermektedir.

18 Yasama yetkisinin kullanımında kurultayında önemli bir yeri vardır. Asya Hun devletinde kurultayda yapılan görüşmelerde son kararın Metehan a ait olması buna örnektir. Türklerde kağanda dahil olmak üzere herkes töre hükümlerine uymak zorundadır; Töreye uymamak en büyük suç olarak görülmektedir. Türk Devletlerinde adalet sisteminin başında bulunan kağan ölüm dahil her türlü cezayı verirdi. Adli teşkilat yargu adı verilen siyasi meselelerle ilgilenen yüksek mahkeme ile adil suçlara bakan yerel mahkemelerden oluşurdu

19 Osmanlı Devleti hukuk alnında kendisinden önceki Türk İslam devletleri gibi İslam hukukunu esas almıştır. Osmanlı hukukunun oluşumunda : İslam Hukuku Örfi Hukuk Fethedilen Yerlerin Mevcut Hukuku

20 Bir bölgenin yönetiminde meydana gelecek köklü değişiklikler halkın yaşantısı ile vergi gelirlerini olumsuz etkileyeceğinden fethedilen yerlerin mevcut yasaları örfleri muhafaza edilirdi. Kanunnameler daha düzenli bir yargı mekanizması oluşturmak amacıyla şeyhülislam fetvasına dayanırdı.

21 Osmanlı kanunnameleri düzenleyişi içeriği uygulama alanı vb. özelliklerine göre farklılıklar arz eder. Kanunnamelerin çeşitliliği ve yasal düzenlemelerin çokluğu Osmanlı hukuk sisteminin gelişmişliğini göstermektedir.

22 KANUNNAMELER 1)UMUMİ KANUNNAMELER KANUNNAME-İ ALİ OSMANİ TEŞKİLAT KANUNNAMELERİ CEZA,TIMAR SİSTEMİ REAYA MALİ VERGİLER VB. İÇERMEKTEDİR. DEVLETİN İDARE ORGANLARI,PROTOKOL ESASLARI DEVLET MEMURLARININ İDARE SUÇLARINA AİT HÜKÜMLERİ İÇERMEKTEDİR.

23 2)HUSUSİ KANUNNAMELER ÖZEL ASKERİ GRUPLARA AİT KANUNNAMELER KAPIKULU, EYALET ASKERLERİ DONANMA VE YARDIMCI KUVVETLER İKTİSADİ GRUPLARA AİT KANUNNAMELER MADENCİ, PAZAR YERLERİ,ÇİFTÇİLERE YÖNELİK HAZIRLANMIŞTIR. SOSYAL GRUPLARA AİT KANUNNAMELER SAVAŞ ESİRİ OLARAK ALINIP SONRA DA HASLARDA İSTİHDAM EDİLEN VE İLMİYE SINIFI İLE İLGİLİ KANUNNAMELER

24 3)FERMAN BERAT VE YASAKNAME TARZINDAKİ KANUN HÜKÜMLERİ FERMANLAR BERATLAR PADİŞAHIN HERHANGİ BİR KONUDA TUĞRA VEYA NİŞANINI TAŞIYAN YAZILI EMİRLERDİR. OSMANLI DEVLETİNDE BİR GÖREVE ATANAN AYLIK BAĞLANANSAN NİŞAN VEYA AYRICALIK VERİLEN KİMSELER İÇİN ÇIKARILAN PADİŞAH BUYRUĞUDUR. YASAKNAMELER İDARİ,ASKERİ VE MALİ KONULARLA İLGİLİ KURALLARIN ÇİĞNENMESİ HALİNDE UYGULANACAK CEZALARI İÇERMEKTEDİR.

25 4)SANCAK KANUNNAMELER KANUNNAME İ ALİ OSMANİYE AİT HÜKÜMLERİN EYALET VE SANCAKLARA UYARLANMIŞ HALİDİR. 5)MİRİ ARAZİ VE TIMAR NİZAMINA AİT KANUNLAR DEVLET HAZİNESİNE AİT ARAZİNİN KULLANIMI VE NİTELİĞİYLE İLGİLİ HÜKÜMLER BU KANUNLARLA DÜZENLENİR.

26 6)ADALETNAMELER DEVLET MEMURLARININ GÖREVLERİNİ KÖTÜYE KULLANMALARI VE KANUNLARA AYKIRI HAREKET ETMELERİ DURUMUNDA,HALKI ZULME KARŞI KORUMAK AMACIYLA YAYINLANMIŞTIR.

27 FRANSIZ İHTİLALİNİN ÖZELLİKLERİ 1789'da Fransa'da çıkan ihtilal, önce Avrupa'ya sonra da bütün dünyaya yayıldı. Fransız ihtilaliyle ortaya çıkan milliyetçilik ve özgürlük düşüncesi, bağımsızlık duygularının güçlenmesine neden oldu. Milliyetçilik düşüncesi, bütün Avrupa ülkelerini etkiledi. "Her milletin, kendi devletini kurup kendi kendini yönetmesini öngören milliyetçilik akımı, imparatorlukların yıkılmasına neden oldu. Yeni milli devletler kuruldu. 1. Dünya Savaşı sonucunda birçok imparatorluk yıkılıp yerine milli devletler kurulmuştur. Fransız ihtilali ile yaygınlaşan eşitlik, özgürlük, adalet gibi kavramlar devlet ve toplum hayatına girdi. İnsan hakları ve laiklik devlet sisteminde yer almaya başladı

28 SENEDİ İTTİFAK (29 Eylül 1808) İlk defa padişah ayanların varlığını istemeyerek de olsa resmen kabul etmiştir. Padişahın otoritesi sınırlandırılmıştır. Sultan 2. Mahmut döneminde ki hukuki düzenlemeler Tanzimat dönemine zemin hazırlamıştır. Medeni hukuk kavramı bu dönemde sistemimize girmiştir. 2. Mahmut müsadereyi kaldırmıştır. Ceza kanunnamesini çıkarmıştır. İlk kez bu kanunlarda rüşvetle ilgili hükümler yer almıştır.

29 Tanzimat dönemi Hukuk tarihimiz bakımından önemi resepsiyon tanzimatla başlamıştır. Tanzimat fermanı gerçekleştirilecek en önemli ilkeler: (3 Kasım 1839) ile Can, ırz, mal güvenliği Vergi toplama yöntemlerinin düzeltilmesi Askerliğin belli bir süre ile sınırlandırılması. Böylece padişahlara tanınan mutlak bir hak olan örfi ceza verme yetkisi kalkmakta, cezaların kanuna ve şeriata uygun olarak mahkemelerce verilmesi kararlaştırılmakta. Hukuk kurallarının hazırlanması belli kurullara bırakılmakta, padişahın yalnız onama yetkisi saklı tutulmaktadır.

30 ISLAHAT FERMANI ( 1856 ) 1- Tanzimat fermanı ile değişik din ve mezheplerdeki bütün tebaaya verilen teminât, bu fermanla yenilendiğinden, bunların uygulaması için gerekli tedbirler alınacaktır. 2- Müslümanlar ile Müslüman olmayanlar kânun önünde eşit olacaklardır. 3- Patrikhanelerde yeni meclisler kurulacak ve bu meclislerin verecekleri kararlar Baba-i âlî tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girecektir. 4- Patrikler kayda-i hayat şartıyla bu makama seçileceklerdir. 5- Cemâatlerin ruhanî reislerine verdikleri ceviz ve av âidât tamimiyle kaldırılarak hepsi maaşa bağlanacaktır. 6- Şehir ve kasabalarda bulunan azınlıklara ait kilise, manastır, mezarlık, okul ve hasta hâne gibi yerlerin tamir veya yeniden yapılmasına izin verilecektir.

