Refleksler refleks ark

Transkript

1 Refleksler Bir reflekse aracılık eden yollara refleks ark adı verilir. Bileşenleri: Uyaran, reseptör, afferent yol, entegrasyon merkezi, efferent yol, ve effektör. Uyaran: İç veya dış ortamda reseptör tarafından algılanabilir bir değişiklik Reseptör ile algılanan bu bilgiyi entegrasyon merkezine afferent yol taşır. Entegrasyon merkezinden effektöre gidecek bilgiyi ise efferent yol taşır. Entegrasyon merkezi genellikle bir çok reseptörden sinyal alır. Bu reseptörlerin bazıları çok farklı uyaranlara yanıt verebilir. Entegrasyon merkezinin çıktısı tüm afferent girdilerin net etkisini yansıtır, yani çok sayıda bilginin oluşturacağı toplam yanıttır.

2 Aferent Nöron Entegrasyon Merkezi (MSS) Eferent Nöron(lar) Duysal Reseptör Efektör Organ (kas, bez) Uyaran Yanıt

3 Afferent ve efferent yollarda homeostazis

4 BASİT REFLEKS ARKLAR Copyright 2006 Pearson Education, Inc., publishing as Benjamin Cummings

5 Reflekslerin sınıflaması Refleksin koordine edildiği merkezin yerleşimi Spinal veya kraniyel Cevabı oluşturan efferent yol Somatik veya Otonomik Refleksin gelişimsel özelliği İçgüdesel veya öğrenilmiş Refleksteki sinaps sayısı Monosinaptik veya Polisinaptik

6 Refleks çekici ile diz altına hafifçe vurulduğunda dizde ekstansiyon meydana gelir. Merkezi: Spinal Effektör: Somatik Gelişimi: İçgüdüsel/doğal Sinaps sayısı: Monosinaptik

7 Karanlık ortamda göze ışık doğrultulduğunda pupilla daralır Merkezi: Kraniyel Effektör: Otonomik Gelişimi: İçgüdüsel/doğal Sinaps sayısı: polisinaptik

8 MONOSİNAPTİK REFLEKS POLİSİNAPTİK REFLEKS

9 OTONOMİK REFLEKS OTONOMİK GANGLİYON

10 Spinal Refleksler Karmaşıklık sırasında (az çok) Monosinaptik refleksler Polisinaptik refleksler İntersegmental refleks arklar Birçok omurilik segmenti birlikte çalışır (dikey entegrasyon, örn bacak ve uyluk bölgesinin birlikte yanıtını sağlayan farklı lumbar segmentler) Çok değişken ve çeşitli motor yanıt oluşturabilir (4 ayaklılarda yürüme?)

11 Günün özeti Germe Refleksi Ters Germe refleksi Fleksiyon (geri çekilme) refleksi ve çapraz ekstensör yanıt Resiprokal disinhibisyon

12 GERME (STRETCH) REFLEKSİ TENDONUN GERİLMESİ KASIN GERİLMESİ KAS İĞCİĞİNİN GERİLMESİ KAS İĞCİĞİ AKTİVASYONU (Ia) MONOSİNAPTİK EKSİTASYON ALFA MOTOR NÖRON UYARILIR HOMONİM EKSİTASYON/KASILMA (homonim=aynı kasta) Ayrıca: DİSİNAPTİK İNHİBİSYON ANTAGONİST KASTA GEVŞEME

13 Germe refleksi ile kasın boyunun sabit tutulmaya çalışıldığı düşünülebilir Aniden gerilen kas kasılarak otomatik olarak dengeyi korumayı hedefler

14 Patellar Refleks L3 ve L4 spinal seviyelerinin ve femoral sinirin test edilmesinde kullanılır Refleks alınamaması kesin olarak klinik bir sorun olduğu anlamına gelmez.

15 Resiprokal İnhibisyon Germe refleksinin çalışabilmesi için: Antagonistik kasın germe refleksinin omurilikte ara nöronlar ile inhibe edilmesi (resiprokal inhibisyon) gerekir. Örneğin patellar refleks ekstensör yanıt oluşturur. Bu yanıt dize fleksiyon yaptıran kasların boyunun aniden uzamasına neden olacaktır. Fleksör kaslar inhibe edilme ve ekstensiyonun engellenmesi önlenmelidir Bu uzama nedeniyle tetiklenebilecek bir diğer germe refleksi önlenmelidir.

