TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

Transkript

1 TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS 34 Şubat 2007 ICS TURUNÇGİL MEYVELERİ Citrus fruits TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

2 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

3 Ön söz Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü nün Ziraat İhtisas Grubu nca TS 34 (1988) ün revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu nun 06 Şubat 2007 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir. Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır. Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır. Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

4 Turunçgil meyveleri 0 Giriş Bu standard; turunçgil meyvelerinin tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, tüketiciye taze olarak arz edilen turunçgil meyvelerini kapsar. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874* Yaş meyve ve sebzeler Numune alma Fresh fruits and vegetables - Sampling TS EN Meyve ve sebze suları - Sakkaroz içeriğinin enzimatik tayini - NADP spektrometrik yöntem Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of sucrose content - NADP spectrometric method TS 3895 Turunçgil meyveleri Depolama kılavuzu Citrus fruits - Guide to storage TS 9949 Meyveler - Turunçgil meyveleri Hasat ve taşıma kuralları 3 Tarifler 3.1 Turunçgil meyveleri Turunçgil adı ile anılan meyveler; - Portakal (Citrus sinensis (L.) Osbeck), - Limon (Citrus limon (L.) Burm. f.), - Misket limonu (lime) (Citrus latifolia Yu. Tanaka), - Altıntop (grepfrut)(grapefruit) (Citrus paradisi Macfad), - Mandarin (mandalin) (Citrus reticulata Blanco), - Çin altıntopu (pummelo) (plummelo)(shaddock) Citrus maxima (Burm.) Merr. türlerine giren veya bu türlerin hibritleri olan meyveler. Bazı turunçgillerin besin değeri Ek A da verilmiştir. Fruits - Citrus fruits - Guide for harvesting and transport 3.2 Yabancı madde Turunçgil meyveleri üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi kendinden başka gözle görülebilir her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Turunçgil meyveleri, botanik ve morfolojik yapılarına göre türlere ve çeşitlere, özelliklerine göre sınıflara ve çaplarına göre boylara ayrılır Türler Ticari olarak önemli turunçgil türleri; - Portakal, - Limon, - Misket limonu (lime), - Altıntop, - Mandarin, - Çin altıntopu (pomelo) (plummelo) (chinese grapefruit) olmak üzere altı türe ayrılır. 1

5 4.1.2 Çeşitler Turunçgil meyvelerinin türlere göre başlıca çeşitleri aşağıda gösterilmiştir Portakal çeşitleri - Alanya dilimli (Resim 1), - Akçay şekeri (Resim 2), - Sangunelli (Sanguinelli) (Resim 3), - Yafa (Şamuti) (Shamouti) (Resim 4), - Vaşington Navel (Washington Navel) (Resim 5), - Tomson Navel (Thomson Navel) (Resim 6), - Valensiya leyt (Valencia Late) (Resim 7), - Valensiya midkınayt (Valencia Midknight) (Resim 8), - Kan (Moro) (Resim 9), - Navelin (Navelina), - Naveleyt (Navelate), - Leynleyt (Lane Late) - Kara kara (Cara cara). Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Limon çeşitleri - Enterdonat (Resim 10), - Lamas (Resim 11), - Kütdiken (Resim 12), - Kıbrıs (Resim 13), - Mayer (Meyer)(Resim 14), - Mollamemet (Resim 15), - Verdelli (Resim 16), - Primofiore, - Kara, - İtalyan memeli. Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Misket limonu (lime) çeşitleri - Key lime (Citrus aurantifolia) (Resim 17), - Persian lime (Citrus latifolia) (Resim 18), - Kaffir lime (Citrus hystrix) (Resim 19). Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Altıntop çeşitleri - Marshseedless (Resim 20), - Flame (Resim 21), - Riored (Resim 22), - Henderson (Resim 23), - Oroblanco (Resim 24), - Rayrubby (Resim 25), - Redblush (Resim 26), - Sweetie (Resim 27), - Starruby (Resim 28), - Rubyred (Resim 29). Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir. 2

6 Mandarin çeşitleri - Satsuma (Resim 30), - Klemantin (Clementine) (Resim 31), - Monreal (Resim 32), - King, - Nova (Resim 33), - Okitsu (Resim 34), - Ankor (Resim 35), - Robinson (Resim 36), - Fortune (Resim 37), - Kinnow (Resim 38), - Fremond (Resim 39), - Klausellina (Resim 40), - Yerli (Resim 41), - Kara (Resim 42), - Ovari (Resim 43), - Mineola, - Fairchild. Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Çin altıntopu çeşitleri - African shaddock (Resim 44), - Red shaddock. Diğer çeşitler kendi adlarıyla ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Sınıflar Turunçgil meyveleri kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılır Boylar Turunçgil meyveleri, türlere göre değişmekle beraber uzunluk eksenine dikey olan en geniş kısmının çaplarına göre on dört boya kadar ayrılırlar. 4.2 Özellikler Genel özellikler Turunçgil meyveleri; - Bütün olmalı, - Sağlam olmalı (çürüyerek, kötüleşerek tüketime uygunsuz hale gelenler ürünü etkilememeli), - Buruşma ve iyileşmiş kabuk kesikleri bulunmamalı, - Temiz, gözle görülebilir yabancı maddeler olmamalı, - Böceklerden ve böcek zararlarından arî olmalı, - İçe çökme belirtisi göstermemeli, - Düşük sıcaklıktan, dolu veya dondan meydana gelen hasarlar olmamalı, - Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli, - Yabancı tat ve koku olmamalı dır. Bu özelliklerde, dikkatlice toplanmış olmalıdır. Turunçgillerin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır: - Çeşidin özeliklerine göre gerekli olgunlaşma düzeyine kadar gelişmesini sürdürebilmeli, 3