31 7- Hiç kimse din değiştirmeye zorlanmayacaktır. 8- Devlet hizmetlerine, askerlik görevine ve okullara bütün tebaa eşit olarak kabul edilecektir. 9- Irk, din, dil, farkı gözetilmeyecek ve hiç bir mezhebe diğerine üstün sayılmayacaktır. 10- Bütün toplumlar okul açabilecektir. 11- Hangi uyruktan olursa olsun her vatandasın eşit ve serbest şekilde ticâret ve ekonomik girişimlerde bulunması sağlanacaktır. 12- Müslümanlar ile gayr-i Müslimler arasındaki dâvaları görmek üzere, karışık mahkemeler kurulacaktır. 13- Yabancı devlet ile yapılacak antlaşmalar gereğince yabancılar da Osmanlı Devleti sınırlan içerisinde mülk sahibi olabileceklerdir. 14- Her cemâatin ruhanî reisiyle, devlet tarafından bir sene müddetle tâyin edilecek birer meç mumu, bütün tebeayi ilgilendiren meselelerde Meclis-i valeyi ah kâm-i adliye müzâkerelerine iştirak ettirilecektir

32 I.MEŞRUTİYET ( 23 ARALIK 1876 ) (KANUN-İ ESASİ) ( İLK ANAYASA ) Önemi : Osmanlı Devletinde ilk kez rejim değişikliği oldu. Tüm azınlık guruplara parlamentoda temsil hakkı tanınmıştır. Osmanlı halkı ilk kez yönetime katılma, seçme ve seçilme haklarına kavuşmuştur. Osmanlı Devletinde ilk kez Anayasal Düzen kuruldu. Osmanlı Parlamentosu ; Padişahın seçtiği üyelerden oluşan Ayan Meclisi ve Halkın seçtiği milletvekillerinden oluşan millet Meclisi olarak iki meclisten oluşmuştur. Hıristiyanlardan 44, Yahudilerden ( Musevilerden ) 4, Müslümanlardan 71, (Toplam 119) ve Padişahın belirlediği 26, ayandan oluşmuştur. Meclis başkanlığına Ahmet Vefik Paşa seçilmiştir. Not : Osmanlı Rus Savaşının başlaması üzerine, meclisin uyumlu çalışmadığı gerekçesiyle II.Abdülhamit, parlamentoyu dağıtarak, Meşrutiyet rejimini yürürlükten kaldırmış, 30 yıl boyunca sıkı, baskıcı bir yönetim izlemiştir.

33 İstanbul Konferansı sırasında hazırlanan ve 23 Aralık 1876 tarihinde I. Meşrutiyetin ilan edilmesini sağlayan, Osmanlı Devleti'nin Avrupa tarzında yaptığı ilk anayasa niteliği taşıyan kararlara Kanuni Esasi adı verilmiştir. Kanuni Esasi ile Meclisi Mebusan'da Müslüman vekillerin yanı sıra azınlıklara da vekillik yetkisi vererek ülke bütünlüğünü korumaya çalışmıştır. Mecliste azınlıkların olumsuz ve ulaşılmaz tutumları kargaşaların çıkmasına sebebiyet vermiştir.

34 Kanuni Esasi'nin Türk tarihindeki önemi 1. Türk tarihindeki ilk anayasadır. 2. Halk ilk kez hükümdarın yanında yönetime iştirak etmiştir. 3. Halk ilk kez seçme, seçilme ve temsil edilme hakkına kavuşmuştur. 4. Devletin şekli, yasama, yürütme, yargılama ilkeleri ve vatandaşlık haklarını düzenleyen ilk kanundur. 5. Polonya, Belçika, Prusya anayasalarından yararlanılarak hazırlanmıştır. 6. Tarafsız ve yasa dili ile kaleme alınmıştır. Yazımında hukuki terminoloji kullanılmıştır. 7. Halk oylamasına sunulmadığından, İtaya ve Fransa anayasaları gibi ferman anayasalar sınıfına dahil edilmiştir.

35 II.MEŞRUTIYET ( 24 TEMMUZ 1908 ) II.Meşrutiyetle birlikte İttihat ve Terakki Partisinin karşısına Ahrar partisi kurulmuştu. Parti Meşrutiyet rejimine karşı tavır izlemekteydi. Sonuçta İstanbul da 31 Mart Olayı ( 13 Nisan 1909 ) dediğimiz ayaklanma çıktı. Önemi : Osmanlı Devletinde rejime karşı çıkan ilk ayaklanmadır. Bu ayaklanmayı merkezi Selanik te bulunan Hareket ordusu bastırdı. Ordunun komutanı Mahmut Şevket Paşa, Kolağası ( Kurmay başkanı) M. Kemal di.

36 Sonuçları : Hareket ordusu isyanı bastırdı, İstanbul da düzen yeniden sağlandı. II. Abdülhamit ayaklanmayı bastırmadığı, hatta ayaklanmada rolü olduğu gerekçesiyle tahttan indirilerek yerine V. Mehmet Reşad tahta geçirildi. Anayasada bazı demokratik değişiklikler yapılarak, Padişahın yetkileri sınırlandırıldı. Karışıklıklar tam olarak önlenemedi.

37 Anayasa hukuku Tanzimat ve ıslahat fermanları vatandaşlara temel hak ve güvence veren anayasal nitelikli belgelerdir. Zimmilere tanınan asker olmama ayrıcalığı hukuksal olarak ortadan kalktı. İslam hukukunda dinden dönene ölüm cezası verilirdi ancak bu 1844 yılında kalktı kanuni esasi hazırlanırken Belçika ve Prusya anayasalarından etkilenildi.

38 1876 anayasasının en önemli özelliği Fransız ihtilali ile batıda yayılan özgürlük, eşitlik gibi yeni kavramlardan ve anayasal hareketlerden kuşkusuz çok etkilenmiş olması ve medeni milletler seviyesine gelme özleminin vurgulanmış olmasıdır yılında ikinci meşrutiyet ile anayasa köklü değişikliklere uğradı. Birinci meşrutiyet döneminde yapılan özgürlük mücadelesi Türk toplumunda ilk kez çeşitli ama hepsi meşrutiyeti isteyen fikir akımlarının dogmasına yol açarken, ikinci meşrutiyetle ilk kez kadının eğitimi ve hakları ile laiklik kavramları basın yoluyla Türk toplumunda çok yetersiz olsa da tanıtılması Türk devrimi ve demokratik düzen için önemli hazırlık olmuştur.

