JAPONYA YILLIK RAPORU

Transkript

1 T.C. JAPONYA BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ JAPONYA YILLIK RAPORU 2008 AGUSTOS 2009 Turkish Embassy, Office of the Commercial Counsellor Jingumae, Shibuya-ku, Tokyo , Japan Tel: & Fax: Web:

2 İÇİNDEKİLER SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER...1 ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER...6 EKONOMİK DURUM...15 SİYASİ DURUM...27 JAPONYA DAKİ TÜRKLER...30 TİCARİ İLİŞKİLER...32 JAPON TOPLUMUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE İLİŞKİLERDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN HUSUSLAR Dış Ticaret Tabloları...39 Dünya Ticaretinde Türkiye ve Japonya nın Yeri TABLO 1 JAPONYA VE TÜRKİYE'NİN DÜNYA TİCARETİ İÇİNDEKİ YERİ...40 Japonya nın Dış Ticaretine Genel Bakış TABLO - 2 JAPONYA'NIN DIŞ TİCARET DENGESİ...41 TABLO - 3 COĞRAFİ BÖLGE VE ÜLKE TOPLULUKLARINA GÖRE TİCARET...42 TABLO - 4 JAPONYA'NIN İHRACATINDA İLK 10 ULKE VE TÜRKIYE...43 TABLO - 5 JAPONYA'NIN İTHALATINDA İLK 10 ÜLKE VE TÜRKİYE...44 TABLO 6-1 JAPONYA'NIN ANA MAL GRUPLARINA GÖRE GENEL İHRACATI...45 TABLO 6-2 JAPONYA'NIN ANA MAL GRUPLARINA GÖRE GENEL İTHALATI...46 TABLO 6-3 JAPONYA'NIN ANA MAL GRUPLARINA ÖZET TABLOSU...47 TABLO 7-1 JAPONYA'NIN SINIFLANDIRILMIS MAL GURUPLARINA GÖRE İHRACATI...48 TABLO 7-2 JAPONYA'NIN SINIFLANDIRILMIS MAL GURUPLARINA GÖRE İTHALATI...48 TABLO JAPONYA'NIN (SITC, Rev.3) SINIFLANDIRMASINA GÖRE GENEL İHRACATI...49 TABLO JAPONYA'NIN (SITC, Rev.3) SINIFLANDIRMASINA GÖRE GENEL İTHALATI...50 TABLO JAPONYA'NIN (SITC, Rev.3) SINIFLANDIRMASINA GÖRE ÖZET TABLO...51 TABLO JAPONYA'NIN FASILLARA GÖRE DIŞ TİCARETİ...52 TABLO JAPONYA'NIN GTIP 2 KODLU MAL GURUPLARI İHRACATINDA İLK 25 KALEM..54 TABLO JAPONYA'NIN GTIP 2 KODLU MAL GURUPLARI İTHALATINDA İLK 25 KALEM...54 TABLO JAPONYA'NIN GENEL İHRACATINDA İLK 20 ÜRÜN (GTİP-6)...55 TABLO-10-2 JAPONYA'NIN GENEL İTHALATINDA İLK 20 ÜRÜN (GTİP-6)...55 Japonya nın Türkiye İle Ticari İlişkileri TABLO-11 JAPONYA'NIN TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARETİ...56 TABLO-12-1 BAŞLICA MAL GRUPLARINDA JAPONYA'NIN TÜRKİYE'YE İHRACATI...57 TABLO-12-2 BAŞLICA MAL GRUPLARINDA JAPONYA'NIN TURKIYE'DEN İTHALATI...58 TABLO-13-1 JAPONYA'NIN (SITC, Rev.3) SINIFLANDIRMASINA GÖRE, TÜRKİYE YE İHRACATI..59 TABLO-13-2 JAPONYA'NIN (SITC, Rev.3) SINIFLANDIRMASINA GÖRE, TÜRKİYE YE İTHALATI...60 TABLO-13-3 JAPONYA'NIN (SITC, Rev.3) SINIFLANDIRMASINA GÖRE,ÖZET TABLO...61 TABLO-14 JAPONYANIN FASIL BAZINDATURKIYE İLE DIŞ TİCARET VERİLERİ (GTİP 2)...62 TABLO-15-1 JAPONYA'NIN TÜRKİYE'YE İHRACATINDA İLK 20 ÜRÜN (GTİP TABLO-15-2 JAPONYA'NIN TÜRKİYE'DEN İTHALATINDA İLK 20 ÜRÜN (GTİP Turkish Embassy, Office of the Commercial Counsellor Jingumae, Shibuya-ku, Tokyo , Japan Tel: & Fax: Web: dttok@turkey.jp