7 - Elle dokunmaya, elden geçirmeye ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında tatmin edici durum göstermeli 1) dir. Çeşidin olgunluk tayini; - Öz su (usare) muhtevasına, - Rengine, - Suda çözünebilir kuru madde muhtevasına veya asit oranına (örneğin, şeker muhtevası) göre belirlenmektedir. Öz su muhtevası; - Portakalda öz su muhtevası, kütlece meyvenin; Tomson Navel'lerde...% 30 u Vaşington Navel'lerde...% 33 ü Diğer çeşitlerde....% 35 inden az olmamalıdır. - Limonda öz su muhtevası, kütlece meyvenin % 20'den az olmamalıdır. - Mandarinlerde öz su muhtevası klemantin çeşidinde, kütlece meyvenin % 40'ından, diğer mandarinlerde % 33'ünden az olmamalıdır. - Altıntopta öz su muhtevası, kütlece meyvenin % 35'inden az olmamalıdır. Turunçgil meyvelerinde çeşitlere göre aranacak diğer genel özellikler Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 Turunçgil meyvelerinin diğer genel özellikleri Tür / çeşit Portakal - Tomson Navel - Vaşington Navel - Diğer Limon - Verdelli ve Primofiore - diğer Öz su muhtevası, kütlece %, en az Şeker muhtevası, (sakaroz olarak) kütlece %, en az Renk Çeşide özgü olmalı. Toplam meyve yüzeyinin 1/5 ini geçmeyen açık yeşil renkte olabilir (öz su muhtevası özelliğini karşılamak şartıyla). Aşırı kuraklık ve sıcaklık şartlarında yetiştirilenlerde öz su muhtevası % 45 den fazla olmak şartıyla bu oran 1/5 den fazla olabilir. Çeşide özgü olmalı. Koyu yeşil olmayan yeşil renk genel özellikleri karşılamak üzere bulunabilir. Misket limonu (lime) 42 - Meyve yüzeyinin en az 2/3 ü çeşit özelliğindeki renkte olmalı. Meyve kabuğu yeşil renkte olmalı, meyve yüzeyinin % 30 na kadar sarı renk gösterebilir. 1) Koruyucu olarak veya diğer maksatlarla herhangi bir kimyevi maddenin kullanılması halinde meyve kabuğu üzerinde kalabilecek kokuya, ithalatçı ülkenin mevzuatına uygun olduğu takdirde müsaade edilir. 4

8 Çizelge 1 in devamı Altıntop Tür/çeşit - Oroblanco Öz su muhtevası, kütlece %, en az 35 Şeker muhtevası, (sakaroz olarak) kütlece %, en az 9 Renk Çeşide özgü olmalı. Yeşilimsi renk (Oroblanco da yeşil) genel özellikleri karşılamak üzere bulunabilir. Mandarin - Klementin - Satsuma ve diğer çeşitler Meyve yüzeyinin en az 1/3 ü çeşit özelliğindeki renkte olmalı. Çin Altıntopu 8 Meyve yüzeyinin en az 2/3 ü çeşit özelliğindeki renkte olmalı. Turunçgil meyveleri, yetiştirildikleri bölgeye, toplanma zamanına ve pazarlara taşınma sürelerine, pazarın uzak veya yakınlığına bağlı olarak normal gelişmeyi takiben çeşidine has normal renge ulaşmış olmalıdır. Not - Ağaç üzerinde zemin rengi değişmeye başlamış ve Çizelge 1 deki öz su muhtevasına erişmiş turunçgil meyveleri, yalnızca yeşil rengini gidererek, bu tür ve çeşit için standardda kabul edilen tabiî rengi sağlamak maksadıyla etilen gazı ile tekniğine uygun şekilde suni olarak sarartılabilir. Sarartmada karpit kullanılmamalıdır. Sarartma işlemi, meyvenin organoleptik özelliklerini hiçbir şekilde değiştirmemelidir Çeşit özellikleri Portakal çeşitleri Alanya dilimli Kabuk, açık portakal rengindedir. En önemli özelliği, kabuk üzerinde sap tarafından stil ucuna doğru 4 ilâ 8 arasında değişen sayıda olukların bulunmasıdır. Kabuk kalınlığı ortalama 4,06 mm'dir. 2) Olgunluk ilerledikçe kabuk kalınlığı incelir. Kabuk hafif pürüzlü, kabuğun ete bağlılığı gevşek, meyve eti koyu portakal renginde ve çok suludur. Meyveler küçük veya orta büyüklükte ve yuvarlak şekilli, ortalama genişliği 68 mm, uzunluğu 69 mm, kütlesi yaklaşık 162 g'dır. Öz su muhtevası ortalama % 41, meyve başına ortalama 0,25 çekirdek düşen bir çeşittir Akçay şekeri Meyve rengi soluk-sarıya yakındır. Meyvelerin değişik görünüşlerinin çekiciliği yoktur. Meyveler; küçük-orta büyüklükte, öz su tulumcukları çok belirgin, sulu, aroma ve kalitesi iyi bir çeşittir. Meyvelerin ortalama, kütlesi 131 g, uzunluğu 62 mm, genişliği 63 mm'dir. Kabuk kalınlığı 4 mm'dir. Meyve başına düşen çekirdek sayısı ortalama 2 adettir. Öz su muhtevası ortalama % 43 olan bir çeşittir Sangunelli (Sanguinelli) Meyve kabuğu ağırlıklı olarak kırmızı renkte ve pürüzsüz parlak yapıdadır. Meyve eti gevrek ve parçalı renklidir. Meyve şekli küçük-orta irilikte, oval şekilli ve asimetriktir. Meyve çapı 75 mm ilâ 85 mm arasında, meyve kütlesi 180 g ilâ 200 g dır. Meyve kabuğu, meyve etine sıkı bağlı olup, Öz su muhtevası ortalama % 35, çekirdeksize yakın bir çeşittir. 2) Buradaki değerler iki basamaklı olarak verilmiş olup, yaklaşık değerlerdir. 5

