Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 52, Eylül 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 52, Eylül 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Betül ÖZCAN DOST Okutman, 19 Mayıs Üniversitesi, Yabancı Diller Yüksekokulu betul.ozcan@omu.edu.tr Bilge METİN TEKİN Okutman, Ankara Üniversitesi, Yabancı Diller Yüksekokulu bilgemetin@gmail.com O. HENRY - THE GIFT OF THE MAGI ÜZERİNE BİR İNCELEME Çeviri eylemi insanlık tarihinin ilk günlerinden beri var olmuştur. En az iki farklı dil ve kültürü içeren bu eylem doğası gereği karmaşık bir etkinliktir. Çeviri sürecinde çevirmenlerin amacı bu karmaşık etkinliği en uygun şekilde sonuçlandırmaktır. Bu çalışma kapsamında O. Henry tarafından yazılan The Gift of Magi başlıklı kısa öykünün (KM) Püren Özgören tarafından Bir Noel Hediyesi başlığıyla yapılan çevirisi (Ç1) ve Leyla İsmier Özcengiz tarafından Noel Hediyesi başlığıyla yapılan çevirisi (Ç2) kapsamlı bir karşılaştırmalı bakış açısıyla incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, her iki metinde kültürel öğelerin ve kültürel öğeler dışındaki öğelerin çevirisinde kullanılan çeviri stratejilerini ve çeviri metinlerdeki bağdaşıklık, bağlaşıklık ve tutarlılık sorunlarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu karşılaştırmalı inceleme sonucunda, her iki çevirmenin farklı çeviri stratejilerine başvurdukları, kültürel öğelerin Türkçeye aktarımında çeşitli çeviri stratejileri kullandıkları ve çevirilerde birtakım bağdaşıklık ve bağlaşıklık sorunlarının ortaya çıktığı, ancak tutarlılık sorununa rastlanmadığı görülmüştür. Anahtar kelimeler: çeviri stratejileri, kültürel öğeler, bağdaşıklık, bağlaşıklık, tutarlılık Öz

2 O. HENRY - AN ANALYSIS OF THE GIFT OF THE MAGI Abstract Translation has been in existence since the first days of humanity. This humanitarian action, which consists of at least two different languages and cultures, is a complex activity by its very nature. The target of translators in the translation process is to accomplish this complex activity in the most appropriate way. Within the scope of this study, two translations of the short story The Gift of Magi (ST), written by O. Henry, were analysed comparatively in an extensive way. The first translation is by Püren Özgören with the title Bir Noel Hediyesi (T1) and the other translation is by Leyla İsmier Özcengiz with the title Noel Hediyesi (T2). The aim of this study is to reveal the translation strategies used in the translation of cultural and non-cultural elements and problems of coherency, cohesion and consistency in the translations. As a result of the analysis, it was found out that the translators used different translation strategies, benefited from various translation strategies while transferring cultural elements and some coherency and cohesion problems occurred while no problems of consistency existed. Keywords: translation strategies, cultural elements, coherency, cohesion, consistency 615 Giriş Edebi çeviri, çeviri türleri arasında üzerinde en çok tartışılan çeviri türü olmuştur. Edebi metinler çevirmenler için hem ilgi çekici hem de zorlayıcı bir metin türü olma özelliğine sahiptir. Bu tür metinlerin yoruma açık olması, estetik