Oral yolla Askorbik Asit Alan. Serum Trigliserit, Total Kolesterol ve HOL- Kolesterol Düzeyleri. Kişilerde Sigara Kullanımına Bağlı

Transkript

1 FABAD Farın. Bil. Der. 13, ' 1988 si olduğu ileri sürüle bilir. Teslim Talihi : 14/5/1986 Yayına Kı.bul Talihi : 7/9/1988 FABilD J. Plıarm. Sd. 13, , 1988 (*) An kara Üniversitesi Eczacılık Faıkültesi Biyokimya Anabilim Dalı. 493 Oral yolla Askorbik Asit Alan Kişilerde Sigara Kullanımına Bağlı Serum Trigliserit, Total Kolesterol ve HOL- Kolesterol Düzeyleri Serpil GÜLENÇ (*) Serpil NEBİOGLU (*') Özet : Bu çalışmada, sigara ~çen ve d.çmıeyt.nlerde serum t:rigliseri't, total kolesterol ve HDL-Kolesterol düzey1'eııine askorıbik. asidin etkisini tayin etmek amaçlandı. Gönüllü kişilere 2 ay sürıesince 2 g/gün Vitamin C verildi. Kan öm elkleri başlangıçta, C Vitamini, uygulamasından 1 ay ve 2 ay sonra toplandı. Serum trigliserit ve total kolesterol düzeyleri sigara içen ve içmeyenl~de anlamlı olarak düşmektedir. Serum HDL-kolesterol düzeyleri her iıki gurupta da anlamlı olarak 'artmaktadır. Askorıbiık asit uygulamasından sonra.kan lipit düzeylerindekdı azalış ve HDLJkolesterol düzeylerindeki artış göz önüne alınırsa, Vitamin C'ni,n ika~diovas:küler hastalıklarda koruyucu v.e rtedavi edici etki

2 ıi.çmeyenler arasında ağızdan alınan yağların işlenme biçiminde farklılııkların olduğu ileri sürülüyordu. Anca!k bugün bunun gastrik boşalım farklılıklarından dolayı olduğuna inanılmaktadır (2). C Vitamininin, kan kolesterol düzeyi yüksek olan kişilerde önce kolesterolün mobilizasyonunu sağ_ 494 (HDL) tarafından dokula"dan alınarak HDL..kolesterol şeklinde -karacıgere taşınmakta ve öncehıkle safra ile atılmaktadır (5, 6). Plaz_ ma HDL-kolesterol düzeyi genej olarak kadınlarda erkeklerden daha yüksektir (7, 8). HDL.ckolesterol düzeyinin ı~k, yaş, kalıtım, şi;şrnanlrk, izlenen diyet, gebelik, fiziksel SERUM TRIGLYCERIDE, TOTAL CHOLESTEROL AND HDL-CHOLESTEROL LEVELS IN SMOKING VOLUNTEERS TAKING ASCORBIC ACID ORALLY Summary : in this study it was aimed to determine the effect of ascorbic :acid -On serum triglycerıide, total.cholesterol and HDL-cholesterol levels -batlı in smokers and nonsmokers. The volunteers were given 2 g Vitanıin C darily far 2 months. Blood samples w-ere collected in thıe heginning, 1 month and 2 months after Vitamin C adminiıstration. The serum triglyceride and total choleısterol levels were decreased significantly batlı :in :smokers and nonsmokers. The serun1 HDLcholesterol levels tincreased significantly,in_ iboth groups. 'Considering the de.crease in ıblood lipid levels and increase in HDLcholesterol levels afüer ascorbic acid administration, it can be suppos:ed that Vitamin C may have protective and cuııing effects on carcliovasoular disorders. GİRİŞ c v.itamininin yüksek dozlarının 'kobaylarda ikan.trigliserit düzeyini azalttığı ve plazmanın lipaz enzimi aktivıitesini artırdığı belirtilmiştlr (!). Sigara iç"enlerde serum trigliserit ıdüzeyler1nin ıdıaha yü:kseık: olduğu b.iıldirilmiştir. Buna neden olarak önceleri si.gara içenlıer ve laıdığını daha sonra da ıkolesterol düzeylerini anlamlı bir şekilde düşürdüğünü kanıtlayan çalışmalar vard1r (1). Araştırmacılar, 1kolesterolün C 7 ıkonumundan h~droksi:lasyonu üzerine Vi tamin C'nin etik.isi~ ni befülemişlerdir (3, 4). Kolesterol, ~en etkin olarak plaz_ madaki bir lipoprotein fraksiyonu olan Yüksek Dansiteli Lipoprotein