3 SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Devletin Adı Başkenti Yönetim Biçimi Imparator Basbakan Resmi Dili Dini Para Birimi ÜLKE KİMLİĞİ Japonya, Nippon, (Nihonkoku) Tokyo Anayasal Monarsi Aki hito (7 Ocak 1989 den itibaren) Taro Aso (24 Eylül 2008 den itibaren)) Japonca Budizm,Shintoizm Yen ( ) (JPY) Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar: AFDB (Afrika Kalkınma Bankası), APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu), ARF, AsDB (Asya Kalkınma Bankası), ASEAN (Güneydoğu Asya Ülkeleri Örgütü), AG (Avustralya Grubu), BIS (Uluslararası İmar Bankası), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Teşkilatı), CP, EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G- 5, G- 7, G-10, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IEA (Uluslararası Enerji Ajansı), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), NAM, NEA (Nükleer Enerji Ajansı), NSG, OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü),OPCW, OSCE (partner), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNDOF (BM Ateşkes Gözlem Misyonu), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNITAR (BM Eğitim Araştırma Enstitüsü), UNRWA (BM Filistin Mültecileri Yardım Komisyonu), UNU, UPU (Dünya Posta Birliği), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü), ZC Yüzölçümü 377,930 km2 Tarıma Elverişli Alan % 11,64 Sahil Boyu 29,751 Km Mesai Saatleri Pazartesi-Cuma 09:00-18:00 Büyük Kentler ve Limanlar) Türkiye ile Saat Farkı Aylik Çalışma Saati (normal mesai) (2008) Telefon Kodu 81 Tokyo, Osaka, Kanagawa, Aichi (kentler) Limanlar:Chiba, Kawasaki, Kiire, Kisarazu, Kobe, Mizushima, Nagoya, Osaka, Tokyo, Yohohama (limanlar) +7 saat (UTC+9) (yaz saati uygulaması yoktur)ulkemizde yaz saati uygulanan donemde saat farki +6 saate inmektedir. 152 saat 1

4 SOSYAL GÖSTERGELER Nüfus (2008) Kentsel Nüfus %66 Ortalama Yaş 127,69 milyon kisi 44.2 yaş Yıllık nüfus artışı (2008) -0.06% Nüfus Yoğunluğu Doğum Oranı Ölüm Oranı Ortalama Ömür (yıl) 82 Kadın 86 Erkek Kişi/km² 7.64 Doğum/1,000 Kişi 9.26 Ölüm/1000 Kişi İnanç (Not: Büyük çoğunluktaki japonlar hem budizm Shintoizm (%83.9), Budizm (%71.4), hemde Shintoizm inanışına sahiptir.) Hiristiyanlık (% 2), Diğer (%7.8) Etnic Gurup Japonlar %98.5, Koreliler %0.5, Çinliler % 0.4, Diğer % 0,4 Okuma Yazma Oranı (%) 99 Üniversite Sayısı (adet) 756 (Sadece Tokyo da yaklasik 200 Univ.mevcuttur) Üniversitedeki Öğrenci sayısı (lisans) 2.8 Milyon Hastane Sayısı (adet) (2006) 8, kişiye düşen doktor sayisi (2006) 2.6 Gelen Turist Sayısı (milyon, 2008 yılı) 7.37 Giden Turist Sayısı (milyon, 2008 yılı) 15.9 Eğitim Harcamaları / 2008 Bütçe %6.39 Eğitim Harcamaları / 2005 GDP % 3.5 Sosyal Güvenlik / 2008 Bütçe %26.2 Karayolu Uzunluğu(Toplam) Otoyol Uzunluğu Demiryolu Uzunluğu Kişi Başına düşen Yıllık Elektrik Tüketimi (KWH/Kişi) Asgari Ücret Ulusal Gün million km 7,333 km 23,556 km 8,144 kwh Bölgelere göre değişiklik göstermektedir. (Saatlik 739 ila 618 yen arasında değişmektedir.) İmparator un Doğum Günü 23 Aralık (1933) 2