9 Yafa (Şamuti) (Shamouti) Meyve kabuğu sarı portakal renginde ve ortalama 6 mm kalınlığındadır. Ekolojiye bağlı olarak kabuk kalınlığı değişir. Meyvenin sap tarafındaki kabuk daha kalındır. Kabuk pürüzlüden-hafif pürüzlüye kadar değişim gösterir. Kabuğun meyve etine bağlılığı ve meyve et tekstürü orta derecedir.elverişli ekolojik koşullarda dilim zarları ince, meyve eti gevrek, sulu, çok üstün tat, aroma ve kaliteli, meyveleri muhafaza ve taşımaya elverişli özellikleri olan bir çeşittir. Meyve iriliği, iklim koşullarına bağlı olarak orta büyük ile büyük arasında değişmektedir. Meyve şekli hafif oval ile oval arasında, ortalama genişliği 70,5 mm, boyu 80 mm, kütlesi ise 191 g dır. Meyve başına ortalama 2,5 çekirdek düşer ve ticarî anlamda çekirdeksizdir. Meyve eti rengi portakal-koyu sarı portakaldır. Öz su muhtevası ortalama % 37 olan bir çeşittir Vaşington Navel (Washington Navel) Meyve kabuğu portakal-koyu portakal renginde ve hafif pürüzlüdür. Meyve eti portakal renginde ve gevrek yapıdadır. Meyve şekli yuvarlak-oval arası bir yapıda olup, ucunda bir göbek bulunmaktadır. Meyve çapı 75 mm ilâ 80 mm dir. Meyve kütlesi 200 g ilâ 250 g dır. Meyve kabuğu ete sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 33,40 olan çekirdeksiz bir çeşittir Tomson Navel (Thomson Navel) Meyve kabuğu Vaşington Navel a göre daha ince ve düz yapıya sahiptir. Meyve şekli hafif uzunumsu görünümdedir. Öz su tulumcukları pirinç tanesi yapısında ve birbirinden daha az bağımsızdır. Daha erkenci bir çeşit olması haricinde meyve çapı, meyve kütlesi, öz su muhtevası Vaşington Navel a benzeyen bir çeşittir Valensiya leyt (Valencia Late) Meyve kabuğu sarı portakal-portakal renginde, hafif pürüzlüdür. Meyve eti sarı portakal-portakal rengindedir. Meyve şekli basık-yuvarlak ve hafif oval yapıdadır. Meyve çapı 65 mm ilâ 70 mm dir. Meyve kütlesi 160 g ilâ 165 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkılıkta bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 46 olup, çekirdeksize yakın bir çeşittir Valensiya midkınayt (Valencia Midknight) Meyve kabuğu portakal renginde, ince, yağlı, düzgün ve pürüzsüz bir yapıdadır. Meyve eti portakal rengindedir. Meyve şekli yuvarlaktır. Meyve çapı 80 mm ilâ 90 mm dir. Meyve kütlesi ortalama 160 g dır. Meyve kabuğu, meyve etine sıkı bağlıdır, zor soyulur. Öz su muhtevası ortalama % 36 olup, çekirdeksize yakın bir çeşittir Navelina Meyve kabuğu koyu portakal renginde olup meyve eti portakal rengindedir. Meyve şekli oval, meyve çapı 90 mm -100 mm, kütlesi 200 g ilâ 250 g dır. Kabuğun ete bağlılığı orta, öz su muhtevası ortalama % 43 olup çekirdeksiz bir çeşittir Navelate Meyve kabuğu soluk turuncu renkte olup ince yapılıdır. Meyve eti portakal rengindedir. Meyve şekli oval ve göbeklidir. Meyve çapı 75 mm - 80 mm, kütlesi 140 g g dır. Kabuğun ete bağlılığı sıkı, öz su muhtevası % 30 ilâ % 35 olup çekirdeksiz bir çeşittir Laynleyt (Lane Late) Meyve kabuğu sarı portakal renginde olup meyve eti portakal rengindedir. Meyve şekli yuvarlak oval arasında, meyve çapı 75 mm - 80 mm, kütlesi 200 g g dır. Kabuğun ete bağlılığı orta, öz su muhtevası ortalama % 41 olup, çekirdeksiz bir çeşittir Kan (Moro) Meyve iriliği orta ve büyük arasında bir değişim gösterir. Meyve şekli; yuvarlak-oval ve sap yönünde hafif boyunludur. Meyve etinde renklenme orta koyulukta ve çizgiler halindedir. Meyve aromaca çok zengindir. Meyve çapı 63 mm ilâ 79 mm dir. Meyve kütlesi ortalama 171 g ilâ 212 g dır. Öz su muhtevası % 35 ilâ % 42 olup, çekirdeksiz (meyve başına düşen çekirdek 0,25 adet) bir çeşittir Kan (Taracco) Çok lezzetli bir portakaldır. Orta mevsim çeşidi olup orta verimlidir. Taşımaya ve depolamaya elverişli, çekirdeksiz bir çeşittir. 6

10 Cara cara Kırmızı etli bir navel çeşididir. Meyve büyüklüğü hariç tüm özellikleri Vaşington Navel ile aynıdır. Meyve eti pembemsi portakal rengindedir. Meyve kalitesi yüksek, meyve pulpası gevrek ve lezzetlidir. Kanlı portakalların kendine has tadını taşımaz Limon çeşitleri Enterdonat (Interdonato) Meyve kabuğu açık yeşil renkte, parlak ve ince yapıdadır. Meyve eti yeşilimsi sarı renktedir. Meyve şekli geniş, uzun silindirik bir yapıdadır. Meyve çapı 55 mm ilâ 60 mm dir. Meyve kütlesi 105 g ilâ 110 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkılıkta bağlıdır. Öz su muhtevası % 31 ilâ % 39 olup, meyve başına 6 adet 7 adet çekirdekli bir çeşittir Lamas Meyve kabuğu açık yeşil-sarı veya limon sarısı renkte ve düzgün bir yapıdadır. Meyve eti sarı renktedir. Meyve şekli uzun silindirik bir yapıdadır ve hafif boyun halkası vardır. Meyve çapı 60 mm ilâ 65 mm dir. Meyve kütlesi 110 g ilâ 120 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35 olup, meyve başına 3 adet 5 adet çekirdekli bir çeşittir Kütdiken Meyve kabuğu açık yeşil, sarı veya limon sarısı renkte ve parlak, düzgün bir yapıdadır. Meyve eti sarı renktedir. Meyve şekli elips şeklinde olup, meme kısmı fazla gelişmemiştir. Meyve çapı 60 mm ilâ 65 mm dir. Meyve kütlesi 120 g ilâ 125 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 33 olup, meyve başına ortalama 10 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Kıbrıs Meyve kabuğu sarı renkli, parlak, düzgün, dalgalı ve kalınlığı 5 mm'dir. Meyveleri oval-silindirik şekillidir. Sapı kısmında belirgin sayılabilecek bir boyun olmasına karşın limonlara özgü meme yok denecek kadar küçüktür. Çeşidin en belirgin özelliği budur. Meyvenin çapı ortalama 69 mm, kütlesi ortalama 136,5 g dır. Öz su muhtevası ortalama % 31,5 olup, meyve başına 10 adet ilâ 12 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Mayer Meyve kabuğu sarı renkte, düz, parlak yapıda ve incedir. Meyve eti gevrek sulu, açık sarı renktedir. Meyve şekli hafif basık, yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 95 mm ilâ 100 mm dir. Meyve kütlesi 300 g ilâ 350 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 39 olup, meyve başına 2 adet 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Mollamemet Meyve kabuğu sarı renkte, kabuk girintili çıkıntılı, orta kalınlıktadır ve kalınlığı 5,5 mm'dir. Meyve çapı ortalama 64 mm, kütlesi 130 g'dır. Meyve şekli eliptiktir. Sap tarafında belirgin bir boyun bulunur. Meme küt ve kaba yapılıdır. Öz su muhtevası ortalama % 34,5 olup, meyve başına 12 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Verdelli Femminello tipine giren limonların yazın hasat edilen bir çeşidi olup, meyve kabuğu orta kalınlıkta, içinde yağ kesecikleri vardır. Meyve kabuğu sarı renktedir. Meyve eti yeşilimsi-sarı renktedir. Meyve sulu, çok asitli yapıdadır. Az çekirdekli veya çekirdeksiz bir çeşittir Primofiore Sonbaharda hasat edilen Femminello tipine giren limonların, meyve kabuğu biraz daha koyu sarı renktedir. Diğer özellikleri Verdelli ile benzerlik gösteren bir çeşittir Kara Dikensiz bir çeşittir. Meyve şekli topaç gibi memesi belirgin, kısa, sivri ve lezzetli bir limondur. Meyve kabuğu limon sarısı, hafif pürüzlü, orta kalınlıkta, meyve eti sarı renktedir. Meyve çapı ortalama 65 mm, kütlesi 120 g ilâ 125 g, çekirdek muhtevası ortalama 8 adet ilâ 9 adettir İtalyan memeli Meyve şekli topaç gibi memesi belirgin, kısa ve sivridir. Meyve kabuğu limon sarısı, hafif pürüzlü, orta kalınlıkta, meyve eti sarıdır. Meyve kütlesi 125 g -130 g, çekirdek muhtevası ortalama 8 ilâ 9 adet, öz su muhtevası % 35 ilâ 64 dür. Kabuğun meyve etine bağlılığı sıkıdır. 7