3 pipet giibi araçlar kullanıldı. bazı etki_ Fazla Kimyasal maddeler Merok, Sigma, J.T. Bak er firmalarından temin edildi. Araştırmamıza gönüllü olara'k katılan Ankara ve Gazi Üniversi1:esi Eczacılık Fakültesi öğrencilerine miştir. leriırrin hemen hemen aynı olması, benzer stresli ortamda bulunmala_ rı, spor ve sosyal faaliyetlerinin aynı olması belirgin bir standardizasyonun oluşmasına olanak ver_ m-iştir. Yöntemler Plazma iskorbik asit düzey.. }eri Denson ve Bowers'i,n meta_ 495' 2 ay süre ile 2 g/ gün dozda C Vi- ' tamini tabletleri eşiıt arahklarla C Vitamini! alımına başlamadan verildi. Öğrencilerin kan örnekleri önce, başladıktan 1 ay ve 2 ay sonra, ikol venalarından sabah aç kar_ nına alındı. Alınan!kan 1 saat bekletildikten sonm 3000 rpm de 5 dakika santrifüj edilerek serumun ayrılması sağlandı. Gönüllü olar.ak deneyimize katılanların günde içtikleri sigara sa_ yılan belirlenmiş o/o 52.6 sının sigara içtiği, o/o 47.3 ünün içmedriğıi saptanmıştır. En fazla sigara içen kişinin günde 20 s~gar.a :içtiği, di_ ğerlerinin de 1-10 adet içttkleıi: gö_ rülmüştür. Araştrrma konusu parametrelerin alkol kullanımından da etkilenmeleri nedeni ile,,gö~. nüllülerin alkol alımları da sap_ tanmış, içlerinden sadece birinin alkol kullandığı helirlenmiştıir. Gönüllülerin diyetlerinde en büyük oranı karbonhidratlar oluşturuııken yağ ikinci sırayı almaktadır ve proteini yeterli miktarda alabi1len çok az!ki'şinin bulunduğu tesbit edil Gönüllü gurubunun aynı ortam da yaşamaları nedeni ile, diyet_. aktivite, sigara, alkol ve ilaçların ;kullanımı ile!endiği saptanmıştır (9, 10). miktarda sigara ~çen kişilerde plazma HDLdüz eyinde azalma olduğu ve iskemik kalp hastalığının oluşma risldnin arttığı gözlenmiştir (11). Akut sıigara içiminin HDL-'koles1e_ rol düzeyini ortalama 6 mg/dl düşürdüğü ıkanıtlann11ştır (11). Sigara içimj HDL'nin Apo A-1 ve Apo A-2 komponentlerinde de azalmaya neden olmaktadır (12). Yaptığımız çalışmada, C Vitamininin 2 ay süresince 2 g/.gün dozda alımının, kan.trigliıserıit, 1:0- tal kolesterol ve HDL_,kol1esterolü üzerinde olan etkilerjni -incelemek amaçlanmıştır. Ayrıca yukarıdakl parametrelerin C Vitamini alımı süresince slgara içen ve içmeyenlerdeki değ~şimlerıi de ortaya konulmuştur. Çalışmamıza denek ola_ rak katılan kişiler aynı yaş grubunda olduğu için yaşa bağlı olarak inceleme yapılmamıştır. GEREÇ VE YÖNTEMLER Çalışmalar sırasında spektrofotometre (Pye Unicam SP UV), santrifüj (Hettich Typ ), su batiyosu (Grant), vorteks, miıkro