5 EKONOMİK GÖSTERGELER ÖDEMELER DENGESİ (Yıllık Takvim) Birim: Cari İşlemler Dengesi (a+b+c) Milyar JPY 18,618 18,259 19,849 24,794 16,280 (a)mal ve Hizmet (1+4) Milyar JPY 10,196 7,693 7,346 9,825 1,797 (1)Dış ticaret Dengesi (2+3) Milyar JPY 13,902 10,335 9,464 12,322 4,034 (2)(İhracat) Milyar JPY 58,295 62,632 71,631 79,725 77,352 (3)(İthalat) Milyar JPY 44,393 52,297 62,167 67,403 73,318 (4)Hizmet Milyar JPY -3,706-2,642-2,118-2,497-2,237 (b)gelirler Milyar JPY 9,273 11,382 13,746 16,327 15,832 (c)cari Transferler Milyar JPY ,243-1,358-1,349 Sermaye ve Mali Hesaplar (d+e) Milyar JPY 1,737-14,007-12,467-22,538-19,556 (d)mali Hesap Milyar JPY 2,250-13,458-11,913-22,065-19,002 (e)sermaye Hesabı Milyar JPY Yedek aktifler Milyar JPY -17,268-2,456-3,720-4,297-3,200 Net Hata ve Noksanlar Milyar JPY -3,088-1,796-3,663 2,042 6,476 Kaynak: Cabinet Office JAPONYA'NIN GSYIH'SI Birim GSYIH (NOMINAL) (Milyar JPY) 501, , , , GSYIH Büyüme (Nominal) % GSYIH (NOMINAL) index % 99.8% 100.9% 102.5% 100.9% GSYIH (REEL) (Milyar JPY) 536, , , , GSYIH Büyüme (Reel) % GSYIH (REEL) index % 106.7% 108.9% 111.5% 110.7% Toplam Nüfus (Milyon Kişi) Kişi Başına GSYİH Nominal) (JPY) 35,647 34,141 34,281 38,447 Kişi Başına GSYİH (Reel) (JPY) 41,476 39,598 42,100 59,654 PARİTELER YILLIK ORTALAMA A.B.D Doları/JPY (Ortalama) A.B.D Doları/JPY (Yıl Sonu) EURO/JPY (Ortalama) Sektörlere Göre GDP Kompozisyonu Tarım Sanayi Servis 2008 Yılı % Kaynak: Ministry of Economy, Trade and Industry Kaynak: Statistics Bureau, Ministry of Internal Affairs and Communications NÜFUS Birim Toplam Nüfus (Milyon Kişi) (Bin Kişi) 126, , , , ,692 Yıllık Nüfus Artışı % Yaş Aralığı % Yaş Aralığı % Yaş ve üstü % 22,005 25,761 26,604 27,464 28, Yaş gurubunun Arası yaş gurubuna oranı % Toplam İşgücü Çalışan sayısı Milyon Kişi İşsiz Sayısı İşsizlik Oranı % Kaynak: Statistics Bureau, Ministry of Internal Affairs and Communications Endüstride Aylık Ortalama Çalışma Saati Birim Toplam Saat Madencilik Saat İnşaat Saat Üretim Saat Kaynak: Ministry of Health, Labour and Welfare Üretim Ve Madencilikte İşgücü verimliliği İndeksi Üretim 2005= Madencilik 2005= Kaynak: Japan Productivity Center for Socio-Economic Development 3