etkisinin bulunması, yazarın üslubunun ve yaratıcılığının en yoğun şekilde gözlemlendiği metin türü olması, farklı edebi metin türlerinin de kendilerine has özellikler barındırması bunun sebepleri arasındadır. Ayrıca, bu tür metinlerde sözcüklerin düz anlamıyla kalmayıp yan anlamlarından da sıklıkla yararlanılması ve kültürel öğelere yoğun bir şekilde yer verilmesi de bu durumun sebepleri arasında sayılabilir. Bu sebeple, edebi çeviri incelemeleri de önem kazanmaktadır. Çeviri incelemelerinin yapılması hem edebi çevirinin zorluğunu gözler önüne sermeye yardımcı olacaktır hem de çevirmenlerin bu zorluğun üstesinden gelmek için ne gibi stratejilere başvurduğunu görmek açısından faydalı olacaktır. Bu incelemelerde kültürel öğelerin çevirisine yer verilmesi ise iki farklı kültürün çeviri sürecinde nasıl aktarıldığını gözler önüne sermek açısından fayda sağlayabilir. Tüm bunların ışığında, bu çalışma kapsamında, O. Henry tarafından yazılan The Gift of the Magi adlı kısa öykünün aşağıda sözü geçen iki çevirisi kapsamlı bir karşılaştırmalı bakış açısıyla incelenecektir. Sözcük, cümle ve kültürel öğeler bazında dikkati çeken noktalar üzerinde durulacaktır. Çalışmanın amacı her iki metinde kültürel öğelerin çevirisinde ve kültürel öğeler dışındaki öğelerin çevirisinde hangi çeviri stratejilerinin kullanıldığını ve çeviri metinlerdeki bağdaşıklık, bağlaşıklık ve tutarlılık sorunlarını ortaya koymaktır: O. Henry: Dünya Vatandaşı (2009), Çeviren: Püren Özgören, Can Yayınları O. Henry: Noel Hediyesi: Seçme Öyküler, (2014), Çeviren: Leyla İsmier Özcengiz, Remzi Kitabevi.

3 O. Henry nin Edebi Yönü ve The Gift of the Magi Üzerine Bilgi The Gift of the Magi kısa öyküsünü değerlendirmeden önce O. Henry nin edebi yönünü bilmek önemlidir. Henry nin öyküleri sürpriz sonla bitmesiyle ünlüdür. Yazarın yalın dili, öykülerinde sıradan insanlara yer vermesi, yaşadığı dönemde Amerika'da, özellikle de New York ta yaşayan insanları şeffaf bir şekilde yansıtması, sözcük oyunları, ironi ve nükteleri öykülerinin dünya çapında ün kazanmasında etkili olmuştur. İlk olarak 1905 yılında, yazarın kısa öykülerini topladığı ikinci kitabı Dört Milyon da yayımlanan (Henry, 2015) The Gift of Magi Henry nin üslubunu net bir şekilde yansıtan bir örnektir. Öyküde Henry nin birçok eserinde gördüğümüz nükteli anlatım vardır. Sıradan bir Amerikan ailesinin anlatıldığı bu öyküde zor bir durum karşısında insanların nasıl davrandıklarını ve buldukları yaratıcı çözümleri gösteren halktan kişiler vardır. Ayrıca, öyküde Henry nin eserlerinin karakteristik özelliği olan sürpriz bir son bulunmaktadır. Öykü Amerikan ailelerinde Noel ile ilgili anlatılan ve en sevilen öykülerden biri olarak görülebilir. (Miller, 2015). Bu özellikleri nedeniyle bu öykü; sayısız öykü, dergilerde yayımlanan köşe yazıları, TV programları, müzikaller, filmler ve parodilerde farklı zamanlarda tekrar anlatılmıştır (The Gift of the Magi, 2015). Öykünün önermesi ise birçok kez tekrar çalışılmış, birçok kez taklit edilmiş, anlatılmış ve önermesinin parodileri yapılmıştır (O. Henry, 2015). Bu öykünün Türkçeye çevirilerinin yapılması dünya çapında kısa öykü alanında başarılı kabul edilen bir yazarın Türk edebiyat dünyasında tanıtılması, Türk