DERS K TABI Ö RENC ÇALIfiMA K TABI 1. K TAP

Transkript

1 L KÖ R E T M T Ü R K Ç E DERS K TABI Ö RENC ÇALIfiMA K TABI 1. K TAP 3 E r c ü m e n t D E M R S e b a h a t B O Z B E Y M ü n e v v e r O A N M ü z e y y e n Ö Z K A R A A h m e t A K T A fi Y r d. D o ç. D r. K e m a l K Ö K S A L Millî Eğitim Bakanl ğ Talim ve Terbiye Kurulunun tarih ve 117 say l karar ile öğretim y l ndan başlayarak 5 (beş) y l süreyle ders kitab olarak kabul edilmiştir. ÖZGÜN MATBAACILIK SANAY VE T CARET ANON M fi RKET Ankara-Polatl Kara Yolu 52. km Özgün Grup Sitesi Temelli, Sincan / ANKARA tel. : (312) (Pbx) belgeç : (312)

2 Her hakk sakl d r ve Özgün Matbaac l k Sanayii ve Ticaret Anonim fiirketine aittir. çindeki flekil, yaz, resim ve grafikler, yay nevinin izni olmadan al namaz; fotokopi, teksir, film fleklinde ve baflka hiçbir flekilde ço alt - lamaz, bas lamaz ve yay mlanamaz. Editör Cemil GEÇMEN Dil Uzman Neriman KARACAN Görsel Tasar mc Yeflim GAZ O LU Program Gelifltirme Uzman Ertan YILDIZ Ölçme ve De erlendirme Uzman Yrd. Doç. Dr. Bayram BIÇAK Rehberlik ve Geliflim Uzman Hüseyin TOPUKÇU Dizgi, Grafik ve Sayfa Düzeni Özgün Matbaac l k Sanayii ve Ticaret Anonim fiirketi ISBN Ankara, 2014 Bask, Cilt Özgün Matbac l k San. ve Tic. A.fi. Ankara - Polatl Devlet Kara Yolu 52. km Özgün Grup sitesi, Temelli, Sincan / ANKARA tel. : (312) (Pbx) belgeç : (312) B

3 ST KLÂL MARfiI Korkma, sönmez bu flafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin y ld z d r, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olay m, çehreni ey nazl hilâl! Kahraman rk ma bir gül! Ne bu fliddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlar m z sonra helâl... Hakk d r, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif ERSOY 1-C

4 ANDIMIZ Türküm, do ruyum, çal flkan m, lkem; küçüklerimi korumak, büyüklerimi saymak, yurdumu, milletimi özümden çok sevmektir. Ülküm; yükselmek, ileri gitmektir. Ey Büyük Atatürk! Açt n yolda, gösterdi in hedefe durmadan yürüyece ime ant içerim. Varl m, Türk varl na arma an olsun. Ne mutlu Türküm diyene! 1-D

5 Mustafa Kemal ATATÜRK 1-E

6 D E R S K İ T A B I İ Ç İ N D E K İ L E R 1. T E M A Komşu Kunduzlar...9 Bestami YAZGAN Dayanışmanın Böylesi...12 Abdullah ARAZ Ailemiz...15 Hasan Lâtif SARIYÜCE Yeni Kırmızı Topum...17 Ayla ÇINAROĞLU (Serbest okuma metni) Okulum...22 Afire HANCI (Serbest okuma metni) 2. T E M A Mustafa Kemal in Okul Hayatı...24 Güneş KAZDAĞLI Mustafa Kemal in Elleri...27 A. Hikmet PAR Verdiğin Sözü Unutma...29 Cemil SÖNMEZ Atatürk ve Çocuk...32 Ozan SAĞDIÇ (Serbest okuma metni) Atatürk...35 Tarık ORHAN (Serbest okuma metni) 3. T E M A T E M A Ağacım...37 Süheyla BİLGEN Eskiyen Masallar...41 İlhami EMİN Rüyalarımız Ay Dede ve Küçük Yıldız...46 Şebnem Güler KARACAN (Serbest okuma metni) Gökkuşağı Nasıl Oluşur?.49 Bir dergi yazısıdır. (Serbest okuma metni) Söğüt Ağacındaki Usta...53 Kedi drl.: Tarık DEMİRKAN Kedi...57 Ayla ÇINAROĞLU Hava Tahmini Uzmanları..58 Abdullah ARAZ Kelaynak Kuşu...61 drl.: Gülçin ALPÖGE (Serbest okuma metni) Cam Bülbül...64 Mehmet VURAL (Serbest okuma metni) 1-F

7 ÖĞRENCİ ÇALIŞMA KİTABI İÇİNDEKİLER Çalışma Kitabını Tanıyalım (Organizasyon Şeması) T E M A Bir ey ve T oplum 2. T E M A Atatürk Komşu Kunduzlar...12 Bestami YAZGAN Dayanışmanın Böylesi...16 Abdullah ARAZ Ailemiz...20 Hasan Lâtif SARIYÜCE Trafik İşaretlerinin Anlamı..24 Bu kitap için yazılmıştır. Tema Sonu Değerlendirme...27 Mustafa Kemal in Okul Hayatı...31 Güneş KAZDAĞLI Mustafa Kemal in Elleri...36 A. Hikmet PAR Verdiğin Sözü Unutma...41 Cemil SÖNMEZ Atatürk le...44 Özbek İNCEBAYRAKTAR 3. T E M A Hayal Gücü 4. T E M A Hayvanlar Ağacım...51 Süheyla BİLGEN Eskiyen Masallar...56 İlhami EMİN Rüyalarımız Kuyruklu Yıldız ile Sincap...63 Bestami YAZGAN Tema Sonu Değerlendirme...65 Söğüt Ağacındaki Usta...69 (çev.: Tarık DEMİRKAN) Kedi...72 Ayla ÇINAROĞLU Hava Tahmini Uzmanları...75 Abdullah ARAZ Kirpicik...79 Hasan Lâtif SARIYÜCE Tema Sonu Değerlendirme...81 Kaynakça... Ek - 1 Türkiye Haritası... Ek - 3 Türk Dünyası Haritası... Ek G

8 1. T E M A BİREY VE TOPLUM KOMŞU KUNDUZLAR Bestami YAZGAN 1 2 DAYANIŞMANIN BÖYLESİ Abdullah ARAZ 3 AİLEMİZ Hasan Lâtif SARIYÜCE YENİ KIRMIZI TOPUM Ayla ÇINAROĞLU (Serbest Okuma Metni) OKULUM Afire HANCI (Serbest Okuma Metni)

9 KOMfiU KUNDUZLAR Bir varm fl bir yokmufl. A açlar n aras nda fl r l fl r l akan güzel bir dere varm fl. Bu derede bir de kunduz ailesi yaflarm fl. Hani flu marangoz olan kunduzlardan bahsediyorum. A aç dallar n ustaca üst üste koyup baraj kurarlar ya, iflte onlardan!.. Bir gün anne kunduz, yavrular yla karfl derede yaflayan annesini ziyarete gitmifl. Nine kunduz ve torunlar bu ifle çok sevinmifller. Ee, sevinçli olunca da zaman su gibi akarm fl. Bu sefer de öyle olmufl. Saatler kanat açm fl, günler de uçup gitmifl bir kufl gibi. Bir hafta sonra kunduzlar yuvalar na dönünce çok flafl rm fllar. Yabanc bir kunduz gelip onlar n iki kavak ötesine yerleflmifl. Anne kunduz bu duruma çok içerlemifl. Gitmifl komflu kunduzun yan na. Hofl geldin! bile demeden verip verifltirmifl. 9

10 Sen ne hakla gelip bizim yak n m za yuva yap yorsun, diye ç k flm fl. Komflu kunduz, onun bu sözleri karfl s nda flafl r p kalm fl: Niye k z yorsun komflu, demifl. Allah n koca deresi sana da yeter, bana da! Anne kunduzun k zg nl daha da artm fl. Açm fl a z n, yummufl gözünü. Hay r! Komflu falan dinlemem ben! Su, senin art klar n al p benim yuvama getirecek. Onlarla u raflacak hâlim yok! Ya bugün bozars n yuvan ya da ben yapaca m bilirim! Akflam olmufl, çekip giden yok! Gece yar s olmufl, yuvay bozan yok! Herkes uykuya dal nca anne kunduz, sessizce yeni komflusunun yuvas na gitmifl. Yuvadaki a açlar n ba n çözmüfl. Ne olduysa o zaman olmufl. Koca koca odun parçalar yürümüfl üzerine. Bir de barajda biriken sular hücum etmesin mi! Anne kunduz, can n zor kurtarm fl. Fakat yuvas ve çocuklar onun kadar flansl de ilmifl. Yuvas darmada n olmufl, yavrular da sele kap l p gitmifl. Yavrular, hem l k r l k r su yutuyor hem de ba r yorlarm fl. 10