6 Sektörlere Göre İş Gücü Sayısı Tarım ve Ormancılık Kişi Endüstri (Tarımsal Olmayan) Kişi 53,220 53,560 54,300 54,780 54,780 Balıkçılık Kişi Madencilik Kişi İnşaat Kişi 5,390 4,580 4,530 4,490 4,370 Üretim Kişi 10,590 10,820 10,910 10,770 Elektrik, Gaz,Su Destek Kişi İnformasyon ve Telekomünikasyon Kişi 1,710 1,760 1,910 2,020 Nakliyatçılık Kişi 2,990 3,060 3,060 3,040 Toptan ve perakendecilik Kişi 9,990 9,750 9,760 9,800 9,770 Finans ve Sigortacılık Kişi 1,510 1,490 1,490 1,590 Gayrimenkul Kişi Yeme, İçme Konaklama Kişi 2,600 2,570 2,660 2,640 Tıp, Saglık, Sosyal Yardım Kişi 5,150 5,360 5,470 5,650 Eğitim Ve Bilim Kişi 2,590 2,600 2,590 2,630 Birleşik Servis Kişi Servis Kişi 7,500 7,810 7,790 7,920 Hükümet ve idare Kişi 2,140 2,290 2,220 2,260 2,230 Kaynak: Statistics Bureau, Ministry of Internal Affairs and Communications Satışlar BIRIM Toptan ve Perakendecilik İndeksi 2005= Mağazalar 100 million yen 100,115 87,629 86,440 84,652 80,788 Süpermarketler 100 million yen 126, , , , ,717 Mini Market ve Bakkallar 100 million yen 66,804 73,596 73,990 74,895 79,427 Ministry of Economy, Trade and Industry Endüstriyel Üretim İndeksi % Ham Çelik Milyon ton Plazma Televizyon Milyon Adet LCD TV Milyon Adet Yarı İletken Aygıtlar Milyar Adet Dizüstü Bilgisayarlar Milyon Adet Binek Otomobiller Milyon Adet Kaynak: Ministry of Economy, Trade and Industry Yurt İçi Araç Satışları Motorlu Araç 1000 Adet 4,095 3,928 3,716 3,434 3,212 Önceki Yıla Göre Değişim % Satış endeksi: 2000= % 95.9% 90.7% 83.9% 78.4% Kaynak: Japan Automobile Dealers Association Şirket İflasları Birim Ortaya Çıkma Sayısı Adet 19,071 7,905 9,351 10,959 12,681 Toplam Borçları Milyar JPY 23,987 6,116 5,272 5,492 11,911 Kaynak: Teikoku Databank Ltd Elektrik Gücü Üretim Miktarı Milyar kwh , Hidro Milyar kwh Termal Milyar kwh Nükler Milyar kwh Güneş, Rüzgar v.b Milyon kwh Tüketim Miktarı Milyar kwh Kaynak: Agency of Natural, Resources and Energy Petrol Fiyatı (Gümrük Fiyatları) Yen / kl... 35,460 46,751 51,245 67,247 Ham Petrol İthalatı 1,000 kl 250, , , , ,207 Kaynak: Ministry of Economy, Trade and Industry İnşa Edilmeye Başlanan Yapılar İnşa Edilen Yüzölçüm 1,000m2 200, , , , ,411 Üretim Sektörü İçin 1,000m2-15,588 17,632 14,318 14,790 Yeni Ünite 1000 ünite 1,230 1,236 1,290 1,061 1,093 Kaynak: Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism 4

7 Birim Sabit Telefon hattı sayısı Milyon Toplam Mobil Telefon Abonesi Milyon Toplam İnternet Servis Abonesi Milyon Toplam İnternet Kullanıcı sayısı Milyon Kaynak: Ministry of Internal Affairs and Communications Yıl Sonu Değerleriyle Japonya'nın Toplam Altın ve Döviz Rezervleri Yıllar Birim Değer (Milyar Dolar) Kaynak: Ministry of Finance Japonya'nın Ulusal Devlet Borcu Total Milyar JPY 538, , , , ,497 Yerel Tahviller Milyar JPY 380, , , , ,849 Finansman Senetleri Milyar JPY 47,639 97, , , ,082 Borçlanma Milyar JPY 110,093 59,274 59,282 57,159 57,566 Kaynak: Bank of Japan Net Devlet Borcu/GSYIH % Toplam Devlet Borcu/GSYIH % Kaynak: IMF EMISYON Birim Aylık Ortalama Sikulasyondaki kağıt para Milyar Yen 54,839 73,632 74,403 75,439 76,054 Money stock average amounts