halkının Amerikan kültürü ve bu kültür üzerinde Hıristiyanlık dininin etkilerini görmesi açısından önemlidir. Eserin edebi değeri ve Türk edebiyat dünyası bağlamında önemi göz önünde bulundurularak, eser birçok kez farklı çevirmenler tarafından çevrilmiş ve farklı yayınevleri tarafından yayımlanmıştır. Öyküyü dikkat çekici yapan ve beğeni görmesini sağlayan bir özelliği duygular arası çatışmaya yer vermesidir. Bu çatışmayı daha net görebilmek adına öykünün konusunu kısaca özetlemek faydalı olacaktır. Bu kısa öyküde birbirlerini çok seven ve Noel de birbirlerine hediye vermek isteyen bir çift (Della ve Jim) anlatılmaktadır. Geçmişte maddi durumları iyi olan çift zamanla maddi sıkıntı yaşamaya başlar. Ancak, yaşadıkları maddi sıkıntıya rağmen Noel de birbirlerine hediye almak istemektedirler. Hediye almaları için ise her ikisi de çok sevdikleri şeylerden (Della nın saçları, Jim in saati) vazgeçmek zorunda kalırlar. Bu durum öyküde dini motiflerle işlenmektedir. Öykü Hıristiyanlık geleneğinde bebek İsa ya hürmetlerini sunmak için hediye getirdiğine inanılan soylu hacılar olan Müneccim Krallar a bağlanarak anlatılmaktadır. Della Jim in çok sevdiği saatine uygun bir kayış almak için saçlarını kestirip satar. Jim in çok sevineceğini düşünerek hediyesini verir. Ancak, Jim Della nın beklediği gibi sevinmez; çünkü Jim de Della nın bir mağazada beğendiği tarak setini almak için saatini satmıştır. Della bu hediyeye hem sevinir hem üzülür. Sonuç olarak, her ikisinin hediyesi de beklendiği etkiyi yaratmaz ve hediyeler ikisi için de işlevsiz olur. Öyküde daha önce söz edildiği gibi duygular arasında dikkat çeken bir çatışma vardır. Yazar bu çatışmayı metin içinde kullandığı şu ifadeyle açık bir şekilde göstermiştir: Life is made up of sobs, sniffles, and smiles with sniffles predominating. (Yaşam ağlama, iç çekme ve gülümsemeden oluşur. Bu üçü arasından iç çekme daha ağırlıktadır) (Henry, 2015). Hüzün ve mutluluk arasındaki bu çatışma karakterlerin kendilerine alınan hediyeleri görünce yaşadıkları hislerle ortaya konmuştur. Aynı zamanda, karakterlerin geçmişteki ve olay anındaki yaşam koşulları arasındaki çatışma da ortaya konarak bu çatışma pekiştirilmiştir. Öykünün kahramanlarının bu çatışmayla nasıl başa çıktıkları öykünün ana temasını oluşturmaktadır. 616

4 Çevirilerin İncelenmesi Geçmişteki kaynak odaklı yaklaşımlardan farklı olarak, günümüz çeviribiliminde hem kaynak metin ve okurun hem de erek metin ve okurun göz önünde bulundurulduğu çeviri stratejileri önem kazanmıştır. Bu stratejiler üzerinde genel bir uzlaşıya varılamamıştır. Ancak, öne sürülen stratejiler hem çeviribilim alanının gelişmesine katkı sağlamış hem de çevirmenlere çeviri sürecinde yardımcı olmuştur. Bu çalışma kapsamında, öykünün incelenen iki çevirisinde kullanıldığı saptanan Açıklamalı Çeviri, Yabancılaştırma-Yerlileştirme ve Ekleme-Çıkartma çeviri stratejilerine yer verilecektir. Çeviriler Kültürel Öğelerin Çevirisi ve Kültürel Öğeler Dışındaki Öğelerin Çevirisi olarak iki ayrı grupta incelenecektir. Bu incelemelerde Ç1 ve Ç2 de çeviri bağlamında dikkat çeken noktalara yer verilecektir. Bu çeviri stratejileri aşağıdaki bağlamda ele alınacaktır: Açıklamalı Çeviri: Çevirmen sadece sözcüklerin