Ekopedagojik Yaklaşım İle Uygulanmış Elektromanyetik Alan (EMA) Eğitiminin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi

Transkript

1 Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (Ocak 2014/I), ss Ekopedagojik Yaklaşı İle Uygulanış Elektroanyetik Alan (EMA) Eğitiinin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi Sevil YALÇIN *, Eel OKUR ** ISSN Print / Online Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Özet Teknolojinin gelişii ile beraber, günlük yaşantının bir parçası haline geliş olan elektrikli cihazlar, canlıların sağlığı açısından artık birer risk haline gelektedir. Elektrikli cihazların neden olduğu olusuz etkiler ve bu cihazların nasıl kullanılası gerektiği konusunda insanların bilinçlendirileye ihtiyacı bulunaktadır. Bu araştıranın aacı, ekopedagojik yaklaşıla hazırlanış olan çevre eğitii projesi kapsaında, katılıcıların elektroanyetik alan (EMA) konusunda farkındalık gelişiini inceleektir. Araştırada, üçlee kara etot kullanılıştır. EMA farkındalık ölçeği, katılıcıların günlükleri, görüşe doküanları ve 6. ay sonraki takip doküanları ile veri toplanıştır. Veriliş olan eğiti doğrultusunda katılıcıların farkındalıklarının geliştiği, günlük hayatlarında elektrikli cihazları kullanırken daha dikkatli ola eğiliinde oldukları belirleniştir. Anahtar Sözcükler: Elektroanyetik alan eğitii, ekopedagoji, çevre eğitii, cep telefonu. The Effects of Electroagnetic Field (EMF) Education within Ecopedagogy on EMF Awareness Abstract Electrical devices, which are an iportant parts of daily life, becoe risk in ters of health with technological developent. People need to be ade conscious about how to use electrical devices and negative effects of the. The ai of this research to deterine electroagnetic field awareness developent of participants who take part of an environental education based on ecopedagogy. Triangulation ix-ethod is used in the research. The data is collected by the electroagnetic field awareness scale, diaries of the participants, interview docuent and 6th onth following up data. It is identified that the participants awareness is developed throughout the education and they tend to be careful about using of electrical devices on daily life. Key Words: Electroagnetic field education, ecopedagogy, environental education, cell phone. * Yrd. Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğiti Fakültesi, İlköğreti Bölüü Sınıf Öğretenliği ABD, E-posta: sevgo34@hotail.co ** Dr., LIC (Livectock Iproveent Cooperation), 140 Riverlea Road, Hailton, New Zealand, E-posta: eelokur17@gail.co

2 S. Yalçın, E. Okur Giriş Yerküre üzerinde, doğal olarak anyetik alanlar bulunaktadır. Özellikle Sanayi Devrii ardından hızla gerçekleşen teknolojik gelişeler, doğal olayan bir takı Elektroanyetik Alan ların (EMA) oluşasına neden olaktadır. Artık günlük yaşantıızda EMA ile daha sık ve yoğun bir şekilde karşı karşıya gelinektedir. Örneğin akı taşıyan kablolar, ev ve iş yerinde kullanılan elektrikli aletler (TV, bilgisayar, saç kuruta akinesi, cep telefonu, elektrikli tıraş akinesi, kablosuz telefon ve internet, elektrikli ısıtıcı, çaaşır akinesi, buzdolabı vb), TV ve radyo antenleri, uydu antenleri ve verici antenler, baz istasyonlarının her birinin etrafında EMA vardır ve her bir cihaz, EMA kaynağı olarak değerlendirilektedir. Teknolojik gelişeler artık öyle bir noktaya geliştir ki insan bünyesinde, he psikolojik he de biyolojik etkiler oluşturaya başlaıştır. Örneğin bu psikolojik rahatsızlıklardan biri noophobia olarak adlandırılaktadır. Noophobia, no- obile- phone phobia kelielerinin kısaltılası sonucu oluşturuluştur (Noophobia, 2012) ve cep telefonu yoksunluğu korkusu olarak tanılanaktadır (Dixit, Shukla, Bhagwat, Bindal, Goyal, Zaidi ve Shrivastava, 2010). Birey cep telefonu oladığı, cep telefonunun şarjı bittiği zaan huzursuzluğa düşekte ve endişe yaşaaktadır (Bhatia, 2008). Biyolojik olarak özellikle EMA-kanser ilişkisine dair araştıralar yapılaktadır. Bu araştıralardan bazıları, EMA ile doğrudan ilişkili olan özgül kanser türlerinin bulunadığını belirtektedir (İlhan, Güral ve Arutçu 2004; Lai, Horita ve Guy, 1988; Seyhan, 2010). Diğer yandan yapılış olan başka çalışalarda ise EMA nın başta lösei, lenfoa, elanoa, akciğer kanseri ve diğer kanserler olak üzere birçok kanser türü ile ilgili yakın ilişkisi olduğunu ortaya koyaktadır (Feychting ve Ahlbo, 1993, Blank, 1995). Hatta ülkeizde yapılan bazı araştıralarda yüksek gerili hatlarının yakınında yaşayan bireylerde sinir sistei, rahi, göğüs ve lenfoa tipi kanserlerde artış, orfolojik olarak kısırlaşa ve haile kadınların düşük oranında arta ve çocuklarda lösei tanısında artış tespit ediliştir (Öcal, 2005; Özgüner ve Mollaoğlu, 2006). Elektroanyetik(EM) kirlilik, ülkeizde ve tü dünyada hızla artaktadır. Yeni teknolojik ürünlerin sayılarının hızla artası, EMA dan korunak, etkilerini azaltak ve farkındalık oluşturak konusunda yeni sorululuklar getirektedir. Alanyazın taraalarında EMA ile ilgili araştıraların çoğunlukla fizik (Pendry, Schurig, Sith, 2006; Sobiczewska ve Szigielski, 2009), ühendislik (Krawczyk, Wiak ve Lopez- Fernandez, 2006) halk sağlığı (Aldrich ve Easterly, 1987; Firstenberg, 2004; World Health Organization, 2011) üzerine olduğu görülektedir. Eğitisel çalışalar kapsaında ise fizik eğitii ile ilgili araştıralara rastlanaktadır (Hestenes, Wells ve Swackhaer, 1992; Hestenes ve Halloun, 1995; Notaros, 2002). Oysaki konu alanı itibari ile elektroanyetik alanlar, tü canlı organizaları etkileyebilektedir; dolayısıyla he Biyoloji eğitii he de çevre eğitii kapsaında irdelenesi gerektiğine inanılaktadır. Özellikle de disiplinlerarası ve bütünsel bir yaklaşı ile EMA nın canlılar üzerine etkisinin irdelenesinin, günüüz şartlarında bir ihtiyaç olduğu düşünülektedir. Bu bağlada disiplinlarası ve bütünsel yaklaşıı esas alan bir çevre eğiti prograının kullanılasının önei ortaya çıkaktadır. Bu eğiti de ekopedagojidir. Araştıra verileri, ekopedagojik yaklaşıla düzenleniş bir doğa eğitii projesi kapsaında toplanıştır. Bu proje kapsaında aaç, neyin yanlış neyin doğru olduğunu katılıcılara aktarak değil; her bireyin kendi çevre felsefesini oluşturasına yardıcı olaktadır (Irwin, 2010). Çünkü ekopedagojinin teelinde, eleştirel pedagoji yer alaktadır (Kahn 2010). Bir başka deyişle bireyin çevresel konuları sadece ekolojik bakış açısı ile değil; ekoloji ile birlikte ekonoi, politika, tarih, fizik, ühendislik vb disiplinler ile birlikte eleştirel olarak değerlendirebilesi hedeflenektedir. Bu nedenle, projede İnsan Eliyle Oluşturulan Elektroanyetik Alanlar konusuna da yer veriliştir. Bu konu kapsaında EM kirliliğin ne olduğunu, ne tür elektroanyetik kirlilikle karşı karşıya kalındığını, etkisini azaltanın ükün olup oladığını, Türkiye de bu kirliliğe karşı ulusal politikaların oluşturulası için neler yapılası gerektiği ekopadegojik yaklaşıla 144 Paukkale University Journal of Education, Nuber 35 (January 2014/I)