outstanding: M2 Milyar Yen - 701, , , ,589 Kaynak: Bank of Japan Karşılıklı Çek ve Tahviller 10 Milyar yen 105,234 52,912 47,793 46,326 43,297 Karşılıksız Çek ve Tahviller Kaynak: Japanese Bankers Association (Tokyo Stok) Hisse senedi fiyat indeksi 1968=100 1, , , , , Nikkei Stock Dönem Sonu ortalaması Yen 13,786 16,111 17,226 15,308 8,860 Kaynak: Tokyo Stock Exchange, Nihon Keizai Shinbun Toptan Eşya Fiyatları Endeksler: Birim Toptan Eşya Fiyatları Endeksi 2005= İhracat Fiyatları Endeksi 2005= İthalat Fiyat Endeksi 2005= Indices by demand stage and by use (domestic demand products) 2005= Kaynak: Bank of Japan Tüketici Fiyatları Endeksi Genel Tüketici Fiyatları Endeksi 2005= Taze Gıda Hariç-Tüketici Fiyatları Endeksi 2005= Tokyo Merkez-Tüketici Fiyatları Endeksi 2005= Tokyo Merkez-Taze Gıda Hariç- Tüketici Fiyatları Endeksi 2005= Kaynak: Statistics Bureau, Ministry of Internal Affairs and Communications Faiz Oranları Devlet Bonosu İç Borçlanma (10 Yıl Vadeli) Garantili Devlet Bonosu (10 Yıl Yerel İdare Bonosu (10 Yıl Faiz Getirili Banka Senedi (5 Yıl Vadeli) Mevduat Faiz Oranı (Postane) Vadesiz Yıllık Mevduat Faiz Oranı (Postane) Mevduat Faiz Oranı Vadeli (1-1.5 yıl) Yıl Arası (Banka) Temel kredi faizi oranı Kısa vadeli banka borç faizi Teminatsiz Gecelik Faiz Kaynak: Bank of Japan.,Japan Post Bank. 5

8 ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER Ülkenin Kısa Tarihçesi İlkçağ Tarihi Japonya nın tarihi M.Ö dönemine kadar geriye gittiği belirtilmekle birlikte, şu ana kadar bulunabilmiş el yapımı toprak kap örnekleri M.Ö dönemine karşılık gelmektedir. Japonya da pirinç yetiştirme ve madeni alet kullanımı M.Ö. 4. yüzyıl gibi erken bir tarihte başlamıştır. Başkenti şimdiki Nara Eyaleti olan merkezi yönetim sistemi 4. ve 7. yüzyıllar arasında gelişmiştir. Aristokrasi 8. yüzyılda büyük bir güç olarak hüküm süren Çin in etkisi ile Budist kültürü yayılmıştır. Başkent, aristokrat yönetimin uzun bir süre devam ettiği şimdiki Kyoto şehrine taşınmıştır. Dünyanın en eski romanı olduğu söylenen Genji nin Hikâyesi bu tarihlerde yazılmıştır. Savaşçı (Samurai) Toplum Japonya'nın etkin yöneticisi olarak kabul ettiren Ieyasu, iktidarını 1603'de şimdiki Tokyo olarak bilinen Edo'da kurmuştur. Japon tarihinin en önemli dönüm noktalarından bir olan bu dönemde, Ieyasu, Japonya nin geleceğini belirleyen politik ve sosyal kanunlarla, halkın yaşantısının her yönüyle tasarlandığı bir kalıp yaratmıştır. İlk Batılılar Japonya kıyılarına bir önceki yüzyılda Muromaçi döneminde ulaşmıştır. Ülkeye ateşli silahları tanıtan Portekizli tacirler, 1543'te Japonya'nın güneybatısında küçük bir adaya yerleşmişler ve sonraki birkaç yıl içinde, Cizvit misyonerleri, İspanyol gruplar, Hollandalı ve İngiliz tacirler de Japon topraklarına gelmişlerdir. Avrupalılarla