TC. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ PROJE I İLK DERS. Doç.Dr.Reyhan ERDOĞAN

Transkript

1 TC. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ PROJE I İLK DERS Doç.Dr.Reyhan ERDOĞAN

2 Peyzaj Projesi- ı Peyzaj projesi yapma eylemi, en yalın ve genel düzeyde, her boyutta alanın oluşturulması, başka bir deyişle, maddi çevre yaratılmasıdır.

3 Amaç ve Biçim Herhangi bir mekanı tanımlarken önce hangi gereksinmeyi karşıladığını, yani hangi amaçla kullanılacağı belirlenir. Kullanılabilir olmanın birinci koşulu, alanın kullanıldığı amaca uygun biçimde yapılmasıdır. Biçim kullanma amacına, başka deyişle gereksinme ve işleve uygun olmalıdır.

4 Amaç ve Malzeme Herhangi bir mekanın, kullanılacağı amaca uygun malzeme ile yapılması gerekir. (oyun alanının esnek, terasın sert geçirimsiz, çatının su geçirmeyen malzemeden yapılması gibi). Ancak, kullanma amacıyla malzeme arasındaki bağlantı kesin değildir. Karmaşık bir yapı karmaşık malzeme kullanımını gerektirebilir. Aynı amaca hizmet eden değişik malzemelerden yapılar olabilir. Yine de bu ilke kullanılabilir olmanın ikinci koşuludur.

5 Yapım ve Biçim Bir gereksinmeye göre mekanın biçimlenmesi, değişik öğelerin yanyana getirilmesi ve değişik malzemenin kullanılmasını gerektirir. Değişik öğeleri yanyana getirebilmek için birtakım bağlantı sistemleri, malzemeye istenen biçimi vermek için araçlar ve biçimlendirme süreçleri ortaya konmuştur. Bir biçimin elde edilme sürecinde izlenen yolların tümüne yapım (construction) ismini veriyoruz. (Biçimin oluşmasında gereksinmeler ve malzeme kadar, kültür ve gelenekler, o işe özgü bilgi ve teknoloji veya kısıtlamalar (malzeme, teknoloji, ekonomi ve yönetmeliklele ilgili) da etkilidir,

6 1915'te Petrograd (Rusya)'da "Son Fütürist Resim Sergisi 0,10" adı altında açılan bir resim sergisinin baş köşesine büyük bir resim asılmıştı: beyaz zemin üzerinde bir siyah kare. Sergiyi gezenlerde bu resmin uyandırdığı tepki, şaşkınlıktan çok öfke olmuştu. Sanatçı seyirciyle alay mı ediyordu? Bu resmin resim olup olmadığı bile tartışılıyordu. Bir şeyin değil, hiçbir şeyin resmiydi bu. Resmi yapan Kasimir Malevich yapıtına "Sıfır-Biçim" adını vermişti. Bu adlandırmayla Malevich, yeni sanatın geçmişle bütün ilişkilerini koparıp sıfırdan, hiçten başlaması gerektiğini söylemiş oluyordu. Bu anlayış bu yıllarda Endüstri çağı bilincinin en karakteristik yanı olarak sanatta da belirginleşiyor ve De Stijl* olarak adlandırılıyor. Bu akımın bir sonucu olarak Malevich, nesneler dünyasının hiçlik içinde yok olması gerektiğine inanır. "Sıfır-Biçim" bu inancın bir sembolüydü. Bu yapıt herhangi bir nesneyi göstermiyordu, birşeyi anlatmıyordu. Yalnız nesnelerden değil, onların uyandıracağı duygular, çağrışımlar ve her türlü "ruhsal titreşim"lerden arınmış olan biçimdi. Malevich'in bir sözüyle bu resim "Susan Hiçliğin Sembolü" idi. Nesneler dünyası, Malevich'e göre insan tasarısının bir ürünüdür. İnsanın kendi çıkarı için tasarlamış olduğu bir dünyadır, kendi deyimiyle "yemlik" olarak tasarlanan bir dünya. prezi.com/aydpidy3t5ye/rus-suprematizmi-ve-konstruktivizm