3 Ekopedagojik Yaklaşı ile Uygulanış Elektroanyetik Alan (EMA) Eğitiinin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi anlatılıştır. Bu araştıranın aacı, veriliş olan eğitiin katılıcıların EMA farkındalığı üzerine etkisini inceleektir. Yönte Araştıra için veriler, 110B032 nolu Çanakkale ve Yakın Çevresinde Ekoloji, 2010 başlıklı TÜBİTAK projesinden elde ediliştir. Proje verileri, 24 katılıcıdan toplanıştır. Ancak takip sürecinde, 4 katılıcıya ulaşılaaış ve takip analizi, 20 katılıcı üzerinden yapılıştır. Katılıcıların deografik özellikleri Ek 1 de veriliştir. Araştıranın yönteinde, örnek olay çalışası kullanılış; veriler ise kara yönte ile toplanıştır. Üçlee kara etotta, nicel ve nitel veriler eş zaanlı toplanabilekte; veri analizinde, her iki veri setinden elde edilen sonuçların, birbiri ile tutarlı olup oladığı incelenektedir (Creswell, 2005). Ölçegin geliştirilesi Nicel veri toplanası için, Yalçın ve Meriç in hazırlaış olduğu EMA farkındalık ölçeği kullanılıştır. Ölçek 15 addeden oluşakta olup 3 boyutludur (Ek 2). SPSS 13 paket istatistik prograı üzerinde veriler değerlendiriliştir. Ölçeğin taaının, Cronbach alpha güvenirlik katsayısı.817; birinci boyutun Cronbach alpha değeri.798, ikinci boyutun Cronbach alpha değeri.574; üçüncü boyutun Cronbach alpha değeri.655 olarak bulunuştur. Güvenirlik katsayısının.70 ve üzeri olasının, ölçeğin güvenirliği açısından yeterli olduğu ifade edilektedir (Büyüköztürk, 2007a). Ölçeğin bütünün güvenirlik kat sayısının.817 olası nedeni ile ölçeğin güvenilir olduğu sonucuna varılıştır. Açıklayıcı faktör analizi sonucu, addelerin faktör yük değerleri.30 ve üzeri, KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) değeri.818, Bartlett Testi nin anlalılık düzeyi.000 olarak belirleniştir. Faktör yük değerinin.30 ve üzeri olasının, boyutlara yer alan addelerin birbiri ile ilişki düzeylerinin yüksek olduğu; KMO değerinin.60 ve üzeri olasının ve Bartlett Testinin anlalı çıkası sonucu verilerin, faktör analizi için uygun olduğunun ve verilerden boyut oluşabileceğinin göstergesi olduğu kabul edilektedir (Büyüköztürk, 2007a). Ölçeğin faktör analizi sonucu ölçeğin 3 boyutlu olduğuna ve boyutlara yer alan addeler arasında uygun düzeyde korelasyon olduğu sonucuna varılıştır. Boyutların adları biyolojik etki, EMA kaynakları ve EMA yayılı olarak belirleniştir. Ölçekten elde edilen verilerin analizi Proje kapsaında, alan uzanı tarafından EMA ile ilgili eğiti veriliştir. Eğiti esnasında uygulaada yapılıştır. Katılıcılar, iki EMA ölçer ile saç kuruta akinesi, elektrikli su ısıtıcısı, projektör, diz üstü bilgisayar, cep telefonu gibi çeşitli elektrikli aletlerin oluşturdukları anyetik alanı ölçüştür. Eğitiin etkiliğinin değerlendirek için üç aşaalı olarak -eğiti öncesinde, eğiti sonrasında ve eğitiden 6 ay sonra- EMA farkındalık ölçeği uygulanıştır. Yalnız eğiti sadece 3 saatlik bir zaanı kapsaaktadır. Bu nedenle eğitiin etkili olup oladığını daha iyi anlayabilek için 6 ay sonra takip çalışası (Hanna, 1995) yapılıştır. Verilerin, paraetrik olup oladığına karar verek için Kologorov- Sirnov testi uygulanıştır. Kologorov- Sirnov testi sonucunda, anlalılık değeri.05 ten küçük olduğu için verilerin, paraetrik oladığına karar veriliştir (Büyüköztürk, 2007a). He verilerin paraetrik olası he de testin aynı gruba üç farklı zaanda uygulanası nedeni ile Friedan analizi uygulanıştır. Friedan analizi sonucu anlalı fark var ise, bu farkın nereden kaynaklandığını bulak için Wilcoxon İşaretli Sıralar testi kullanılıştır (Huck, 2004; Peers 1996). Wilcoxon İşaretli Sıralar analizinde öntest-sontest, sontest- takip ve öntest-takip verileri ayrı ayrı karşılaştırılıştır. He ölçeğin bütünü he de boyutları ayrı ayrı analiz ediliştir. Nitel verilerin toplanası ve analizi Üçlee kara etotta öncelikle nicel veriler analiz edildikten sonra, nitel verilerin nicel veriler destekleyip destekleediği kontrol edilektedir (Creswell, 2005). Bu nedenle nitel veri toplaak için katılıcıların proje süresince yazış oldukları günlükler, projenin son değerlendire toplantısında yapılan grup görüşesi ve 6. ay takibi için istenen kopozisyonlar kullanılıştır. Hatch (2002), yönlendire yapıladan bireylerin bağısız olarak ifade ettikleri duygu ve düşünceleri ile daha geçerli veriler toplanabileceğini ifade etektedir. Bu nedenle araştıracılar Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (January 2014/I) 145