4 Tablo III : Oral askorbik asidin sigara içen ve içmeyenlerde serum 496 total kolesterolü üzerine ıetkisi (mg/100 mi) Serum total kolesterolü N Başlangıç ı.ay 2.ay Sigara içenler ± ± ± p >0.05 p(o~ool-- Sigara içmeyen., ± ± :t ı, p < p(?.001 du (13) modifiye edilerek, serum trigliserit Kessler-L,ederer Fletcher metodu (14), total kolestfü ol Zaok metodu (15), HDL!kolesterol Lopes-Virella ve arkadaşlarının metodu (16) ile tayin ~dilmiştir. BULGULAR Gönüllü gurubunu oluşturan 61 kişi sigara içenler ve içmeyenler olarak ıiıkiye ayrıldıktan sonra, İncelenen parametrelerin ortalamaları ve istatistiksel değerlendirmele:ıi.i tablolar halinde gösterilmiştir. Tablo I Sigara içen ve içmeyenlera.e oral askorbik asit alımına bağlı olarak plazma askorbik asidinin değişimi (mg/100 mi). N Başlangıç Plazma aakorbik asi ti : 1 ı. al',, 2.ay Sigara içenler ± 0.15! 0.85 ± ± ~~ -- p )0.05 p>o.05 Sigara içmeyen> ~14 o. 12 ±. o.ıı 0.84 ± ± p (O.Ol p( Tablo II : Oral askorbik asidin sigara içıen ve içmeyt!nlerde serum trigliseıidine etkisi (mg/100 mi) Serum trigliseridi N Başlangıç ı. ay 2. ay Sigara içenler ± ± ± p,(ü.001 p<o.001 Sigara içmeyen 18 1~7.36± ;tll ±1063 l. p <-_V ~~~ "<-..=r--

5 Tablo iv : Oral askorbik asidin sıigara içen ve içmeyenlerde serum HDLkolesterolü üzerine etkisi (mg/100 mi) N Başlangıç Serum HDL-kolesterol ı.ay 2. ay Sigara içenle r ;t ± ±5. 23 Sigara içmeyen ı -~ 14 s3. 44z3.98 :ıı < p ( ;t j:3.82 P( P( O. Oül Plazma asko!'bik asidi sigara ' içmey:enlerde başlangıca göre 1. ay (p<0.01) ve 2. ay {p<0.01) sonunda anlamlı bir şekilde yükselirken, sigara içenlerde başlangıca: göre 1 ay (p>0.05} ve 2. ay (p>0.05) sonunda fark anlamsızdır (Tablo I). Serum trigliseridi sigara içenlerde ve içmeyenlerde başlangıca gör.e, 1. ay (p<0.001) ve 2. ay bir şe (p<0.001) sonunda anlamlı kilde azalmıştır (Tablo II). Serum total kolesterolü sdgara içmeyenlerde başlangıca.göre 1. ay (p<0.05) ve 2. ay (p<0.001) ısonunda anlamlı bir azalış göstermiştir Sigara içenlerde ise başlangıca gö. re 1. ay sonunda (p>0.05) anlamsız, 2. ay sonunda (p<0.001) anlamlı bir ş:eıkilde azalmıştır (Tablo III). Serum HDLıkolesterolü sigara içmeyenlerde ve içenlerde başlangıca göre, 1. ay (p<0.001) ve 2. ay (p<0.001) sonunda anlamlı bir şekilde artmıştır TARTIŞMA (Tablo IV). Araştırıcı lar ağız yolu ile günde g Vdrtamin C nin alımından sonra sernm lipitlenini çalışmışlar ve Vi. tamin C'nin mega dozunun s:erum trigliserit, total koles.terol ve HDL kolesterolü üzerinde anlamlı etkisl nin olmadığım bi1dirmişleroor (17). Diğer bir araştırıcı,gurup, 3 hafta süresince günde 3 g Vıi.tamin C'yr sağlıklı kişilere verdiklerinde, plazma trigliseritlerinde:ld. 1 azalışın, is tatisti'ksel olarak anlamlılık gös. terdiğini ve % 12.6 lık düşme gö. rüldüğünü saptamışlardır. Aynca plazma kolesterolündeki azalışın da anlamlı olduğunu, HDL-kolesterol düzeyindeki artışın % 14.9 civa. nnda olduğu ve anlamlılık göster - di ğini bildirmişierdir (18). Araştırmac ıl ar, plazma