7 0.10 Exhibition, 1915, Petrograd. Black Suprematic Square, 1915, oil on linen, 79.5 x 79.5 cm,

8 Strüktür Biçim meydana gelmeden önce bir tasarı olarak vardır. Biçim malzemeyi salt malzeme olmaktan kurtarıp ayağa kaldıran düzendir. Bu düzen kendini yaşatacak, ayakta durmasını sağlayacak bir iskelete gereksinme gösterir. Biçimi ayakta tutacak olan sisteme strüktür diyoruz. Biçim tasarımına bağlı olarak, değişik malzeme ve yapım teknikleriyle benzer strüktürler elde edilebilir. Fakat her malzeme istenilen strüktürleri ve buna bağlı olarak istenen biçimleri elde etme olanağı vermez.

9 Teknik Herhangi bir makanın biçiminin meydana gelmesinde, malzemeyi istediğimiz yönde değiştirmek, elimizdeki tekniklere, araçlara bağlıdır (Örn. Camın kullanımı). Genel olarak, toplumun sahip olduğu teknik bilgi, yapım sınırlarını belirlemektedir. Tekniğin ilerlemesi, sadece eski malzemelerin daha elverişli koşullar altında kullanılmasını değil, yeni malzemelerin ortaya çıkmasını sağlayarak, yeni biçim ve strüktür olanaklarını da artırmaktadır.

10 Yapı eyleminin genel tanımı Yapı eylemi, istenen herhangi bir amaca uygun bir biçimi ve bu biçimi ayakta tutacak strüktürü, amaca uygun bir malzeme ile yapım tekniğinin olanakları içinde gerçekleştirmektir. İnsan eliyle oluşturulan fiziksel/ yapılı çevre, yukarıda açıklanan etkinlikleri kapsayan bir yapıcılığın sonunda ortaya çıkar.

11 Özel bir yapı eylemi olarak peyzaj mimarlığı Canlı varlığın korunma içgüdüsünün, onu ittiği yapıcılık, temelde, canlıyı çevreden ayırma işlemidir, yani bir yalıtmadır. Özel bir kavram olarak kullanıldığı anlamda yapı, canlıyı içine alan, onu evrensel boşluktan ayıran bir boşluk parçası belirlemektir. Böylece, tasarım eylemin ilk basamağı, insanın içinde kendisini güvende hissettiği bir sınırlı hacim yaratmaktır. İnsan, uçsuz bucaksız, gözüyle ve hayal gücü ile kavramakta güçlük çektiği evrensel boşluğu ve doğal çevrenin bir parçasını, bir (saçak, duvar ve platform) veya birkaç yönde sınırlandırabilir. Onu, içe dönük, kendi çevresinde özel bir boşluk haline getirebilir.

12 İnsan yapısı mekânın tanımı, onun biçimsel olduğu kadar insan yaşamına ilişkin özelliklerini de içermelidir.

13 Sınır Öğeleri Bahçe mekânı, sınırlanan boşlukla, sınırlayan öğelerin oluşturdukları bir olgudur. Sadece boşluk (ya da hacim) değerleri, ya da sadece sınırlarıyla bir mekânı tanımlamak eksik kalacaktır.

14 Mekân hareketle belirlenir Canlı varlık hareketlidir. Hareket ise ancak boşlukta olabilir. Böylece mekân içindeki potansiyel hareket, olanaklarına göre tanımlanacaktır. Bu hareket sadece mekan içinde bir yerden bir yere gitmek biçiminde değil, aynı zamanda, içerideki insanın bakışıyla mekan sınırlarına doğru uzanan görsel bir harekettir.

15 Mekân ışıkla var olur Işık, mekânın var oluşunu belirleyen doğal bir özelliktir. Aydınlık, yaşamın vazgeçilmez bir öğesi olduğu kadar, sınırlanan boşluğun niteliklerini görmeye olanak vermesi bakımından da, mekânının ayrılmaz bir parçasıdır.

16 Yapı eyleminden peyzaj mimarlığına Peyzaj mimarlığını diğer yapı etkinliklerinden ayıran en önemli özelliğin, mekân yaratılması olduğu ve bunda simgesel ve estetik etmenlerin yanında doğa ve canlı materyalin etkisi olduğu vurgulanabilir.