temasların Japonya üzerinde çok derin etkileri olmuştur. Bu misyonerler özellikle Japonya'nın güneyinde çok sayıda kişinin inanç değiştirmesine sebep olmuşlardır. Hiristiyanlığın, birlikte getirdiği ateşli silahlar kadar tehlikeli bir potansiyel teşkil edebileceğini fark eden Togukava Şogunluğu, Hrıstiyanlığı ve Nagasaki Limanı'ndaki küçük Dejima adası içinde yaşayan bir avuç Hollandalı tüccar, Nagasaki'de yaşayan Çinliler ve ara sıra Kore Lee Hanedanlığı'ndan gelen resmi elçiler dışında, yabancıların ülkeye girişini yasaklamıştır. Ieyasu'nun tesis ettiği sosyal ve politik yapının koruması amacıyla bir anlamda Japonya'nın kapıları dış dünyaya tamamen kapanmıştır. Ancak, 18. yüzyılın sonlarından itibaren giderek artan baskılar, 19. yüzyılın ortalarında meyvelerini vermiş ve, 1853 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin dört gemilik bir filosu Tokyo Körfezi'ne demir atmıştır. Bir sonraki yıl gerçekleştirilen Amerikan filosunun ikinci ziyaretinde, iki ülke arasında bir dostluk anlaşması imzalanmıştır. Amerika ile başlayan ilişkileri, hemen Rusya, İngiltere ve Hollanda izlemiştir. Bu dönem, Japonya'nın içe kapalı geçirdiği dönemin bittiğini haber veriyordu. Dört yıl sonra dostluk anlaşmalarını ticaret anlaşmaları takip etmiş ve kervana Fransa da katılmıştır. 6

9 İkili anlaşmalar feodal dönemin de sonunu getirmiş ve Japonya kargaşaya sürüklenmiştir. 10 yıl kadar süren kargaşanın ardından Tokugava Şogunluğu tarihe karışırken, 1868 tarihi itibariyle Meiji Restorasyonu dönemi başlamış ve hakimiyet İmparatora geçmiştir. Modern Dönem Meiji dönemi ( ) Japonya'nın modern tarihinin de başlangıçı olarak kabul edilir. Bu yıllık bir dönemde Japonya, batının yüzyıllar içinde oluşturduğu üretim altyapısını, politik kurumları, kısacası modern bir toplumun tüm unsurlarını olduğu gibi transfer etmiştir. Başkent, Kyoto'dan bir önceki başkent olan Edo'ya taşınmış ve adı Tokyo olarak değiştirilmiştir. Tokyo, "Doğu nun Başkenti" anlamındadır. Bu dönemde ülke her bakımdan gelişmeye ve genişlemeye başlamıştır yıllarında Çin ile yapılan savaşta Tayvan; yıllarında Rusya ile yapılan savaş sonunda da Güney Sahalin işgal edilmiştir. 1910'da Kore ilhak edilmiştir. İki yıl sonra İmaparator Meiji nin ölümüyle ülke büyümesini sürdürmekle birlikte ekonomik durgunluklar, siyasi çalkantılar ülkeyi kaosa sürüklemiştir. Egemen güçler arasındaki çekişmeler, ülkeyi İkinci Dünya Savaşı'nın tam ortasına taşımış ve 1945 Ağustos'unda İmaparator'un emriyle halk silahlarını bırakarak teslim olmuştur. Ülke altı yıl kadar müttefiklerin kontrolünde kalmıştır. Bu dönemde ülkenin ekonomik ve toplumsal yapısını değiştirecek, reform nitelikli bir dizi yapılanmaya gidilmiştir. Tarım alanları yeniden paylaştırılarak Zaibatsu denilen aile şirketleri dağıtılmıştır. İşçilere