karşılığının aktarılmasını yeterli görmediği durumlarda metnin daha iyi anlaşılması için dipnot kullanımı gibi ek açıklamalara yer verebilir. Bu açıklamalarda ek bilgi, terim bilgisi veya yorumlara yer verebilir (Yazıcı, 2007: 38). Yerlileştirme-Yabancılaştırma: Çevirmen erek okurun kendisini metne daha yakın hissetmesi amacıyla erek dil ve kültür normlarına daha yakın bir karşılık bularak yerlileştirme yapabilir. Diğer yandan, metnin erek okuru için yabancı bir dile ve kültüre ait bir metin olarak verdiği hissiyatı korumak ve o dil ve kültüre ait öğelerin bilinirliğini arttırmak amacıyla yabancılaştırma yoluna gidebilir. 617 Ekleme-Çıkarma: Çevirmen gerekli gördüğü yerlerde metne eklemeler yapabilir veya metnin anlamını etkilemeyeceğini düşündüğü noktalarda çıkarma yolunu seçebilir. Kültürel Öğelerin Çevirisi Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü (Güncel Türkçe Sözlük, t.y.) olarak tanımlanan kültür ve çeviri arasında ayrılmaz bir bağ vardır. Çevirinin en az iki farklı dil ve kültürü içeren doğası bu ayrılmaz bağı oluşturmaktadır. Farklı kültürler çeviri aracılığıyla birbirini tanır, kültürler arası iletişimin yolu çeviri sayesinde açılır. Özellikle edebi çeviride kültürel öğelerin çevirisi çeviri sürecinin en zorlu ve yaratıcılık gerektiren kısmını oluşturmaktadır. Çevirmen bu süreçte iki farklı dil arasında aktarım yaparken aynı zamanda iki farklı kültürün kodlarını çözüp kültürler arası aktarım da yapmaktadır. İki kültür birbirinden ne kadar uzak ise bu kültürel öğelerin çevirisi de o kadar zor olmaktadır. Bu kısa öyküde sıradan bir Amerikan ailesi ve bu ailenin mensup olduğu Hıristiyanlık geleneğinin bir parçası olan Noel kutlaması ile ilgili kültürel ifadeler sıklıkla kullanılmıştır. Türk ve Amerikan kültürlerinin birbirlerine uzak iki kültür olması sebebiyle bu kültürel öğelerin Türkçeye çevirisi-

5 ni incelemek önem kazanmakta ve ilginç sonuçlar ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, adı geçen bu kısa öyküde aşağıdaki kültürel öğelerin çevirilerinde dikkat çeken noktalara rastlanmıştır: Açıklamalı Çeviri: Kaynak metinde (KM) 45. paragraftaki The Babe in the manger ifadesiyle Hıristiyan kültüründe kimin kastedildiğini belirtmek adına kültürel bilgi vererek Ç2 de 46. paragrafta Hz. İsa şeklinde dipnot düşülmüştür. Bu şekilde, kültürel bir konuyla ilgili açıklama yapılmış, açıklamalı çeviri yöntemine başvurulmuştur. Yerlileştirme -Yabancılaştırma: KM de 9. paragraftaki Queen of Sheba ve Her Majesty s; ilk olarak 12. paragrafta geçen Madame ve 34. paragraftaki the magi ifadeleri yabancılaştırma yapılarak Ç1 de sırasıyla 10. paragrafta Seba Melikesi ve Majesteleri; 13. paragrafta Madam ve 35. paragrafta Müneccim Krallar olarak çevrilmiştir. Ç2 de ise 9. paragrafta Saba Melikesi ve Majesteleri; 12. paragrafta Madam; 35. paragrafta Kahin Krallar olarak çevrilerek yabancılaştırma yapılmıştır. Her iki çeviride de 9. paragraftaki King Solomon ifadesi yerlileştirme yapılarak Ç1 de 10., Ç2 de 9. paragrafta Kral Süleyman olarak çevrilmiştir. KM de 22. paragraftaki Coney Island chrous girl ifadesi Ç1 de 23. paragrafta Coney Island lı koro kızları; Ç2 de 22. paragrafta Coney Island yosmaları şeklinde çevrilmiştir. Her ikisinde