39 Türk Toplumundaki Anayasal Düzenlemeler ve Anayasalar 1876 KANUN-I ESASİ 1921 TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU 1924 TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU 1961 ANAYASASI 1982 ANAYASASI

40 Teşkilatı Esasiye Kanunu 20 Ocak 1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye Kanunu) TBMM'nin açılmasıyla yeni Türk devleti kurulmuştu Bu nedenle yeni bir anayasaya ihtiyaç vardı Yeni Türk devletinin ilk anayasası 20 Ocak 1921'de Iİnönü Savaşı'nın kazanılmasının ardından yapılmıştır 1921 Anayasası nın Esasları 1.Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir 2 Yasama, yürütme ve yargı güçleri Meclis e aittir (Güçler Birliği) 3 Din ve şeriat işlerini yürütmek TBMM nin görevidir (ilk anayasa laik değildir) 4 Padişah ve halifenin geleceği meclisin vereceği karara göre olacaktı Amaç, padişah ve hilafet yanlıları arasında ikilik çıkarmamaktı

41 Özellikleri Osmanlı İmparatorluğunun yerine yeni bir devletin kuruluşunu hukuki ve siyasi yönden belgelemiştir Ulusal egemenliği esas kılan ve egemenliğin Osmanlı Devleti nde Türk ulusuna geçtiğini belgelemiştir TBMM nin kuruluşunu yasal hale getirmiştir Demokratik ve ihtilalci karaktere sahiptir Olağanüstü koşullarda hazırlandığı için kısa ve özet halinde hazırlanmıştır İlk defa meclis hükümeti sistemi benimsenmiştir Devletin resmi dini belirtilmemiştir Amasya Genelgesi nden itibaren gelişen ruha resmi bir kimlik kazandırmış ve önderlik etmiştir Not: 1921 Anayasası 1924 tarihinde yürürlükten kalkmıştır

42 1924 TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU 1.Madde: Devletin Yönetim şekli Cumhuriyettir. 2.Madde: Türk Devleti'nin dili Türkçe, başkenti Ankara'dır. (1923'te başkent olmuştur.) 3.Madde: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Bu egemenliğin tek temsilcisi TBMMdir. Hükümet sistemi yerine kabine sistemi getirilmiştir yılında "Devletin dini İslamdır." ibaresi çıkarılmıştır yılında seçme ve seçilme hakkı kadınlara tanınmıştır yılında laiklik ilkesi anayasaya girmiştir. Kamu Hürriyetleri: Tabii Hak ilkesi kabul görmüştür. Bu ilke ile hürriyetin tanımı yapılmış ve sınırı çizilmiştir. Denetim mekanizmansın yokluğu dolayısıyla meclis tarafında sıkça çıkarılmıştır. Çoğunlukçu demokrasi anlayışına sahiptir yılından itibaren çok partili siyasi hayat kabul edilmiştir yılından itibaren tek dereceli seçim sistemi benimsenmiştir. Parlamenter sistemin ayırıcı özelliği; yürütme organın, yasama organından kaynaklanması ve ona karşı sorumlu olması.

43 1961 ANAYASASI Rejimin Atatürk ilke ve İnkılâpları, Milli Egemenlik ve meclisin üstünlüğü ilkelerine dayanması esastır. Güçler ayrılığı ilkesi benimsenmiştir. Buna göre; Yasama yetkisi; TBMM ve Cumhuriyet Senatosuna, Yürütme yetkisi; Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna, Yargı yetkisi ise; bağımsız mahkemelere verilmiştir. Cumhuriyet Senatosu oluşturuldu Parlamenter sisteme geçildi. Cumhurbaşkanlığı süresi 7 yıldır. Bir kişi bir defa Cumhurbaşkanı olur. Cumhurbaşkanının meclis içinden seçilmesi zorunludur. Anayasa nın üstünlüğü ilkesi kabul edildi. Böylece 1961 anayasası ile kanunların anayasaya uygunluğunu denetlemek amacıyla Anayasa Mahkemesi kurulmuştur. (Anayasa Mahkemesi, 1961 Anayasası'nın en önemli yenilikleri arasındadır). Devlet iktidarı, kuvvetler ayrılığı ilkesiyle sınırlandırılmıştır. Çoğulcu toplum yapısı geliştirilmiştir. Bu anlamda 1961 Anayasası siyasi partileri demokratik hayatın vazgeçilmez unsuru olarak nitelemiş; işçilere ve kamu görevlilerine sendika kurma hakkı, toplu sözleşme ve grev hakkı, herkese önceden izin almaksızın dernek kurma hakkı tanımıştır. Temel haklar genişletilmiştir

44 Sosyal devlet ilkesi kabul edilmiştir Anayasası'nda da devletin şekli olarak Cumhuriyet kabul edilmiştir. Ancak Cumhuriyet in nitelikleri 1924 Anayasasından farklı düzenlenmiştir Anayasasında cumhuriyetin nitelikleri olarak, cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik, laiklik, inkılapçılık sayılmıştır. Oysa 1961 Anayasası'nda bu altı ilkeden halkçılık, inkılapçılık ve devletçilik yer almamıştır. Atatürk ün Milliyetçilik ilkesi ise Türk Milliyetçiliği olarak kabul etmiştir Anayasa da insan haklarına saygılı devlet,demokratik devlet, sosyal devlet ve hukuk devleti gibi yeni temel ilkeleri kabul etmiştir. Bu ilkelerden hukuk devleti gibi bazılarının temelleri önceki anayasamızda da vardır. Oysa sosyal devlet ilkesi tamamen bu anayasa ile benimsenmiştir. Hakimlerin bağımsızlıklarını sağlamak üzere Yüksek Hakimler Kurulu getirilmiştir. Bu Anayasa ile Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Uyuşmazlık Mahkemesi gibi yüksek mahkemeler tek tek düzenlenmiştir.

45 1982 Anayasası nın Özellikleri 1. Yürütme organı güçlendirildi. 2. Cumhuriyet senatosu kaldırıldı. 3. Meclis 400 üyeden oluşmaktadır. 4. Türk ve Tarih kurumları birleştirildi. 5. Milletvekilleri beş yılda bir Cumhurbaşkanı da yedi yılda bir seçilecek. 6. Kuvvetler ayrılığı ilkesi benimsendi. 7. Ayrıntılı düzenleme var. 8. Mecliste karar almak kolay. 9. Katılımcı demokrasi var. 10. Diyanet işleri başkanlığı kuruldu.

46 1982 Anayasasının Özellikleri: Daha ayrıntıcıdır. Geçiş dönemi öngörmüştür. Bir defaya mahsus olarak Cumhurbaşkanlığı seçimi halka yaptırılmıştır. Katı ve serttir. Anayasa değişikliği Cumhurbaşkanlığı onayı şartı ilk kez getirilir. Milli Güvenlik Konseyinin düzenlediği kanunların anayasaya aykırılığı iddia edilemez değişiklikleriyle çıkarılmıştır. Otoritenin ağırlığı artmıştır. Kamu yararının, kişilerin yararından önce geldiği düşüncesi ve anarşi kaygıları sebebiyle hak ve hürriyetlerde sınırlamalara gidilmiştir. Güçlü devlet, otoriter idare kavramları ön plana çıkmıştır. Yürütme organı güçlendirilmiştir. Cumhurbaşkanı makamı güçlendirilmiştir. Siyasi karar alma mekanizmalarındaki tıkanıkları giderici hükümler getirilmiştir. Daha az katılımcı bir demokrasi modelini benimsemiştir. Siyasi partilerin kadın ve gençlik kolu gibi ayrıcalık yaratan yan kuruluşları meydana getirme yasaklanmıştır değişiklikleriyle hepsi çıkarılmıştır. Seçim dönemi 5 yıla çıkartılır.