11 Misket limonu (lime) çeşitleri Misket limonu (lime) limona benzer görünümdedir. Ancak daha küçük boyutta ve olgun iken yeşil renkte meyve kabuğuna sahiptir. Misket limonu (lime) küçük, oval yapıda bir turunçgil meyvesidir. Meyve kabuğu düz ve delikli yapıda, hafif ile orta arası yeşil, bazen hafif sarı renktedir Key lime Bu çeşide Florida misket limonu veya Meksikalı misket limonu da denir. Meyve boyutu daha küçük yapıdadır. Meyve eti çok çekirdekli, sulu ve keskin misket limonu tadına sahiptir Persian lime Bu çeşide İran misket limonu da denir. Meyve şekli tipik olarak yuvarlak, meyve çapı 3 cm ilâ 6 cm dir. Meyve eti ekşi aroma ve tatdadır. Meyve kabuğu yeşil ile sarı arasında bir renge sahiptir Kaffir lime Bu çeşide sülük misket limonu veya makrut misket limonu da denir. Meyve golf topu büyüklüğündedir. Meyve eti kendine özgü aromatik bir tada sahip, çok az sulu bir çeşittir Altıntop çeşitleri Genellikle 12 dilimlidirler. Çin altıntopu na göre daha ekşi ve acı tada sahiptirler Marshseedless Meyve kabuğu sarı renkte, düz, parlak yapıda ve incedir. Meyve eti gevrek sulu, açık sarı renktedir. Meyve şekli hafif basık, yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 95 mm ilâ 100 mm dir. Meyve kütlesi 300 g ilâ 350 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 39 olup, meyve başına 2 adet 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Flame Meyve kabuğu koyu kırmızı renkte, düz ve ince yapıdadır. Meyve eti kırmızı renktedir. Meyve şekli uzunumsu ve yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 100 mm ilâ 110 mm, kütlesi 400 g ilâ 450 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 37 olup, çekirdeksize yakın bir çeşittir Riored Meyve kabuğu koyu kırmızı renkte, düz yapıdadır. Meyve eti koyu kırmızı renktedir. Meyve şekli uzunumsu ve yuvarlak yapıdadır. Meyve çapı 100 mm ilâ 110 mm, kütlesi 400 g ilâ 450 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 37 olup, meyve başına 1 adet ilâ 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Henderson Meyve kabuğu açık kırmızı renktedir (Rubyred den daha koyu). Meyve eti koyu kırmızı renktedir. Meyve şekli basık yuvarlak, salkım şeklinde ve orta irilikte bir yapıdadır. Meyve çapı 90 mm ilâ 95 mm dir. Meyve kütlesi 300 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35 ilâ % 40 olup, meyve başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Oroblanco Meyve kabuğu sarı renktedir. Meyve eti açık saman sarısı renginde, yumuşak ve gevrektir. Meyve şekli basık yuvarlak, fakat sap tarafına doğru hafif konik şekilli, iri bir yapıdadır. Meyve çapı ortalama 111,5 mm, kütlesi ortalama 472 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35 in üzeri olup, meyve başına 1 adet ilâ 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir. Meyveler arasında bir örneklik yoktur. Şekil ve boyut farklılığı yaygındır Rayrubby Meyve kabuğu koyu kırmızı renktedir. Meyve eti koyu kırmızı renktedir. Meyve şekli yuvarlaktır. Meyve çapı ortalama 102 mm, kütlesi 400 g ilâ 450 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 45 olup, meyve başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Redblush Meyve kabuğu sarı-portakal veya hafif pembe renkte, hafif pürüzlü bir yapıda ve 8 mm kalınlığındadır. Meyve eti açık pembe veya pembe renktedir. Meyve şekli basık-yuvarlak, salkım şeklinde ve orta iriliktedir. Meyve çapı ortalama 93,5 mm, kütlesi ortalama 324,5 g dır. Meyvelerin bir birine değdikleri yerde kırmızı yanak meydana gelir. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 38,5 olup, meyve başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir. 8