16

17

18 Ia

19 Eklenen yük kası ve kas iğciğini gerer/boyunu uzatır Refleks kasılma meydana gelir

20 TERS GERME REFLEKSİ (Inverse Stretch) Reseptör: Golgi tendon organı Afferent: Ib lifleri (omuriliğe girince dallanır) Alfa motor nöronlar ile monosinaptik iletişim YOKTUR. Bunun yerine iki çeşit ara nöron ile sinaps yapar. Homonim kas mn u inhibe eden ara nöron Antagonist kas mn u uyaran ara nöron Her iki yolakta da 2 sinaps olduğu için disinaptikrefleks arka örnektir. Etkisi germe refleksinin tersi olacaktır.

21 Ib Ters germe refleksi ile kastaki (tendondaki) güç seviyesinin sabit tutulduğu düşünülebilir

22 Aktif kas kasılması Veya Kasın pasif olarak gerilmesi Ters germe refleksini uyarır çünkü her iki durumda da tendonda gerim artmıştır. GTO kolajen lifler arasında sıkıştığı için uyarılmıştır Ib lifleri uyarılmıştır

23 Sonuç olarak: Golgi tendon organının aracılık ettiği refleksler Kastaki gücün kontrol edilmesini sağlar Bazı eklemlerin stabilitesini sağlar

24 Germe ve ters germe refleksi aslında sinerjistik çalışır! Golgi tendon organı, tendonda oluşan kasılma gücünü algılar Dik olarak ayakta durma (uzun süren bir cerrahide cerrah) Diz ekstensiyonda (örn. Rektus femoris) yorulmaya başlayınca patellar tendondaki gerim azalmaya başlayacaktır. Bu azalma golgi tendon organı aktivitesini azaltacaktır. Ib lifleri normalde rektus femoris α mn larını inhibe ediyordu GTO aktivitesi azalınca inhibisyon azalır (disinhibisyon) α motor nöron aktivitesi bir nevi uyarılmış olur. Yorulmaya karşı sinerjistik aktivite

25 Dizin kıvrılması diz ekstensör kaslarını uzatır ve Ia afferentlerini aktive eder. Aynı alfa motor nöronlar uyarılır Bu nedenle kas iğciği ve GTO afferent liflerinin koordine şekilde aktivitesi postürün korunması ve rektus femoris aktivitesi için önemlidir.

26

27 FLEKSİYON (GERİ ÇEKİLME) REFLEKSİ ve ÇAPRAZ EKSTENSİYON YANITI Uyaranın algılandığı tarafta uzaklaşma amaçlı fleksiyon Karşı tarafta çapraz ekstensiyon (stabilite ve denge sağlar) Ağırlık merkezinde değişiklik (karşı tarafa doğru) Polisinaptik refleks ark Refleks spinal seviyede koordine edilir. (omurilik tam kesisi olan hastalarda halen mevcuttur ve genellikle artmıştır. Neden artıyor olabilir?)

28

29 Ağrının (1) hissedildiği bacakta refleks ile entegrasyon merkezi omurilikte: Ekstensör kasları inhibe eder (2) Fleksör kasları uyarır (3) (2) (3) (4) (5) Karşı bacakta refleks ise: Fleksör kasları inhibe eder (4) Ekstensör kasları uyarır (5) (1) Ağrılı Uyaran

30

31

32 Koruyucu reflekslerin önemi Nosiseptif uyaran çoğunlukla doku hasarına neden olur Örneğin periferik sinir hasarı görülen hastalıklarda Nosiseptif uyaran cevap azalabilir/kaybolabilir (periferik nöropati) Ayrıca çok nadir görülen ağrıya duyarsızlık sendromunda görülebilir.