4 S. Yalçın, E. Okur katılıcıların günlüklerinde, yönlendire yapıladan hangi konulardan daha çok bahsettiklerini belirleeyi aaçlaışlardır. Grup görüşesinde, kendilerini en çok etkileyen konuların ne olduğu soruluştur. Görüşe, kaera ile kayıt altına alınış ve sonrasında deşifre ediliştir. 6. ay takibi için istenen kopozisyonlarında, edindikleri bilgileri iş ya da sosyal hayatlarında kullanıp kullanadıkları değerlendiriliştir. Günlükler, deşifre ediliş görüşe kayıtları ve kopozisyonlardan elde edilen veriler içerik analizi ile inceleniştir. İçerik analizinde, verilerin nicel veri analizi ile tutarlı olup oladığı irdeleniştir (Creswell, 2005). Bulgular Katılıcıların, öntest-sontest- 6. ay takip verilerinin Friedan analizi ile karşılaştıra sonucu Tablo 1 de sunuluştur. Tablo 1. Katılıcıların ön-test, son-test ve 6. ay takiplerinin Friedan testi ile karşılaştırılası Ön test Son test 6. ay takip Sıra ortalaası Sıra Sıra X 2 p ortalaası ortalaası Tü ölçek topla puanı Biyoloji etki EMA kaynakları EMA yayılıı Ölçeğin tüünden elde edilen topla puanlar açısından, testler arasında anlalı fark belirleniştir (X 2 : 9.538, p<.05). Testlerin ikili karşılaştıralarında ise öntest- sontest ve öntest- takip verileri arasında anlalı fark ortaya çıkıştır. Öntest-sontest karşılaştırasında, fark sontest lehinedir (z=3.819, p<.05, r: 0.5). Öntest- takip karşılaştırasında, fark takip verisi lehinedir (z = 2.354, p<.05, r: 0.3). Sontest- takip karşılaştırasında ise anlalı fark çıkaıştır (p>.05). Takip değeri, sontest değerine göre düşük olsa da öntest değerine kadar gerilee yoktur. Bu sonuçlara göre eğiti, katılıcıların EMA farkındalığı üzerine etkili oluştur. (Tablo 1) Ölçeğin biyolojik etki boyutunda anlalı fark belirleniştir (X 2 : , p<.05). Testlerin ikili karşılaştıralarda öntest- sontest, öntesttakip ve sontest-takip verileri arasında anlalı fark ortaya çıkıştır. Fakat bu boyutta, anlalı farkın çıkasının nedeni, sontestin diğer iki değerden yüksek oluşudur. Öntest-sontest karşılaştıasında, sontest lehine anlalı fark vardır (z = 3.502, p<.05, r: 0.5). Sontest- takip karşılaştırası da sontest lehinedir (z = 3.944, p<.05, r: 0.5). Öntest- takip karşılaştırası, öntest lehinedir (z = 3.924, p<.05, r: 0.5). Eğiti sonunda, katılıcıların, biyolojik etki konusundaki farkındalığı, eğitie başlaadan önceki düzeyden daha geriye gitiştir. Bu sonuca göre eğiti, EMA nın biyolojik etkileri konusunda farkındalık oluşturada etkili değildir. (Tablo 1) Nitel verilerde, biyolojik etki konusunda her hangi bir veriye rastlanaıştır. Ölçekte yer alan biyolojik etki ile ilgili addeler, bilgi düzeyindedir dolayısıyla eğitiin heen sonrasında hatırlanası oalğan karşılanaktadır. Fakat 6 aylık zaan zarfında, unuta gerçekleştiği düşünülektedir. Aynı zaanda EMA nın biyolojik etkileri konusunda, halen süren tartışalar bulunaktadır. Bu nedenle katılıcılar, biyolojik etkiden ziyade EMA kaynaklarının neler olduğuna ve EM nin nasıl yayıldığına odaklanış olabilirler. Makalenin bundan sonraki kısında da görüldüğü üzere nitel verilerin, bu iki konu üzerine olduğu dikkat çekektedir. Ölçeğin EMA kaynakları boyutundan elde edilen topla puanlar açısından, testler arasında anlalı fark belirleniştir (X 2 : , p<.05). Testlerin ikili karşılaştıralarda öntest- sontest, öntest- takip ve sontesttakip verileri arasında anlalı fark ortaya çıkıştır. Öntest-sontest karşılaştırasında, fark sontest lehinedir (z = 2.936, p<.05, r: 0.4). He öntest- takip (z = 3.519, p<.05, r: 0.5) he de sontest- takip karşılaştırasında (z = 2.338, p<.05, r: 0.3) fark takip değeri lehinedir. Tablo 1 de de görüldüğü üzere, EMA kaynakları 146 Paukkale University Journal of Education, Nuber 35 (January 2014/I)

5 Ekopedagojik Yaklaşı ile Uygulanış Elektroanyetik Alan (EMA) Eğitiinin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi boyutunun sıra ortalaasında istikrarlı bir artış bulunaktadır. Bu sonuçlara göre eğiti, katılıcıların EMA kaynakları konusunda farkındalığını arttırıştır. (Tablo 1) Nitel veriler de nicel verileri, destekler niteliktedir. 10 kodlu 37 yaşındaki Sosyal Bilgiler öğreteni erkek katılıcı he projenin değerlendire toplantısında he de günlüğünde EMA kaynağı konusunda şu çarpıcı ifadelere yer veriştir: Projenin son günü değerlendiresi: Aslında beni şaşırtan bilgiler vardı. Günlüklerde de yazdı aa. esela saç kuruta akinesi bu kadar zararlı olduğunu biliyordu. Hanı da çocukların saçlarını kurutuyor. Hatta telefonla görüşeedik bir an önce görüşeyi de kullanaya son versin diye düşündü.elektiriğin bir florosan labasının daha asu düşünüyordu.elektriğin o kadar çok anyetik alan oluşturduğunu biliyordu. Günlük: Birçok bilgi ile birlikte saç kuruta akinelerinin oluşturduğu yüksek düzeyli EMA gördük. Çok şaşırdı. Diğer katılıcılar da EMA oluşturan kaynakları öğrendiklerinde çok şaşırdıklarını; zararları konusunda etraflarını uyara yoluna gideceklerini belirtişlerdir: 22 kodlu 22 yaşındaki, Fen ve Teknoloji Öğreteni bayan katılıcı, projenin son gün değerlendiresinde saç kuruta akinesinin yaydığı elektroanyetik alan konusunda şu ifadelerde bulunuştur: Sevil Hoca bize çok anlattı elektoanyetik alanları falan aa saç kuruta akinesini kaçırışı o çok ilginç geldi bana onun bukadar zararlı olduğunu biliyordu. 18 kodlu kadın katılıcı 20 yaşında olup lisans Biyoloji bölüü öğrencisidir. Katılıcı, projenin son günü değerlendiresinde, etkinlikten sonra neler yapaya başladığını anlatıştır: Bana en ilginç gelen şey elektroanetik alan hakkında çok fazla bir bilgi yoktu. Hatta otelde de yatağıızın baş ucunda prizler var ve telefonlarıızı oraya takıyorduk. Sevil Hoca nın dersinden sonra bunu yapadı. 2 kodlu 26 yaşındaki Fen ve Teknoloji Öğreteni kadın katılıcı, günlüğünde hayatının bundan sonraki kısında EMA konusunda neler yapacağından bahsetektedir: Uygulaa sırasında bazı elektrikli aletlerin elektroanyetik alanının çok fazla olası beni çok şaşırttı. Bu öğrendiği bilgilere dayanarak elektroanyetik alanın etkisinden kalayı en aza indirecek şekilde kullanacağı ve etrafıdakilere de bu şekilde kullandırtacağı. 8 kodlu 37 yaşındaki Fen ve Teknoloji öğreteni katılıcı, günlüğünde EMA dan korunak için neler yapayı tasarladığını açıklaıştır: Elektro anyetik alanın hayatıın birçok noktasında yer aldığını anladı. Bundan sonra cep telefonuu zorunlu durularda kullanacağı. Gece buzdolabı hariç diğer elektrikli araçların fişini çekeceği. Özellikle çevredeki insanları elektro anyetik alan konusunda yapılan yanlışlarda uyaracağı. 13 kodlu 37 yaşındaki Sınıf Öğreteni (Erkek) de günlüğünde, bundan sonra EMA dan koruna için neler yapacağından bahsetiştir: Meğer elektrikler çalışan aletler ne kadar tehlikeliyiş. Masu saç kuruta akinesi dahi. Bundan sonra elektrikli aletleri utlaka prizden çekeceği (kullanadığı zaanlarda) Döndüğüde bilgisayar ve televizyonun yerini de değiştireceği. 7 kodlu 39 yaşındaki erkek katılıcı günlüğünde, günlük hayatta kullandığı araçların oluşturduğu tehlikeye ne kadar şaşırdığını açıklaıştır: Elektroanyetik alanla bu kadar yoğun yaşadığıızın farkına vardık. Olazsa olaz dediğiiz aletlerle beraber yaşıyoruz. Nasıl tedbir alaız gerektiğini öğrendik. En Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (January 2014/I) 147