17 Mekan tasarımıyla ilgili kavramlar MÖ yılları arasında yaşamış Vitrivius a göre, mimarlık, düzen, düzenleme, armoni, bakışım, uygunluk ve ekonomi ye dayanır.

18 Düzen, bir yapıtın bölümlerinin herbirine gereken önemi vererek tümünün oranlarına bakışımlı bir uyum getirir. Armoni, öğelerin uyarlamalarındaki güzellik ve uygunluktur. Bakışım, bir yapıtın kendi öğeleri arasındaki doğru uyum ve ölçüt olarak seçilen bir öğeye göre, tasarımın değişik öğeleri ile tümü arasındaki bağlantıdır.

19 Uygunluk, bir yapıt, yetkinlikle, geçerli ilkelere göre yapıldığında beliren biçem mükemmelliğidir. Geleneklerden, kullanımdan ve doğadan kaynaklanır. Son olarak,...eğer uygun kaynak suları bulunan sağlıklı yöreler...seçilirse, uygunluk doğal nedenlere dayanacaktır. Ekonomi, malzemelerin ve arazinin doğru kullanımının yanında, yapım işlerinde maliyetin ölçülü ve akıllıca olmasını içerir.

20 Mekan tasarımı, bir eylem olarak, insan faaliyetlerini barındırmak amacıyla çevrenin düzenlenmesidir. Bir mekanı tasarlarken bir anlayış olarak, toplumun yaşamıyla ilgili tüm eylemlerinin somut bir belirtisi olduğundan çok önemli kültürel işlevleri içeren bir anlayış benimsemek önemlidir.

21 PEYZAJ TASARIMININ TEMEL İLKELERİ 1.Tekrar: Peyzaj tasarımında bir objenin (bitki, bank, aydınlatma elemanı vb.) birden fazla, aynı ya da benzer bir şekilde kullanılmasına tekrar denir. Objeler, sürekli yada kesilerek belirli aralıklarla tasarımda yea alabilir. Tasarımlarda yer alan çizim, form ve şekillerin ölçü, biçim, renk, doku, aralık ve yön gibi özelliklerin tümüyle aynı olarak tekrarlanması tam tekrar olarak adlandırılır. Tasarım ögelerinin ölçü, biçim, renk ve dokularının aynı, fakat aralık ve yönlerinin farklı düzenlenmesi tasarımda tekrar olarak bilinir. Tasarım ögeleri arasında ölçü, biçim, renk, doku, aralık ve yönlerinde küçük değişikliklerin yapılması değişken tekrar dır. Aralıklı Tekrar: Monotonluğu önlemek ve tasarımın çekiciliğini sağlamak adına tasarımda birleştirici ve bütünlük yaratacak bir şekilde tekrarın belirli aralıklarla yapılmasına aralıklı tekrar denilir. Aralıklı tekrar, gerekli yerde ve yeterli ölçüde kullanılmalıdır. Fazlası monotonluk yaratabilir.

22 2.Denge: Tasarımın sağlam bir temele oturtulması denge ilkesiyle sağlanabilir. Bu nedenle ortaya çıkan sonuçların stabil, dengeli ve yerleşmişlik algısını yaratması, başarılı çalışmanın ilk adımlarından biridir. Algılanmada denge etkisi uyandıran elemanların renk ve şekilden çok, kitle ve ölçüleri tasarımda önemli rol oynar. Renk ve form doğru kullanıldığında denge kuvvetlenir. Tasarımda objelerin doku, renk, yön, aralık ve ölçü gibi düzen sağlayıcı denge elemanları önemli rol oynar. Bir tasarımda denge unsuru gözetilmediği takdirde ürün beklenen etkiyi yaratamaz. Burada sözü edilen denge, tasarımı oluşturan hareketli unsurların belirlenen düzlem üzerindeki dengeli dağılımıdır. Bir tasarımda iki farklı denge sistemi kullanılabilir: Simetrik ve Asimetrik denge.