11 Anne, ne olur kurtar bizi! Anne kunduz bir yandan çocuklar n kurtarmaya çal fl yor, bir yandan da ba r yormufl. Lütfen yard m edin! Yavrular m sel götürüyor!.. Komflu kunduz, kendisini k sa sürede toparlay p yard ma koflmufl. Anne kunduzla befl yavruyu da kurtarm fllar. Tabi anne kunduz ne diyece ini bilememifl. Olay duyan Kral Kuskunduz, bütün kunduzlar toplam fl ve onlara flöyle demifl: Haks zl a u rad n z zaman, onu gidermek için haks zl k yapmay n! O günden sonra kunduzlar, birbirleriyle çok iyi geçinmifller. Aralar ndaki sorunlar hep iyilikle çözmüfller. Bestami YAZGAN Masal Denizi (Düzenlenmifltir.) 11

12 DAYANIfiMANIN BÖYLES Biz insanlar toplumsal varl klar z. Toplum hâlinde yaflayan bizler için dayan flma çok önemlidir. Buna karfl n bencil davranan insanlar da var. Bu insanlar, yard ma muhtaçlar gözetmez, daha çok kendi ç karlar n düflünür. Böyle düflünmeyen, yard mlaflma ve dayan flma içinde olanlar da var. Bunlar zorda kalan insanlar n yard m na koflarlar. Bu insanlar n çok oldu u toplum, güçlü bir toplumdur. 12

13 fiimdi size dayan flma örne i sergileyen bir kufl türünden bahsedece iz. Kahramanlar m z kaya k rlang çlar. Kaya k rlang çlar koloniler hâlinde yaflarlar. Bir kolonide yaklafl k üç bin yuva vard r. K rlang çlar toplu hâlde yaflamakla kalmazlar, yaflamlar n dayan flma içinde sürdürürler. Kaya k rlang çlar yiyecek bulduklar nda sadece kendilerini düflünmezler. Yiyece in yerini çeflitli hareketlerle arkadafllar na da bildirirler. Avlanmakta usta olan k rlang çlar, yiyecek bulmakta zorlananlara 13

14 yard m ederler. Böylece onlar n yaflamalar na yard mc olurlar. Kaya k rlang çlar, yard mlaflma ve dayan flmada çok ileri gitmifllerdir. Zamanlar n n ço unu bulduklar yiyeceklerin yerini arkadafllar na göstererek harcarlar. Ayr ca bu k rlang çlar gerekti- inde yemeklerini arkadafllar yla paylafl rlar. Ne güzel bir davran fl de il mi? K rlang çlar böyleyse bizler nas l olmal y z? Cevab n z duyar gibiyim: Yard mlaflman n ve dayan flman n en güzelini sergilemeliyiz. Zor durumda olanlara yard m etmeliyiz. Dayan flma içinde yaflayan bir toplum oluflturmal y z. Hakl s n z... Abdullah ARAZ Hünerli Hayvanlar (Düzenlenmifltir.) 14

15 A LEM Z Ailemiz dört kifli, Mutlulukta yok efli, Annem, babam, ablam var. Dedemler ayr yaflar. S k s k gelirler bize, Gün do ar evimize. Hasta olsak birimiz, Üzülürüz hepimiz. 15

16 Birimizin sevinci, Mutlulu u, erinci, Hepimize can verir, Sonsuz heyecan verir. Ailemiz dört kifli, Paylafl r z her ifli. Her zorlu u yeneriz, Mutlu yaflar gideriz. Hasan Lâtif SARIYÜCE Çocuklara fiiirler 16

17 YEN KIRMIZI TOPUM O gün hava çok güzeldi. Sabah al flverifle ç karken annem, Haydi Emre, sen de gel, demiflti bana. Annemin sabah al flveriflleri çok e lencelidir. Manav, kasap, bal kç, kuru yemiflçi dükkânlar na girip ç kar z. Kimi zaman ayakkab tamircisine, kuru temizlemeciye, bardak satan züccaciye dükkânlar na da u rar z. Bu dükkânlar n her biri ayr ayr ilginçtir. Ama hiçbirinde fazla oyalanmay z. Elimizde torbalar, paketlerle eve döneriz. flte o gün de al flveriflimizi çabucak tamamlad ktan sonra eve dönüyorduk. Yol üstünde yeni aç lm fl bir oyuncakç dükkân gördük. Annem, Emre, dedi. fiuradan sana bir oyuncak alal m m, ne dersin? Ne diyebilirdim ki? Alal m, alal m... diye havalara s çrad m. Ama çok pahal fleyler olmas n. diye ekledi annem. Haydi, seç birini bakal m. 17

18 Vitrinin önünde durduk. Ne çok oyuncak vard. Ama benim gözüme ilk çarpan biraz gerilerde duran k rm z, kocaman bir top oldu. Öyle parlak, öyle güzeldi ki bir an bile düflünmeden, fiu k rm z topu alabilir miyiz anne? Çok pahal m d r acaba, diye sordum. Annem, Mmm, san r m alabiliriz. dedi. Elimde k rm z topumla dükkândan ç karken çok mutluydum. Onu arkadafllar ma göstermek için can at yordum. Eve döndü ümüzde, arkadafllar m arka bahçede top oynuyorlard. Ben de topumu al p bahçeye ç kt m. 18

19 Aaa, Emre yeni top alm fl, diye koflarak yan ma geldiler. Ne güzel, k pk rm z, dedi Aylin. Ayy hem de p r l p r l, çok parlak, dedi Simge. Haydi onu bana at, dedi Orkun. Olmaz, dedim. Atmam. Aylin, Neden? Oynamak istemiyor musun? stiyorum ama atarsam yere düfler. Kirlenir sonra, dedim topumu okflayarak. H h, oynamad ktan sonra top ne ifle yarar ki dedi Veli. Ya patlarsa diye ç k flt m. Baksan za g c r g c r, yepyeni daha... yi öyleyse... Sen yeni topunu kendine sakla, dedi Tayfun. Sonra da arkadafllara döndü. Eski patlak toplar yla nefle içinde oynamay sürdürdüler. 19

20 Ben ne yapaca m flafl rd m do rusu. Bafl m önümde eve döndüm. Annem mutfaktan seslendi: Ne oldu Emre? Neden geldin? Hiç, dedim yaln zca. Annem meraklanm flt. Hasta m s n yoksa? Topum kirlenmesin, eskimesin diye eve getirdim. Ama onu arkadafllar nla oynaman için ald k. Öyle de il mi, diye sordu.... Yemek saatine kadar odamda kendi topumla oynamaya çal flt m. Topumu havaya at p tuttum. Sonra duvara çarpt rarak tutmay denedim. Yerde z platt m, yuvarlad m. Tek bafl ma oynamaya çal flmak hiç de e lenceli de ildi. Karn m hiç aç de ildi ama annem ö le yeme i için ça r nca sevinçle kofltum. Çünkü s k nt dan patlamak üzereydim. Yeme i güzelce yedikten sonra s ra tatl ya gelince sab rs zl kla beklemeye bafllad m. Ama annem tatl y unutmufl gibiydi. Anne, tatl y ne zaman yiyece iz, diye sordum. Aaa, dedi annem. Baksana ne güzel duruyor böyle. Yersek flekli bozulur. Sonra da biter. Haydi bakal m flimdi do ru ö le uykusuna. 20

21 Hiçbir fley söylemedim. Annemin ne söylemek istedi ini çok iyi anlam flt m. Yata ma girdim ama gözüme uyku girmedi. Bir o yana, bir bu yana döndüm durdum. Uyku saati bitince k rm z topumu koltu uma k st r p do ru bahçeye ç kt m. Haydi arkadafllar! Haydi gelin oynayal m! diye ba rd m. Sonra öyle bir vurdum, öyle f rlatt m ki havaya ta yükseklere ç kt topum. fienlik bafllad o anda. Coflkuyla dald k oynamaya. Annem seslenene kadar nefle içinde oynad k bahçede. Annem, tüm arkadafllar mla ça r yordu beni. flte bu harika bir sürprizdi. Annemin yapt o güzelim çilekli tatl ve güzel bir limonata masan n üzerinde bizleri bekliyordu. Evde öyle bir flölen vard ki sormay n. Ayla ÇINARO LU Çikolatay Kim Yiyecek? (Düzenlenmifltir.) 21