de yabancılaştırma yapılmıştır. Ancak, Ç2 de bu yabancı benzetmeden kastedilenin daha net anlaşılması için yorum katılarak girl sözcüğü yosma olarak çevrilmiştir. KM nin 33. paragrafındaki It s Christmas Eve, boy cümlesindeki Christmas Eve ifadesi Noel Arifesi anlamına gelmektedir. Ç1 de 34. paragrafta bu ifade yarın Noel ifadesiyle yabancılaştırma yapılarak çevrilmiştir. KM nin 40. paragrafında geçen Oh, oh! ifadesine karşılık Türkçe bir eşdeğer bulunarak yerlileştirme yapılmış ve Ah! Ah! şeklinde çevrilmiştir. 618 Ekleme-Çıkarma: Kültürel öğelerin çevirisinde ekleme-çıkarma stratejisine rastlanmamıştır. Kültürel Öğeler Dışındaki Öğelerin Çevirileri Açıklamalı Çeviri: Kültürel öğeler dışındaki öğelerin çevirisinde açıklamalı çeviri stratejisine rastlanmamıştır. Yerlileştirme -Yabancılaştırma: Para birimlerinin çevirisinde yerlileştirme ve yabancılaştırma stratejileri kullanılmıştır. KM de ilk olarak 1. paragrafta geçen cent ve 6. paragraftaki penny sözcükleri Ç1 de ilk paragrafta yabancılaştırma yapılarak sent ve peni şeklinde çevrilmiş; yedinci paragrafta

6 ise cent sözcüğü kuruş kuruş ifadesi kullanılarak yerlileştirilmiştir. Ç2 de ise bu sözcükler her kullanıldığında yabancılaştırma yapılarak sent ve peni olarak çevrilmiştir. KM nin 3. paragrafındaki It did not exactly beggar description, but it certainly had that word on the lookout for the mendicancy squad cümlesi Ç2 de 3. paragrafta Tarife hacet yok elbette ama dilenci takımına yaraşır cinsten deyimini kullanmak uygun olabilir şeklinde çevrilmiştir. Burada dilenci takımına yaraşır cinsten tırnak içine alınarak ifadenin yabancı bir ifade olduğu vurgulanmış ve yabancılaştırma yapılmıştır. KM de İlk olarak 4. paragrafta geçen Mr. James Dillingham ve 5. paragrafta geçen Mrs. James Dillingham Young ifadeleri Ç1 de 3. ve 4. paragraflarda yabancılaştırma yapılarak aynı şekilde bırakılmıştır; Ç2 de ise 4 ve 5. paragraflarda Bay James Dillingham ve Bayan James Dillingham Young şeklinde çevrilerek yerlileştirme yapılmıştır. KM nin 6. paragrafındaki Expenses had been greater than she had calculated cümlesi Ç1 de 7. paragrafta Evdeki hesap çarşıya uymamıştı şeklinde çevrilerek yerlileştirme yapılmıştır. KM de 12. paragraftaki Madame, large, too white, chilly, hardly looked the Sofronie. cümlesi Ç2 de 12. paragrafta Madam Sofronie adının çağrışımlarından uzak, enine boyuna, fazla akça pakça, sevimsiz bir kadındı şeklinde çevrilmiştir. Bu paragrafta adının çağrışımlarının ne olduğu açıklanmamış, okuyucuya yabancılık hissi verilmeye çalışılarak yabancılaştırma yapılmıştır. KM nin 18. paragrafındaki Hashed metaphor ifadesi Ç2 de 18. paragrafta yerlileştirme yapılarak dillerde sakız olmak deyimiyle karşılanmıştır. KM nin 18. paragrafındaki She was ransacking the stores for Jim s present cümlesindeki ransack fiili Ç1 de 19. paragrafta; Ç2 de ise 18. paragrafta altını üstüne getirmek deyimi kullanılarak yerlileştirilmiştir. KM nin 20. paragrafındaki Give way to prudence and reason ifadesi Ç2 de yerlileştirme yapılarak 20. paragrafta aklını başına toplamak deyimiyle karşılanmıştır. KM de 25. paragraftaki Poor fellow, he was only twenty-two and to be burdened with a family cümlesi Ç1 de 26. paragrafta Zavallıcık henüz yirmi ikisindeydi ve bir ailenin yükünü omuzlamıştı bile şeklinde; Ç2 de 25. paragrafta ise Zavallı adamcağız; daha yirmi ikisinde omuzlarına aile yükü binmişti şeklinde çevrilmiştir. Her ikisinde de Türk kültüründen deyimlere yer verilerek yerlileştirme yapılmıştır. KM de 45. paragraftaki Lamely zarfı Ç1 de dilim döndüğünce deyimiyle karşılanarak yerlileştirme yapılmıştır. 619