6 S. Yalçın, E. Okur çok da saç kuruta akinesindeki yüksek değerler beni şaşırttı. Katılıcıların ifadelerinden de anlaşıldığı üzere katılıcılar, özellikle saç kuruta akinasının oluşturduğu EMA dan sıkça bahsetektedirler. Aynı zaanda, bundan sonra hayatlarına yapacak oldukları değişikliklerden de bahsetektedirler. Bu noktada, katılıcıların EMA kaynakları konusunda farkındalıklarının artasının yanı sıra, davranış değişikliği eğiliinde oldukları da göze çarpaktadır. Ölçeğin EMA yayılıı boyutundan elde edilen topla puanlar açısından, testler arasında anlalı fark belirleniştir (X 2 : , p<.05). Testlerin ikili karşılaştıralarda öntest- sontest, öntest- takip ve sontest-takip verileri arasında anlalı fark ortaya çıkıştır. Öntest-sontest karşılaştırasında, fark sontest lehinedir (z = 3.212, p<.05, r: 0.4). He öntesttakip (z = 3.935, p<.05, r: 0.5) he de sontesttakip karşılaştırasında (z = 3.953, p<.05, r: 0.5) fark takip değeri lehinedir. Tablo 1 de de görüldüğü üzere, EMA yayılıı boyutunun sıra ortalaasında istikrarlı bir artış bulunaktadır. Bu sonuçlara göre eğiti, katılıcıların EMA yayılıı konusunda farkındalığını arttırıştır. (Tablo 1) EMA yayılıı konusunda nitel veriler de nicel verileri, destekler niteliktedir. 6 kodlu 27 yaşındaki, Fen ve Teknoloji öğreteni erkek katılıcı, rüzgâr santrallerinden kaynaklanan EMA konusunda yerel bir gazeteye yazı hazırlaıştır 1. Aynı katılıcı bilgilerini paylaşa konusunda şu ifadelere yer veriştir: Hocaızın bizile paylaştığı değerli bilgileri özellikle hayatıda kullanıyoru. Elektroanyetik alanların zararını oturduğu her ortada anlattı.okulda veli toplantılarında, sınıftaki tü öğrencilerie gittiği isafirliklerde öğrendiklerii anlattı ve herkes çok dikkatli bir şekilde dinleyip herkes teşekkür ediyordu zaten bazı konular saandağını ilgilendiriyordu özellikle baz istasyonuna yakın yerleşi yerlerindeki arkadaşlara EMA nın etkilerini radrasyon nasıl 1 asp?menuid=1&alt=manset&haberno=297 ölçeliçeğini ve yasal olarak insanların haklarını nasıl arayacağını anlattı. 3 kodlu, 20 yaşındaki üniversitede lisans öğrencisi erkek katılıcı, 6 aylık süre zarfında bilgilerini paylaşa davranışı gösterdiğini belirtektedir: Projede öğrendiği bilgilerii gerek özel hayatıda, gerekse okul yaşantıda uyguluyor ve insanlarla paylaşıyoru. Özellikle ailee sorarsanız, anyetik alan hakkında çok takıntılı birine dönüştüğüü rahatlıkla söylerler. 24 kodlu 26 yaşındaki kadın Sınıf Öğreteni, paylaşılarını nasıl yaptığını anlatıştır: Projenin bittiği günden itibaren, projeden aklıda kalan ne varsa öğreten arkadaşlarıa, öğrencilerie, akrabalarıa kısaca çevredekilere bahsetti. Özellikle de öğrencilerie; elektro anyetik dalgaların insan sağlığına etkisinden örnekler vererek bahsetti. Elde edilen veriler ışığında nicel ile nitel veriler birbirini desteklediği belirleniştir. Katılıcıların aradan geçen 6 aylık zaan zarfında, bilgileri unuta eğiliinde oladıkları, aksine paylaşa ve yaya eğilide oldukları sonucuna varılıştır. Tartışa Araştıra sonucunda ekopedagoji teelli EMA eğitiinin, katılıcıların farkındalık düzeyini artasında etkili olduğu sonucuna varılıştır. Bu etkinin oluşasında, özellikle iki noktanın öneli olduğu düşünülektedir. Birincisi katılıcıların, EMA dersinde öğrendikleri konular, günlük hayatları ile doğrudan ilişkili ve halk sağlığını ilgilendiren konulardır. EMA ve çeşitli kanser türleri arasındaki bağlantıyı araştıraya yönelik, halen çalışalar deva etektedir. Özellikle cep telefonu ve beyin kanseri bağlantısı, en popüler konulardan birisidir. Bireyin günlük hayatında, sıkça kullandığı elektrikli aletlerin, kendi sağlığı üzerinde risk oluşturduğunu bilek, farkındalık oluşasında etkili oluş olabilir. İkinci nokta ise katılıcıların bazı bilgileri ilk defa öğreniyor olalarıdır. Örneğin 148 Paukkale University Journal of Education, Nuber 35 (January 2014/I)

