YAZILIYA HAZIRLIK SETİ. 7. Sınıf SOSYAL BİLGİLER

Transkript

1 YAZILIYA HAZIRLIK SETİ 7. Sınıf SOSYAL BİLGİLER 1. Fasikül

2 İÇİNDEKİLER 3 İletişim Bir Sanattır 9 İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü 13 Özgür Basın Demokrasinin Temelidir Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem 18 Türkiye'de Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler 24 Türkiye'nin Nüfus Özellikleri Dönem 1. Yazılı Soruları 34 Cevap Anahtarı

3 1. 1. Fasikül Düşünelim Ah, şu gemiden bir iki kişi, yok hayır, yalnız bir kişi bile olsun, kurtulsaydı da yanıma gelip benimle konuşacak, sohbet edecek tek bir arkadaşım olsaydı! Yapayalnız yaşadığım süre boyunca etrafımda bir insan olmasını hiç bu kadar gönülden, bu kadar kuvvetli istememiş; bu yoksunluğumdan ötürü hiç bu kadar derinden üzülmemiştim. Bir adada yirmi üç sene kendi başına yaşamış olan Robinson Crusoe nün en çok istediği şey kendisiyle konuşacak, sohbet edecek tek bir arkadaşının olmasıydı. Siz olsaydınız neyi isterdiniz? Bilelim Cep telefonundan bir arkadaşımıza yazdığımız mesaj bir iletidir. Mesajı alan arkadaşımızın bu mesajdan haberdar olması iletişimdir. İletişimle insanlar birbirlerini anlarlar, sorunlarını paylaşırlar, problemlerine çözümler üretirler. O halde iletişim: Kişilerin duygu, düşünce ve bilgilerini türlü yollarla birbirine ileterek karşılıklı haberdar olmasıdır. İnsanların birbirini anlama süreci olarak tanımlanabilir. İletişim iki yönlü bir süreçtir. Sadece alış veya sadece veriş, iletişimi oluşturmaz. Alınan ve verilen mesajların karşılıklı bilinir olması da gereklidir. Örneğin; İngilizce bilginiz yoksa bir İngiliz in söylediklerinden ne anlayacaksınız? İletişim sayesinde ailemizle, yolculukta, alışverişte, okulda ve daha birçok yerde insanlarla sosyal ilişkiler kurarız. İletişim genellikle konuşmayla gerçekleşir. Fakat göz işareti, gülümseme, susma, ağlama, müzik, resim, kitap, gazete, sinema, heykel ve mimariyle de iletişim sağlanabilir. Nitekim insanlar tarih boyunca duman, mektup, kuş, ıslık, trafik işaretleri, internet gibi değişik iletişim araçları kullanmışlardır. İletişim Bir Sanattır 7. Sınıf 3

4 4 1. Sosyal Bilgiler İletişim Bir Sanattır A Başlıca İletişim Şekilleri 1. Sözlü İletişim Karşılıklı konuşmaya dayalı iletişimdir. 2. Yazılı İletişim Yazı yoluyla gerçekleşen iletişimdir. Mektup, gazete, dergi ve kitaplardaki kelimeler, harfler veya yazılı işaretler aracılığı ile yapılan iletişimdir. 3. Hareketlerle İletişim Jest, mimik, vücut duruşu, göz teması gibi çeşitli hareketlerle sağlanan iletişimdir. Beden dili ile iletişim de denilebilir. Hareketlerle iletişim sağlarken insanlarla aynı kültürden olmamız gerekir. Aksi takdirde yapacağımız hareketlerin yanlış anlaşılması kaçınılmazdır. BAçık ve Anlaşılır Bir İletişimin Önündeki Engeller Aynı dili konuşanlar değil; aynı duyguları paylaşanlar anlaşabilirler. Mevlana Dinlemeden eleştirmek Sürekli olumsuz davranışlarla ilgilenmek Geçmişte söylenenleri tekrar tekrar gündeme getirmek Düşünceleri anlatmak yerine ima etmek Karşı tarafın kişiliğine eleştirilerde bulunmak Karşımızdakinin ne hissettiğini dikkate almamak Haklı olduğumuzu düşünerek, her yolu denemek Kişiler arasında olumlu ilişkiler kurmanın en önemli unsuru çatışma çözme becerisinin geliştirilmesidir. Bir insan karşısındakinin sözlerini yanlış anlarsa ya da onun söyledikleri ile ilgili olmayan bir tepki verirse, bu durumda iletişim çatışması yaşanmış olur. Düşüncelerimizi iletirken kullandığımız sen dili yargılayan ve yorumlayan mesajlar taşır. Kişi eleştirildiğini, suçlandığını ya da yargılandığını hissettiğinde iletişimi kesme ya da kendini savunma davranışı gösterebilir. Ben dili karşımızdakini anlamaya yönelik sözler içerir.