47 Nitelikleri 1. Atatürk milliyetçiliği 2. Demokratik devlet 3. Laik devlet 4. Sosyal devlet 5. Hukuk devleti 6. İnsan haklarına saygılı

48 Toprak hukuku 1858 tarihli arazi kanunnamesi. İslam hukukunun toprak mülkiyeti konusunda kurallarına dayanarak eylemsel durumu tanımak ve toprakla ilgili hukuksal karışıklığa son vermekten başka bir yol güdülmemiştir. İslam hukuku ve örfi hukuk tekniğine uyularak yazılmış ve belli bir sisteme bağlanmıştır.

49 Arazi-i memluke: bu topraklara mülkiyet yoluyla tasarruf edilir sahiplerinin yer üzerinde mülkiyet hakkı vardır. Arazi-i miriyye: mülkiyeti devlete tasarruf hakkı özel kişilere ait olan topraklardır. Arazi-i mevkufe: vakfedilmiş topraklardır. Arazi-i metruke: kamunun yararlanmasına bırakılan toprak çeşididir. İkiye ayrılır. Umumi tüm topluluğa yararı olan yerler, hususi yani köy ve kasaba halkına bırakılan yerler. Örneğin otlaklar. Arazi-i mevat: kimsenin mülkiyet ve tasarrufunda olmayan ve belli bir amaca da tahsis edilmeyen yerleşme merkezlerinden uzakça yerler. Medeni kanunumuzun yürürlüğe girmesiyle miri araziye ilişkin hükümler ilga edilmiş ve miri arazi fiilen mutasarrufların mülkü haline dönüşmüştür. Araziler zilyetleri adına iktisabı zamanaşımı yolluyla mülk olarak tescil edilmişlerdir.

50

51 Genel Hukuk

52 Toplum halinde yaşamak zorunda olan insan, her an diğer insanlar ile ilişki içindedir. Bu ilişki ailede başlar, yaşam boyunca devam eder. Ancak toplum rastgele bir araya gelerek yaşayan insanlardan kurulmuş kalabalık bir sürü değildir. Toplumsal yaşamın belli bir düzende akıp geçmesi için kişilerin gerek birbirleriyle, gerekse toplumla olan ilişkilerinde, bir takım kuralların bulunması gerekir. Kuralsız bir insan topluluğu düşünmek mümkün değildir. Toplumda herkesin keyfi hareket etmesi kargaşa doğurur. Kargaşanın olduğu yerde yaşam çekilmez hale gelir. Çünkü herkesin her istediğini yapabileceği bir yerde, kimse istediğini yapamaz.

53 Dolayısıyla insan toplulukları bir düzen ve kurallar çerçevesi içinde yaşamak zorundadır. Toplumsal yaşam kuralları adı verilen bu kurallar sayesinde her an birbirleriyle ilişki içinde olan insanların yaşamları düzene girmiş olur. Toplumsal yaşam kuralları, Toplum halinde yaşayan insanların huzur ve güven içinde bulunabilmeleri için uymak zorunda oldukları görev ve yükümlülüklere denir.

54 Bu kurallar toplum halinde yaşayan insanların davranışları hakkında bir takım istek ve yasakları içerdiğinden, kişilerin diledikleri gibi hareket etmelerini kısıtlar. Ancak bu kısıtlamalar hem kişinin hem de toplumun yararınadır. Bu kuralların koymuş oldukları emir ve yasaklara uygun bir şekilde davranmamız gerektiği, aksi takdirde bir takım tepkilerle karşılaşacağımızı biliriz. Toplumsal yaşamı düzenlemekte olan kurallara uygun biçimde davranmadığımız takdirde, karşılaşacağımız tepkiye yaptırım (müeyyide) denir. Bizleri toplumsal yaşam kurallarının emirlerine uygun biçimde davranmaya ve onların yasakladıklarından kaçınmaya zorlayan da yaptırımla karşılaşmak korkusudur.

55

56

57 Hukukun Temel Kavramları Toplumsal Din Kuralları Kurallar Tanrı tarafından konulduğuna ve peygamberler aracılığıyla insanlara ulaştırıldığına inanılan bir takım emir ve yasaklardır. Din kurallarına uyulduğu zaman sevap uyulmadığı zaman ise günah işlenmiş sayılır. Yaptırımı (müeyyidesi) manevidir. Örneğin günahkar sayılmak.

58 Teokratik devlet ve laik devlet nedir? Teokrasi dine dayalı yönetim biçimini tanımlamak için kullanılan terim (Dinerki). Teokrasi ile yönetilen ülkelerde hukuk sistemi dine dayandırılması gerekir, hukuki kararların en yüksek mercii bir tür ruhban sınıfıdır. Teokrasi İle Yönetilen Ülkeler Endonezya, Suudi Arabistan, İran gibi ülkeler bu yönetim biçimiyle yönetilir. Türkiye Cumhuriyeti laik bir devlettir.

59 Ahlak Kuralları İnsanların kendilerine ve diğer insanlara karşı olan görev ve sorumluluklarını düzenleyen davranış kurallarıdır. İyi huy ve davranışlardır. Yaptırımı manevidir. Örneğin toplum tarafından ayıplanma, dışlanma Herkesin iyiliğini isteme

60 Sübjektif (Kişisel ) Ahlak Kuralları İnsanların kendilerine karşı olan ödev ve sorumluluklarını düzenleyen kurallardır. Objektif (Toplumsal) Ahlak Kuralları İnsanların diğer insanlara karşı olan ödev ve sorumluluklarını düzenleyen kurallardır.

61 Örf ve Adet Kuralları Toplum içindeki insanların uzun zamandan beri yaptıkları, kendiliğinden ortaya çıkan ve toplumun uygulanmasını zorunlu saydığı ortak davranış kurallarının tümüdür. Yaptırımı manevidir. Örneğin kına gecesinin düzenlenmesi, çeyiz, nevruz

62 Görgü Kuralları Aynı çevrede yaşayan kişilerin benimsediği ve kişilerin diğer insanlarla karşılaştıkları zaman takınmaları gereken tavırları, konuşma selamlaşma, yeme, içme tarzları, düğün ve benzeri törenlerdeki davranışları gösteren kurallardır. Yaptırımı manevidir. Görgüsüz, saygısız, kaba olarak nitelendirilme

63 Hukuk Kuralları Toplum halinde yaşayan insanların birbirleriyle devletle olan ilişkilerini, haklar ve yükümlülükler çevresinde düzenleyen kurallarını tümüdür. Yaptırımı maddidir. Hukuk kurallarını sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallardan ayıran en önemli özellik, hukuk kurallarını maddi yaptırım ile desteklenmiş olmasıdır.

64

65 Hukuk kuralların özellikleri Sosyal hayatı düzenler Maddi yaptırımlıdır Uyulması zorunlu olan kurallar bütünüdür. Herkes için gerekli ve zorunludur. Hukuk kuralları objektiftir, Geneledir, herkese hitap eder. Devlet güvencesi altındadır.

66

67 YAPTIRIM (MÜEYYİDE) Sosyal hayatı düzenleyen kurallara uyulmadığında karşılaşılan tepkidir.

68 Hukuk kurallarının yaptırımları Yaptırım(müeyyide) herhangi bir hukuk kuralının koyduğu emir ve yasaklara uygun davranmama onun yap dediğini yapmama veya yapma dediğini yapma dediğinde karşılaşılacak tepkidir. Hukuk kurallarının yaptırımları maddidir. Yaptırımın maddi olması demek, bir hukuk kuralına aykırılık halinde devletin, kamu gücünü kullanarak hukuk kurallarını ihlal eden kimsenin bu aykırı davranışın sonucuna katlanmasını sağlamasıdır.