12 Sweetie Meyve kabuğu sarı renktedir. Meyve eti açık saman sarısı renkte, yumuşak ve gevrek bir yapıdadır. Meyve şekli basık yuvarlak, sap tarafına doğru hafif konik ve iri yapıdadır. Meyve çapı 110 mm ilâ 120 mm, kütlesi 450 ilâ 500 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 35 ve üzeri olup, çekirdeksiz bir çeşittir Starruby Meyve kabuğu kırmızı renkte, pürüzsüz ve çok ince bir yapıdadır. Meyve eti kırmızı renktedir. Meyve şekli yuvarlak, hafif basık bir yapıdadır. Meyve çapı 100 mm ilâ 110 mm, kütlesi 450 g ilâ 500 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 43,5 olup, çekirdeksize yakın bir çeşittir Rubyred Meyve kabuğu pembe-sarı portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti açık pembe veya pembe renktedir. Meyve şekli basık yuvarlak, salkım şeklinde ve orta irilikte bir yapıdadır. Meyve çapı 90 mm ilâ 95 mm dir. Meyve kütlesi 300 g ilâ 350 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 38,5 olup, meyve başına 2 adet - 3 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Mandarin çeşitleri Satsuma Meyve kabuğu sarı-portakal renginde ve hafif pürüzlü bir yapıdadır, kalınlığı 3 mm'dir. Meyve eti koyu portakal rengindedir. Meyve şekli basık şekillidir. Meyve çapı ortalama 51 mm, kütlesi 100 g dır. Meyve kabuğu meyve etine az sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 44 olup, meyve başına ortalama 1,2 adet çekirdeği bulunan çekirdeksiz, tat, koku ve kalitesi yüksek bir çeşittir Klemantin (Clementine) Meyve kabuğu portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renkte, gevrek, sulu ve aromalı bir yapıdadır. Meyve şekli yassı ve yuvarlak, bazen boyunlu bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 60 mm dir. Meyve kütlesi 50 ilâ 70 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası % 44 ilâ % 75 olup, meyve başına 5 adet (tozlama yapılmışsa daha fazla) çekirdeği bulunan bir çeşittir Monreal Meyve kabuğu sarımsı portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renkte, gevrek, sulu ve aromalı bir yapıdadır. Meyve şekli hafif yassı ve yuvarlak bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 70 mm dir. Meyve kütlesi 60 g ilâ 100 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası % 27 ilâ % 41 olup, meyve başına 10 adet - 12 adet çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir King Meyve kabuğu sarımsı portakal renkte, sert, tümsekli bir yapıdadır. Meyve kabuğu kalın ancak kolay soyulabilir yapıdadır. Meyve eti koyu turuncu renkte, gevşek, sulu ve bol aromalı bir yapıdadır. Meyve şekli küresel bir yapıdadır. Meyve çapı 63 mm ilâ 95 mm dir. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Meyve başına 5 adet - 20 adet çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir. Çekirdekler dikensi yapıda olup, beyaz ipliksi doku içerirler Nova Meyve kabuğu çok koyu olmayan portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti portakal renkte ve sulu bir yapıdadır. Meyve şekli yassı bir yapıdadır. Meyve çapı 70 mm ilâ 90 mm, kütlesi 160 g ilâ 180 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 39 olup, meyve başına 5 adet - 20 adet (döllenmeye bağlı değişir) çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir Okitsu Meyve kabuğu portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renktedir. Meyve şekli yassı bir yapıdadır. Meyve çapı 70 mm ilâ 80 mm dir. Meyve kütlesi 180 g ilâ 200 g dır. Meyve kabuğu meyve etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 38 olup, çekirdeksiz bir çeşittir Ankor Meyve kabuğu sarı portakal renktedir. Meyve eti portakal renkte ve sulu, sıkı gevrek bir yapıdadır. Meyve şekli iri ve basık bir yapıdadır. Meyve çapı 60 mm ilâ 70 mm dir. Meyve kütlesi 100 g ilâ 120 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 45,5 olup, meyve başına 20 adet ve üzeri çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir. 9

13 Robinson Meyve kabuğu koyu portakal, hafif kırmızı renktedir. Meyve eti koyu sarı portakal renkte ve sulu bir yapıdadır. Meyve şekli yuvarlağa yakın hafif basık bir yapıdadır. Meyve çapı 60 mm ilâ 70 mm, kütlesi 150 g ilâ 160 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 46 olup, meyve başına 1 adet ilâ 20 adet (polinasyona göre değişir) çekirdeği bulunan bir çeşittir Fortune Meyve kabuğu koyu turuncu renkte ve orta derecede pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti portakal renkte ve sulu bir yapıdadır. Meyve şekli yassı şekilli bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 60 mm dir. Meyve kütlesi 70 g ilâ 80 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası % 50 ilâ % 60 olup, meyve başına 1 adet - 2 adet (tozlama yoksa) çekirdeği bulunan bir çeşittir Kinnow Meyve kabuğu sarı-portakal renkli ve parlak, düzgün bir yapıdadır. Meyveleri basık yuvarlak şekillidir. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır Fremond Meyve kabuğu koyu kırmızı renkte ve parlak, pürüzsüz bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renkte ve yumuşak bir yapıdadır. Meyve şekli yuvarlak bir yapıdadır. Meyve çapı 50 mm ilâ 55 mm, kütlesi 60 g ilâ 80 g dır. Meyve kabuğu meyve etine sıkı bağlıdır, zor soyulur. Öz su muhtevası ortalama % 43 ilâ % 87 olup, meyve başına çok sayıda çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir Klausellina Meyve kabuğu sarımsı portakal renkte, hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renktedir. Meyve şekli yassı bir yapıdadır. Meyve çapı 65 mm ilâ 75 mm, kütlesi 160 g ilâ 170 g dır. Meyve kabuğu meyve etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 33 olup, çekirdeksiz bir çeşittir Yerli Meyve kabuğu sarı-portakal renkli ve hafif pürüzlüdür bir yapıdadır. Meyve kabuğu ortalama 3,20 mm kalınlığıdır. Meyve şekli yuvarlak-basık şekilli bir yapıdadır. Meyve eti sarı-portakal renginde, sulu, tipik mandarin aromalı, lezzetli ve yüksek kalitelidir. Meyve çapı ortalama 61 mm, kütlesi 87,5 g dır. Meyve kabuğu meyve etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 42 olup, meyve başına çok sayıda (20 adet gibi) çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir Kara Meyve kabuğu sarı-portakal renkli ve pürüzlü bir yapıdadır. Meyve kabuğu 4 mm kalınlığıdır. Meyve şekli iri, basık yuvarlak şekilli bir yapıdadır. Meyve eti koyu portakal renginde, gevrek ve sulu bir yapıdadır. Meyve çapı ortalama 69 mm, kütlesi 148 g dır. Meyve kabuğu meyve etine orta sıkı bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 43,5 olup, meyve başına çok sayıda (15 adet gibi) çekirdeği bulunan çekirdekli bir çeşittir Ovari Meyve kabuğu sarımsı portakal renkli ve hafif pürüzlü bir yapıdadır. Meyve şekli yassı yapıdadır. Meyve eti koyu portakal rengindedir. Meyve çapı 50 mm ilâ 60 mm, kütlesi 80 g ilâ 100 g dır. Meyve kabuğu meyve etine gevşek bağlıdır. Öz su muhtevası ortalama % 44 olup, çekirdeksiz bir çeşittir Minneola Meyve kabuğu koyu kırmızı portakal renginde, parlak ve düzgündür. Meyve şekli hafif uzun sap kısmında belirgin boyunludur. Meyve eti portakal renginde, yumuşak ve suludur. Meyve çapı ortalama 50 mm, kabuğun meyve etine bağlılığı ortadır. Öz su muhtevası ortalama % 46, çekirdek sayısı 1 adet ilâ 2 adettir Fairchild Oldukça iri meyveli ve puflaşmayan bir çeşittir. Meyveleri sert, sulu ve lezzetlidir. Erkenci, verimli ve çekirdekli bir çeşittir Çin altıntopu çeşitleri Bu çeşitlere plummelo, pummelo veya shadddock da denilmektedir. En büyük turunçgil meyvesidir. Altıntop a çok benzer, meyve kabuğu daha kalın ve düz yapıdadır. Meyve kabuğu yeşil-sarı arasında bir renge sahip olup, meyve şekli yuvarlak ile armut şekli arasındadır. Meyve eti sert, 16 ilâ 18 dilimli, altıntopa göre daha şekerli, daha az ekşi tatdadır. 10