33 Kütanöz refleksler Koruyucu Bazıları ağrısız uyarana yanıt olarak ortaya çıkabilir Örneğin kornea (göz kırpma) refleksi (afferent 5.KÇ trigeminal sinir efferent 7.KÇ fasiyal sinir) Diğer refleksler ağrılı (nosiseptif) uyarana yanıt olarak ortaya çıkabilir. Örneğin fleksiyon geri çekilme refleksi

34 Kütanöz refleksler Plantar refleks - Babinski belirtisi Uyaran ağrılı değil İnfantlarda (1-2 yaş) normal ancak erişkinde patolojik

35 Plantar Refleks / Babinski Belirtisi Normal yanıt negatif olarak adlandırılır. 2 yaşından büyüklerde pozitif olması (ekstensör plantar yanıt) patolojiktir.

36 Pupil refleksi Retinadaki somatik duysal reseptörler ile (N.opticus, 2.KÇ) algılanır, ancak effektörleri otonomiktir. (Okülomotor sinir, 3.KÇ) İristeki düz kaslar sempatik/parasempatik kontrol Özellikle kafa travmasında beyin sapı ve nöral yolların test edilmesi için çok yardımcı bir reflekstir.

37 Pupilla ve Kafa travması Kafa travması sonucu intrakraniyel kanama meydana gelebilir (epidural veya subdural hematom) Kafatası rijid olduğu için beyin ters tarafa doğru sıkışır. Orta hat yer değiştirmiş Normal BT Epidural hematom

38 Pupilla ve Kafa travması Okülomotor sinir parasempatik lifler taşır ve pupil sfinkter kasını innerve eder. superior orbital fissür (SOF) den geçer. Beyin diğer tarafa doğru sıkışırsa, bu sinir gerilir ve kemik duvar bası yapar, iletim yapamaz sempatik baskın kalır Pupilde asimetri veya etkilenen tarafta pupil ışık refleksinin alınamaması.

39 Derin Tendon Refleksleri Biseps C5/C6 triseps C6/C7 Patella L3/L4 Aşil S1 Plantar Refleks (Babinski Belirtisi) Hoffman Belirtisi

40 Biseps DTR (C5/C6)

41 Triseps DTR (C6/C7)

42 Aşil DTR (S1)

43 Hoffmann Belirtisi

44 Santral Patern Jeneratörleri (SPJ) SPJ, duysal uyaran olmasa bile motor hareketlerin temelinde yatan ritmik hareketlerin oluşturulmasında görevli bir grup nöron ve devredir. Örneğin fleksiyon refleksinde görev alan aranöronlar bir hareketin oluşturulmasında görev alan santral patern jeneratörünün bileşenleridir. Bu aynı zamanda refleks devrelerin birden çok göreve hizmet etmesine güzel bir örnektir

45 Örneğin FRA aranöronları Sağda uyarıldığında sağ bacakta fleksiyon kaslarında aktivasyon Sağ bacak ekstensör kaslarda inhibisyon Sol bacakta fleksörlerde inhibisyon Sol bacak ekstensörlerde aktivasyon Hemen arkasından ritmik olarak sol uyarılırsa Tüm bu hareketlerin tersi ve sol bacakta fleksiyon, sağ bacakta ekstensiyon meydana gelir. Yürümeye çok benzer bir hareket elde edilmiş olur

46 Kedi bant üzerinde yürüken sol arka bacak fleksör ve ekstensörler kaslarından yapılan kayıtta: Ekstensörler kasılırken fleksörlerin gevşek olduğu Ve bu durumda ayağın yere bastığı gösterilmiş. Yürüme sırasında ise bu paternin her ekstremite için ayrı ayrı tekrar ettiği görülmüş (SPJ aktivitesi)

47 SPJ aktivitesi kontrol edilebilir

48 Omurilikte tam kesi yapılmış ve ağırlığı dengelenmiş bir preparattan yapılan kayıtlarda: Yine fleksör ve ekstensörlerin ardışık olarak aktive olduğu görülüyor. Eğer FRA aranöronları SPJ devresinde etkil olmasaydı, bu aktiviteyi değiştirecek bir uyaran sadece kısa süreli (transient) etkili olurdu Uyaran kalıcı 180 derece değişime neden olmuştur.

49 Basit bir SPJ devresi modeli