22 OKULUM Seni bana sevdiren, Nedir, diye sorsalar. Defter, kitap, kalemim Melek ö retmenim, derim. Her gün sana koflar m, Nefle, bilgi verirsin Ö retti in fleylerle, Hayatta yükselirim. Ifl kl yollar ndan Yürüyoruz hepimiz, Okulum sen olmasan Ulusça gerileriz. Afire HANCI Çocuk fiiirleri 22

23 2.TEMA ATATÜRK MUSTAFA KEMAL İN OKUL HAYATI Güneş KAZDAĞLI 1 2 MUSTAFA KEMAL İN ELLERİ A. Hikmet PAR 3 VERDİĞİN SÖZÜ UNUTMA Cemil SÖNMEZ ATATÜRK VE ÇOCUK Ozan SAĞDIÇ (Serbest Okuma Metni) ATATÜRK Tarık ORHAN (Serbest Okuma Metni)

24 MUSTAFA KEMAL N OKUL HAYATI Kaderi daha o zaman belli oldu. Gelene i de il, yenili i seçti. Gelenek, Mahalle Mektebiydi. Yenilik ise fiemsi Efendi Okulu... Önce gelene e uyuldu. Annesi Zübeyde Han m n gönlü yap ld. O zaman n âdetlerine göre ilahiler okundu ve Mustafa, Mahalle Mektebine bafllad. Ama hemen ard ndan bu okul terk edildi. Yenili i temsil eden fiemsi Efendi Okuluna ilk ad m at ld. Gerçekte at lan ad m yeni bir hayat n bafllang c demekti. Atatürk, hep yeni ile eski, ileri ile gerinin çat flmas aras nda kalm flt. Her seferinde en iyi ve ileri olan tercih etmiflti. Hayata bafllarken edindi i bu müthifl deneyim, ona hep rehber oldu. Yeniyi kurarken eskiyi savunanlar incitmedi; ço u zaman onlar n da deste ini ald. T pk Mahalle Mektebi yerine fiemsi Efendi Mektebine giderken annesinin deste ini ald gibi. 24

25 Babas, Mustafa ilkokula bafllad ktan k sa bir süre sonra öldü. Ortaokul zaman geldi inde annesi Mustafa y Selanik Mülkiye Rüfltiyesine yazd rd. Oysa Askerî Rüfltiye, sivil ortaokula göre daha iyiydi. Mustafa Askerî Rüfltiyeye gitmek istiyordu. Ama babas n n ölümünden sonra annesini k ram yordu. Çaresiz sivil ortaokula bafllad. Fakat yaflad baz olumsuzluklardan dolay bu okuldan ayr ld. Askerî Rüfltiyeye kay t yapt rd. Askerî Rüfltiye, o dönemin en iyi okuluydu. Mustafa, Askerî Rüfltiyeyi 15 yafl nda bitirdi. Daha sonra Manast r Askerî Lisesinin s navlar na girdi ve kazand. Okul yat l yd ve oldukça gösteriflli bir binas vard. Manast r Askerî Lisesinde Mustafa n n okumaya olan ilgisi artt. Mustafa Kemal burada türlü kitaplar okuma f rsat buldu ve Frans zcas n gelifltirdi. Mustafa Kemal, Manast r Askerî Lisesini bitirdikten sonra stanbul Harp Okuluna kay t yapt rd. O zaman henüz 18 yafl ndayd. Matemati e ve tarihe olan ilgisi bu okulda da devam etti. Mustafa Kemal 21 yafl nda te men olarak Harp Okulunu bitirdi. Ayn y l Harp Akademisine bafllad. Bu okul bitti inde 24 yafl ndayd. Kurmay yüzbafl olarak orduya kat ld. 25

26 Mustafa Kemal, düzenli ve çal flkan bir ö renciydi. Arkadafllar ve ö retmenleri onu çok severlerdi. S n f arkadafl Hayri Bey, Mustafa Kemal in ö rencilik dönemini flöyle anlat yor: O, s n f n en zeki ö rencisiydi. Matematik, tarih ve edebiyat derslerini çok severdi. yi giyinirdi ve görgü kurallar na dikkat ederdi. Günefl KAZDA LI Atatürk ve Bilim (Düzenlenmifltir.) 26

27 MUSTAFA KEMAL N ELLER Elleri konufluyor Mustafa Kemal in; Zaferi, bar fl yaratm fl elleri. Hürriyeti, saadeti, adaleti Sevgiyle da tm fl elleri. Elleri konufluyor Mustafa Kemal in, çli, temiz, mert elleri, Bütün nimetlerini sunmufl bize Türk sofras gibi cömert elleri. 27

28 Elleri konufluyor Mustafa Kemal in; Ö retmen elleri. Bir tahta bafl nda, bir kürsüde Bize bizi ö reten elleri. Elleri konufluyor Mustafa Kemal in; Ifl k, deniz, sel elleri. Bizi her fleyden çok seven Güzel elleri. A. Hikmet PAR fiiirlerle Atatürk 28

29 VERD N SÖZÜ UNUTMA stanbul, 1937 (bin dokuz yüz otuz yedi) y l n n haziran ay. O gece erkenden yatm flt m. Annem, eve dönerken Park Otel in önündeki kalabal görmüfl. Atatürk ün orada oldu unu ö renince de içeri girmifl. Derken, annemin akl na ben gelmiflim. A abeyime: Altan da ça ral m. demifl. Gece yar s karyolam birisi sall yordu. Gözlerimi açt m, karfl mda Etem a abeyim: Çabuk kalk Altan! Seni Atatürk e götürece im... Rüya görüyorum sand m. Atatürk mü? A abey flaka yap yorsun. dedim. A abeyim flaka olmad n söyleyince kalkt m. Birlikte Park Otel e gittik. Annemi bulduk. Annem beni kuca na ald. Kalabal n aras nda Atatürk ü bana göstermeye çal fl yordu. Aaaa... Anne iflte Atatürk... diye ba rd m. Derken Atatürk bana do ru bakt. Eliyle bir iflaret yapt. Fakat annem dalm flt. Fark nda olmad. Atatürk bir daha iflaret etti. Annem bu iflareti de görmeyince yüksek sesle yaverine emir verdi. 29

30 Han ma söyleyin... Lütfen yan ndaki çocu u buraya göndersin. Gösterdi i çocuk bendim. Atatürk beni ça r yordu. Annem ne yapaca n flafl rm flt. Bana, Haydi Altan kofl... Atatürk e git... dedi. Ben büyük bir adam gibi Ata n n huzuruna ç kt m. Hemen sar l p iki elini birden öptüm. O, sordu: Büyüdü ün zaman ne olmak istersin? Amcam tayyareciydi. Akl ma geldi: Tayyareci olaca m. dedim. Atatürk o zaman kula ma e ilerek flu sözleri söyledi: Çocu um... Sen tayyareci, mühendis, doktor ne olursan ol. Yeter ki oku, büyük adam ol! Söyle bakay m: Büyük adam olaca m de. Ben tekrar ettim: Büyük adam olaca m. Aferin çocu um... 30

31 Atatürk o gece hep benimle ilgilendi. Bilmem böyle ne kadar yan nda kalm flt m. Bir aral k: Dur! dedi. Sana bir hediye verece im. Annemin: Kimseden bir fley alma. diyen tembihi akl ma geldi. Teflekkür ederim, ben bir fley istemem, sonra annem k zar. dedim. Ben bunu söylerken Atatürk de elini cebine sokmufltu. Oradan ç kard bir saati, kordonundan tutarak boynuma geçirdi. leride büyüdü ün zaman kullan r, beni hat rlars n. Bugünden sonra sen benim çocu umsun, verdi in sözü unutma... Çal fl p çabalayacak, büyük adam olacaks n... Ayr l rken aln mdan öptü. Cemil SÖNMEZ Atatürk te Çocuk Sevgisi (Düzenlenmifltir.) 31

32 ATATÜRK VE ÇOCUK Çocuk sözcü ü, Atatürk ün dilinde bir sevgi ifadesidir. Atatürk, yetiflkin insanlara ve sevdi i arkadafllar na bile, Çocuk! ya da Çocu um! diye seslenirdi. Savafltan hemen sonra Bursa gezisinde kendisini karfl layan çocuklara flöyle seslendi: Küçük han mlar, küçük beyler! Sizler hepiniz gelece in bir gülü, y ld z ve fl s n z. Memleketi fl a bo- acak olan sizlersiniz. Ne kadar önemli ve de erli oldu unuzu düflünerek ona göre çal fl n z. Sizlerden çok fleyler bekliyoruz. Nazilli Bez Fabrikas n n aç l fl na gitti inde onu yine çocuklar karfl lam flt. Alk fllarla, flark larla c v l c v l hayk r yorlard. Atatürk tam yanlar na gelince onun yüzüne bak p kalakalm fllard. O, gülümseyerek çocuklar n saçlar n okflad. Küçük bir çocu a Söyle bakal m, ben kimim? diye sordu. Küçük çocuk: Gazi Babam zs n. diye cevaplad. 32