23 Simetrik denge: Tasarımda yatay, düşey ya da eğik bir eksene göre objelerin belirli aralık ve mesafede düzenlenmesine simetrik denge denir. Resmiyetin, otoritenin vurgulanacağı tasarımlarda tercih edilir. Diğer yandan simetri, dürüstlüğün ve saygınlığın psikolojik simgesi olarak değerlendirilmektedir. Simetrik dengenin somut örneklerini doğada sık sık görürüz. Örneğin insan gövdesi ve insan yüzü simetrinin en yakınımızdaki örnekleridir. Kitap, dergi, broşür gibi çok sayfalı basılı materyallerde de simetrik denge uygulamalarına çok sık rastlarız. Simetri, dengeli parçalar, dengeli alanlar, aşağı yukarı aynı boyda sağ, sol, alt ve üst boşluklar demektir. Simetrik düzenlemeler günümüzün geleneksel peyzaj tasarım uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.

24 Asimetrik denge: Tasarımda sağlanan denge, kolay uygulanabilen belirli formdaki şekillerin bir system içinde düzenlenmesiyle asimetrik denge oluşturulur. Birbirine benzemeyen ya da eşdeğer olmayan görsel unsurlar arasında dinamik bir denge ya da düzen sağlayan bir kavram olarak ele alınmaktadır. Simetrik dengede olduğu gibi asimetrik dengede de bir optik ağırlık merkezi vardır. Ama bu merkez geometrik merkezden farklı bir konumdadır. Asimetride, büyük alan küçük alanı, büyük görsel öge küçük görsel öğeyi ezer ancak tasarımda yine de bir bütünlük hâkimdir. Simetri de asimetri de olumlu ya da olumsuz sonuçlar doğurabilir. Muhafazakâr ve sakin bir imaj için simetriyi; çağdaş ve genç bir imaj için asimetriyi seçilmelidir. Simetride düzen ve kural, asimetride ise rastlantı ve keyfilik egemendir. Simetri; katılık ve sınırlılığı, asimetri ise hayatı, eğlenceyi ve özgürlüğü simgeler. Bütün bu söylenenlere rağmen, hiçbir tasarım ilkesi kesin bir kural niteliğinde değildir. Tasarımcı, gerektiği hallerde optik dengelerle oynayarak ilgi çekmeye çalışabilir. Ancak bu bilinçli bir seçim olmalıdır. Peyzaj tasarımlarında matematiksel kesinlikte formal, simetrik bir denge yerine doğaya doğala ait olan informal, asimetrik bir dengenin bulunduğu düzen ve kompozisyonun oldukça zor olabilmektir. Asimetrik tasarım, ustaca bir düzen, naturalistic bir çalışmadır.nitekim tasarımdaki simetrik olmayan bir denge orjinal ve yaratıcıdır. Çünkü asimetrik bir denge, formal simetrik bir çalışmadan daha doğal olmaktadır. Doğal çevrede bunun pekçok örneklerini görmek mümkündür.

25 3.Zıtlık:Tasarımda yer alan objeler arasında herhangi bir ortak ya da benzer olmayan niteliklerin bulunması zıtlık ilkesi olarak tanımlanır. Tasarımda obje ve fikirlerin kuvvetlendirilmesi ya da olduğundan daha kuvvetli olarak sunulması birbirine zıt elemanların birlikte kullanılması ile sağlanabilir. Zıt elemanlar arasında görsel bir ilgi kurmak zordur.tasarımda zıtlık dağınıklık ve uyumsuzluk yaratırken, görsel algıda uyarıcı bir etki yaratır. Bu tasarım ürününün canlı ve ilgi çekici olmasını sağlar.