7 Ekleme-Çıkarma: KM de 7. paragrafta geçen There was a pier-glass between the windows of the room cümlesi Ç2 de 7. paragrafta Odanın pencereleri arasındaki dar kolonun üzerinde ince uzun bir boy aynası vardı şeklinde çevrilmiştir. İnce uzun ifadesi KM de yer almamasına rağmen okuyucunun gözünde sözü edilen yerin daha iyi canlanması için eklenmiştir. KM de 24. paragrafta geçen Della doubled the fob chain in her hand and sat on the corner of the table near the door that he always entered cümlesi Ç2 de 24. paragrafta Della avucunda katlanmış köstekle masanın kapıya en yakın köşesinde oturuyordu şeklinde çevrilmiştir. That he always entered (her zaman girdiği) ifadesi çıkartılmıştır. KM de 44. paragrafta geçen They re too nice to use just at present cümlesinde hediyelerin o anda kullanamayacakları kadar güzel olduğundan söz edilmektedir. Ç1 de 45. paragrafta O kadar güzeller ki, hemen kullanmaya başlayıp eskitmeyeceğimize seviniyorum şeklinde çevrilmiştir. Burada hemen kullanmaya başlayıp eskitmeyeceğimize seviniyorum ifadesi çevirmen tarafından eklenmiştir. Bağdaşıklık, Bağlaşıklık Ve Tutarlılık Açısından Bir İnceleme Metin incelemelerinde bağdaşıklık, bağlaşıklık ve tutarlılık kavramları önemli bir yer tutmakta ve incelenen metin hakkında ayrıntılı ve kapsamlı bilgi sunmaktadır. Bağdaşıklık Bir metni oluşturan sözceler arasında anlam bağıntısıyla birlikte dilbilgisel ilişkilerin bulunması durumu olarak tanımlanabilir (Aksan, 1999:151). Bağlaşıklık ise Hoey tarafından bir tümcenin sözcüklerinin ve dilbilgisel yapısının, bu tümcenin metin içindeki öncellerine ve ardıllarına bağlanma yolu olarak tanımlanmaktadır (Hoey, 1991). Tutarlılık ise derin yapıda oluşan anlamlar arasındaki mantıksal bağlantı dır (Onursal, 2003). Ç1 ve Ç2 de bu kavramlar ile ilgili olarak aşağıdaki saptamalar Türkçe erek metinler üzerinden yapılmış ve karşılaşılan sorunların nasıl giderilebileceği sorusundan yola çıkarak alternatif çeviri önerileri getirilmiştir. 620 Ç1 de Bağdaşıklık, Bağlaşıklık ve Tutarlılık Bağdaşıklık: 18. paragraftaki Tamam, hemen verin, dedi Della cümlesinde zamir eksikliğinden kaynaklanan bağdaşıklık sorunu vardır. Bu cümlede parayı ya da onu sözcüklerinin eklenmesi bu sorunun çözülmesi için bir yöntem olarak kullanılabilir. 20. paragraftaki Hiç kuşku yok ki, sadece, bir tek Jim için yapılmıştı cümlesinde zamir eksikliğinden kaynaklı bir bağdaşıklık sorunu bulunmaktadır. Bu cümlede saat veya o eklenerek bu sorun giderilebilir. 21. paragrafta geçen Saç kıvırma maşasını çıkardı, havagazını yaktı, aşk artı vericiliğin yol açtığı tahribatı gidermeye koyuldu cümlesinde aşk artı vericilik ifadesinin kullanımından kaynaklı bir belirsizlik vardır, bu ifadeyle ne anlatılmak istendiği açık bir şekilde verilememiştir. Aşk ve fedakarlık ifadesi kullanılarak daha açık bir anlatım elde edilebilir.