69 Yaptırım, herhangi bir kuralın koymuş olduğu yasak ve emirlerine uygun surette hareket etmeme,yap dediğini yapmama ve ya dediğini yapma halinde karşılaşacak tepkidir.

70 CEZA Devlet tarafından konulan ve suç olarak belirlenen davranışları yapanların karşılaşacakları yaptırımlardır. Kamu hukuku dallarından birisi olan ceza hukukunun konusuna girer ve devlet tarafından kamu gücü kullanılarak yerine getirilir. Kasten adam öldürme suçunu işleyen bir kimsenin bu fiiline karşı devlet tarafından konulan müeyyide müebbet hapis cezasıdır.

71 Mahmut geçerli bir rızaya dayanmaksızın Recep ten organ satın almıştır. Türk ceza kanununda organ ve doku ticareti olarak ifade edilmiş bu suçtan dolayı Mahmut 7 yıl hapis cezası almıştır. Örneğimizde Mahmut suç İşlediği için ceza yaptırımı ile karşılaşmıştır. Ceza türleri Hapis cezası Disiplin cezası Para cezası Kamu hizmeti cezası

72 CEBRİ İCRA Borcunu yerine getirmeyen kimsenin, o borç ilişkisinin alacaklısı tarafından devlet gücü kullanılarak borcunu yerine getirmeye zorlanmasıdır. Kamu hukuku dallarından birisi olan icra hukukunun yaptırımıdır. Bir miktar borcu olan kimsenin bu borcunu zamanında ödememesi sebebiyle alacaklısının devletin icra organları vasıtasıyla borçlunun malını haczettirmesi, sattırması ve satış parasından alacağına kavuşması.

73 Yoksulluğa düşmüş annesine bakmakla yükümlü olan bir kimse, nafakayı ödemez ise devletin yetkili makamları bu yükümlülüğün yerine getirilmesini sağlar. Devlet zoru ile nafakanın ödettirilmesi cebri icra yaptırımına örnektir.

74 TAZMİNAT Bir kimsenin hukuka aykırı olan fiiliyle başka bir kimseye zarar vermesi sonucu ortaya çıkan bu zararın ödenmesine mahkûm edilmesine yönelik yaptırımdır. Özel hukuk yaptırımlarından birisidir.

75 MADDİ TAZMİNAT Verilen zarar maddi nitelikte ise zararı veren kişi maddi tazminatla karşı karşıya kalır. MANEVİ TAZMİNAT Verilen zarar manevi nitelikte ise zararı veren kişi manevi tazminatla karşı karşıya kalır.

76 Arızalan kamyonunu onardığı sırada kimliği belirsiz bir kişinin kullandığı aracın çarpması sonucu ölen şoförün yakınları işverenin aracın periyodik bakımlarını yaptırmadığı sebebiyle kusurlu olduğu için işverene tazminat davası açabilir.

77 İDARİ İŞLEMDE İPTAL Hukuk kurallarına aykırı olarak yapılan idari işlemin yargı kararlarıyla ortadan kaldırılmasıdır. Kamu hukuku dallarından biri olan idare hukukunun yaptırımıdır. Usulüne aykırı bir şekilde belediyenin kamulaştırdığı bir arazi ile ilgili olarak arazi sahibinin idare mahkemesine dava açması ve davayı kazanıp kamulaştırma işlemini iptal ettirmesi

78 HÜKÜMSÜZLÜK Bireyler arasındaki hukuki işlemlerin, kanunun öngördüğü şekilde ya da kanuna aykırı olarak yapılması halinde karşılaşılacak yaptırım türüdür.

79 YOKLUK Hukuki işlemlerin kanunun belirttiği kurucu unsurlardan birine uyulmadan yapılması halinde bu işlemin hiç yokmuş gibi, hiçbir sonuç doğurmaması olayıdır. Sakat işlem hukuken hiç doğmamış sayılır. Sakat olan işlem için mahkemenin karar vermesine gerek yoktur. Hukuki işlemin kurucu unsurlarından birinin eksik olması yokluğa sebeptir. Hukuki işlem hiç yapılmamış sayılır.

80 Örnek Kişilerin nasıl evlenecekleri kanunla belirtilmiştir. Sadece dini nikah ile yaşayan çiftleri hukuk düzeni evli saymaz. Bu evlilik yok sayılır. Burada eksik olan kurucu unsur evliliğin resmi evlendirme memurunca yapılmamasıdır. Hukuk aleminde hiçbir şekilde doğmayan bu evlilik için geçersizliğin mahkeme tarafından tespit edilmesine gerek yoktur. İki aynı cinsten kişinin evliliği yok hükmündedir.

81 BUTLAN Hukukta iki çeşit butlan vardır. Mutlak Butlan : Bir hukuki işlemin kanunda aranan kurucu unsurlara sahip olmasına rağmen kanunun emredici hükümlerine aykırı olmasındır. Hukukun aradığı ve emrettiği şekle uygun yapılmadığı için yapılan hukuki işlemin başından beri geçersiz sayılmasıdır.

82 Bir hukuki işlemin mutlak butlanla geçersiz sayılması için mahkemenin karar vermesi gerekir. Butlan davası herkes tarafından açılabilir ve hakim tarafından doğrudan doğruya dikkate alınabilir. Hukuksal işlemlerin, hukukun emredici hükümlerine, genel ahlak ve adabı, kişilik haklarını, kamu düzenini ihlal etmeleri durumu kesin hükümsüzlüktür (mutlak butlan) Örneğin akıl hastalığı olan kişinin evliliği mutlak butlan ile sakattır. Medeni kanuna göre üçüncü dereceye kadar kan hısımların yani bir kimsenin dayı, amca, hala ve teyzesi ile evlenmesi yasaktır. Kanunun emredici hükümlerine aykırı şekilde böyle bir evlilik yapılmışsa bu baştan itibaren geçersizdir.

83 Nispi Butlan : bir hukuki işlemin, kanunda aranan kurucu unsurlara sahip ve kanunun emredici hükümlerine uygun ancak işlemi yapan iradede sakatlık olması durumudur. Sakatlık ve noksanlık giderildiği taktirde hukuki işlem geçerli sayılır ve uygulanır. Örneğin evlilik mukavelesine sarhoş edilerek imza attırılan birinin evliliği nispi butlan ile sakattır. Bir tekstil firması kumaş toptancısına gönderdiği faksta 1000 top kumaş yazacağına top kumaş yazarak irade ile beyan arasında uygunluğun doğmasına sebep olmuştur. Tekstil firması hatasına dayanarak bir yıllık süre içinde sözleşmesini feshederek başından itibaren geçersiz hale getirebilir.

84 Ayırt etme gücünden yoksun kişiler Kişilik haklarının ihlali Hukuk ve ahlaka aykırılık Hile Olanaksızlık Bunların hepsi BUTLAN sebebidir.