33 Nazilli, efeler diyar yd. Efelik burada çok önemliydi. Atatürk çocu a bir soru daha sordu: Büyüyünce efe olacak m s n? Çocuk bafl n geriye do ru att I h... dedi. Goca goca mekteplerde okuyaca m. E itime büyük önem veren Atatürk için bu en güzel cevapt. Atatürk ve çocuklar aras ndaki sevgi tek yönlü de ildi. Çocuklar da onu çok severdi. Bir gün zmit te bir okulun gösterisine gitmiflti. Küçük bir çocuk, Atatürk ün kuca na at l p onu öpmeye bafllam flt. Onu gören öbür çocuklar da Atatürk e do ru kofltular. Onunla bir yumak hâline geldiler. Onu öpücük ya muruna tuttular. Atatürk çevresindeki büyüklere dönerek: Görüyorsunuz ya, onlarla ayn kuflaktan z. dedi. 33

34 Çocuklarla en çok okuma yafllar na gelince ilgilenirdi. Okullara s k s k u rard. Genellikle çocuklar n yanlar na oturur ve onlarla ders dinlerdi. Sonra da ald klar e itimi ölçmek için onlara sorular sorard. Atatürk ü okullar nda gören çocuklar çok sevinirlerdi. Daha çok çal fl p ona lay k olmak isterlerdi. Atatürk, Türk çocuklar na çok güveniyor ve onlara flöyle sesleniyordu: Türk çocuklar, yap n z yüksek olacakt r. O kadar ki; o yüksekli e bakanlar n gözleri kararacakt r. Ozan SA DIÇ Bütün Dünya dergisi (Düzenlenmifltir.) 34

35 ATATÜRK Bu yurdu sen kurtard n, nsan yok senden büyük. Dört bucakta var ad n, Atatürk, en büyük Türk. Düflman yere vurdun, Cumhuriyeti kurdun, Göz bebe isin yurdun Atatürk, en büyük Türk. Bayra m zla eflsin, Ufkumuzda güneflsin, Sen ölmedin, ölmezsin Atatürk, en büyük Türk. Tar k ORHAN hzl. : Yekta Güngör ÖZDEN Atatürk fiiirleri 35

36 3.TEMA HAYAL GÜCÜ AĞACIM Süheyla BİLGEN 1 2 ESKİYEN MASALLAR İlhami EMİN 3 RÜYALARIMIZ AY DEDE VE KÜÇÜK YILDIZ Şebnem Güler KARACAN (Serbest Okuma Metni) GÖKKUŞAĞI NASIL OLUŞUR? Bir dergi yazısıdır. (Serbest Okuma Metni)

37 A ACIM Olmam flt iflte, olmuyordu. Ne yapsa ne etse güzel bir resim yapam yordu. A açtan baflka hiçbir fley yapam yorum iflte. diye söylendi. Hep ayn a aç, hep ayn a aç. Mutsuzdu. Arkadafllar o kadar güzel resim yap yorlard ki... Ö retmen de zaten hep onlar n resimlerini be eniyordu. Mutsuz ve dalg n, birinci s n ftan beri çizdi i elma a ac n yeniden çizdi. A ac n rengini sinirli sinirli kahverengiye boyad. Yapraklar n boyamak için yeflil boyaya elini uzatt. Sonra Amaaan! dedi, Ben mutsuzum, a ac m da mutsuz oluversin. A ac n tümünü kahverengi boyayla boyad. Oh, nas l da rahatlam flt. Tam o s rada flte, flimdi oldu Engin. diye bir ses duydu. Bafl n kald rd, bak nd, kimse yoktu. A ac n son elmas n da boyad. Resmi iki eliyle kald r p flöyle bir bakt. fiuna bak, kahverengi yapraklar, kahverengi elmalar, kim görse güler. diye söylendi. Siyah mum boyayla resmin üstüne kocaman bir çarp iflareti yapt. 37

38 Ben gülmem. diye bir ses duydu. Çevresine bak nd. Odada yaln z oldu u kesindi. Birden gözü, resmini çizdi i kahverengi a aca tak ld. Olamazd... Konuflan a açt. Emin olmak için ürkek bir sesle sordu. Sen mi konufltun yoksa? Ne var bunda? Y llard r tan fl yoruz, öyle de il mi? Evet, evet. Birinci s n ftan beri hep seni çizerim, seni boyar m. Be enmeyince de üstüme bir çarp çizip kenara atars n. Yine de en güzel seni çizebiliyorum. Çünkü seni seviyorum. Belki beni seviyorsun ama ben senin kara çarp lar n sevmiyorum. 38

39 Engin yüzünü ast, gözlerini tavana dikti. Kara çizgileri asl nda kendisi de sevmiyordu. Güzel resim yapamay nca s k l yor ve kara çarp y at veriyordu resimlerin üstüne. fiimdi de a ac dile gelmifl, kendisinden hesap soruyordu. Engin: Söyle bakal m A aç Bey. Neden konuflmak için bugünü bekledin, diye sordu. Asl nda ilk konuflan sendin. Y llard r benimle ilk kez konufltun Engin Bey. Engin iyice flafl rm flt. Ne garip bir a açt bu. Konuflmakla boyaman n ne ilgisi vard ki? Öfkeyle kahverengi boyas n ald, a ac n gövdesinin iki yan n koyulaflt r verdi. A aç gülerek: flte yine konufltun benimle. Sen benimle konuflunca öyle mutlu oluyorum ki dedi. 39

40 Bu a aç konuflmaktan mutlu oluyor galiba. Acaba onu konuflturan bu muydu? Bu gizemli a ac nas l konuflturabildi ini bir bilseydi. Engin k rm z boyas n al p a ac n tam ortas na bir soru iflareti yapt. A aç yine gülerek: Bak yorum art k iyice gevezeli i ele ald n, dedi. Engin sevinçle yerinden f rlad. Resmini gö süne bast rarak odas n n içinde dönmeye bafllad. Resmiyle konuflmak hem de renklerin diliyle... Nas l da akl na gelmemiflti daha önce? A aç g d klanm fl gibi k k r k k r gülüyordu. Engin yeniden masan n bafl na oturdu. Kararl yd, bundan sonra a ac yla renk renk konuflacakt. Yeni bir kâ t ald önüne. lk kez görüyormufl gibi uzun uzun boyalar na bakt. Engin ilk kez, kim be enir, kim be- enmez diye kayg lanmadan a ac n boyad. Renk renk konuflacakt art k. Tüm duygular n yapt resimlerine aktaracakt. Kendisi için, a ac için, resim yapman n keyfi için... Süheyla B LGEN Seçme Çocuk Öyküleri (Düzenlenmifltir.) 40

41 ESK YEN MASALLAR Uçan kilim masal vard. Onu nineler torunlar na, Kitaplar küçük okuyucular na Anlat rlard. Uçan kilim masal Dünyay kucaklat rd bize, Masallar kitab n Gene al rd k elimize. Eskidi buna benzer masallar, Uçan kilimler uzakta kald, fiimdi göklerde uçan, Sadece uçaklard. 41

42 Büyülü ayna masal vard, Onu nineler torunlar na, Kitaplar küçük okuyucular na Anlat rlard. Büyülü ayna masal Uykuyu unuttururdu bize, Masallar kitab n S k s k al rd k elimize. Eskidi art k buna benzer masallar, Büyülü aynan n geldi sonu. fiimdi geceler boyu, zleriz televizyonu. lhami EM N Balkanlarda Türk Çocuk fiiiri Antolojisi 42

43 RÜYALARIMIZ Arkadafl nla konuflurken birden aya n yerden kesiliyor. Uçmaya bafll yorsun. Yere indi inde kendini s n fta ve bir s navda buluyorsun. Ancak çal flmam fls n ve hiçbir fley yapam yorsun! Bu, senin için s radan bir gün mü? Hay r! Bu bir rüya... nsanlar hep rüyalar n arkas ndaki gerçe i keflfetmek için çal flm fllard r. Bulunan en kolay cevap: Rüyalar uyku s ras nda beynimizin yapt hikâye ve resimlerdir. 43