7 Ekopedagojik Yaklaşı ile Uygulanış Elektroanyetik Alan (EMA) Eğitiinin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi anyetik alanın dalgalar halinde yayılakta, duvar gibi çeşitli bariyerleri rahatlıkla aşabilektedir. Dolayısıyla koşunun TV sini nereye yerleştirdiği dahi, EMA ya aruz kala ihtialini arttıraktadır. 13 kodlu katılıcı da bu noktaya dikkat çekekte ve eve döndüğünde TV nin yerini değiştireceğini belirtektedir. Aynı zaanda saç kuruta akinesinin ya da cep telefonunun çalası esnasında oluşturdukları anyetik alanı, kendilerinin ölçerek tespit etiş olası, farkındalık oluşturada etkili oluştur. Özellikle EMA kaynak ve EMA yayılı boyutları altındaki katılıcı ifadelerine dikkat edilecek olursa çoğunlukla saç kuruta akinesi, cep telefonundan bahsedilekte ve kullanadıkları zaan buzdolabı hariç -elektrikli aletlerin fişini prizden çekeceklerini belirtektedirler. Biyolojik etki konusunda, testler arasında anlalı bir fark belirleneiştir (Tablo 1). Takip verisi, öntest değerinden dahi düşük seviyede çıkıştır. Bunun, üç nedeninin olabileceği düşünülektedir. Birincisi katılıcılar, günlük yaşantılarının içerisinde EMA ya ne kadar aruz kaldıklarını fark ettikleri için odak kayası oluş olabilir. İkincisi biyolojik etki konusu, katılıcılara çok teknik geliş olabilir. Çünkü konu gereği eğiti esnasında bazı fiziksel birilerden ya da epideiyolojik araştıralardan bahsediliştir. Katılıcıların alt yapısı, Ek 1 de de görüldüğü üzere birbirinden çok farklıdır. Bu nedenle zaan zaan katılıcılar, konudan sıkılış olabilirler. Üçüncüsü ölçek, biyolojik etkiyi ölçede yetersiz kalış olabilir. Araştıranın kendi içinde da bazı kısıtlılıkları bulunaktadır. Bu nedenle, EMA üzerine başka eğiti çalışaları ile elde edilen verilerin kıyaslanası gerekektedir. EMA eğitii, bir çevre eğitii proje kapsaında veriliş ve yalnızca 3 saat sürüştür. Her ne kadar 6 ay takip verilerinden olulu sonuçlar elde ediliş olsa da eğiti süresi çok kısıtlıdır. Sadece 3 saatlik bir eğitiin, EMA farkındalığını arttırada doğrudan etkilidir deek çok zordur. Ayrıca araştıra odeli de öneli bir kısıtlılıktır. Genellikle deneysel araştıralarda, öntestsontest-kontrol gruplu odelin kullanılası önerilektedir. Aynı zaanda bu odel, bağılı ve bağısız değişken arasındaki neden-sonuç ilişkisini kurayı sağlayabilecek, güçlü bir odel olarak tanılanaktadır (Büyüköztürk, 2007b). Fakat bu araştıranın, kontrol grubu bulunaaktadır. Alanyazın taraalarında da EMA farkındalığı oluştura konusunda her hangi bir eğitie rastlanadığı için öncelikle, tek grup üzerinde çalışa yapılıştır. Bundan sonra yapılacak olan araştıralarda, öntest-sontes-kontrol gruplu odelin kullanılası önerilektedir. Ayrıca katılıcıların farkındalığını etkileyen ve araştıracının dikkatinden kaçış başka noktalar olabilir. Çünkü eğitiin, genel bir değerlendiresi yapılıştır. Bireysel olarak görüşe ya da değerlendire yapılaıştır. Başka araştıralarda, bireysel değerlendire yapılarak örnek olay çerçevesinde daha derinleesine inceleeler yapılabilir. Araştıranın bir diğer kısıtlılığı, ölçek geliştire konusundadır. Değerlendirede kullanılan ölçeği geliştirek için açıklayıcı faktör analizi kullanılıştır. Açıklayıcı faktör analizi, tüevarısal bakış açısına sahiptir. Son yıllarda yapılan ölçek geliştire çalışalarında, doğrulayıcı faktör analizinin de yapılası önerilektedir (Şişek, 2007). Doğrulayıcı faktör analizi, tüdengelisel bir bakış açısına sahiptir ve Kant ın felsefesine dayanır (Şişek, 2007). Unutulaalıdır ki hiç bir ölçek, ükeel ölçe yeterliliğine sahip değildir. Dolayısıyla her iki faktör analizinin kullanılası ile he teorik teeli daha sağla bir ölçek elde edilebilir he de bir bakış açısının kısıtlılığı, diğer bakış açısının olulu yönleri ile giderilebilir. Ekopedagoji teelli çevre eğitileri için geliştiriliş ve her iki faktör analizin kullanıldığı ölçek geliştire çalışaları bulunaktadır (Okur ve Yalçın- Özdilek, 2013; Okur ve Yalçın-Özdilek, 2012; Uygun, Şahin ve Okur, 2010). EMA konusunda da benzer, ölçek geliştire çalışaları yapılabilir. EMA eğitii, ekopedagojk bir yaklaşıla veriliştir ve elde edilen çıktılar, bu yaklaşı ile tutarlıdır fakat yeterli değildir. Çünkü ekopedagojik yaklaşı, bireylerde çevresel davranış değişikliği oluşturak kadar, çeşitli çevresel problelerin çözüünde aktif olarak yer alasını, hatta politik anlada değişiklikler yapılabilesi için faaliyette bulunasını içerir. 6 kodlu katılıcının, EMA konusunda yerel bir gazeteye yazı yazış olası, ekopedagojik felsefenin çıktısını yansıtan güzel bir örnektir. Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (January 2014/I) 149