5 1. Fasikül İletişim Bir Sanattır 7. Sınıf 5 CAçık ve Anlaşılır Bir İletişim Nasıl Kurulur? İnsanlar birbirlerini dinlediklerinde, birbirlerinin duygu ve düşüncelerini anlamaya çalıştıklarında, söylemek istediklerini karşısındaki insanın duygu ve düşüncelerini açık ve anlaşılır bir şekilde (ima etmeden) söylediklerinde mümkün olacaktır. DEtkili Bir İleşitimde Dikkat Edilmesi Gerekenler a Bireyin Kendini Tanıması Kendisini tanıyan ve özelliklerinin farkında olan bir kişi çevresindeki insanları daha kolay algılar ve tanır, onlarla daha kolay ve uyumlu bir iletişim sağlar. B Etkili Anlatım Karşımızdaki insanlarla konuşurken; Doğal olmak, Dinleyici ile göz teması kurmak, Ses tonumuzu konuşmanın içeriğine göre düzenlemek, Canlı ve akıcı konuşmak, İnsanların anlayabileceği kelime ve cümleleri seçmek, Jest ve mimikleri konuşmamıza uygun kullanmak, Uzun konuşarak dinleyenleri sıkmaktan çekinmek gerekir. C Etkili Dinleme Etkili bir dinleme yapabilme için; Konuşmacı ile göz teması kurmalı, Karşımızdaki insan konuşurken arada söze katılarak dinleme isteğimizi hissettirmeliyiz, Konuşmacıyla empati kurmalı kendimizi onun yerine koyabilmeliyiz, Konuşmacının sözü asla kesilmemeli, sorularımızı sona saklamalıyız, Dikkat dağıtacak davranışlardan kaçınmalıyız.

6 6 1. Sosyal Bilgiler İletişim Bir Sanattır D Empati Kurma Kendi fikirlerini tek doğru olarak anlatmak, karşısında ki insanın düşüncesine değer verilmediğini gösterir. Böyle bir durumda ise kişiler arasında olumlu ve etkili iletişimden söz edilemez. Empati: Bir insanın kendisini karşısındakinin yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini anlamasıdır. Bir iletişim sürecinde farklılıkları kabul edip saygı duyma oldukça önemlidir. Dünyayı onun penceresinden görmeye çalışmak başka bir ifadeyle kendimizi onun yerine koymaktır. Empati kurmak başka insanlarla iletişimimizin gücünü artırır. Kendimizi karşımızdakinin yerine koyup, söyleyeceklerimizi ona göre ayarlamalıyız. Amacını aşan ve olumsuz sonuçlar doğuran şakalara halk arasında eşek şakası denir. Düşünelim Bir birey olarak siz günlük yaşamınızda hangi durumlarda empati kuruyorsunuz?