8 35. paragrafta Sabırlı olun, bu karanlık iddia daha sonra aydınlatılacak cümlesinde karanlık sözcüğünün kullanımından kaynaklı bir anlam belirsizliği vardır. Karanlık sözcüğünün kullanılmasıyla olumsuz bir iddiadan söz ediliyormuş havası oluşmuştur. Yazarın kastettiği aydınlatılmamış, daha sonra bahsedilecek olan iddiadır. Bağlaşıklık: 4. paragraftaki Aşağıdaki antrede, tek bir mektubun bile girmediği bir mektup kutusuyla hiçbir faninin çaldırmayı başaramadığı bir kapı zili vardı cümlesinde fiil çatısı kullanımı ile ilgili bağlaşıklık sorunu vardır. Çaldırmayı değil, çalmayı olarak çevrilmesi bu sorunu ortadan kaldırabilirdi. 6. paragraftaki Şimdi, gelirin yirmi dolara düşmesinden bu yana, Dillingham daki harfler de silikleşmiş gibiydi; küçülmeyi, alçakgönüllü ve gösterişsiz bir D ye inmeyi ciddi ciddi düşünüyorlardı sanki cümlesinde özne-yüklem uyumsuzluğundan kaynaklı bağlaşıklık sorunu vardır. Cansız öznelerde fiil tekil olmalıdır. Bu sebeple, düşünüyor olarak çevrilmesi bu bağlaşıklık sorununu çözebilir. 11. paragraftaki Eteklerini dalgalandırarak, gözleri hâlâ çakmak çakmak, kapıdan fırladı, merdiveni inip sokağa çıktı cümlesinde merdiveni değil merdivenden olarak çevrilmesi gerekirdi. Burada çekim eklerinin yanlış kullanılmasından kaynaklanan bir bağlaşıklık sorunu vardır. 25. paragraftaki Della, kösteği avuçlarının arasına aldı, masanın, erkeğin gireceği kapıya yakın köşesine oturdu cümlesinde erkeğin yerine erkeğinin ifadesi kullanılmalı. Burada da ilgi eki eksikliğinden kaynaklanan bağlaşıklık sorunu vardır. 37. paragrafta Hiçbir saç modeli ya da kesimi ya da şampuanı, sevgilime duyduğum aşkı etkileyemez. cümlesinde ya da bağlacının yanlış kullanılmasından kaynaklı bağlaşıklık sorunu vardır. Ya da bağlacının ya ya da olarak kullanılmasıyla bu sorun ortadan kaldırılabilir. Tutarlılık Ç1 de mantıksal bağlantıların sağlanması açısından bir sorun bulunmamaktadır. Metin tutarlıdır. 621 Ç2 de Bağdaşıklık, Bağlaşıklık ve Tutarlılık Bağdaşıklık: 26. paragraftaki Yüzü ciddiydi, bitkin bir hali vardı cümlesinde sözcük kullanımından kaynaklanan bir bağdaşıklık sorunu vardır. Yüzü ciddiydi yerine ciddiydi olarak çevrilerek bu sorun ortadan kaldırılabilir. Bağlaşıklık: 4. paragraftaki Aşağıdaki girişte içine mektup sığması imkânsız bir mektup kutusu ve hiçbir fani parmağın çaldıramayacağı bir zil vardı cümlesinde fiil çatısı uyumsuzlu-

9 ğundan kaynaklanan bağlaşıklık sorunu vardır. Çaldıramayacağı yerine çalamayacağı şeklinde çevrilmesi daha uygun olurdu. 5. paragraftaki Oysa şimdi, haftalık 20 dolara düştüğünden, Dillingham daki harfler adeta daha sade bir D ye küçülmek istercesine bulanıklaşmışlardı cümlesinde özne eksikliğinden kaynaklanan bağlaşıklık sorunu vardır. Gelirleri veya kazandıkları para gibi bir sözcük eklenmesi bu sorunu ortadan kaldırabilir. Bunun yanında, cansız özneler için fiiller tekil kullanıldığından bulanıklaşmışlardı yerine bulanıklaşmıştı şeklinde çevrilmesi bir bağlaşıklık sorununu ortadan kaldırabilir. 