26 4. Uyumlaştırma: Tasarım içinde birbiri ile zıt iki ucun bağlanması, birleştirilmesi ya da bunlar arasında köprü kurulmasına uyumlaştırma denir. Birleşme bir merkez, bir eksen üzerinde ya da çevresel olabilir. Uyumlaştırma yapılırken dikkat edilmesi gereken konular vardır. Uyum sağlanacak iki ya dad aha fazla uç arasında doku farklılığı varsa, her kademe, doku sıra düzeni içinde ara kademeler teşkil edecek şekilde düzenlenmelidir.uçları ya da bağlama ve birleşim noktaları arasındaki renk tonları, belirli kademeler ile değişime uğrayabilir. Bu amaçla, uçlar arasında bulunan zıtlığın düzenli bir şekilde uyuşumun sağlanmasına çalışılmalıdır. Peyzaj tasarımlarında sağlanması gereken uyum için, kullanılacak material çeşidine sadeliğe yönelmek gerekir. Bunu sağlamak içiin, amacı dominant hale getiren bir tasarım önerilmelidir. Ayrıca birbirleriyle ilgili bir bütünün parçaları, ana fikir ve amacı tamamlayıcı elemanlar olarak projede yer almalıdır.bunu yaparken kullanılan formal ve sade şekiller tasarımda uyum sağlamayı kolaylaştırır. Peyzaj tasarım çalışmalarında özellikle mekanların birinden diğerine geçişlerde, şekilde, renkte ve ölçüde olan değişimlerin belirli oranlarda benzerliklerinin kullanılması uyum sağlamayı kolaylaştırı. Göze batıcı zıtlıklardan kaçınma ve birbirlerine benzerliklerin tekrarından uzaklaşma ise tasarımda uyum elde etmenin esaslarını oluşturu.

27 5.Orantı ve Görsel Hiyerarşi (Egemenlik): Tasarımlarda yer alan objelerin ya da formların bir başka obje ya da forma karşı görsel algılamada baskın duruma getirlmesine, üstünlük göstermesine egemenlik denir. Tasarım içinde bir form ya da bir objenin kendisi ya da bir bölgesi diğer bir objeye gore belirli bir oranda egemenlik algısı verebilir. İki ya da daha çok sayıda görsel unsur, tasarım yüzeyinde birleştirilirken mutlaka bir orantı sorunu ile karşılaşılır. Tasarımcı, görsel unsurların orantısal ilişkilerinde değişken yapılar kurmaya çalışır. Çünkü genişliğin uzunluğa, renkli olanın renksiz olana, bir ölçünün diğerine eşit olduğu tasarımlar, tekdüze görünürler. Görsel hiyerarşi, tasarım içinde vurgulanmak istenen mesaja göre görsel unsurların ölçülenmesi anlamına gelir. Boyut dışında renk tonlarını (açıklık, koyuluk) kullanarak ya da unsurları uzak yakın konumlandırarak da görsel hiyerarşi yaratılabilir. Hatta bazen hiyerarşik yapı içindeki unsurlar çatıştırılarak hareketli tasarımlar elde edilebilir. Örneğin görsel unsurlardan biri boyutuyla, diğeri rengiyle ön plana çıkarılabilir.

28 6.Birlik: Tasarım içinde yer alan obje ve mekanların dengeli bir bütünlük sağlamasına birlik denir. Tasarımda birlik hareketli ve hareketsiz ya da fikir ve anlam birliğ olarak farklı şekillerde olur. Peyzaj tasrımlarında yer alan elemanların birbirini tamamlayarak, bir bütün halinde düzenlenmesi birliği oluşturur. Peyzaj tasarımlarının amacı zihinde oluşan bir düşünceyi birbirine bağlayan elemanlar topluluğu olarak şekillendirmektir. Bu yaklaşım, peyzaja ait ögelerin mekan içinde toplanmasına ve algılayıcının bu yöne ilgisini yoğunlaştırmasına götürür. Tasarımdaki değişik karakterdeki objelerin özellikler yönünden birbirlerini tamamlamaları sağlanabilmelidir. Çünkü birlik, tasarımda yer alacak canlı ve cansız elemanın form, doku, renk gibi özellikler yönünden benzerliğini sağlanmasına bağlıdır.