44 Rüyalar n ço unu gece derin uykudayken görürüz. Rüya an nda kapal olan gözlerimiz h zla hareket eder. Bu, bize garip gelebilir ama tamamen normal. Rüya uzmanlar, rüyada gördüklerimizin hayat m zla ilgili bir anlam n n oldu unu söylüyor. Rüyalar, korkular m z ve isteklerimizi gösteren bir pencere gibidir. Rüyalar yorumlamak, beynimizde nelerin olup bitti ini aç a ç karmaya yard m eder. Uzmanlara göre rüya, çözülmesi gereken problemler, ulafl lmas gereken hedefler için bir mesajd r. Ayn rüyay sürekli görmenin özel bir anlam vard r. Sürekli gördü ünüz rüya size bir fleyler anlatmaya çal fl yor olabilir. E er rüyan z sürekli sporla ilgiliyse sporcu olmak istiyorsunuzdur. Sürekli deniz k y s nda geçiyorsa deniz k y s nda yaflamay hayal ediyor olabilirsiniz. Peki, her zaman güzel rüyalar m görürüz? Tabi ki hay r! Bazen kâbus da görürüz. 44

45 Bazen kâbuslar bizi rahats z etmez. Fakat defalarca tekrar ederse ürkütücü olabilir. Araflt rmalar, kâbuslar n çocukluk döneminde daha etkin oldu unu belirtiyor. E er bir fleylerden korktuysan z bu, rüyan zda bir kâbus olarak kendini gösterebilir. Kâbuslar bizi iki flekilde etkiler. Birincisi, korkutur ve endiflelendirir. kincisi ise hayat m zdaki sorunlar ve bunlar çözmemiz gerekti i iflaretini verir. E er kâbuslar sizi rahats z ediyorsa gördü ünüz kâbusu ailenizle paylafl n. Bunun bir rüya de il film, resim ya da hikâye oldu unu düflünün. yi uykular, tatl rüyalar... (Düzenlenmifltir.) 45

46 AY DEDE VE KÜÇÜK YILDIZ Bir varm fl, bir yokmufl. Bir gündüz, bir gece olup dururmufl. S ra yine gündüze gelmifl. Günefl bütün parlakl yla gündüzün bafllad - n haber vermifl. Bunu gören ay dede ve y ld zlar gökyüzündeki evlerine gitmifller. Çünkü onlar gece görünüp gündüz uyurlarm fl. Ay dede, gökyüzündeki evinin en güzel köflesinde kendine bir yer bulmufl. Kocaman a z n açm fl ve esnemeye bafllam fl. O esneyince y ld zlar da esnemeye bafllam fllar. Sonra derin bir uykuya dalm fllar. Ay dede bafl ucundaki lambay usulca yakm fl ve evleri birdenbire ayd nlan vermifl. Sonra kitab n al p okumaya bafllam fl. Birkaç sayfa okuduktan sonra çevresine flöyle bir bak nm fl. Bir de ne görsün! Küçük y ld zlardan biri hâlâ k p rdan p duruyor. Küçük y ld z, bembeyaz buluttan yast n ve yorgan n çevirip duruyormufl. Ara s ra dönüp ay dedeye bak yormufl. Acaba uyumad m fark etmifl midir? diye düflünüyormufl. 46

47 Ay dede kendisine do ru bak nca gözlerini hemen kapat yormufl. Arada bir gözlerini aralayarak ay dedenin ne yapt na bak yormufl. Ay dede arkas n dönünce gözlerini fal tafl gibi aç yor: Ben flimdi nas l uyuyaca m? Hiç uykum yok ki diye söylenip duruyormufl. Sonunda ay dede, onun uyumad n fark edip küçük y ld za seslenmifl: Heeey, küçük y ld z! Gel bakal m yan ma!.. Küçük y ld z, bembeyaz buluttan yorgan n ve yast n al p ay dedenin yan na gitmifl. Hiç uykum yok ay dede. O kadar u raflt m ama uyuyam - yorum iflte, demifl. Ay dede, küçük y ld z n p r l p r l saçlar n yumuflac k elleriyle okflarken: Acaba benim küçük y ld z m çok mu oyun oynam fl, çok mu yorulmufl, diye sormufl. 47

48 Bizim küçük y ld z bafl n sallayarak: fieyy... Evet. Bugün çok yoruldum. fiimdi de yorgunluktan uyuyam yorum, demifl. Ay dede: Bafl n omzuma yasla da sana ninni söyleyeyim, demifl. Küçük y ld z kuca na alm fl. Küçük y ld z, bafl n ay dedenin omzuna yaslam fl ve söyledi- i ninniyi dinlemeye koyulmufl. Az sonra gökyüzündeki evde hafiften bir horlama sesi duyulmufl. Ay dede, uykuya dalan küçük y ld z alm fl, yata na götürmüfl. Uyuyan di er y ld zlar n da yan na giderek üzerlerini örtmüfl. Çünkü onlar n üflüyüp hastalanmas n istemiyormufl. Gündüzleri uyuyan ay dede ve y ld zlar, akflam olunca uyanm fl. Ay dede, gökyüzündeki yerini alarak yeryüzündeki çocuklara gülümsemeye bafllam fl. Çocuklar da evlerinin penceresinden ay dedeye el sallam fl. fiebnem Güler KARACAN Masal Soka (Düzenlenmifltir.) 48

49 GÖKKUfiA I NASIL OLUfiUR? Gökkufla, hem renkleriyle hem de uzaktan görünen gizemli hâliyle insanlar etkileyen bir do a güzelli idir. Birçok masal ve fliirde, onun ad geçer. nsanlar, renklili i anlatmak için onun ad n kullan r. Peki ama ya murdan sonra ortaya ç kan bu gökkufla nas l oluflur? Ona gerçekten ulaflmak ve alt ndan geçmek mümkün müdür? Asl nda durum kolayca özetlenebilir: Gökkufla, günefl fl nlar n n bir ya mur bulutunun içindeki damlalar n k r lmas yla oluflur. 49

50 Gökkufla her zaman bir çember fleklindedir. Bunun nedeni, san lan n aksine dünyan n yuvarlak olmas de ildir. Öyle olsayd bir f skiyede oluflan gökkufla n n düz olmas gerekirdi. Bunun tek nedeni, fl klar n damlalarda teker teker k r lmas d r. Herhangi bir damlaya gelen günefl fl mordan k rm z ya kadar s ras yla k r l r. Fakat bu k r lan fl nlardan sadece bir tanesi gözümüze ulaflabilir. Üstlerdeki damlalardan gözümüze k rm z, alttakilerden ise mor fl k ulafl r. Gözümüze ulaflan k r lm fl fl nlar bir çember üstündeki fl nlard r. Bunun d fl ndakiler gözümüzün görüfl alan d fl nda kal r. Böylece biz gökkufla n bir çember fleklinde görürüz. 50

51 Peki, gökkufla sadece ya murlu havalarda m görülür? Elbette hay r. Sadece ya mur ya mas gerekmiyor. Yüksekten akan bir flelaleden ya da bir f skiyeden akan sularda da küçük birer gökkufla oluflabilir. Gökkufla için yedi renkten s kça söz edilse de say s bundan daha fazlad r. Ç plak gözle görülebilen gökkufla rengi 20 yi bulur. Ebe Sobe dergisi (K salt lm flt r.) 51

52 4.TEMA HAYVANLAR SÖĞÜT AĞACINDAKİ USTA drl.: Tarık DEMİRKAN 1 2 KEDİ Ayla ÇINAROĞLU 3 HAVA TAHMİNİ UZMANLARI Abdullah ARAZ KELAYNAK KUŞU Gülçin ALPÖGE (Serbest Okuma Metni) CAM BÜLBÜL Mehmet VURAL (Serbest Okuma Metni)

53 SÖ ÜT A ACINDAK USTA Evimizin hemen yan nda bir sö üt a ac vard. Pencereden bakt mda, a ac n bütününü görebiliyordum. Elimi uzatsam a aca dokunabiliyordum. Her gün a ac seyrediyor ve ilginç fleyler görüyordum. Bir gün yine a aca bakarken yapraklar n birinde ufac k bir t rt l gördüm. Yapra n üzerinde bir ileri bir geri yürüyordu. Arada bir de kafas n kald r p sa a sola bak yordu. Sanki Bu a ac n efendisi benim. der gibiydi. 53

54 Birkaç gün içinde bizim t rt l dokumac l a merak sard. ncecik parlak bir iplik ç kar yordu. Ç kard ipli e kendini ba layarak yapra n üzerinde taklalar at yordu. Her gün izlemeye karar verdim. Bu ifl giderek ilginçlefliyordu. Ertesi gün t rt l dokumac l b rakt, mühendisli e bafllad. Yapra n bir ucundan di er ucuna gidiyor, duruyor, düflünüyor, tekrar geliyordu. Sanki hesap yapan bir mühendisti. Acaba neyin hesab n yap yordu? 54