8 S. Yalçın, E. Okur Bununla birlikte çevre eğitii konusunda, çeşitli eğiti felsefeleri bulunaktadır. Örneğin davranışçı, liberal, hüanistik, radikal, ilerleeci felsefeler (Walter, 2009) ve her bir felsefenin, farklı çıktıları bulunaktadır. Başka araştıralarda, diğer çevresel felsefelere göre ayrı EMA eğiti prograları hazırlanabilir. Teknolojinin gelişiine paralel olarak, elektrik ve elektrikli cihazlar artık yaşaıızın ayrılaz bir parçasıdır. İnsanlar yaşadıkları ekânlarda ya da eslekleri gereği, daha çok EMA ya aruz kalabilektedir. Örneğin kuaförler, telefon operatörleri, bilişi sektöründe çalışanlar, borsacılar, havacılık sektöründe çalışanlar ilk akla gelenlerdir. Yüksek oaranda EMA ya aruz kalan çeşitli eslek gruplarına yönelik EMA eğitileri ve bunun zararlı etkilerinden nasıl korunulabileceğine yönünde eğitiler, günüüzde artık kaçınılaz oluştur. Dünyada ve ülkeizde gün geçtikçe cep telefonu yükselen bir hızda yaygınlaşakta ve kullanıı artaktadır. Ancak bu artış, en fazla çocuk ve gençleriizde görülektedir. Özellikle çocuklar teknolojiyi sağlıklı kullana bilincine sahip oladan, teknolojik cihazlara sahip olaktadır. Son günlerde çocuklar arasında, cep telefonu kullanıının yaygınlığı dikkat çekicidir. Çocuk ve gençlerin, bilgisayar ve cep telefonları gibi EMA oluşturan teknolojik ürünleri kullanıyor olası nedeniyle, onların yetişkinlere göre yaşaları boyunca daha çok EMA ya aruz kalacaklarını ve daha çok etkilenebileceklerini de unutaak gerekir. Ekonoi Bakanlığı, Türkiye nin 2011 ithalat haritasını çıkarıştır (Ekonoi Bakanlığı, 2012). Harita için Tükiye de yerleşik fira ve Türkiye İstatistik Kuruu verileri teel alınarak 36 ialat sektörü sınıflandırılıştır. Ekonoi Bakanı nın açıklaasına göre geçen yıl yurda, 14,3 ilyon telefon giriş yapıştır ve bu telefonlar için topla, 1 ilyar 744 ilyon dolar ödeniştir. 14,3 ilyon cep telefonu, ortalaa olarak 11 ayda bir cep telefonu değiştirildiğini işaret etektedir (Haberin Kalbi, 2012). Kendiize soraız gereken sorular vardır: Gerçekten bu kadar cep telefonuna ihtiyacıız var ı? Eliizdeki cep telefonunun, bütün fonksiyonlarını kullanıyor uyuz? Her yeni çıkan telefon odeli satın alınalı ıdır? Cep telefonu kullanıı, Türkiye için he ekonoik he çevre kirliliği açısından ciddi bir tehlike olarak karşııza çıkaktadır. Bu nedenle, EM kirliliğe yönelik eğitilerin verilesi gündee gelektedir. 21.yüzyılda yaşaakta olduğuuz yerlerde, çevre ve gürültü kirliliği gibi sorunların yanına bir de elektroanyetik kirlilik ekleniştir. Üstelik bu kirlik, doğadaki tü canlıları etkileyebilektedir. Dünyanın sahip olduğu kendi doğal anyetik alanın, özellikle kuş ve deniz kaplubağası gibi göç eden hayvanlar için çok öneli olduğu belirtilektedir (Deirsoy, 2000). Özellikle deniz kaplubağaları gibi yuvalaa alanları için göç eden hayvanlar için anyetik alan, daha çok öne arz etektedir. Dünya nın doğal anyetik alanına, insan eliyle oluşturulan anyetik alanlar da eklenince, hayvanların yön bulalarında sorun olabileceği düşünülektedir. Hayvanların üree için uygun yerleri bulaaası, türün yok olasına sebep olabilektedir yılında Japonya da yapılış olan biyolojik çeşitlilik toplantısına, 193 ülke katılış ve bu ülkeler, biyolojik çeşitliliğin korunasına dair bir yol haritası üzerinde anlaşışlardır. Buna göre her ülke, kendi sınırları içerisindeki türleri koruyacağını ve korua çalışalarını geliştireceğini taahhüt etiştir (CBD, 2010). Türkiye de bu antlaşaya taraf olan ülkelerdendir. Ülkeizdeki he flora he de fauna açısında biyolojik zenginliğin yüksek olası nedeni ile EMA-biyolojik çeşitlilik ilişkisinin ayrıca ele alınası gerektiği düşünülektedir. Günüüzde elektronik ve haberleşe teknolojisinde, elektroanyetik dalgaların kullanıının her geçen gün artası insanların ekonoik, sosyal, biyolojik yaşantısına hatta doğada yaşaa hakkı olan diğer canlılara kadar uzanan geniş bir yelpazede etkili olaktadır. Bilgisayarlar, cep telefonları, radyo- TV ler ve benzeri pek çok elektronik cihaz, hayatıızın vazgeçilez öğeleri haline geliştir. Özellikle cep telefonu uygulaalarındaki gelişelerle birlikte yaygınlaşan, baz istasyonları ve internet erişiinde kablosuz ağların yaşa alanlarıızın büyük bir alanına tesir etesi, insanoğlu için öğreniliş birer çaresizlik duruunu alıştır. Bu duru, he canlıların sağlığını tehdit etekte he de doğada olusuz etkiler oluşturabilektedir. Bu bağlada, yaşantıız içindeki teknolojik ürünleri yok edeeyiz ancak, he bu 150 Paukkale University Journal of Education, Nuber 35 (January 2014/I)

9 Ekopedagojik Yaklaşı ile Uygulanış Elektroanyetik Alan (EMA) Eğitiinin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi cihazların canlılar üzerindeki etkilerini en aza indirgeyebilecek he de bir arada kullanılan bu cihazların, birbirleriyle uyulu hale getirilesi sağlayacak çaışalar yapılabilir. Ayrıca EMA dan korunaya yönelik tedbir ve eğiti çalışalarına yasal uygulaalar çerçevesinde öne verileye ihtiyaç bulunaktadır. KAYNAKÇA Aldrich, T. E., & Easterly, E. C. (1987). Electroagnetic fields and public health. Environental Health Perspectives, 75, PMC /pdf/envhper pdf, adresinden alınıştır. Balı, A. G., İnel, D. & Evrekli, E. (2008). Fen öğretiinde kavra karikatürü kullanıının öğrencilerin akadeik başarılarına ve sorgulayıcı öğrene becerileri algılarına etkisi. İlköğreti Online Dergisi, 7 (1), tarihinde v7s114.pdf adresinden alınıştır. Bhatia, M. S. (2008). Cell phone dependency- a new diagnostic entity. Delhi Psychiatry Journal, 11 (2), tarihinde adresinden alınıştır. Blank, M. (1995). Biological effects of environental electroagnetic fields: olecular echaniss. Biosystes, 35 (2-3), tarihinde ac.nz/ /1-s ain.pdf?_tid=df ac5-11e3-aa aacb360&acdnat= _a9d525667f2183cf396fc8a52222f47e adresinden alınıştır. Büyüköztürk, Ş. (2007a). Sosyal bililer için veri analizi el kitabı. Ankara: PegeA Yayıncılık. Büyüköztürk, Ş. (2007b).Deneysel desenler, öntest- sontest kontrol grubu desen ve veri analizi. Ankara: Pege A Yayıncılık. Chapan, D. J. (2004). Education fort he Environent: Towards Teacher Epowerent. Published PhD Thesis, Massey University, New Zealand tarihinde ac.nz/bitstrea/handle/10179/1638/02_whole.pdf?sequence=1 adresinden alınıştır. Convention of Biological Diversity (CBD) (2010). Press Release, tarihinde cbd.int/doc/press/2010/pr cop-10-en.pdf adresinden alınıştır. Creswell, J. W. (2005). Educational research, planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (Second Edition). New Jersey: Pearson Prentice Hall. Deirsoy, A. (2000). Kalıtı ve evri (11. Baskı). Ankara: Meteksan Matbaacılık. Dixit, S., Shukla, H., Bhagwat, A. K., Bindal, A., Goyal, A., Zaidi A. K. & Shrivastava, A. (2010). A study to evaluate obile phone dependency aong students of a edical collage and Asscociated Hospital in Central India. Indian Journal of Counity Medicine, 35(2), tarihinde adresinden alınıştır. Ekonoi Bakanlığı (2012). Türkiye nin ithalat haritası tarihinde gov.tr/static/ithharita/nasil.cf adresinden alınıştır. Feychting M & Ahlbo A.(1993). Magnetics fields and cancer in children residing near Swedish high-voltage power lines. A J Epideiol, 138 (7), Firstenberg, A. (2004). Killing fields, The Ecologist, 34 (5), tarihinde proquest.co.ezproxy.waikato.ac.nz/docview/ /fulltextpdf?accountid=17287 adresinden alınıştır. Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (January 2014/I) 151