ve kadınlara çeşitli haklar tanıyan liberal bir anayasa 1947'de ilan edilmiştir San Francisco Barış Antlaşması ile Japonya yeniden dış ilişkiler kurma hakkını kazanmıştır. Bu tarihten itibaren yaklaşık 15 yılda ülke yeniden uluslararası rekabet gücüne ulaşmış olup, 1964 Tokyo Olimpiyatları, ülkenin uluslararası arenaya kabul edilişinin ve ülkenin yeniden ayağa kalkmasının tescili niteliğindedir. Bundan sonraki dönemin en önemli olayları ise 1972'de Okinava'nın Amerikan yönetiminden tekrar Japonya'ya geçmesi ve Çin ile bir uzlaşmaya varılmasıdır. Bu tarihten sonra Japonya özellikle uluslararası ekonomik ve mali piyasa ve kuruluşların baş aktörlerinden biri haline gelmiştir. Siyasi ve İdari Durum Ağustos 1945 de II. Dünya Savaşı nın sona ermesinin ardından, Japonya, demokratik bir ulus olma yolunda adımlar atmaya başlamıştır de yürürlüğe girmiş olan Japonya Anayasası, üç ilkeye dayalıdır: Halkın egemenliği, temel insan haklarına saygı ve savaşın ve uluslararası anlaşmazlıkların çözümünde kuvvet kullanılmasının reddi. Anayasa, aynı zamanda, yasama, yürütme ve yargının bağımsızlığını da öngörmektedir. Anayasa'nın başında şu ibare vardır: "Biz, Japon halkı, her zaman için baskı ve taassubun, zulüm ve köleliğin dünyadan uzak tutulması ve barışın korunması için mücadele ederek, uluslararası toplumda şerefli bir yere sahip olmak isteğindeyiz." Anayasa'ya göre, İmparator, halkın birliğinin ve devletin sembolüdür. Hükümran güç halkın elindedir. Japonya savaşı mutlak olarak reddeder. 7

10 Temel insan hakları, ebediyen ve dokunulamaz şekilde garanti altına alınmıştır. Üyeleri halk tarafından seçilen Senato ve Temsilciler Meclisi Parlamentoyu oluşturur. Senato'nun Temsilciler Meclisi'ne üstünlüğü vardır. Yürütme yetkisi, Parlamento'ya karşı sorumlu olan Kabine'nindir. Anayasa'da kararlaştırılan durumlar dışında İmparator'un yürütmeyle ilgili yetkisi yoktur. Japonya, Başkent Tokyo dahil olmak üzere 47 eyalete ayrılmıştır. Eyaletler, şehirler, kasabalar ve köyler yerel yönetimlerin idaresindedir. Eyalet valileri ile şehir, kasaba ve köy belediye başkanları, yerel meclis üyeleri, ilgili bölgeye kayıtlı seçmenler tarafından seçilir. Yürütme Yürütme yetkisi, başbakan ve en çok 20 devlet bakanından oluşan ve tamamen Parlamento'ya karşı sorumlu olan kabineye verilmiştir. Parlamento üyesi olmak zorunda olan ve parlamento tarafından belirlenen Başbakan, sivil ve büyük çoğunluğu Parlamento üyeleri arasından olmak üzere devlet bakanlarını atamak ve görevden almak yetkisine sahiptir. Japonya da merkezi idareye ve yerel yönetimlere bağlı olarak kamu hizmetinde çalışanların toplam sayısı 5,631,000 kişiye ulaşmaktadır. Başka bir ifade ile, her 1000 kişiye 44 kamu çalışanı düşmektedir (2007 yılı itibariyle). Yargı Yasama ve yürütme yetkilerinden