55 Bir gün sonra, birden yapra n ortas ndan delindi ini fark ettim. Nas l bir mühendisti bizimki? Ben böyle bir mühendis görmedim. Mühendis kendi yapt yolu deler mi? Ama t rt l delikten atlad bile. Yumuflac k vücuduyla bir alt yapra a düfltü. Onu da delip yine baflka yapra a geçti. Anlafl ld, bizim t rt l mühendis falan de il, açgözlü bir yaprak oburuydu! Bir iki hafta içinde giderek irileflti. Mahmuzlu çizmeleri ve yeflil parlak elbisesi oldu. Parmak kal nl ve uzunlu unda büyümüfltü. Buna karfl n hâlen ürkekti. ki yapra birbirine yaklaflt rd ve ipliklerle yapraklar ba lad. Ürkek biçimde onlar n aras na girip beklemeye bafllad. Acaba neyi bekliyordu? 55

56 Aradan geçen zaman içinde t rt l bütün vücudunu örten bir yorgan haz rlad. Yine dokumac l k mesle inin ustal klar n gösteriyordu. Fakat ifl bununla bitmedi. Birkaç gün sonra tekrar bakt mda, yapraklar n aras ndaki t rt l n yok oldu unu gördüm. Yerinde, yapra a incecik ipliklerle ba l bir koza vard. Bu koza, ufac k bir kutu gibiydi. T rt l n marangozluktan ne kadar iyi anlad n ortaya koyuyordu. A aca elimi uzat p kozay ald m. Bir cam kavanozun içine yerlefltirdim. Aradan üç hafta geçmiflti ki müthifl bir fley oldu: Kavanozun içindeki koza yar ld. Renk renk bir kelebek, kavanozun içinden kendine ç k fl aramaya bafllad! Kavanozun kapa n aç p t rt lla konuflmak, hayat n bir de kendisinden dinlemek istedim. Fakat benim konuflmam beklemeden camdan uçtu gitti. Yolun aç k olsun, küçük kelebek! Her Güne Bir Masal drl. : Tar k DEM RKAN (Düzenlenmifltir.) 56

57 KED Bir kedim olsayd, tüyleri sar Ya da apak bir yumak. Tekir de olsa olur Veya güzel bir Arap. Ya da iflte sokaktaki Sahipsiz kedilerden biri Benim olsayd e er Kuflkusuz mutlu olurdu. Gün boyu oynar dururdu. Süt içerdi, uyurdu Benimle dost olurdu. Ah, ne olurdu, keflke Evde bir fare olsayd. Annem fareden korksayd. Bana bir kedi alsayd. Ayla ÇINARO LU fiiir Gemisi 57 57

58 HAVA TAHM N UZMANLARI Size yaflanm fl bir olay anlatmak istiyorum. Bu olay, y llar önce Konya n n Beyflehir ilçesinin bir köyünde olmufltur: Havan n p r l p r l oldu u güzel bir gün... Hava aç k, ya murdan eser yok. Baz köylüler oturmufl sohbet etmekte. Onlar kendi aralar nda konuflurlarken bir köpe in, yavrusunu ensesinden tutup götürdü ünü görürler. Önce önemsemezler, yavrusunu bir yerden baflka bir yere tafl yor, diye düflünürler. Köpek bir süre sonra ikinci yavrusunu da ayn flekilde tafl yarak geçer. Bu durum köylülerin dikkatini çeker. Köpek üçüncü yavrusunu da ayn flekilde tafl yarak geçince köylüler iyice flafl r rlar. Merakla köpe i takip ederler. Köpek, köylülerin flaflk n bak fllar aras nda yavrular n n hepsini köyün üst taraf ndaki bir tepeye tafl m flt r. Önce, köylüler buna bir anlam veremezler. Bir süre sonra hava kapan p bardaktan boflan rcas na ya mur ya maya bafllar. Hem de ne ya mur... Köylüler o zamana kadar böyle bir ya mur görmemifllerdir. Uzun süren ya mur sonras nda köydeki birçok ev ve bahçe sel alt nda kal r. Bu evlerden ço u da y k l r. 58

59 Köylüler o zaman durumu anlar; ama ifl iflten geçmifltir art k. Bu olaydan sonra köy, köpe in yavrular n tafl d tepeye kurulur. Bu olay tamamen gerçek, masal de il. Meteoroloji uzman gibi hava durumunu tahmin edebilen birçok hayvan vard r. Bu hayvanlar, deprem gibi baz tehlikeleri insanlardan önce sezip önlem almaktad r. Sinek, örümcek, köstebek gibi hayvanlar gün içinde havan n nas l olaca n bilebilmektedir. Bunlar havan n s - cakl na, nemine duyarl olduklar için meteoroloji istasyonu gibi çal flmaktad rlar. Bizler, hayvanlar n bu özelliklerinden de yararlanabiliriz. Onlar n hareketlerini gözlemleyerek baz kötü durumlara karfl önlemler alabiliriz. Örne in, hava iyi olaca zaman ötücü kufllar flark ya sabah bafllar, ö len durur. Ertesi gün de hava iyi olacaksa bu kufllar ikindiden sonra tekrar ötmeye bafllar. 59

60 Köstebekler har l har l tümsek yap yor, örümcekler a örüyorsa hava güzel olacakt r. Havalar bozulaca zaman atlar huysuzlan r. Da s çanlar yuvalar n n girifline ot y ar. Kargalar öter, eflekler de bir araya gelir. Tüm bunlar gösteriyor ki canl lar yaflamlar n sürdürebilmek için de iflik özelliklerle donat lm flt r. Bu özellikleri onlar n rahat yaflayabilmelerini sa lamaktad r. Bizler de onlar n yeteneklerini bilimsel olarak inceleyebiliriz. Bu özelliklerinden günlük yaflam m zda yararlanabiliriz. Abdullah ARAZ Hünerli Hayvanlar (Düzenlenmifltir.) 60 60

61 KELAYNAK KUfiU Bir varm fl, bir yokmufl. Bir ormanda birçok kufl varm fl. Bunlar n içinden bir tanesi çok tembelmifl. Bütün kufllar kendi yiyeceklerini kendileri ararlarm fl. Bulduklar n yerler, bir k sm n da yuvalar na tafl rlarm fl. Ama tembel kufl, aylak aylak dolafl rm fl. Karn ac - k nca da bir baflka kuflun yiyece ini kapar kaçarm fl. Bu ifli o kadar çabuk yaparm fl ki öteki kufllar kimin yapt n anlayamazlarm fl. Kufllardan biri, buldu u solucan yemek üzereyken tembel kufl kap p gidermifl. Baflka bir kufl, böcek yakalarm fl. Hooop onu da al p kaçarm fl. B km fl, usanm fl kufllar. Bir gün ormanda toplant yapm fllar. Bütün kufllar bir araya gelmifller. Bu tembel kuflu yakalamak için bir çare düflünmüfller. A açkakan demifl ki Bir bal kaba alal m. Ben gagamla içini oyay m. Dibine çam sak z koyal m. Sonra tuttu umuz her fleyi içi- 61

62 ne atal m. Aylak kufl, bu depoyu bulunca içindekileri yemek için kafas n dald r r. Kafas n sokunca da yap fl r, onu yakalar z. Kufllar bu fikri be enmifller. A açkakan n dediklerini yapm fllar. Bulduklar tüm yiyecekleri de kaba n içine atm fllar. Aylak kufl bunlar görünce Vay! Bunlar gizli bir depo yapm fllar. diye düflünmüfl. Sonra da kaba a sokmufl kafas n. Sokmas yla yap flmas bir olmufl. O zaman bunun bir tuzak oldu unu anlam fl ama kafas yap flm fl bir kere. Kurtulmak için çok çabalam fl. Sonunda kurtulmufl ama bafl ndaki tüyler sak za yap flt için bafl n çekince tüyler yolunmufl. Bafl kel kalm fl. Öteki kufllar onu yakalayamam fllar ama art k kel oldu u için kolayca tan yabiliyorlarm fl. Kel Aylak Kufl geliyor, diye onu gören yemini al p kaç yormufl. Kel Aylak Kufl aç kalmaya bafllam fl. Bakm fl olacak gibi de il, o orman b rak p baflka bir ormana gitmifl. Ne var ki yeni gitti i ormanda da onu tan m fllar ve ormandan kovmufllar. 62