29 7.Uygunluk:Tasarımda yer alan obje ve elemanların bir uygunluk dizisi içinde yerleşmesi, mükemmel ve eksiksiz bir düzeninin ya da organizasyonun ifadesidir. Çeşitli tasarım çalışmalarında materyalde, üslupta, yerleşme yoğunluğu ve formunda, mekan ölçülerinde kitle, şekil ve renkteki uyumluluk ise ahengin örneğidir. Tasarımda uygunluk dört şekilde görülür. Bunlar fiziksel, hizmet, biçim ve üslup uygunluğudur. Tasarım objelernin fiziksel yönden (ölçü, biçim, doku, yön ve aralık) birbiriyle olan benzerliği uyumluluğu artırır. Tasarım içinde yer alan ögeler fiziksel olarak birbirlerine benzemedikleri halde, kullanış yönünden birbirlerini tamamlayarak yanyana geldiklerinde yadırganmayan bir uygunluk oluşturabilirler. Nitekim bir fonksiyonu yerine getirmede elemanlar arası uyumluluk olmalıdır. Hizmet fonksiyonunun bulunmadığı durumlarda ise biçim ve şekil uyumluluğu da tasarım içinde aranan bir özellik olabilir. Bazı hallerde objeler ya da formlar birbirleriyle hiçbir ilgi olmamasına rağman biçim bakımından benzerliklere sahip olabilirler. Benzerliklerin sağladığı uyum ve çağrışımlarla kolayca hatırlanabilen uygunluklar, üslup yoğunluğu olarak adlandırılır. Bu uygunlukta tasarım içindeki ögeler arasında yakınlık ve birlik olmalıdır.

30 8.Devamlılık: Okuyucunun gözü, tasarım yüzeyinde belli ilkeler doğrultusunda hareket eder. Göz hareketlerinin ustaca değerlendirildiği bir tasarım daima hedefine ulaşır. Göz, alışkanlık gereği soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru bir yön izler. Gözün yatay hareketleri dikey hareketlerine göre daha kıvrak ve hızlıdır. Ayrıca göz, büyükten küçüğe, koyu renkten açık renge, renkliden renksize, alışılmamış olandan alışılmış olana doğru bir yol izler. Göz, bir unsurdan diğerine doğru kesintisiz geçişler yapabiliyorsa devamlılık sağlanmış demektir. Devamlılık, görsel unsurların boyutları ve biçimleri arasında oluşturulan benzerlikler, tekrarlamalar ve görsel hiyerarşi ile sağlanabilir. Tek bir tasarım içinde olduğu kadar, dizi oluşturan birçok tasarım arasında da devamlılık sağlanabilir. Örneğin bir parkta bir dizi oluşturan yolarında, bir bütünün parçaları olduğu izlenimi yaratmak için devamlılık sağlayan desenler kullanılabilir. Parktaki her yol kenarında bankların ya da aydınlatmaların aynı yerde kullanılması, aynı döşeme elemanının tercih edilmesi görsel devamlılığı sağlar.

31 9.Bütünlük: Tasarım ilkeleri içinde belki de en çok dikkat edilmesi gereken unsurdur. Bir tasarımda bulunan görsel unsurlar bütünlük oluşturacak şekilde bir araya getirildiğinde etkili olurlar. Aynı temel biçime, dokuya, boyuta, renge ya da duyguya sahip öğeler bir tasarımda bütünlüğü oluştururlar. Tasarımcı bütünlük oluşturmada bazı farklı yöntemlere başvurabilir: Bordür Boşluk Eksen Üç Nokta Yöntemi

32 Bordür: Tasarım yüzeyini çevreleyen bordürler bütünlük sağlamada kullanılabilirler. Bordürler arası ölçü, üslup gibi benzerlikler, bir tasarımı bütünlüğe ulaştırabilirler. Beyaz boşluk: Gerekli yerlerde beyaz boşluklar bırakılarak bir tasarımda bütünlük sağlamak mümkündür. Eksen: Bir grafik tasarım yüzeyinde bütünlük oluşturmada en yaygın kullanılan yöntemlerden biri de eksen kullanmaktır. Bir tasarım yüzeyinin çatısı en az iki olmak üzere, üç ya da daha fazla yatay ve dikey eksenden oluşur. Üç Nokta Yöntemi: Tasarımcılar, kompozisyon yüzeyinde belirledikleri üç odak noktasını tasarımın bağımsız birimlerini birbirine bağlayan unsurlar olarak kullanabilmektedir. Göz, bir yüzey üzerinde yer alan üç unsuru hayali çizgilerle birleştirerek bir üçgen oluşturmakta ve tasarımı bir bütün olarak algılamaktadır. Vurgulama: Hangi görsel unsuru (başlık, metin ya da fotoğraf gibi) vurgulayacaksak önceden karar verip ona göre boyut büyütme, koyu ton ya da canlı renk kullanımı gibi vurgulama yöntemleri denenebilir. Vurgulama, ön plana çıkarılması gereken unsur ile ikinci planda kalması gereken unsurlar arasında gerçekleştirilecek bir yön, boyut, biçim, doku, renk, ton ya da çizgi zıtlığı ile gerçekleştirilebilir. Unutmaması gereken şey, bir tasarım yüzeyinde her şey aynı anda vurgulanmak istenirse vurgu kavramının yok olacağıdır. Vurgulayıcı unsur, konuya, müşterinin beklentilerine ve hedef kitlenin özelliklerine göre değişebilir.