7 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & İletişim Bir Sanattır 7. Ödev Soruları - 1 Sınıf 7 Etkinlik - 1 Sen diline ait örnekleri (S), ben diline ait örnekleri (B) olarak işaretleyiniz. 1 Gecikmen beni kaygılandırdı. 7 Seninle daha işimiz bitmedi 2 Temizlik neden yapılmadı? 8 3 Bu saatlere kadar nerelerdesin? 9 4 Seni anlamak mümkün değil 10 Baban gelsin görürsün Gösteririm sana Neden yine üstün kirli? 5 Ne yaptığını sanıyorsun? 11 6 Seni merak ettim 12 Şu yaptığına bak! Daha önce konuşmuştuk, ama aynısını duyunca üzüldüm. Etkinlik - 2 İletişimi olumlu etkileyen tutum ve davranışları (+) olumsuz etkileyen tutum ve davranışları ( ) ile işaretleyiniz. 1 Emir vermek 9 2 Uyarmak 10 3 İsim takmak 11 4 Uzlaşmak 12 5 Etkin dinlemek 13 6 Ön yargısız yaklaşmak 14 7 Empati kurmak 15 8 Farklılıklara saygı 16 Yargılamak Suçlamak Ahlak dersi vermek Kendini doğru ifade etmek Sınamak Eleştirmek Nutuk çekmek Alay etmek

8 8 1. Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları - 1 Sosyal Bilgiler İletişim Bir Sanattır A İletişimde sen dilini kullanmak, karşımızdaki kişinin suçluluk duygusuna kapılmasına sebep olur. Bu da iletişim üzerinde Hazırlık olumsuz ve Ödev etki Soruları oluşturur. Yazılıya ile; C I... iletişim çatışması oluşturan unsurlardan biridir. II. kişiler arasında yanlış anlaşılmalara neden olur. III. etkili iletişim kurmanın en önemli ögesidir. Verilen bilgiye dayanarak sen dilinin; Yukarıdaki tanımlarda boş bırakılan yerlere gelebilecek uygun kelimeler aşağıdakilerden hangisinde doğru şekilde verilmiştir? I. Olumlu II. Güven verici III. Yıkıcı gibi özelliklerden hangilerine sahip olduğu söylenebilir? I II III A) Önyargı İletişim Hak B) Dinleme Sansür İletişim C) Empati Dinleme Önyargı D) Önyargı İletişimsizlik Dinleme A) Yalnız I B) Yalnız III C) l ve ll D) II ve lll B Aşağıdakilerden hangisi olumlu iletişimde kullanılan ben diline örnek bir ifadedir? A) B) C) D) Küçükler bilmez Zaten her şeyi bir tek sen bilirsin Her zaman gelebileceğini mi sanıyorsun Yaşadıkların beni endişelendiriyor D Aşağıda verilen konuşmada geçen iletişim engeli aşağıdakilerden hangisidir? Orhan ın aklına ilginç bir fikir geldi. Bunu sınıfındaki arkadaşlarına paylaşırken o sırada; Ahmet: Bunun bir benzerini biz daha önce yapmıştık bir işe yaramadı dedi. A) Ben Dili B) Sen Dili C) Empati D) Anlayış E İletişim çatışmalarına örnek olarak aşağıdakilerden hangisi verilemez? A) Çocuğun mazeretini dinlemeden kızan anne B) Düşüncelerini davranışlarıyla ima eden patron C) Yaşadığı sorunları, eşi ile paylaşan baba D) İğneleyici laflarla karşısındakini rencide eden arkadaş