askorbik asirt düzeylerini sigara içen erkeklerde içmeyenlere göre anlamlı olarak düşüık olduğunu bildirm işlerdir (19). Biz yaptığımız araştırmada, idrar oksalik asit itrahını artırma-. <lığı dçin emniyetli sınırlar içinde olduğunu daha önce saptadığımız 2 g Vıitamin C'nin yaptığı değişimleri inceledik (20). Plazma as 1 korıbik asidi, sigara içmeyen gurupta anlamlı ibiır şekilde artarjcen sigara içen gurupta anlamlı bir değişme olmamıştır. 497

6 Serum lipitleri ise sigara içimine bağlı olmaksızın C vitam ininin beklenen antiaterojeniık et,kisi doğrultusunda değişiklik göstermiştir. kskoı:bik asit uygulamasından sonra serum trigj.iseridi ve total kol'esterolü azalırken, HDL-kolesterolü artış göstermiştir. Ancak total ıkolesteroldeki anlamlı düşüş sigara içmeyenlerde hemen Hk ay sonun Levy, R.L., Rij kind, B., «The structurıe and meta:bolism of higb density lipoprote~ns, a status report», Circulation, 62 (4), (1980). 6. Grundy, S.M., Kern, F.J., «Workshop on regulation of hepa. tic cholesterol and bile acid nıetabolisın)), J. Lipid Res., 21, (1980). da gözlenirken sigara içenlerde askorbik asit tüketiminin daha faz_ la olmasından ya da bu kişilerde doku satürasyonuna -daha geç ula~ şılmasından kaynaklanıyor olabilir. KAYNAKLAR 1. Ginter, E., «Marginal Vitamin C deficiency, lip~d metaiboli,sm and atherogonesis», Adv. Lipid Researcb, 16, , (1978). 2. Baggie, G., Fellin, R., Baiocchi, M.R., «Relationships betweıen triglyceride-rich lripoprotein (Cbylomicrons and VLDL) and HDL 2 and HDL 3 in tbe posl prandial phase in humans», Atheroscloresis, 37, , (1980). 3. Ginter, E., Bobek, P., Kubec, F., «Vitaınin C 'İn the control of hypercholesterolemia in man», Hanek, A. (Ed), Vitamin C, New Clinical appl.icati:ons in Immunology, Lipid metabolism and cancer Bem, (1982). 4. Bjorkhem, I., ICallner, A., «H epatic 7 a:-hdyroxylation of cho Iesterol in ascorbate-deficient and ascorbate-supplemented guinea pigs», J. Lipid Res., 17, (1976). Asko:rıbik asid~n serum trigliserit düzeyleri üzerindeki değişim }erini sigara içen ve içmeyenlerde (p<0.001) düzeyinde anlamlı bul duk (Tablo il). Günde 2 g'lık C VL tamini uygulanması serum trigliseridlerülji anlamlı bir şekilde düşürmüştür. Serum total 'kolesterol düzey_ lerindeki düşüşlerin, sigara.içmeyenlerde hem 1. ay hem de 2. ay sonunda anlamlı (p<0.05), (p< 0.001) oluşuna karşın, sigara içenlerde sadece 2. ay sonundaki düşüş anlamlılık göstermektedir (p<0.001). Fakat günde 2 g', lıık askorbik asit dozu, hem si:gara içenlerde hem de içmeyenlerde serum HDL-.lcolesterol düzeyleri üzeıinde anlamlı artışlar yaratn1aktadır (Tablo III, iv). Sonuçlarımız dan görüldüğü gi_ bi,.günde 2 g'lık askorbik asıit dozu, özellikle sigara.içenlerde ancak 2 ay süre ile kullanıldığında total kolesterol düzeylerinde anlamlı bir düşüşe neden olabilmektedir. Sonuç olarak askorbik asit alımı ile "plazma asıkorbik asidi, sigara içm1eyen ıkiş'ilerde artmış, sıl gara içenlerde ise değişm emiştir.