9. paragraftaki James Dillingham Young ailesinin karı koca büyük gurur duyduğu iki değerli eşyası vardı cümlesinde ilgi ekinin eksik kullanımından kaynaklanan bağlaşıklık sorunu vardır. James Dillingham Young ailesinin değil Young ailesinin veya James Dillingham Young ve ailesinin olarak çevrilmesiyle sorun ortadan kaldırılabilir. Tutarlılık Ç2 de de mantıksal bağlantıların sağlanması açısından bir sorun bulunmamaktadır. Metin tutarlıdır. Sonuç O. Henry nin The Gift of the Magi adlı kısa öyküsünün Püren Özgören ve Leyla İsmier Özcengiz tarafından yapılan çevirileri üzerine yapılan inceleme sonucunda, bu metinlerde kültürel öğelerin çevirisinde ve kültürel öğeler dışındaki öğelerin çevirisinde yararlanılan çeviri stratejileri ve çeviri metinlerdeki bağlaşıklık, bağdaşıklık ve tutarlılık sorunları karşılaştırmalı bir incelemeyle ortaya konmuştur. Karşılaşılan bağlaşıklık, bağdaşıklık ve tutarlılık sorunlarına alternatif çeviri önerileri getirilmiştir. Yapılan karşılaştırmalı inceleme sonucu her iki çevirmenin kültürel öğelerin çevirisinde ve kültürel öğeler dışındaki öğelerin çevirisinde bağlama göre çeşitli çeviri stratejileri seçtiği görülmüştür. Ayrıca, aynı sözcüğün çevirisi için iki ayrı çevirmenin farklı çeviri stratejileri kullanabildiği ve aynı çevirmenin de aynı sözcükler için metnin farklı yerlerinde farklı çeviri stratejileri kullanabildiği tespit edilmiştir. Edebi çevirinin doğası gereği, kullanılan stratejilerdeki farklılıklar normal karşılanmaktadır. Farklı çevirmenlerin edebi çeviri sürecinde karşılaştıkları zorlukların üstesinden gelmek ve diller ve kültürler arası aktarımı en sağlıklı şekilde gerçekleştirmek için farklı çeviri stratejilerine başvurabildiklerini, dolayısıyla edebi metinlerin çevirisinde çevirmen yaklaşımlarının öznellik taşıyabileceğini göstermektedir. Bunlara ek olarak, bu iki çevirinin farklı yerlerde birtakım bağdaşıklık ve bağlaşıklık sorunları taşıdığı görülmüştür, ufak değişikliklerle bu sorunların çözülebileceği tespit edilmiştir. Hem Özgören in çeviri hem İsmier Özcengiz in çevirisi Türk dili ve kültürü bağlamında, erek dil ve kültürde eşdeğerliğin sağlanması açısından önemlidir. Her iki çeviri de Amerikan edebiyatının önemli yazarlarından O. Herny nin Türk edebiyat dünyasındaki yerini pekiştirmesi açısından ve Türkçe edebiyatta kısa öykülere yer verilmesine katkı sağlaması açısından önem taşımaktadır. 622

10 KAYNAKLAR Aksan, D. (1999). Anlambilim-Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara Engin Yayınevi, s Güncel Türkçe Sözlük (t.y.). Türk Dil Kurumu. &arama=gts&guid=tdk.gts.594a961e616a adresinden erişildi. (ET: ). Henry, O. (2009). Dünya Vatandaşı: Seçme Öyküler. İstanbul: Can Yayınları. Henry, O. (2013). Seçme Hikayeler. İstanbul: Mitra Yayınları. Henry, O. (2014). Noel Hediyesi: Seçme Öyküler. İstanbul: Remzi Kitabevi. Henry, O. (2015). The Gift of the Magi. Gift_Magi.htm adre Hoey, M. (1991). Patterns of Lexis in Texts. Oxford: Oxford University Press. Miller, J. J. (2015). His Writers' Workshop? A Prison Cell adresinden erişildi. (ET: ) 623 O. Henry (2015). newworldencyclopedia.org. O._Henry adresinden erişildi. (ET: ) Onursal, İ. (2003). Türkçe Metinlerde Bağdaşıklık ve Tutarlılık. Günümüz Dilbilim Çalışmaları. Yay. Haz. Kıran, A., Korkut, E., Ağıldere, S. İstanbul: Multilingual. The Gift of the Magi Introduction (2017). shmoop.com. adresinden erişildi. (ET: ) Yazıcı, M. (2007). Yazılı Çeviri Edinci. İstanbul: Multilingual.