9 2. 1. Fasikül İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü 7. Sınıf 9 İLETİŞİMDE KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARININ ROLÜ Bilelim Kitle iletişim araçları, toplumun geniş kesimlerine ileti (me saj) dağıtan araçlardır. Yazılı olanlar; gazete, dergi, broşür, kitap; görsel olanlar televizyon, bilgisayar (internet), CD, film, sinema, radyodur. Çok sayıda kişiyi etkilemeye kitle iletişimi, bunun için kullanılan araçlara da kitle iletişim araçları denir. Çağımızda; bilgiye ve habere ulaşmanın yolu kitle iletişim araçlarından geçmektedir. Kitle İletişim Araçları; Bilgi, görüş ve düşüncelerin paylaşılmasını sağlayan, Kamuoyu oluşturan, Sosyal bilinci artıran; İnsanların anlama, anlatma, öğrenme ve eğitim görme gibi temel ihti yaçlarını karşılayan, İnsan ilişkilerini değiştirip geliştiren en etkin iletişim araçlarıdır. Uyarı Kamuoyunun oluşumundaki etkili olan bu araçların işleyişi yasalarla belirlenmiştir. Kitle İletişimin Olumlu Yanları Halkı bilinçlendirir. İnsanlar arasında iletişim ve etkileşim sağlar. Gündemi takip etmemize yardımcı olur. Yaşantımıza renk katar. Demokrasinin yaygınlaşmasına yardımcı olur. Sosyo-ekonomik yarar sağlar. Kamuoyu oluşturulmasında etkilidir. Kitle İletişimin Olumsuz Yanları Günümüzde insanların büyük çoğunluğu TV, bilgisayar ya da İnternet ile teknolojiye bağımlı hâle gelmişlerdir. Şiddet programları çocukları etkilemektedir. Aile ve arkadaşlık ilişkilerini azalttığı için kişiler arası İletişim kopukluğu, çatışma ve kültürel yozlaşma gibi sosyal problemler çıkmıştır. Özel yaşama müdahale gibi sıkıntılar görülür.

10 10 2. Sosyal Bilgiler İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü Yayın organlarının Basın Ahlak Yasası adıyla yayınlanan etik ilkelerine bağlı kalmaları gerekir. Kitle iletişim araçlarını takip eden insanların doğru bilgi alma hakkı vardır. İyi bir haberci dürüst ve tarafsız olmalı, haberin kaynağını doğru araştırmalı, etkili konuşmalı, cesur olmalı vb. özelliklere sahip olmalıdır. Aksi halde kitle iletişim özgürlüğüne zarar vermiş oluruz. Yayın organları, yanlış bilgilerde düzeltme yapmak ve haksızlığa uğrayan kişilerin düzeltme ve cevaplarını yayımlamak zorundadırlar. Bunun yanında, hakların ihlal edildiği durumlarda yetkili kurumlara başvurmak bir vatandaşlık görevidir. RTÜK (Radyo Televizyon Üst Kurulu): RTÜK 1994 yılında kurulmuştur. Türkiye de radyo ve televizyonların yayınlarını denetleyen devlet kurumudur. Ülkemiz içinde yapılan radyo ve televizyon yayınları için milli değerlere uygun yayın yapılması konusunda gözetim, denetim ve değerlendirilmesini yapmak amacıyla kurulmuştur. RTÜK; radyo ve televizyon yayınlarının genel ahlaka, toplum düzenine, çocuk sağlığı ve gelişimine, TC nin birlik ve bütünlüğüne aykırı vs. olması durumlarında bu yayınları denetleme görevini yapar. Yanlış ve taraflı haber ve programların denetimini RTÜK yapar ve mahkemeler aracılığıyla bu kanallara gerekli yaptırımlar uygulanır, sansür ile cezalandırılır. Sansür; iletinin çeşitli yollarla kontrol altına alınmasıdır. Pek çok durumda devlet tarafından uygulanır. Amacı toplumu korumaktır. Kitle İletişim Araçlarının Uyarılmasını Gerektiren Durumlar: Kişilik haklarının ihlal edilmesi Toplumun genel ahlâkına aykırı yayınlar yapılması Gelenek ve göreneklere aykırı yayınlar yapılması Basın - yayın yoluyla yargıya müdahale edilmesi Terörü öven, savunan yayınlar yapılması Devletin gizli bilgilerinin açıklanması Vatandaşların düşüncelerini özgürce açıklamasıyla demokrasi gelişir, yaşam bulur. Özgür basın demokrasinin temelidir. Bu sebeplerle kitle iletişim özgürlüğü anayasa ile de güvence altına alınmıştır. Bilelim TRT (Türkiye Radyo Televizyon Kurumu) 1964 yılında kurulmuştur. 1968'de ilk televizyon yayınlarına başlamıştır. Düşünceyi yayabilmeyi, bilgiye ulaşmayı, bilgi ve haberi topluma iletmeyi amaçlanmaktadır.