85

86 HUKUKUN AMAÇLARI ve KAYNAKLARI

87 Hukukun Amaçları 1. Toplumsal güven ve güvenliği sağlamak 2. Toplumsal düzeni sağlamak 3. Toplumsal ihtiyaçları karşılamak 4. Toplumsal eşitliği sağlamak 5. Adaleti gerçekleştirmek 6. Barışı sağlamak 7. Özgürlüğü sağlamak

88 Hukuk Kurallarının Temel Nitelikleri 1. Genellik 2. Soyutluk 3. Kişilik dışı olma 4. Süreklilik 5. Yaptırıma dayalı olma 6. Olumlu yada olumsuz buyruk taşıma

89 Hukuk Kurallarının Kaynakları

90

91

92 1.Emredici Hukuk Kuralları Kendilerine mutlak şekilde uyulması zorunlu olan kurallardır. Bireyler aksini kararlaştıramaz. Bireyler bu kuralların aksine sözleşme yapamazlar ve bu kuralların aksine davranışlarda bulunamazlar. Bu kurallara aykırı yapılan işlemler hükümsüzdür. Emredici hukuk kurallarının konulma nedeni; Kamu düzenini Genel ahlakı ve Zayıfları kurumaktır.

93 Örneğin Türk Medeni Kanunu nun Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar evlenemez hükmü emredici nitelik taşır. Ergenlik 18 yaşının doldurulması ile başlar. Bir kişinin aynı anda birden fazla yerleşim yeri olamaz. Yapamaz edemez gibi hükümler içerir.

94

95 2.1. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları Tarafların aksini kararlaştırabildikleri hükümlerdir. Hukuk kurallarının bir kısmı da bireylerin beyanlarının, açık olmaması durumunda nasıl anlaşılması, nasıl bir anlam verilmesi gerektiğini belirlemeye yarar. Örneğin bir borç ilişkisinde taraflar ödenecek olan faiz oranını kanuni faiz oranından daha farklı olarak tespit edilebilir. Fakat böyle bir tespit yapılmamışsa tamamlayıcı hüküm devreye girer ve kanuni faiz oranı uygulanır.

96 2.2. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları Tarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ve anlamını açıklamadıkları hususları veya bir kimsenin beyanını ya da davranışını yorumlamaya yarayan kurallardır. Örneğin borçlar kanununa göre «borcun ödenmesi gereken gün için bir ayın başı veya sonu gibi tabir kullanılmışsa bundan ayın birinci veya sonuncu günü anlaşılır» denilerek sözleşmenin maddesi yorumlanmıştır.

97 3. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları Bazı hukuk kuralları bir hukuksal durumu kavramı veya deyimi tarif ederler bunların unsurlarını gösterirler. Bunlara tanımlayıcı hukuk kuralları denir. Medeni Kanun a göre «Nişanlanma, evlenme vaadiyle olur» hükmü nişanlanmayı tanımlamıştır. Nitelikleri bakımından en çok 30 işgünü süren işlere süreksiz iş denir.

98 Hukukta Boşluk Türleri

99 1.Kanun Boşluğu Kanunda Somut olaya uygulanabilir bir hükmün bulunmaması halinde ortaya çıkan durumdur.

100 1.1. Kural İçi Boşluk Kanun koyucu tarafından bilerek ve isteyerek bırakılan boşluktur. Hakim takdir yetkisini kullanarak bu boşluğu doldurur.

101 1.2. Kural Dışı Boşluk Kanun koyucu tarafından istenmeden ve bilinçsizce bırakılan boşluktur.

102 2. Hukuk Boşluğu Bir somut olaya uygulanacak yazılı veya yazılı olmayan herhangi bir hukuk kuralının bulunmaması durumudur. Hakim somut olayda karşılaştığı bir hukuk boşluğunu hukuk yaratarak doldurur.

103

104

105 HUKUKUN DALLARI

106 HUKUKUN DALLARI

107 KAMU HUKUKU Kamu Hukuku: Kişilerin devletle veya devletin bir başka devletle olan ilişkilerini düzenler.!kişi ile devlet arasındaki ilişkilerde devlet üstün durumdadır. Yani eşitlik yoktur. Kamu hukuku ilişkisi tek taraflı olup devlet, iradesini açıklamakla hukuki ilişki ortaya çıkar. Devlet aldığı kararları kendisi tek taraflı olarak resen icra edebilmektedir.

108 Kamu Hukuku Dalları: Anayasa Hukuku İdare Hukuku Ceza Hukuku Devletler Genel Hukuku Vergi Hukuku Yargılama Hukuku İcra İflas Hukuku

109 ANAYASA HUKUKU Kişi hak ve hürriyetleri ve bunların güvence altına alınmasını, Devletin şekil ve teşkilatlanmasını Devletin yasama yürütme ve yargı organlarının işleyişini düzenler. Anayasa hukukumuzun kaynağı, 1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası oluşturmaktadır.

110 ANAYASANIN TEMEL İLKELERİ İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet İlkesi Demokratik Devlet İlkesi Laiklik Devlet İlkesi Sosyal Devlet İlkesi Hukuk Devlet İlkesi

111 ANAYASAMIZA GÖRE DEVLET ORGANLARI Yasama Organı (T.B.M.M.) Yargı Organı Yürütme Organı Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı

112 TÜRK YASAMA SİSTEMİ CUMHURBAŞKANI TBMM (550 milletvekili) Kanun Tasarısı (Bakanlar Kurulu) Kanun Teklifi (Milletvekilleri)

113 TÜRK YÜRÜTME SİSTEMİ CUMHURBAŞKANI BAKANLAR KURULU Merkezi Yönetim Birimleri Yerel Yönetim Birimleri Bakanlık İl Özel İdareleri Valilik Belediyeler Kaymakamlık Muhtarlıklar

114 İdare Hukuku Devletin yürütme organı içinde yer alan kamu hizmetlerinin görülmesi ile ilgili teşkilatını ve işleyişini, şahısların teşkilat ile olan ilişkilerini ve kamu hizmetlerinin görülmesine dair usul ve esasları düzenleyen hukuk kurallarıdır. İdareye ilişkin Anayasal kurallar İdarenin bütünlüğü ilkesi: 1982 anayasasına göre, idare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir. Merkezden ve yerinden yönetim İlkeleri: Kamu tüzel kişiliği: kamu tüzel kişiliği ancak kanunla açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur.

115 Ceza Hukuku Suç teşkil eden eylem ve davranışları, bu eylem ve davranışlarda bulunanlara uygulanacak cezaları düzenleyen hukuk dalıdır. Ceza Hukukuna Hakim Olan İlkeler Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. (suçta ve cezada kanunilik ilkesi) Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz. İdarenin düzenleyici işlemiyle suç ve ceza konulamaz. Suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunur. Kişiler arasında ayrım yapılamaz ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınamaz.(adalet ve kanun önünde eşitlik) Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz. (kanunların bağlayıcılığı ilkesi) Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.

116 1926 Tarihli Türk Ceza Kanunu 1 Nisan 2005 tarihinde değiştirilerek yerini tarih ve 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanuna bırakmıştır.

117 Suçlar: Türk ceza kanunda belirtilen suçlardan bazıları; kasten adam öldürme, göçmen kaçakçılığı, cinsel saldırı, tehdit, hırsızlık, dolandırıcılıktır. Cezalar : Türk ceza kanununda belirtilen cezalar ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası, süreli hapis cezası, adli para cezasıdır.