10 S. Yalçın, E. Okur Haberin Kalbi (2012, ). En çok ithal edilen ürün. Haberin Kalbi Haber Sitesi, tarihinde adresinden alınıştır. Hanna, G. (1995). Wilderness- related environental outcoes of adventure and ecology education prograing. The Journal of Environental Education, 27 (1), tarihinde Outcoes%20Adv%20-Ecology%20-%20Hanna.pdf adresinden alınıştır. Hatch, J. A. (2002). Doing Qualitative Research in Education Settings. USA: State University of New York Press. Hestenes, D., Wells, M. & Swackhaer, G. (1992). Force concept inventory, The Physics Teacher,30, , tarihinde adresinden alınıştır. Hestenes, D. & Halloun, I. (1995). Interpreting the force concept inventory, a response to Huffan and Heller, The Physics Teacher, 33, tarihinde edu/r&e/interfci.pdf adresinden alınıştır. Huck, S. W. (2004). Reading statistics and research (4. Edition). USA: Allyn&Bacon Inc. İlhan, A., Gürel, A. &Arutcu, F. (2004). Ginkgo biloba prevents obile phone-induced oxidative stress in rat brain. Clin. Chi. Acta; 340, Irwin, D. (2010). Weaving The Threads Of Education For Sustainability And Outdoor Education, Yayınlanış Doktora Tezi, 2010, University of Canterbury, Christchurch, New Zealand tarihinde David_Irwin_Outdoor%20Education%20CPIT.pdf adresinden alınıştır. Kahn, R. (2010). Critical pedagogy, ecoliteracy, & planetary crisis.., New York: Peter Lang Publishing, Inc. Krawczyk, A.,Wiak, S.,& Lopez- Fernandez, X. M. (2006). Electroagnetic fields in echatronics, electrical and electronic engineering. Asterda: IOS Pres. Lai, H., Horita, A. & Guy, A. W. (1988). Acute low level icrowave exposure and central cholinergic activity: studies on irradiation paraeters. Bioelectroagnetics, 9, Noophobia (2012) tarihinde adresinden alınıştır. Notaros, B. M. (2002). Concept inventory assessent instruents for electroagnetics education, Antennas and Propagation Society International Syposiu, June, IEEE, 4, tarihinde EMCI.pdf adresinden alınıştır. Okur, E. & Yalçın-Özdilek, Ş. (2012). Yapısal eşitlik odeli ile geliştiriliş çevresel tutu ölçeği. İlköğreti Online Dergisi, 11(1), tarihinde tr/vol11say1/v11s16.pdf adresinden alınıştır. Okur, E. & Yalçın-Özdilek, Ş. (2013) Enerjinin etkin kullanıı ve teknolojik kirlilik farkındalık ölçeği. Kastaonu Üniversitesi Eğiti Fakültesi Degisi, 21 (1), tarihinde adresinden alınıştır. Öcal, I. (2005). AC anyetik alanların deneysel olarak oluşturulan diyabetli sıçanların aorta preparatlarının ekanik özellikleri üzerine etkilerinin araştırılası. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilileri Enstitüsü Biyofizik Anabili Dalı Doktora Tezi, Adana. Özgüner, F. & Mollaoğlu, H. (2006). Manyetik alanın organiza üzerindeki biyolojik etkileri. S.D.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi,13(1), Paukkale University Journal of Education, Nuber 35 (January 2014/I)

11 Ekopedagojik Yaklaşı ile Uygulanış Elektroanyetik Alan (EMA) Eğitiinin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi Peers, I. S. (1996). Statistical analysis for education &psychology researchers. London: Faler Press. Pendry, J. B., Schurig, D. & Sith, D. R. (2006). Controlling electroagnetic fields. Science, New Series, 312 (5781), , tarihinde ac.nz/stable/pdfplus/ pdf?accepttc=true adresinden alınıştır. Seyhan, N. (2010). Elektroanyetik kirlilik ve sağlığıız. Nöropsikiyatri Arşivi,47, Sobiczewska E., & Szigielski, S. (2009) Electroagnetic fields hypersensitivity. Medycyna Pracy, 60 (3), tarihinde docview/ /fulltextpdf?accountid=17287 adresinden alınıştır. Şişek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik odelleesine giriş, teel ilkeler ve LISREL uygulaaları. Ankara: Ekinoks Eğiti ve Danışanlık Hizetleri, Siyasal Basın ve Dağıtı. Uygun, S., Şahin, Ç. & Okur, E. (2010). study on developent of sensitivity scale for teaching profession. 2nd International Syposiu on Sustainable Developent, June 8-9, 2010 Sarajevo, , International Burch University, Bosnia- Herzegovina tarihinde eprints.ibu.edu.ba/408/1/issd2010socialscience_p95-p104.pdf adresinden alınıştır. Walter, P. (2009). Philosophies of adult environental education, Adult Education Quarterly, 60 (1), tarihinde pdfviewer/pdfviewer?sid=4b679ba8-0d ab22-2db34ba760da%40sessiongr10 &vid=2&hid=15 adresinden alınıştır. World Health Organization (2011). Electroagnetic fields and public health: Mobile phones, Anonyous, Issues Dec 2011(97), tarihinde ezproxy.waikato.ac.nz/docview/ /fulltextpdf?accountid=17287 adresinden alınıştır. Ek 1. Katılıcılara ait deografik özellikler Katılıcı Kodu Cinsiyet Yaş Meslek 1 Kadın 25 İlköğreti Mateatik Öğreteni 2 Kadın 26 Fen ve Teknoloji Öğreteni 3 Erkek 20 Üniversite Öğrencisi 4 Kadın 31 Peyzaj Miarı (Akadeisyen) 7 Erkek 49 Öğreten (Müdür Yardıcısı) 8 Erkek 35 Fen ve Teknoloji Öğreteni 9 Erkek 32 Fen ve Teknoloji Öğreteni 10 Erkek 37 Sosyal Bilgiler Öğreteni 11 Erkek 26 İlköğreti Mateatik Öğreteni 13 Erkek 33 Sınıf Öğreteni 14 Erkek 24 Fen ve Teknoloji Öğreteni 15 Erkek 35 Fen ve Teknoloji Öğreteni 16 Kadın 29 Sınıf Öğreteni 18 Kadın 20 Üniversite Öğrencisi (Biyoloji) 21 Kadın 26 Fen ve Teknoloji Öğreteni 22 Kadın 22 Fen ve Teknoloji Öğreteni 23 Kadın 44 Biyoloji Öğreteni 24 Kadın 26 Sınıf Öğreteni Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (January 2014/I) 153