11 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü 7. Ödev Soruları - 2 Sınıf 11 a İnsanları bilgilendirme, dünyada olup bitenler hakkında haber iletmenin yanı sıra insanlar arasında kültür, duygu düşünce ortaklığı sağlamaktadır. Yukarıdaki bilgiye göre, kitle iletişim araçlarının, hangi faydası üzerinde durulmamıştır? A) Toplu bilgilendirme sağlaması B) Toplumların birbirini tanıması C) Hayatımıza renk katması D) Kamuoyu oluşturması B Aşağıdakilerden hangisi televizyon kanalı için olumsuz bir durum olarak görülemez? A) Televizyon kanalına uygulanan sansür B) Taraflı ve yanlış haber C) Özel hayatı topluma açıklamak D) Hayatımıza renk katmak D Kitle iletişim organlarının gerçek dışı, yanıltıcı, küçük düşürücü yayın yapmaları durumunda, mağdur olanların mahkemeye yaptığı itirazı üzerine kişi ve kurumların yaptıkları yayının yanlış olduğunu belirtip doğru bilgiyi yayınlamalarına Tekzip denir. Buna göre; I. İşletişim araçları denetlenmektedir. II. Kişilerin haberleşme hürriyeti kısıtlanmıştır. III. Kişi ve kurumlara yayınlanan yanlış bilgi için cevap ve düzeltme hakkı tanınmıştır. Yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız l B) Yalnız ll C) I ve III D) ll ve lll E Aşağıdakilerden hangisi bir televizyon kanalının sahip olması gereken özelliklerden biri değildir? C Günümüzde pek çok insan bilgisayar, internet, cep telefonu vs. olmadığı zaman huzursuz olmaktadır. Şiddet programları çocukları etkilemektedir. Aile ve arkadaşlık ilişkilerini azalttığı için, çatışma ve kültürel yozlaşma gibi sosyal problemleri ortaya çıkarmıştır. Parçada kitle iletişimin kötü yanlarından hangisi vurgulanmamıştır? A) Özel yaşama müdahale B) Teknolojiye bağımlılık C) Kişiler arası İletişim kopukluğu D) Kültürel yozlaşma A) Özel hayatın gizliliğine uyması B) Doğru haberler yayınlaması C) Kendine yakın olanı haber yapması D) Basın yayın ilkelerine uyması F Akıllı İşaretler, televizyon programları hakkında seyirciye yol göstericidir. Aşağıdakilerden hangisi bu kapsamın dışındadır? A) Televizyon yayınlarını özendirmek B) İçeriği hakkında bilgilendirmek C) Toplumu olumsuz etkilerinden korumak D) Zararlı etkilerine karşı bilinçlendirilmek

12 12 2. Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları - 2 Sosyal Bilgiler İletişimde Kitle İletişim Araçlarının Rolü G Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması aşağıdaki sonuçlardan hangisine neden olmamıştır? A) Eşitlik ve özgürlük fikirleri daha hızlı yayılmıştır. B) Demokrasinin gelişmesine katkı sağlanmıştır. C) İnsanlar hem eğlenmiş hem de eğitilmiştir. D) İnsanlar bir arada hareket edebilmiştir. H Basın özgürdür asla sınırlandırılamaz Basın her konuda haber yapabilir Kişilerin doğru bilgi alma hakkı vardır. Basın ahlak ilkelerine uygun olmalıdır. Basın-yayın organlarıyla ilgili verilen bilgilerden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 I Kişilerin özel eşyalarını karıştırmak, kişinin hangi hakkının çiğnendiğini gösterir? A) Dokunulmazlık B) Özel hayatın gizliliği C) Düşünceyi açıklama D) Güvenlik hakkı K L Yapılan araştırmalara göre televizyondaki şiddet görüntüleri nedeniyle çocuklar; diğer kişilerin acı çekmesine ve yaralanmasına daha az duyarlı olabilmekte, içinde yaşadıkları dünyadan korku duyabilmekte ve diğer kişilere saldırgan davranmaya ve zarar vermeye daha yatkın olabilmektedir. Buna göre televizyonun çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek için hangisinin yapılması uygun olur? A) Televizyon izlemelerini yasaklamak B) Televizyon programlarını rast gele izletmek C) Televizyon kanallarını özgür bırakmak D) Denetimli televizyon izlemelerini sağlamak J Kişi ve kişiler hakkında, şeref ve haysiyetine dokunan ya da gerçeğe aykırı bir yayın yapılması durumunda mahkeme kararı ile mağdur olanların aşağıdaki haklardan hangisini kullanmaları gerekir? A) Dilekçe hakkını B) Konut dokunulmazlığı hakkını C) Düzeltme ve cevap hakkını D) Doğru bilgi alma hakkını Yukarıdaki akıllı işaretler aşağıdakilerin hangisinde doğru sıra ile verilmiştir? A) Cinsellik / Olumsuz Örnek / Genel izleyici B) Genel izleyici / 13 Yaş ve üzeri için / Olumsuz Örnek C) 18 Yaş ve üzeri / Genel izleyici / Cinsellik D) Olumsuz Örnek / 7 Yaş ve üzeri için / Şiddet, Korku