63 Kel Aylak Kufl o orman, bu orman dolaflm fl durmufl. Sonunda Birecik diye bir yere gelmifl. Birecik s cakm fl. S cak oldu u için de böce i bol bir yermifl. Kel Aylak Kufl art k karn ac k nca kendi yeme ini kendi buluyormufl. Öteki kufllar, Kel Aylak Kufl u sevmifller. Onunla arkadafl olmufllar. Sonra bir gün ona sormufllar, Neden senin ad n Kel Aylak Kufl? Kelli ini hadi anlad k ama sen tembel, aylak bir kufl say lmazs n. Kendi yeme ini kendin buluyorsun. Gel sana yeni bir ad bulal m. Kel Aylak Kufl bu ifle çok sevinmifl. Arkadafllar da ona, Senin ad n bundan sonra Kel Aylak Kufl de il, Kelaynak olsun. demifller. Böylece bizim kuflun ad Kelaynak olmufl. Kelaynak, fianl Urfa n n Birecik ilçesine yerleflmifl, orada kalm fl. Kelaynaklar, o gün bugün Birecik te yaflarlar. Birkaç Masal Birkaç fiiir drl. : Gülçin ALPÖGE (Düzenlenmifltir.) 63

64 CAM BÜLBÜL Bir zamanlar, dünyan n en güzel saray na sahip bir hükümdar varm fl. Fakat sahip oldu u güzelli in fark nda de ilmifl. Saray n n bir bahçesi varm fl ki ucu buca yokmufl. En güzel çiçekler ekiliymifl orada. çinde büyük göller ve genifl ormanlar bar nd r yormufl. Daha da güzeli ise bu bahçede yaflayan bülbülmüfl. Öyle güzel bir ötüflü varm fl ki bülbülün, uzak ülkelerden bile onu dinlemeye gelirlermifl. Gezginler kendi ülkelerine dönünce bu ülkeye ait en güzel fleyin bülbül oldu unu yazarlarm fl kitaplar na. Bir gün hükümdar n eline bu kitaplardan biri geçmifl. Okumufl, okudukça da çok sinirlenmifl. Vezirini ça r p Ne demek oluyor flimdi? demifl. Benim saray m n bahçesindeki bülbülden benim haberim yok. Vezir cevap verememifl. Çünkü bülbülden onun da haberi yokmufl. 64

65 Hükümdar hemen bahç van ça rt p Söyle bakal m! demifl. Saray mda, bütün dünyan n duydu u bir bülbül varm fl. Neden benim haberim yok? Bahç van; Ba fllay n efendim! demifl. Onu ben de duymad m. Hükümdar Çabuk onu bulun bana! diye emretmifl. Akflama huzurumda flark söylemesini istiyorum. Bahç van, saray n alt n üstüne getirdi i hâlde söylenen bülbülü bulamam fl. Sonra da hükümdar n huzuruna ç k p bülbülün, kitaplar yazanlar taraf ndan uydurulmufl bir masal olabilece ini söylemifl. Hükümdar; Hay r, bu olamaz. demifl. Kitab bana güvendi im bir hükümdar dostum gönderdi. Hemen gidip bülbülü bulun yoksa bütün saray çal flanlar n cezaland r r m. Mutfakta çal flan bir k z bahç vana: Arad n burada bulamazs n! demifl. stersen ben seni o bülbüle götürürüm. 65

66 Birçok saray görevlisi ile birlikte bülbülün yaflad orman n yolunu tutmufllar. Do ay hiç tan mam fl olan saray görevlileri ormanda çok flafl rm fllar. Gördükleri hayvanlar onlara çok garip geliyormufl. Bülbülün yaflad yere gelince; Küçük bülbül! diye seslenmifl k z. Hükümdar m z, huzurunda flark söylemeni istiyor. Bizimle gelmezsen bütün saray çal flanlar n cezaland racak. Bülbül, Büyük bir zevkle gelirim. diyerek toplulu un arkas - na tak lm fl. Saraya gelince büyük salondaki bir masan n üzerine koymufllar onu. Hükümdar da yerini al nca bülbül ötmeye bafllam fl. Öyle güzel ötmüfl ki hükümdar n gözlerinden boncuk boncuk yafllar akm fl. Bunun üzerine bülbül, daha tatl ve nefleli flark lar söylemeye bafllam fl. Hükümdar çok mutlu olmufl. Bülbüle, Dile benden ne dilersen! demifl. Ancak bülbül, Benim için en güzel hediye gözlerinizden akan yafllard. diye cevaplam fl hükümdar. 66

67 Hükümdardan bütün saray çal flanlar na var ncaya kadar herkes çok duygulanm fl. Birbirlerine Hayat m zda hiç bu kadar güzel flark dinlememifltik. diyorlarm fl. Bütün insanlar n gönlünü kazanan bülbül, saray n baflkonu u olmufl. Kendisi için yap lan özel kafesinde yafl yor, arada bir d flar ç kmas na izin veriliyormufl. Bütün ülke halk da bülbülün flark lar n dinlemek için saray n çevresine toplan yorlarm fl. Hükümdara bir gün bir paket gelmifl. çini açt klar nda elmaslar, yakutlar ve de erli tafllarla süslenmifl yapma bir bülbül ç km fl ortaya. Hükümdar n dostu olan komflu kral göndermifl bu bülbülü. Mekanik bir kurma kolu varm fl. Kurunca ötmeye bafll yormufl. O günden sonra gerçek bülbülle yapma bülbül birlikte ötmeye bafllam fllar. 67

68 Bir zaman sonra gerçek bülbülümüz bu iflten s k lmaya bafllam fl ve bir yolunu bulup saraydan kaçm fl. Yapma bülbül de güzel ötüyormufl ötmesine ancak sürekli kurulup çal flt r ld için bir gün bozulmufl. Hükümdar bülbülleri dinlemeye öylesine al flm fl ki önce gerçek sonra da yapma olan kaybedince üzüntüsünden hasta olmufl. Ülke halk buna çok üzülüyormufl. Ama yapacak bir fleyleri de yokmufl. Hükümdar n hastal gittikçe a rlafl yormufl. Saraydan kaçan bülbül ise bütün bu olanlar duymufl. Hemen gelip hükümdar n yatt odan n penceresine konmufl. O güzelim sesiyle flark lar söylemeye bafllam fl. 68

69 Hükümdar bu sesi duymufl. Bülbül durmadan en güzel flark - lar n söylüyor, hükümdar ise yavafl yavafl canlan yormufl. Nihayet sabaha yak n, hükümdar iyileflip aya a kalkm fl. Kendisini iyilefltirenin bülbül oldu unu biliyormufl. Hükümdar onu kafese koymayaca na, bülbül de arada bir gelip flark söyleyece ine söz vermifl. Sabah n ilk fl klar yla birlikte odas na gelenler, hükümdar ayakta bulunca hem çok flafl rm fl hem de çok sevinmifller. Hükümdar sonraki hayat n saray n bahçesindeki güzellikleri doya doya yaflayarak ve bülbülün tatl na melerini dinleyerek geçirmifl. Mehmet VURAL (Düzenlenmifltir.) 69

70

71

72 Ç A L I Ş M A K İ T A B I N I (Organizasyon Sevgili Ö renciler, Dilimizi do ru, etkili ve güzel kullanmal y z de il mi? Hiç merak etmeden, soru sormadan ö renilir mi? flte, çal flma kitab n zda sizlerin yarat c düflünme ve araflt rma gibi temel becerileri kazanman z istedik. Afla daki aç klamalar okuyunuz. O zaman kitab n zdan daha çok yararlanabilirsiniz. 1 Kaç nc temada oldu unuzu ve teman n ad n göstermektedir. KÜÇÜK AĞAÇ Resimlerden yararlanarak afla daki bulmacay çözünüz Sayfa kenarlar ndaki say - lar, etkinlik numaras n göstermektedir. leriniz, s n fta ve bireysel olarak evde yapabilece iniz bir biçimde tasarlanm flt r. Bu etkinliklerin baz - lar flunlard r: Tahmin etme, cümle tamamlama, karfl laflt rma, yorumlama, neden-sonuç iliflkisi kurma... Bir de bunlar n yan s ra, kendinizi yazarak ya da resimle anlatabileceksiniz. 1. TEMA Birey ve Toplum 2. fiiiri dinlerken a ac n hangi özelliklerinin insana benzetildi ini yaz n z TEMAYA HAZIRLIK ÇALIfiMALARI Topluluk hâlinde yaflaman n getirdi i sorumluluklar nelerdir? Çevrenizdeki topluluklar özelden genele do ru s ralay n z. Komfluluk iliflkilerinin nas l olmas gerekti ini düflünüyorsunuz? Çevrenizde yaflanan bir dayan flma örne ini anlat n z. Aile ile di er topluluklar aras nda hangi farkl l klar ve benzerlikler vard r? Yukar daki sorular n yan tlar n noktal yerlere yaz n z. 3. fiiirde geçen insan d fl ndaki varl klar n adlar n yaz n z Hangi sayfada oldu unuzu buradan anlayabilirsiniz. 3 Her tema bafl nda temaya haz rl k çal flmalar yer almaktad r. 8