12 S. Yalçın, E. Okur Ek 2. Elektroanyetik Alan Farkındalık Ölçeği Madde / İfade 11Y 1. Elektroanyetik kirlilik ev eşyalarının çoğu sayesinde her an biziledir. 12Y 2. Elektroanyetik kirlilik utfakta, banyoda, salonda, sokakta süreklidir. 15Y 3. Elektroanyetik kirlilik elektrik olan her yerde evcuttur. 7B 4. Elektroanyetik kirliliğin insan sağlığı üzerinde öneli etkileri vardır. 14B 5. Elektroanyetik kirlilik kanser vakalarının artasında öneli rol oynar. 16B 6. Elektroanyetik kirlilik bence günüüzde stresin teel kaynağıdır. 17B 7. Elektroanyetik kirlilik beyin fonksiyonlarıız üzerine etkilidir. 18B 8. Elektroanyetik kirlilik üree sağlığını tehdit edebilecek boyutlardadır. 30B 9. Elektroanyetik kirlilik genetik sağlık problelerine yol açabilecek kadar öneli bir sorun haline geliş durudadır. 19K 10. Elektroanyetik kirlilik ev içerisinde çeşitli tedbirler alınarak azaltılabilir. 20K 11. Elektroanyetik kirlilik büyük oranda cep telefonlarıyla ilgilidir. 22K 12. Elektroanyetik kirlilik özellikle şehirlerde daha etkilidir. 27K 13. Elektroanyetik kirlilik özellikle yüksek gerili hatlarından kaynaklanır. 28K 14. Elektroanyetik kirlilik özellikle televizyonlar ile insan sağlığını tehdit etektedir. 29K 15. Elektroanyetik kirlilik korunası pek ükün olayan bir kirliliktir. T a a e n K a tı lı y o r u K a tı lı y o r u K a r a r sı zı K a tı l ı y o r u H iç K at ıl ıy o r u 154 Paukkale University Journal of Education, Nuber 35 (January 2014/I)

13 Ekopedagojik Yaklaşı ile Uygulanış Elektroanyetik Alan (EMA) Eğitiinin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi Suary Introduction World has electroagnetic field naturally. Technological developent, which has happened rapidly after Industrial Revolution, causes to becoe soe artificial electroagnetic fields (EMF). People has a lot of electrical devices in hoe or job- for instance electrical instalent, TV, coputer, kettle, cell phone, hair dryer, base station, wireless internet or phone etc. Nowadays technological developent causes either psychological nophobia etc - or biological illness various cancers types-. But the cancer- EMF connection is still researched. It is obvious that EMF has soe negative effects on people life. It is found soe research about EMF but they are related to physics, engineering, public health, and physic education. However EMF is also related to Biology education and environental education. The ai of this research to deterine electroagnetic field awareness developent of participants who take part of an environental education based on ecopedagogy. The ost iportant thing at ecopedagogical perspective is not to say wrong or true things about ecological subject; to help people for developing own environental values. In this way people ight have critical thinking about environental subjects. Methodology Triangulation ix-ethod is used in this research. Qualitative and quantitative data are collected siultaneously, and both data sets are used for triangulation. An EMF awareness scale (EMFAS) is developed (App 2). EMFAS has three thees: Biological effect, EMF resources, EMF spreading. It s reliability coefficient is.817;, KMO value is.818, and eaningful level of Bartlett Test is.000. The data are collected as pretest-postest and following up data and fro 24 participants (App 1) who sit in an environental education project based on ecopedagogy. Lecturer explains EMF and it s negative effects on species throughout the education, and participants easure EMF level by a gauss-eter, in this way both theorical and practical ways are used throughout the education. The data is nonparaetric according to Kologorov-Sirnov test so Friedan and Wilcoxon Signed Rank tests are used for data analyses. Qualitative data is collected by diaries of the participants, interview docuent and 6 th onth following up essays. Discourse analyse is used for qualitative data. Findings The findings are indicated that the education is effective on developent of EMF awareness except biological effect thee. The qualitative and quantitative data sets are coherent. The participants especially ephasize that they would be careful about using of hair dryer, cell phone, and switch off cables of electrical devices when they do not use. One of the participants (6 th coded) wrote news for a local newspaper after the project. This finding is very coherent within ecopedagogy. Discussion The ecopedagogical EMF education is effective to develop EMF awareness. It is thought that the participants have soe inforation firstly; this inforation is related to daily life and huan health, and it is very interesting for the so EMF awareness is developed. It is expected that participants would take part of an environental proble s solution actively even soeties they should have action in political area according to ecopedogogical philosophy. 6 th coded participant s action ight be evaluated within ecopedagogy. However this research has soe scantiness s: - The education is only three hours and it is so liited tie to identify awareness developent. - There is no control group. The evaluation is done with only one group. - The evaluation is done as group not as individual. - The scale is developed by explanatory factor analyses but it should be used both explanatory and confiratory factor analyses. Paukkale Üniversitesi Eğiti Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (January 2014/I) 155

14 S. Yalçın, E. Okur Researchers can pay attention these scantiness s in further researches. The suggestions ight sort out such as: - New special education progras ight be developed for EMF education. For exaple this education is not effective on biological effects of EMF so it is needed to develop a new progra about biological effect of EMF. - This research education is based on ecopedagogy. There are also other environental education philosophy- for instance behavioural, liberal, huanistic, radical etc. New progras ight be based on one of the. - Soe people who work at inforatique, bourse, aviation sectors, and hairdressers are under risk in ters of EMF so they need to be infored about it. Special education progras ight be developed for every occupation sector. - Children are under risk very seriously so we need parent or public education about EMF. - We need reorganization about legal rules statutorily in ters of EMF. 156 Paukkale University Journal of Education, Nuber 35 (January 2014/I)