7 (1967) 12. Berg, K., Börresen, A.L., Dahlıen, G., «Effect of smdkıing on 339_343 (1979). phenolic acid excretion in ıel derly patıiıents», Clin. Sci., 21, (1961). 14. Sigma Technical Bulletin, <{The Quantıitativıe 1Colorimetric de_ termination of!triglycerides in Biyokimya Laboratuvar El Ki_ 2, (1970). (1977). 17. Johnson, G.E., Obenshein, S.S., (1981). Ne"lır Clinical AppHcations in 21 {il), (1968). çer, Z., Şimşek, B., Nebioğlu, S., «Effect of Vitamin C intake on whole blood plasrna, leu_ cocytıe and urine oxali'c aoid l evels», Acta, Vi taın. Enzy., 7 {1-2), 123_130 (1985). 499 plasma», Sigma Chemical Campany, Saint Louis, Missouri, USA, No: 405 (1978). 15. Özkan, K., Türkvan, M., Klinik: tabı, Bursa, Bursa Üniversite_ si Tıp Fakültesi Yayınlan, Na: 16. Lopes-Wrella, M.F., Stone, P., Ellis, S., Colwell, J.A., {{Choles_ terol determination d,n high_ density lipoproteins separated by three diff:;!rent methods», Clln. Chem., 23 (5), {{Nonresponsiveness of serum high,den sity _ lipoprotein - cholesterol to high dose asco:rbic acid administration jn normal men», Amer. J. Clin. Nıutr., 34,.18. Fidanza, A., Audisio, M., {{Vi_ rtamin C and cholesterol», Hanek, A. (Ed.), Vitamin C, Immunolog y, Lipid m\2tabolism and cancer, Bcrn, (1982). 19. Broo1k, A. 'Grimshaw, J.J., «Vi_ 1:amin C concentration of plas_ ma and leucocytes as re la ted 1to smofoing habit, age, and se:x of humans», Am. J. Clin. Nutr., 20. E:rden, F., Hacısalihoğlu, A., Ko_ 7. Barclay, M., Barclay, R.K., Shipski, V.P., «High density lipoprotein concentrations in men and wom en», Nature, 200, 8. Anderson, D.W., «High density lipoprotein cholesterol the variable components», Laııcet, I, (1978). 9. Wallace, R.B Runninghake, D.B., «Alterations of plasma HDL-cholesterol levels associated with consurnption of selected medications>>, Circula_ tion, 62 (4), 77_80 (1980). 10. Crlqui, M.B., Wallace, R.B., Heiss, G., «Cigarette smoking and plasrna HDL-cholesterol», Circulation, 62, (1980). 11. Doyle, J.T., Dawber, T.R., Kannel, W.B., «The relati:onship of siga:rette smoking to coronary heart disease, J. Am. Med. Ass. (JAMA), 190 (10), (1964). serum levels of HDL apoproteins», Atherosclerosis, 34 (3), 13. Denson, K.W., Bowers, E.F., <{The determination of ascorıbic acid in W.B.C., A compari,son of W.B.C. ascorbic acid and