14 African shaddock Meyve kabuğu ortalama 8 mm kalınlığında ve sarı renktedir. Meyve kütlesi ortalama 226 g, çapı 76 mm dir. Meyve başına ortalama 15 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir Red shaddock Meyve kabuğu sarı renkte, pürüzsüz yapıdadır. Meyve şekli yuvarlak, hafif basık görünümdedir. Meyve eti şekerli, daha az ekşi, çok çekirdekli bir çeşittir Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa üstün nitelikteki turunçgil meyveleri girer. Bunlarda; - Şekil, görünüş, gelişme ve renk bakımlarından çeşide has özellikte olmalı, - Ürünün genel görünüşünü, özelliklerini, ambalâj içindeki durumunu bozmayacak çok yüzeydeki çok hafif özürler hariç, hiç bir kusur bulunmamalı dır Sınıf I Bu sınıfa iyi nitelikteki turunçgil meyveleri girer. Bunlar; - Yetiştirildikleri bölgeye ve toplanma zamanlarına göre çeşidin tipik özelliklerini taşımalıdır. Meyvelerin genel görünüşlerini veya muhafaza edilebilme özelliklerini bozmayacak aşağıdaki özürler bulunabilir: - Hafif şekil bozukluğu, - Hafif renk bozukluğu, - Meyve gelişirken meydana gelen ve çeşidin kendi tabiatında mevcut bulunan gümüş kabukluluk, paslılık gibi hafif kabuk kusurları, - Meyvenin elden geçirilmesi sırasında veya sürtünme ile ya da dolu vb. sebeplerden meydana gelen iyileşmiş (kapanmış) hafif kusurlar Sınıf II Bu sınıfa, daha üst sınıflara giremeyen, fakat genel özelliklere uygun bulunan turunçgil meyveleri girer. Meyvenin genel görünüşüne veya muhafaza edilebilme özelliklerine fazla zarar vermeyecek aşağıdaki özürler bulunabilir: - Şekil bozukluğu, - Renk bozukluğu, - Kaba ve kalın kabukluluk, - İyileşmiş (kapanmış) yüzeysel kabuk yaraları, - Portakallar için kabuğun etinden kısmen ve hafifçe ayrılmış olması (bu husus mandarinler için özür sayılmaz. Fakat limon ve altıntoplar için kabul edilmeyen bir kusurdur) Boy özellikleri Turunçgil meyvelerinin boy özellikleri Çizelge 2'de verilmiştir. 11

15 Çizelge 2 - Turunçgil meyvelerinin boy özellikleri Boy Portakal Limon Misket limonu (lime) Mandarin Altıntop Çin Altıntopu No mm mm mm mm mm mm dan fazla 170 den fazla ve yukarı 1) ) ) Çapları 63 mm ve daha yukarı olan mandarinlerde boylar şöyle belirtilir : No.1 - X No.1 - XX No.1 - XXX 78 ve yukarı 2) Klemantin ve Monreal mandarinleri dışındaki mandarin çeşitleri için en küçük çap 45 mm dir. Boylama; Portakal mm, Limon mm, Misket limonu (lime) mm, Klemantin ve Monreal mandarinleri mm, Diğer mandarinler mm, Altıntop mm, Çin Altıntopu mm den küçük çap ölçüsündeki turunçgillere uygulanmaz. 4.3 Boyut ve toleranslar Sınıf toleransları Sınıfının özelliklerini karşılamayan ürünler için her ambalâjda kütlece veya sayıca bulunabilecek sınıf toleransları aşağıda verilmiştir: Ekstra Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf I e giren turunçgil meyvelerine sayıca veya kütlece en çok % 5 oranına kadar tolerans tanınır Sınıf I Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat Sınıf II ye giren turunçgil meyvelerine sayıca veya kütlece en çok % 10 oranına kadar tolerans tanınır. 12

16 Sınıf II Bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat tüketime elverişli bulunan turunçgil meyvelerine sayıca veya kütlece en çok % 10 oranına kadar tolerans tanınır. Ancak kapanmamış hafif yüzeysel kuru yaralı (çürüme başlangıcı olanlar hariç) veya yumuşak ve pörsümüş meyveler % 5'i geçmemelidir Boy toleransları Bütün sınıflar için her ambalajda belirtilen boyun veya dökme partilerde üç boy sırası toplamının bir alt veya bir üstündeki boydan meyvelere sayıca en çok % 10 oranına kadar tolerans tanınır. Bu tolerans; Portakallar mm, Limonlar mm, Misket limonları (lime) mm, Klemantin ve Monreal mandarinleri...34 mm, Diğer mandarinler mm, Altıntoplar mm, Çin Altıntopu...98 mm den küçük olan boylardaki turunçgillere tanınmaz. 4.4 Özellik, muayene ve deney madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların, muayene madde numaraları Çizelge 3'de verilmiştir. Çizelge 3 Özellik, muayene ve madde numaraları Özellikler Özellik madde no Muayene ve deney madde no Genel özellikler Çeşit özellikleri Sınıf özellikleri Boy özellikleri Boyut ve toleranslar Öz su muhtevasının tayini Şeker muhtevasının tayini Bir örneklik Ambalâjlama İşaretleme Numune alma, muayene ve deneyler 5.1 Numune alma Türü, çeşidi, sınıfı, boyu ve ambalâjları aynı olup bir defada muayeneye sunulan turunçgiller bir parti sayılır. Numune partiden alınır. Turunçgil meyveleri numunesi TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lâboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek, ölçülerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır Turunçgillerin muayenesi Turunçgillerin muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır ve sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde ve Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 13