33 Planlama ve Tasarım Süreci Evreleri 1. Ön kararlar: Tasarım sürecinin başlayabilmesi için alınan ön-ilkesel kararlardır. 2. Programlama Evresi: Çözülmesi istenen mekan ile ilgili sorunun veya problemin tanımlanması ve ihtiyaç programının oluşturulması 3. Tasarlama Evresi: Belirlenen ihtiyaç programına uygun mekan tasarımın oluşturulması Bilgi Toplama: Programlama evresinden gelen bilgilerin düzenlenmesi ile tasarım verilerinin saptanması

34 Analiz: Tasarım amaç ve hedeflerine uygun ölçütlerin oluşturulması ile tasarım analizlerinin yapılması Sentez: Çözüm seçeneklerinin veya tasarım alternatiflerinin ortaya konulması Değerlendirme: Mekan tasarımı seçenekleri arasında değerlendirme yoluyla uygulanacak tasarımın seçilmesi ve geliştirilmesi 4. Uygulama Evresi: Tasarımda elde edilen sonuç projenin uygulanması 5. Kullanım Evresi: İnşa edilmiş mekanın kullanılması veya işletmeye açılması. Bu evreden geriye bilgi akışı sağlanır.

35 Mekan Oluşturmak için Gerekli Programlamada Yer Alan Kararlar - boyut verileri : mekanda gerçekleşecek eylemler için gerekli mekansal boyutlar - kapasite verileri : mekanı kullanacak olan kişilerin nitelik ve sayıları - işlev akış verileri : kullanım anında işlevlerin takip sırası - örgütlenme verileri : mekanın organizasyonu ve düzenleme ilkeleri - ekonomik veriler : ekonomik açıdan maliyet ile ilgili sınırlamalar

36 - gelişme-esneklik verileri : gelecekteki değişim veya büyümeye ait açıklamalar - donatım verileri : kullanılacak eşya ve donatı elemanlarına ait bilgiler - alan verileri : yer, topoğrafya, iklim, yön, manzara vb. - kültürel veriler : sosyal, ekonomik, politik, tarihsel, estetik vb. - teknolojik : sistem için gerekli olan bilgi ve teknoloji

37 Mekan tasarım programında ve işlev şemasında dikkate alınması gereken konular Mekanın kullanım amacının, burada yer alacak işlevlerin belirlenmesi kullanıcı sayısının ve kullanıcı karakteristiklerinin, gereksinmelerinin anlaşılması Mekanda yer alacak işlevler için gerekli donatıların/araçların anlaşılması,

38 donatıların kapladığı alanın, kullanıcılarının ve kullanımı için gerekli alanın belirlenmesi mekanda yer alan farklı işlev alanlarının birbirleri ile ve çevreyle ilişki düzeylerinin belirlenmesi mekanda yer alacak farklı işlev alanları için gerekli aydınlatma, sulama, drenaj ve tesisat koşullarının belirlenmesi

39 farklı işlevlerin mahremiyet düzeyine göre değerlendirilmesi farklı işlev alanlarının yatayda ya da dikeyde yer alışlarına göre değerlendirilmesi farklı işlev alanları arası doğrudan ve dolaylı ilişkiyi sağlayacak bir dolaşım ağının(sirkülasyon) oluşturulması