13 3. 1. Fasikül Özgür Basın Demokrasinin Temelidir Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem 7. Sınıf 13 Bilelim Basın özgürlüğü; insanların düşüncelerini, görüşlerini, gazete, dergi, kitap, radyo, televizyon vb. yoluyla diğer insanlara iletme serbestliğidir. Buna kitle iletişim özgürlüğü de denir. Basın özgürlüğü, insanların okul dışında da eğitilmesine katkı sağladığından toplumsal açıdan büyük önem taşır. Farklı düşüncelerin çeşitli yollarla insanlara ulaşmasını sağlamak demokrasinin de gelişimi için gereklidir. Uyarı Basın ve haberleşme özgürlüğünün ilk koşulu, haber, düşünce ve kanıları serbestçe açıklama, öğrenme ve toplanma olanağının bulunmasıdır. Basın özgürlüğü sadece gazetecilere ve basın organlarına tanınan bir hak değildir, basın özgürlüğü toplumu ilgilendiren bir haktır. İnsan; hak ve özgürlükler, kamu sağlığı ve kamu güvenliği söz konusu olduğunda, kanunlar çerçevesinde devlet tarafından sınırlandırılabilir. Kanunlarda gösterilen hâller dışında(savaş, seferberlik, sıkıyönetim, olağan üstü hal, kamu sağlığı ve kamu güvenliği durumlarında) hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması söz konusu olamaz. Anayasamızda Konumuzla İlgili Başlıca Temel Haklar Kişi dokunulmazlığı hakkı(17.madde) Özel yaşam gizliliği hakkı (20. Madde): Özel Hayatın Gizliliği: Herkes özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. Yargı kararı olmadıkça hiç kimsenin özel yaşamına, ailesine ve evine karışılamaz. Konut dokunulmazlığı hakkı (21. Madde): Kimsenin konutuna dokunulamaz. Hâkim ya da yetkili kılınmış makamın emri olmadan bir kişinin konutuna girilemez, arama yapılamaz. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (16. Madde): Hiçbir çocuğun özel yaşamına, ailesine, konutuna veya iletişimine, keyfi ya da haksız olarak müdahale edilemez. Hiçbir çocuğun onuruna ve itibarına saldırılamaz. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması: Telif hakkı, herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Orijinal bir yapıtın, eserin sahibinin onayı olmadan yayımlanması kopyalanması veya kullanılmasına izin vermeme hakkıdır. İzinsiz (korsan) kullanılması kişilik haklarına saldırı sayılır. Fikri hakların korunması temel insan haklarından biridir.