17 5.3 Deneyler Öz su muhtevasının tayini Turunçgillerin öz suyu, el presleri vasıtası ile çıkarılır. Muayene için ayrılan meyvelerden en çok 10 tanesi rastgele seçilerek tartılır (m 1 ). Bu meyveler ortalarından enlemesine ikiye bölünerek, içinde öz su kalmayıncaya kadar preslenir. Presten çıkan öz su iki katlı tülbentten süzülür, tülbent posada hiç öz su kalmayıncaya kadar iyice sıkılır. Çıkan öz su önceden darası alınmış bir kapta toplanarak tartılır. Kabın darası çıktıktan sonra elde edilen değer (m 2 ) ile alınan meyvenin kütlesi (m 1 ) esas alınarak, yüzde öz su muhtevası (R) aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır: m R = m 2 1 x 100 Sonucun Madde e uygun olup olmadığına bakılır Şeker muhtevasının tayini Turunçgillerin şeker muhtevası, TS EN ya göre yapılır. Sonucun Madde e uygun olup olmadığına bakılır. 5.4 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.5 Muayene ve deney raporu Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; Firmanın adı ve adresi, Muayene ve deneyin yapıldığı yerin lâboratuvarın adı, Muayeneyi ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, Numunenin alındığı tarih ile muayene ve deney tarihi, Numunenin tanıtılması, Muayene ve deneylerde uygulanan standardların numaraları, Sonuçların gösterilmesi, Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, Uygulanan muayene ve deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan işlemler, Numunenin standarda uygun olup olmadığı, Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 6 Piyasaya arz Turunçgil meyveleri piyasaya ambalâjlı olarak aşağıdaki şekilde arz edilirler: a) Katlar halinde dizilmiş olarak: Açık ve kapalı ambalâjlar içine boylama çizgisine uygun olarak boylandıktan sonra, dizilmeden dökme olarak konulur. Bu sadece Sınıf I ve Sınıf II için uygulanabilir. b) Ambalâja dökme olarak: Açık ve kapalı ambalâjlar içine boylama çizgisine uygun olarak boylandıktan sonra diyagonal şeklinde dizilmelidir. Bu Ekstra sınıf için zorunlu olup, Sınıf I ve Sınıf II için ihtiyaridir, c) Tüketici ambalâjları şeklinde. Tüketici ambalâjları meyve sayısına göre hazırlanıyorsa, boylama bütün sınıflar için zorunludur. Tüketici ambalâjları meyve kütlesine göre hazırlanıyorsa, boylama ard arda üç boy esasına göre yapılmalıdır. 6.1 Bir örneklik Her ambalaj içindeki turunçgil meyveleri tür, çeşit, sınıf ve orijin ve boylanmış ise boy bakımlarından bir örnek olmalıdır. Ayrıca olgunluk ve gelişme dereceleri bakımından da gözle görülür derecede bir örneklik aranır. Ekstra sınıf meyveler, renk bakımından da birörnek olmalıdır. Görünen turunçgil meyveleri, ambalajdaki tüm ürünü temsil etmelidir. 14

18 a) Ambalajlara diyagonal şekilde dizilerek yerleştirilen turunçgil meyvelerinde bir ambalaj içindeki en küçük ve en büyük meyve arasındaki çap farkı Çizelge 4 te belirlenen miktarları geçmemelidir: Çizelge 4 - Aynı ambalâjdaki en küçük ve en büyük meyve arasındaki fark Tür/çeşit Boy no Aynı ambalâjdaki en küçük ve en büyük meyve arasındaki fark, en fazla (mm) Limonlar Misket limonları (lime) Mandarinler Portakallar b) Altıntop ve katlar halinde dizilmemiş olan bütün turunçgillerde; Piyasaya nasıl arz edilirse edilsin bir ambalaj içerisindeki en büyük ve en küçük meyveler arasındaki çap farkı boylama çizelgesinde o boy için verilen sınırları aşmamalıdır. Limonlar dikkate alındığında, katlar halinde dizilerek yerleştirilen limonlarda uygulanan çap farkı, katlar halinde dizilmemişler için de uygulanabilir. c) Dökme olarak sevkedilen turunçgillerde; Dökme turunçgil meyveleri için en çok çap farkı olarak şu hususlar dikkate alınır: - En küçük çap ölçüsü (bu şekilde hazırlanan ve boylama uygulanmayan partiler için). - Boylama yapılmış ise, boylama çizelgesine uygun olarak arka arkaya alınan üç boy sırasındaki fark toplamına eşit olan ölçü. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar, taşıma, muhafaza ve pazarlama süresince turunçgil meyvelerini iyi bir şekilde koruyacak ve sağlığa zarar vermeyecek nitelikte yeni, temiz, kokusuz ahşap, mukavva veya diğer uygun malzemeden hazırlanmış kasa, kutu, sepet, file vb. şekillerde yapılmış olmalıdır. Bu ambalâjların içerisine doğrudan tüketiciye arz olunmak üzere küçük ambalâjlar da konulabilir. Ambalâjların yapımında kullanılan her türlü malzeme ile bunların içlerine ve taşıtlara veya taşıt bölmelerine konulacak kağıt veya diğer materyal yeni, temiz ve kokusuz olmalı, ürüne zarar vermemeli, bunların üzerlerine yazılacak yazılarda kullanılan mürekkep ve boya ile etiketlerin yapıştırılmasında kullanılan zamk zehirli veya diğer şekillerde insan sağlığına zararlı olmamalı ve yazılı taraf ürün ile temas etmemelidir. Ahşap ambalâjlarda çürük bulunmamalı, üzerlerinde budak varsa bunlar düşmemiş olmalı ve budakların çapı, ahşap parça genişliğinin 1/3'ünü geçmemelidir. Ambalâjların içerisinde hiçbir yabancı madde bulunmamalıdır, Ancak ithalatçı ülkenin isteği halinde, meyvelerin üzerine, özel bir takdim şekli olarak, yeşil yapraklı taze bir dal parçası konulabilir. Turunçgil meyveleri teker teker sarıldığında kullanılacak kağıtlar meyveyi tamamen saracak boyutlarda, ince, kuru, yeni ve kokusuz olmalıdır. Ambalâjlamada, turunçgil meyvelerinin tabiî özelliklerini, özellikle tadını ve kokusunu değiştirebilecek herhangi bir madde kullanılmamalıdır. Ancak, alıcı ülkenin mevzuatına uygun olmak şartı ile ve meyveyi korumak amacıyla meyvenin yalnız üzerinde hafif bir yabancı koku bırakan difenil veya benzeri kimyevi madde emdirilmiş malzeme kullanılabilir. Ya da meyveler, koruyucu özel bir mum tabakası ile örtülebilir. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arınmış olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 6.3 İşaretleme Turunçgil meyveleri ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır. 15 kg dan büyük ambalâjlarda kullanılacak etiketler 40 cm 2 den küçük olamaz. Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası, 15