118 Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası: hükümlünün hayatı boyunca devam eder ve kanun ile tüzükte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir Müebbet Hapis Cezası: hükümlünün hayatı boyunca devam eder Süreli Hapis Cezası:1 yıldan az 20 yıldan fazla olamaz. Adlî Para Cezası:5 günden az 730 günden fazla olmak üzere belirlenen tam gün sayısının bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından devlet hazinesine ödenmesinden ibarettir. En az 20 ve en fazla yüz Türk lirası olan bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurarak takdir

119 Türk ceza kanunu belirtilen güvenlik tedbirleri şunlardır; Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakma: seçme seçilme ve diğer siyasi hakları kullanmaktan yoksun bırakma örnek olarak verilebilir Eşya müsaderesi: kasten adam öldürme de kullanılan bıçağa el konulması örnek olarak verilebilir Kazanç müsaderesi: uyuşturucu satımından kazanılan paraya el konulması örnek olarak verilebilir Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri: akıl hastaları yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınırlar Sınır dışı edilme: işlediği bir suç nedeniyle iki yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkum edilen yabancının, cezasının infazından sonra derhal sınır dışı edilmesine hükmolunur.

120 SUÇUN UNSURLARI Suçun Unsurları Kanuni Unsur (Tipiklik) Maddi Unsur (Hareket) Manevi Unsur (Kusurluluk) İcra İhmal Kast Taksir

121 Kanuni Unsur Tipiklik: kanunsuz suç ve ceza olmaz ifadesi ceza kanununun temel ilkelerinden biri olan tipiklik unsurunu açıklar. Hangi eylem ve davranışların suç teşkil ettiğinin ve bunlara ne gibi ceza verileceğinin önceden kanunla belirtilmesidir. kanunun suç saymadı. Eylem ve davranış suç olarak nitelendirmek mümkün değildir. Hiç kimseye kanunda belirtilmemiş olan ceza verilemez

122 Maddi Unsur (Hareket): suçun maddi unsuru harekettir. Hareket icrai ve ihmali hareket olarak ikiye ayrılır. icra veya ihmal hareketinde bulunmaksızın düşünce ve kanaatlerinden ötürü kişi cezalandırılamaz. İcra: hareket yapmak şeklinde gerçekleşiyorsa icrai harekettir. örneğin bir kimsenin silahla bir başkasını vurması İhmal: hareket yapmamak şekilde gerçekleşiyorsa ihmaldir. Örneğin hemzemin geçitten geçit bekçisinin tren geçerken tren yolunu araç trafiğine kapatmaması veya hemşirenin hastaya ilaç vermemesi

123 Manevi Unsur (Kusurluluk): fiil kusurlu irade tarafından yaratılmalıdır. kusurluluk iki şekilde gerçekleşir kast ve taksir. Kast: kanunun suç saydığı fiili ve onu meydana getirecek hareketi bilerek ve isteyerek işlemek iradesidir. kişinin kanunu bilmesi gerekmez. hareketin belli bir güdüye-saike (faili suça iten neden) bağlanmış olması şart değildir. Saik bazen cezayı artırır bazen azaltır. Taksir: dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla toplum düzenini ve kişinin çıkarlarını mal ve canını kasttan daha hafif bir şekilde tehlikeye düşüren, bilmeyerek ve istemeyerek işlenen suçlardır.

124 bir kimsenin banka soygunu eyleminde bulunması Türk ceza kanunda belirtilen hırsızlık suçu tipine uyduğundan suçun kanuni unsuru olan tipiklik söz konusu eylemde mevcuttur. bu kişi eylemini icra olarak gerçekleştirmiştir ki bu da suçun maddi unsurudur. banka soygunu eyleminin kişi tarafından bilerek işlenmesi kasıtlı olduğunu yani suçun manevi unsuru kusurluluğu gösterir. eczacı Mahmut doktor reçetesini yanlış okuması sebebiyle Hasan a yanlış ilaç vermesi ve bunun neticesinde Hasan ın sağlığının bozulması eczacının taksirli iradesinden kaynaklanır. çünkü eczacı dikkat ve özen yükümlülüğüne uymamıştır.

125 Vergi Hukuku Devlet ve kişiler arasındaki; Vergi hak ve ödevlerini, Vergi tahsilini Vergiye konu olan olayları düzenler

126 Devletler Genel Hukuku Devlet ile devlet, Devlet ile uluslararası kuruluşlar Uluslararası kuruluşlar ile uluslararası kuruluşlar arasındaki ilişkiyi düzenler.

127 Yargılama Hukuku Mahkeme kararlarının hangi esaslara dayanması gerektiğini Hangi davaların nerede ve nasıl açılacağını kanıtların nasıl kullanılabileceğini Bağımsız mahkemelerin yargılama görevlerini yerine getirirken uygulamaları gerekenlerin neler olduğunu düzenler

128 İcra ve İflas Hukuku Kendi istekleri ile borçlarını ve sorumluluklarını yerine getirmeyenlerin nasıl bir muameleye tabi tutulacağını, mahkemelerce verilen kararların yerine getirilmemesi durumunda yapılması gerekenleri düzenler.

129 Özel hukuk kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen, bazı durumlarda da kişilerin devletle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır. Bunun şartı kişilik ilkesidir. Kişiler bu ilişkilere girip girmeme konusunda serbesttirler. Özel hukukun özelliklerini maddeler halinde sıralayalım. Özel hukuk, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini, eşitlik ve irade serbestisi esasına göre düzenleyen hukuk kurallarının bütünüdür. Özel hukuk ilişkisi iki taraflıdır. Bir özel hukuk ilişkisinin ortaya çıkabilmesi için tarafların karşılıklı anlaşmaları gerekmektedir. İrade serbestisi ve tarafların ilkesi geçerlidir. Tarafların yaptığı işlemlerin hukuka uygun olduğu yolunda bir karine yoktur. Herkes, kendi iddiasını ispatlamak zorundadır. Kimse resen icra yetkisine sahip değildir. Haklı olan kişiler dahi hakkını almak için mahkemeye başvurmak zorundadır.

130

131 Medeni Hukuk Kişiler Hukuku Kişilik türleri; kişilerin ehliyetleri, kişisel durumları, akrabalık ilişkileri, yerleşim yerleri, ile olan ilgilerini, kişiliğin başlangıcını, sona ermesini ve korunmasını inceler. Aile Hukuku Nişanlanma, evlilik, boşanma, eşlerin birbirine karşı olan sorumluluklarını, velayet haklarını, soy bağ ilişkilerini ve veraset ilişkilerini düzenler. Miras Hukuku Vasiyet, miras hükümleri, mirasın nasıl dağıtılacağını düzenler. Eşya Hukuku Kişilerin eşyalar üzerindeki hak ve tasarruflarını düzenler.

132 Medeni Hukukta Geçerli Olan İlkeler Dürüstlük Herkes haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. İyi niyet Kanunun iyi niyete hukuki sonuç bağladığı durumda iyi niyet var sayılır. İspat Yükü Kanunda aksine bir hüküm olmadıkça herkes iddiasını ispatla yükümlüdür. Hak Ehliyeti Herkesin hak ehliyeti vardır.

133 Devletler Özel Hukuku Farklı milletlerden olan bireylerin: İlişkilerini Hukuki statülerini ve Aralarındaki uyuşmazlıklarında hangi ülkelerin hukuk kurallarının uygulanacağını düzenler.

134 Ticaret Hukuku Bireyler arasındaki ticari ilişkileri düzenler. Borçlar Hukuku Kişiler arası borç ilişkilerini düzenler.