14 14 3. Sosyal Bilgiler Özgür Basın Demokrasinin Temelidir Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem Anayasamızda Konumuzla İlgili Temel Özgürlükler Düşünce kanaat ve ifade özgürlüğü(26.): Düşünce özgürlüğünden, düşünce ve kanaatlerin çeşitli araç ve yollarla serbestçe açıklanması ve yayılması anlaşılmaktadır. Düşünceyi açıklama özgürlüğü birçok başka özgürlüğün kaynağını ve temelini oluşturmaktadır. Kişinin varlığının temeli olan düşünceyi açıklama özgürlüğü, demokrasinin de temeli ve ayrılmaz bir parçasıdır. Basın özgürlüğü(28.): Düşüncelerin ve kanaatlerin basında yayınlanmasına denir. Haberleşme özgürlüğü(22.): Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır. Haberleşme özgürlüğünün başlıca ögesi olan basın özgürlüğü, düşünceyi açıklama özgürlüğünün sonucudur. Dinleme araçlarının kullanılmasıyla kişinin özel yaşamının gizliliğinin korunabilmesi bir sorun niteliğini almıştır. Bir kimseye gönderilen e mail, mektup, hatıra, sırların başkası tarafından açılması ya da telefon konuşmalarının dinlenmesi, gizliliklerin öğrenilmesi, açıklanması kişilik haklarını zedeleyici niteliktedir. Yasanın gösterdiği durumlarda verilmiş, hâkim kararı olmadıkça, kimsenin üstü, özel kâğıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konamaz. Madde 28- Basın hürdür, sansür edilemez Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır... Aşağıdaki sebeplere bağlı olarak mahkeme kararı olmadıkça; haberleşme engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni Suç işlenmesinin önlenmesi Genel sağlık ve genel ahlakın korunması Başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması Bölünmez bütünlüğünü tehdit eden haber ve yazıların yayımlanması Bilim ve sanat özgürlüğü(27.): Düşünce ve kanaatler bilim ve sanat araçlarıyla açıklandığında bilim ve sanat özgürlüğü adını alır. Tekzip: Bir kişi ya da kurum hakkında basın kuruluş larının yaptığı yalan ya da yanlış haberlerin mahkeme kararı ile kanıtlanması duru munda yazılan düzeltme yazısıdır. Aynı zamanda bu kuruluşa yayın durdurma ve para cezaları verilebilir. Basın, yanlış yayınlardan kaynaklanan cevap ve tekzip hakkına saygı duyar.

15 1. Fasikül Özgür Basın Demokrasinin Temelidir Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem ATATÜRK ÜN İLETİŞİME VERDİĞİ ÖNEM Mustafa Kemal önderliğinde mücadele hazırlığına başlayan Anadolu halkı, telgraflarla ve gazetelerle Kurtuluş Savaşı sürecini Anadolu da ve yurt dışında yaşayan kişilere basın aracılığıyla duyurmuştur. Milli mücadele döneminde kitle iletişim araçlarına önem verilmesinin nedenleri: Halkın Kurtuluş Savaşı'na desteğini sağlamak Kamuoyu oluşturmak Milli Mücadele'yi ülke geneline yaymak İstanbul Hükümeti'nin Milli Mücadele aleyhine olan propagandasını engellemek Yapılan çalışmalardan halkı haberdar etmek Atatürk ün milli mücadele yıllarında kurduğu kitle iletişim araçları İrade-i Milliye Sivas-1919 Hâkimiyet-i Milliye Ankara-1920 Anadolu Ajansı (AA) Ankara-1920 Millî Mücadele yıllarında haberlerin ve gelişmelerin halka duyurulmasında büyük sıkıntılar yaşanıyordu. Mustafa Kemal in isteğiyle kurulmuş olan basın organları halkı doğru bilgilendirmek ve bağımsızlık bilincini halka aşılayabilmek için görev yapmıştır. Atatürk basının tarafsız, milletin sesi ve yol gösterici olması gerektiğini vurgulamıştır. Kurtuluş Savaşı sırasında yerel basına gösterilen ilgiyle birlikte, uluslararası boyutta haber akışı sağlamak isteyen Atatürk ün teşvikiyle 6 Nisan 1920 tarihinde kurulan Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı yla ilgili gelişmeleri halka duyurmak, diğer yandan savaşın gidişatını olumsuz etkileyebilecek kışkırtmaları engellemek amacı ile kurulmuştur. Türk insanının haklı davası hem Dünya'ya hem de Anadolu ya ulaştırılmıştır. 7. Sınıf 15