40 Eylemler açısından mekanın sahip olması gereken uygunluk koşulları Eylem alanlarının düzenlenişinde (tek eylem-eylem alanlarını işlevlere bağlı olarak oluşturulması) Donatım elemanları ve araçların düzenlenişinde (işlevlere göre donatıların kullanım sırası ve özellikleri) Dolaşım alanlarının düzenlenişinde (ulaşım-geçiş alanlarını oluşturulması) Fiziksel ortam özellikleri açısından (hava, ışık, ses vb. Gereklerin oluşturulması) Toplumsal özellikler açısından (insan ilişkileri, psikolojik ve toplumsal gereklilikler gibi) mekansal ortam kullanıcı gereksinmelerine uygun olmalıdır.

41 İNSAN GEREKSİNMELERİ Kendini gerçekleştirme gereksinmesi Saygı görme gereksinmesi Aidiyet gereksinmesi Güvenlik / korunma gereksinmesi Fizyolojik gereksinmeler

42 Fizyolojik gereksinmeler: Beslenme, dinlenme, barınma, giyinme, hareket, üreme, hava, su gereksinmeleri gibi insan yaşantısı ile ilgili en temel gerekliliklerdir. Güvenlik gereksinmesi: Korku, baskı ve tehlikelerden uzak olma, güven duyma gereksinmeleri. Aidiyet /bağlı olma gereksinmesi (Toplumsal gereksinmeler) : Ait olma, beraberlik, arkadaşlık, grup içinde olma, bir grupta bütünleşme gibi toplumsal etkileşim ile ilgili gerekliliklerdir. Saygı görme gereksinmesi (Benlik gereksinmeleri) : Özsaygı ve özbeğeni ile kazanılmış bilgi ve yeteneklerin tanıtılması ve beğenilme, saygı görme ile ilgili gereklilikler. Kendini gerçekleştirme gereksinmesi (Kendini tamamlama gereksinmesi) : Önemli bir işi başarma gibi bireysel potansiyelin gerçekleşmesi ve yaratıcı yeteneklerin kullanımı ile kişisel doygunluğa erişme / tatmin gereksinmeleri.

43 KULLANICI GEREKSİNMELERİ Bir mekanda olması gereken en az nitelikleri belirler. Birey veya toplulukların eylemlerini en etkin biçimde yerine getirebilmelerini için gerekli olan çevresel koşullardır. İnsanın antropometrik, duyusal ve algısal boyutlarına bağlıdır.

44 Fiziksel Kullanıcı Gereksinmeleri Mekansal gereksinmeler: Mekan içindeki insanın statik ve dinamik antropometrik boyutları, eylemleri ve eylemlerinin yapılış biçimleridavranışlarıdır. Isısal gereksinmeler: Mekandaki uygun sıcaklık, nem, radyasyon ve hava hareketleridir. İşitsel gereksinmeler: Mekandaki sesin uygun şiddette olması ve ses yansıma-dağılım özellikleridir.

45 Görsel gereksinmeler: Mekandaki uygun ışık şiddeti - aydınlık düzeyleridir. Sağlık gereksinmeleri: Mekan içine temiz su getirilmesi, çöp ve atıkların yok edilmesi, mikrop ve zararlılardan korunmadır. Emniyet gereksinmesi: Mekanın yapısal sağlamlığının uygun olması, yangın ve tabii afetlere, hırsıza ve eylem anındaki kazalara karşı korunmadır.

46 Psikososyal Kullanıcı Gereksinmeleri Mahremiyet gereksinmesi: Mekanın işitsel, görsel, kişisel ve toplumsal gizliliğe uygun olmasıdır. Davranışsal gereksinmeler: Mekandaki kişilerin eylemleri anında gereksinme duydukları mesafeler ve görsel ilişkiye bağlı uzaklıkların uygun olmasıdır. Estetik gereksinmeler: Mekanın uygun biçim, renk ve dokusal özellikleridir. Toplumsal gereksinmeler: Mekandaki toplumsal (sosyal) ilişkiler, toplumsal yapı-kuruluş ve gerekleridir.