19 Bu standardın işaret ve numarası ( TS 34 şeklinde), Malın adı ( Turunçgil meyveleri), Türü, Çeşidi ((Klemantin mandarini gibi bazı çeşitlerde çekirdeksiz veya 1 adet 10 adet çekirdekli şekildeki tanıtıcı bilgi), Sınıfı, Boyu (ambalâjlara katlar halinde yerleştirilmiş veya dökme olarak konulmuş meyvelerde boy numarası, katlar halinde yerleştirilmişlerde aynı zamanda meyve adedi. Dökme partilerde boylama çizelgesine uygun olarak arka arkaya alınan üç boy sırasına göre boylama yapılmış ise üst ve alt boy numaraları. Boylanmamış dökme partilerde ise en küçük boy numarası gibi), Difenilli veya benzeri bir kimyevi maddeli malzeme kullanılmış ise bunun belirtilmesi, Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı), Parti, seri veya kod numarasından en az biri, Net kütlesi (en az g veya kg olarak), Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır. Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir. 6.4 Muhafaza ve taşıma Turunçgil meyveleri % 85 ilâ % 90 bağıl nemde şartlarında olmak üzere; - Portakallar 5 ºC ilâ 6 ºC da 5 ay ilâ 6 ay, - Limonlar, misket limonları 10 ºC ilâ 12 ºC da 7 ay ilâ 8 ay, - Altıntoplar, Çin Altıntopu 7 ºC ilâ 9 ºC da 6 ay ilâ 7 ay, - Mandarin 3 ºC ilâ 4 ºC da 2 ay ilâ 3 ay süre ile depolanabilir Turunçgil meyveleri ve bunların içinde bulundukları ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda, taşıtlarda fena koku yayan ve bunları kirletecek maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır İçinde turunçgil meyveleri bulunan ambalâjlar yaş olmayan, havadar ve serin yerlerde tutulmalı, yağmur altında bırakılmamalı ve bu şartlarda yükletilip boşaltılmamalıdır. Taşımada hava dolaşımlı kapalı vasıtalar kullanılmalıdır. Turunçgil meyveleri ve içinde turunçgil bulunan ambalâjlar fena koku yayan veya bunları kirleten maddeler ile bir arada bulundurulmamalıdır. - Ambalâjlı ve ambalâjsız turunçgil meyveleri yağış veya güneş altında ya da dondurucu soğuklarda bırakılmamalı, yağış altında taşıtlara yükletilip boşaltılmamalıdır. - Turunçgil ambalâjları, işleme yerlerinde, depolarda, taşıtlarda ve paletler üzerinde birbirine ve içindeki meyvelere zarar vermeyecek hava dolaşımını engellemeyecek şekilde istif edilmelidir. İstiflemede, araya istif tahtası veya palet konulmazsa, üst üste 7 kattan çok istif yapılmamalıdır. Ayaklı üstü açık ambalâjlarda istif yüksekliği serbesttir. Depo ve taşıtlara dökme halinde konulan turunçgil meyvelerinin yığın yüksekliği 90 cm'yi aşmamalıdır. - Turunçgil ambalâjlarının yükleme ve boşaltma işlemlerinde gerektiğinde konveyör veya palet kullanılması tavsiye edilir. Turunçgil meyvelerinin taşınması TS 9949 a, depolanması da TS 3895 e göre yapılmalıdır. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği turunçgil meyveleri için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan turunçgil meyvelerinin; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunun, Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. 16

20 Yararlanılan kaynaklar Turunçgil Yetiştiriciliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yayınları, Ankara, UN/ECE FFV-14, International Citrus Congress Fourth meeting of the International Society of Citriculture, Author index to papers presented in Tokyo, Japan KAYGISIZ, H.,AYBAK H., ÇINAR, H. Narenciye Yetiştiriciliği, Hasad Yayınları, GÜRGEN, Y., Narenciye Yetiştiriciliği, Çukurova Üniversitesi Tarımsal Yayım, Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü Yayınları, Adana, Ocak

21 Resimler Resim 1- Alanya dilimli Resim 2- Akçay şekeri Resim 3 Sanguinelli Resim 4 Yafa 18

22 Resim 5 Washington Navel Resim 6 Thomson Navel Resim 7 Valencia Late Resim 8 Valencia Midknıght 19

23 Resim 9 Kan (Moro) Resim 10 Enterdonat Resim 11 Lamas 20

24 Resim 12 Kütdiken Resim 13 Kıbrıs Resim 14 Mayer Resim 15 Mollamemet Resim 16 Verdelli 21

25 Resim 17 Key lime Resim 18 Persian lime Resim 19 Kaffir lime Resim 20 Marshseedles Resim 21 Flame 22

26 Resim 22 - Riored Resim 23 - Henderson Resim 24 - Oroblanco 23

27 Resim 25 - Rayrubby Resim 26 - Redblush Resim 27 - Sweetie Resim 28 - Starrubby 24

28 Resim 29 - Rubyred Resim 30 - Satsuma Resim 31 - Clemantin Resim 32 - Monreal Resim 33 Nova Resim 34 Okitsu 25

29 Resim 35 Ankor Resim 36 Robinson Resim 37 Fourtune 26 Resim 38 Kinnow

30 Resim 39 Fremond Resim 40 Klausellina Resim 41 Yerli 27

31 Resim 42 Kara Resim 43 Ovari Resim 44 African shaddock 28

32 Ek A (Bilgi için) 100 g turunçgil meyvelerinin yaklaşık besin değeri Mandarin Portakal Limon Lime Su 82,6 g 90,2 g 86,0 g 90,73 g 88,26 g Protein 0,61 g 1,15 g 0,7 g - 1,3 g 0,38 g 0,70 g Yağ 0,05 g 0,32 g 0,1 g 0,3 g 0,0 g 0,20 g Lif 0,3 g 0,7 g 0,5 g 0,4 g 2,8 g Kül 0,29 g 0,54 g 0,5 g 0,7 g 0,26 g 0,30 g Kalsiyum 25,0 mg 46,8 mg 40,0 mg 43,0 mg 7,0 mg 33,0 mg Fosfor 11,7 mg 23,4 mg 17,0 mg 22,0 mg 6,0 mg 18,0 mg Demir 0,17 mg 0,62 mg 0,2 mg 0,8 mg 0,03 mg 0,60 mg Karoten 0,013 mg 0,175 mg 200 I.U. (Vit. A) 20 I.U. (Vit. A) 10 I.U.(Vit. A) Thiamin 0,048 mg 0,128 mg 0,10 mg 0,030 mg 0,030 mg Riboflavin 0,014 mg 0,041 mg 0,04 mg 0,010 mg 0,020 mg Niacin 0,199 mg 0,38 mg 0,4 mg 0,10 mg 0,20 mg Askorbik asit 13,3 mg 54,4 mg 45,0 mg 61,0 mg 46,0 mg 29,1 mg 29