16 16 3. Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları - 3 Sosyal Bilgiler Özgür Basın Demokrasinin Temelidir Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem A Demokratik toplumlarda insanlar pek çok hak ve hürriyetlere sahiptir. Bunlardan biri de özel hayatın gizliliğidir. C Anayasamızda belirtilen temel hak ve özgürlüklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlış bir bilgidir? A) Bireyler istedikleri derneğe üye olabilir. B) Vatandaşlarımız her şeyi yapmakta özgürdür. C) Kişilerin haberleşme hürriyeti vardır. D) İnsanlar düşüncelerini yayma hakkı vardır. Aşağıda verilenlerden hangisi bu hakka sahip olmakla ilgilidir? A) Konut dokunulmazlığı B) Aile hayatına saygı C) Haberleşme hürriyeti D) Oy kullanabilme D Atatürk'ün, millî mücadele sürecinde kamuoyu oluşturmak için aşağıdakilerden hangisini yapmadığı söylenebilir? A) İşgalcilerle işbirliği yaptığı B) Anadolu Ajansı nı kurduğu C) Halka seslendiği D) İrade-i Milliye gazetesini çıkardığı B Atatürk, Kurtuluş Savaşı hareketinin sesini duyurabilmek için kitle iletişim araçlarının kurulması için girişimlerde bulunmuştur. Aşağıdakilerden hangisinde bu amacı gerçekleştirmeye yönelik çalışmalardan biri olduğu söylenemez? A) Halkı doğru bilgilendirmek B) Bağımsızlık bilincini halka aşılayabilmek C) Uluslararası boyutta haber akışı sağlamak D) Milli değerlerimizin korunmasını sağlamak E Milli mücadele ve cumhuriyet yıllarında Atatürk ün desteğiyle kurulmuş gazetelerde aşağıdaki konulardan hangisi hakkında haberlere rastlanmaz? A) Halkın işgaller karşısındaki tepkisi B) Türkiye'nin NATO üyeliği C) Türk ordusunun Sakarya nın doğusuna çekilmesi D) İnkılaplar hakkında bilgi

17 Özgür Basın Demokrasinin Temelidir Atatürk'ün İletişime Verdiği Önem 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & 7. Ödev Soruları - 3 Sınıf 17 F Aşağıdakilerden hangisi, düşünce özgürlüğü kapsamına giren haklarımızdan biridir? A) Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı B) Eğitim hakkı C) Konut dokunulmazlığı hakkı D) Sağlık hakkı I Ülkemizde radyo ve televizyon yayınlarını düzenlemek ve denetlemekle görevli kuruluştur. Televizyon programlarının içeriğiyle ilgili bilgilendirici bir sistemdir. Atatürk ün emriyle milli mücadeleyi halka duyurmak için kurulmuştur. Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki bilgiler arsında yoktur? A) RTÜK B) Anadolu Ajansı C) Hâkimiyet-i Milliye D) Akıllı İşaretler G Aşağıdakilerden hangileri, basın özgürlüğümüz ile doğrudan ilgilidir? l. Herkes haber alma hakkına sahiptir. II. Kişilerin özel yaşamı halka duyurulamaz. III. Basın hürdür, sansür edilemez. IV. Kişilerin telefonları gizlice dinlenemez. A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I ve III H Aşağıdaki kitle iletişim araçlarından hangisinin Millî Mücadeleye katkısından söz edilemez? A) Mektup B) Televizyon C) Telgraf D) Gazete J Millî Mücadele döneminde Atatürk birçok basın-yayın kuruluşunun kurulmasında öncülük etmiştir. Atatürk ün buradaki amacı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? I. Millî Mücadele ile ilgili haberleri duyurmak II. Balkanlarda kaybettiğimiz toprakları geri almak III. İşgalcilere karşı kamuoyu oluşturmak A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III