73 T A N I Y A L I M T A N I Y A L I M Şeması) 5 Bu etkinliklerin hangi metne ait oldu unu, metnin ad ndan anlayabilirsiniz. 6 lerin nas l yap lmas gerekti iyle ilgili yönergeler bulunmaktad r. Ö retmeniniz, etkinliklerle ilgili gerekli aç klamalar yapacakt r ancak bu bölümleri okuyarak siz de bilgi sahibi olabilirsiniz. 3. AYNADAN UTANAN KIZ Afla daki resimler metnin hangi cümleleriyle ilgilidir? Cümleleri resimlerin altlar na yaz n z Anlam n yeni ö rendi iniz kelimelerin içinde geçti i bir paragraf yaz n z Listeden uygun kelimeleri seçerek cümlelerin boflluklar n doldurunuz. ATATÜRK LE 6. Atatürk ün hayat nda yer alm fl olaylar gösteren resimleri inceleyiniz. Bu resimlere uygun cümleler yaz n z Afla daki kelimelerin içinde geçti i cümleler yaz n z. 7. Atatürk ba ms zl k lider Hastalanmamak için s k s k... yapar z. Aç kta sat lan... almay z. Dengeli ve düzenli.... Bulafl c hastal klardan korunmak için... oluruz. T rnaklar m z uzay nca hemen.... yiyecekleri besleniriz keseriz afl kirli banyo difllerimizi Her temada dinleme metnine ait etkinlikler bulunmaktad r. Bu etkinliklerin çal flma sayfalar, bu kitapta yer alacak ancak metni ö retmeniniz size okuyacakt r. 8 Çal flma kitab n n sonunda, her tema için haz rlanm fl de erlendirme çal flmalar yla karfl laflacaks n z. Bu çal flmalarla kendinizi de erlendirme olana bulacaks n z. Çal flmalar, ö retmeniniz sizi bilgilendirince yap n z. 9

74 1. TEMA BİREY VE TOPLUM KOMŞU KUNDUZLAR 1 2 Bestami YAZGAN DAYANIŞMANIN BÖYLESİ Abdullah ARAZ DİNLEME METNİ AİLEMİZ Hasan Lâtif SARIYÜCE 3 4 TRAFİK İŞARETLERİNİN ANLAMI Bu kitap için yazılmıştır. 10

75 1. TEMA Birey ve Toplum TEMAYA HAZIRLIK ÇALIfiMALARI Topluluk hâlinde yaflaman n getirdi i sorumluluklar nelerdir? nsanlar, daha çok nerelerde topluluk hâlinde bulunurlar? Komfluluk iliflkilerinin nas l olmas gerekti ini düflünüyorsunuz? Çevrenizde yaflanan bir dayan flma örne ini anlat n z. Aile ile di er topluluklar aras nda hangi farkl l klar ve benzerlikler vard r? Yukar daki sorular n yan tlar n noktal yerlere yaz n z

76 KOMŞU KUNDUZLAR 1. Resimlerin hangi anahtar kelimelerle ilgili oldu unu bulup alt na yaz n z. komflu sel yard m Afla daki sorular metni dinlerken cevaplay n z. Kunduzlar yuvalar na döndüklerinde neden flafl rm fllar? Anne kunduzun yavrular neden sele kap lm fllar?

77 KOMŞU KUNDUZLAR 3. Komflu kunduzla anne kunduzun özelliklerini karfl laflt r n z. komflu kunduz yard msever anne kunduz k zg n Metni okuduktan sonra 5N 1K sorular n cevaplay n z. Anne kunduz ipleri kesince ne olmufl? Kunduzlar nerede yafl yormufl? Kunduzlar ne zaman geri dönmüfller? Kunduz, komflusuna nas l davran yormufl? Kunduz, komflusunu niçin orada istememifl? Kunduzlar kimi ziyarete gitmifller?

78 KOMŞU KUNDUZLAR 5. Komflular n zla hangi konularda yard mlafl rs n z? Yaz n z Koyu yaz lm fl kelimelerin yerine baflka hangi kelimeler kullan - labilir? Yaz n z. Nine kunduz torunlar n görünce çok sevinmifl. Anne kunduzun k zg nl daha da artm fl Aralar ndaki sorunlar hep iyilikle çözmüfller. Sevgili Kunduz Nine, Nine kunduza bir mektup yazarak torunlar n n bafl ndan geçenleri anlat n z Selamlar

79 KOMŞU KUNDUZLAR 8. Anne kunduzun bafl na gelenlerin resmini çiziniz. 15

80 DAYANIŞMANIN BÖYLESİ 1. Afla daki kelimelerin sizin için ça r flt rd klar n yaz n z dayan flma toplum bencil Metnin birinci sayfas ndaki resmi inceleyiniz. Resimde gördüklerinizi yaz n z

81 DAYANIŞMANIN BÖYLESİ 3. Noktal yerleri, Dayan flman n Böylesi metnini dinledikten sonra doldurunuz. Zor durumda kalan insanlara... etmeliyiz. nsanlar... hâlinde yaflarlar. Bencil insanlar sadece... düflünürler. Bu metinden ö rendim. 4. Afla daki sorular cevaplay n z. 1. Metinde hangi kufllardan bahsedilmektedir? Usta avc kufllar, yiyecekleri bulduklar nda neler yap - yor? K rlang çlar zamanlar n n yar s n neye harc yorlar? Nas l bir toplum olmal y z?

82 DAYANIŞMANIN BÖYLESİ 5. Ekleri ve kelimeleri kullanarak yeni kelimeler türetiniz. av... usta... yiyecek... -c -l k -siz 6. Do adaki canl lar n yard mlaflmalar na örnekler yaz n z S n f n zdaki dayan flmay art rmak için neler yapabilirsiniz? Yaz n z

83 DAYANIŞMANIN BÖYLESİ 8. Toplum olarak en çok hangi konularda dayan flmaya ihtiyac - m z var? Listeleyiniz Afla ya bencil ve yard msever insan yüzleri çiziniz. 10. Yard mlaflma ve dayan flmayla ilgili bir an n z yaz n z

84 AİLEMİZ 1. Afla daki kelimelerin zihninizde canland rd klar n yaz n z aile ev Afla daki resimleri inceleyiniz. Resimlerdeki insanlar fiziksel özellikleri aç s ndan karfl laflt r n z. Ahmet, Mehmet ten daha fliflman. Ahmet Mehmet Afla daki sorular cevaplay n z. 1. Dinledi iniz fliirin konusu nedir? Sizce bu fliirin bafll ne olabilir? Ailede kimler bulunur?

85 4. Daha kim var acaba? AİLEMİZ Afla daki cümlelerde koyu yaz lm fl kelimelerin yerine listedekilerden uygun olan n koyunuz. Cümleleri yeniden yaz n z.... sadece birlikte baflka Hep beraber yaflar z.... Beni yaln zca sen geçebilirsin Aile büyüklerinizin yard m yla afla daki soy a ac n doldurunuz.... Büyük babam... Büyük annem... Büyük babam... Büyük annem... Babam... Annem Ben 21

86 AİLEMİZ 6. Aile bireylerinin evde uymas gereken kurallar nelerdir? Bu kurallara uyulmazsa neler olur? Yaz n z Evde bayramlaflma an n n resmini çiziniz. 22

87 L A A H... hala AİLEMİZ 8. Afla da, okudu unuz fliirle ilgili baz kelimelerin harfleri kar fl k olarak verilmifltir. Harfleri do ru s ralayarak kelimeleri yaz n z. B B A A... E D D E... M A A C... E Y E Z T Afla daki sorular cevaplay n z. 1. Ailede kimler bulunur? S kl kla görüfltü ünüz akrabalar n z kimlerdir? nsanlar niçin topluluk hâlinde yaflar? Akrabalar n zla iyi iliflkiler gelifltirmek için neler yap yorsunuz?... 23

88 1. TRAFİK İŞARETLERİNİN ANLAMI Metinden ne anlad n z k saca yaz n z Afla daki trafik iflaret levhalar n n adlar n yaz n z