135 Borçlar Hukukuna Hakim Olan İlkeler Nispilik İlkesi İrade Özerkliği İlkesi ( Sözleşme Serbesti Eşitlik- Şekil Serbesti) Dürüstlük İlkesi Kusurlu sorumluluk ilkesi Üçüncü kişi Aleyhine borç kurulamaması ilkesi Sözleşmede İvaz(karşılık) İlkesi Borçlunun yerleşim yerinde ifa ilkesi

136 Karma Hukuk Dalları İş Hukuku İşçiler ve işverenler arasındaki ilişkileri düzenler. Toplu iş sözleşmesi, grev ve lokavt gibi. Bankacılık Hukuku Bankacılık faaliyetlerinin geliştirilmesi, sermaye piyasası ve taşınırlarla ilgili hukuktur. Toprak Hukuku Tarıma elverişli taşınmazlarla ilgili kuralları düzenler. Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku Sanat ve fen alanındaki buluşları ve yapıtları olan kişilerin haklarını düzenler. Fikri haklar mutlak haklar kapsamındadır. Hava Hukuku Hava trafiğiyle ilgili kuralları kapsar. Çevre Hukuku Doğal çevrenin korunmasına yönelik hukuksal önlemleri düzenler

137

138 Hakkın Tanımı Ve Türleri

139 Hak: hukuk düzeninin kişilere tanıdığı yetkiye, korunması istenebilen menfaate denir. Hak Türleri Kamu Hakları Özel Haklar Kişinin hak ve ödevleri * alacak hakkı Sosyal ve ekonomik hak * mülkiyet hakkı ve ödevler * velayet hakkı gb. Siyasi hak ve ödevler

140 Kamu Hakları Kişinin Hakları Sosyal ve Ekonomik Haklar Siyasal Haklar Şahısları devlete karşı koruyan haklardır. Bu haklara koruyucu haklar veya negatif statü hakları da denir. Sosyal devlet ilkesiyle bireyler devletten eğitim, sosyal güvenlik, sağlık ve sendikal haklar talep etmiştir. Bu haklara isteme veya pozitif statü hakları denir. Demokrasinin gelişmesiyle bireylerin siyasete katılma istekleri artmıştır. Devlet yönetimine ve siyasal kuruluşlara katılmaya yönelik haklardır. Bu haklara katılma hakkı veya aktif statü hakları da denir.

141 Kamu Hakları Kamu hukukundan kaynaklanır, anayasada düzenlenmiştir. 3 e ayrılır; Kişinin hak ve ödevleri : özel hayatın gizliliği, haberleşme hürriyeti, konut dokunulmazlığı, yerleşme ve seyahat hürriyeti, din ve vicdan özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüşü gibi Sosyal ve ekonomik hak ve ödevler: çalışma hak ve ödevi, eğitim ve öğrenim hakkı, sosyal güvenlik hakkı gibi.. Siyasi hak ve ödevler: Türk vatandaşlığı hakkı, seçme ve seçilme hakkı, kamu hizmetlerine girme hakkı, vatan hizmet hak ve ödevi gibi

142 Özel Haklar Nitelikleri yönünden Mutlak hak Nispi hak Mallar üzerindeki Maddi mallar üzerindeki Maddi olmayan mallar üzerindeki haklar Mülkiyet hakkı Sınırlı ayni haklar Şahıslar üzerindeki Kişinin kendi üzerindeki haklar Konuları yönünden Malvarlığı hakları Kişilik hakları Başkasının şahsı üzerindeki haklar Velayet hakkı Vesayet hakkı Kullanımları yönünden Devredebilen haklar Devredilmeyen haklar Kurucu yenilik doğuran haklar Amaçları yönünden Yenilik doğuran haklar Alelade haklar (yenilik doğurmayan) Değiştirici yenilik doğuran haklar bozucu yenilik doğuran haklar

143 Özel Haklar Kişiler ile kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarından doğan haklardır. Bu haklara medeni haklar da denir.

144 1.Nitelikleri Bakımından Haklar Mutlak Haklar Sahibine mallar ve kişiler üzerinde geniş yetkiler veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. Mallar Üzerindeki Maddi mallar üzerindeki: eşya üzerindeki haklardır. Mülkiyet hakkı: sahibine eşya üzerinde en geniş yetkiyi verir Sınırlı ayni haklar: başkasına ait eşyayı kullanma hakkı Maddi olmayan mallar üzerinde haklar: Fikir ve sanat eserleri hakkı Şahıslar üzerindeki Kişinin Kendi Üzerindeki Haklar: kişinin maddi, manevi ve iktisadi bütünlüğüne yönelik haklar. Başkasının şahsı üzerindeki haklar: Velayet hakkı: kişinin ergin olmayan çocuğu üzerindeki hakkı Vesayet hakkı: kişinin kısıtlı üzerindeki hakkı Nispi Haklar Sadece belirli kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır. Alacak hakkı gibi.

145 2. Konuları Bakımından Haklar Mal Varlığı Hakları Kişinin para ile ölçülebilen yani malvarlığı içinde yer alan haklarıdır. Mamelek de denir. Devredilebilir. Kişilik Hakları Kişilerin manevi menfaatlerini koruyan haklardır. Devredilemez. Sağlık, şeref, haysiyet

146 Devredilmeleri Bakımından Haklar Devredilebilen Haklar Sahibi tarafından başkasına devredilebilen, miras yoluyla yada mirasçılara geçen haklardır. Devredilemeyen Haklar Kural olarak kişiye bağlı haklar, özelikle kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardır ve bunlar miras yoluyla yada mirasçılara geçmez. Ergin kılınmayı talep hakkı, nişanı bozma hakkı, boşanma davası açma hakkı, soy bağının reddi gibi haklar

147 Hukuki Etkileri Bakımından Haklar Yenilik Doğuran Haklar Sahibine tek taraflı irade açıklaması ile yeni bir hukuki durum ortaya çıkarma veya var olan hukuki durumu değiştirme ya da sona erdirme yetkisi veren haklardır. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar: Sahibi tarafından kullanılmakla yeni bir hukuki ilişkinin doğmasına yol açan haklardır. Alım, ön alım, geri alım hakları gibi. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar: Var olan bir hukuki durumun tek taraflı irade açıklaması ile değiştirilmesini sağlayan haklardır. Satılan ayıplı malın değiştirilmesi gibi Bozucu Yenilik Doğuran Haklar: Sahibinin kullanmasıyla mevcut bir hukuki ortadan kaldıran haklardır. Sözleşmeyi feshetme hakkı gibi Alelade Haklar Kullanılmasıyla mevcut hukuki durumda hiçbir değişiklik yaratmayan haklardır. Velayet hakkı, vesayet hakkı gibi

148 VESAYET: yasa koyucunun velayet altında bulunmayan akıl hastalığı/akıl zayıflığı içinde olanları, bakım ve korunması için kendisine sürekli yardım gerekenleri, başkanın güvenliğini tehlikeye sokan yada savurganlığı ve kötü yaşam tarzı nedeniyle mal varlığını kötü idare ederek ailesini yoksula sürükleyebilecek olanların aileleri ve buna keza bir yıl ve daha fazla süreli özgürlüğünü kısıtlayıcı ceza alanları koruma amaçlı olarak düzenli öngördüğü hukuki kavram. VERASET: mirasta hak sahibi olma