tamamen bağımsız olan hukuk sistemi, 1 adet Anayasa Mahkemesine karşılık gelen Supreme Court, 8 adet Yüksek Mahkeme High Courts, 50 bölgeye dağılmış olan Bölge Mahkemeleri District Courts, Aile Mahkemeleri Family Courts ve Suçüstü Mahkemeleri olarak tanımlanabilecek Summary Courts tan oluşmaktadır. Summary Courts, ilke olarak Japon Yen ini geçmeyen uzlaşmazlıklar ve hafif cezaları gerektiren davalarla ilgilidir. Tek hakim ile karar verilen bu mahkemeler ülke çapında 483 adet bulunmaktadır. Aile Mahkemeleri, aile arasında çıkan uzlaşmazlıklar ve çocuk suçlarıyla ilgilidir. Tek hakim ile karar verilen bu mahkemeler bölge mahkemelerinin bulunduğu yerlerde kurulmuştur. Bölge Mahkemeleri özel hukuk, ceza ve kamu davalarının görüldüğü en yaygın hukuki altyapı olarak kabul edilebilir. Yüksek Mahkemeler, yukarıda sayılan mahkemeler tarafından verilen kararlara itirazların yapıldığı temyiz mahkemeleridir. Kararlar üç hakim tarafından alınır. 8

11 Yüksek Mahkemelerin kararlarına itiraz ise Supreme Court a yapılmaktadır. En üst temyiz mahkemesidir. Bir başkan ve 14 üyeden oluşmaktadır. Davalar genel olarak 5 kişilik mahkemelerde sonuçlandırılmakla birlikte, anayasal sorunlar genel kurulda ele alınmaktadır. Japonya da ayrıca güçlü bir kamu savcılığı kurumu bulunmaktadır. Suçların araştırılması, cezai hükümlerin uygulanmasının kontrol edilmesi gibi hususların yanısıra, idari süreçlerde kamu çıkarının korunması amacıyla taraf olunması gibi sorumlulukları vardır. Ulusal Güvenlik İkinci Dünya Savaşı Japonya'nın Hiroşima ve Nagazaki şehirlerine atılan atom bombalarıyla sona ermiştir. Japonya, nükleer silahın etkilerini bire bir yaşayan tek ülkedir. Bu durum, ülkenin ulusal güvenlik politikasını biçimlendiren en önemli unsurdur. Anayasa'ya da damgasını vuran bu tarihi olgu doğrultusunda, Japonya komşularına hiçbir zaman tehdit unsuru olamayacak, ancak etkin bir savunmayı da sağlayacak bir askeri güç oluşturma politikası gütmektedir. Öte yandan, nükleer silaha sahip olmamak, bunları üretmemek ve bunların ülkeye girişine izin vermemek biçiminde özetlenen üç nükleer ilke, Japon ulusal güvenlik politikasının temel taşlarını oluşturur. Ülkenin mevcut güvenlik politikasının üç temel direği ise şunlardır: Japonya-ABD Karşılıklı İşbirliği ve Güvenlik Antlaşması'na dayalı yakın bir ittifakı sürdürmek, sürdürülebilir bir savunma yeteneğini amaçlayan Savunma Güçleri'nin modernizasyonu ve daha barışçı, istikrarlı bir uluslararası ortamının yaratılması için aktif bir diplomasi izlemek. 18 yaş sonrası gönüllü askerlik hizmeti vardır. Bu hizmeti vermek isteyen japon vatandaşlar sınava tabii tutulmakta ve sınavda başarılı olanlar gönüllü askerlik yapabilmektedir. Hizmetin içeriğine bakıldığında, genel eğitim çerçevesinde 3 sene içerisinde 50 gün, teknik eğitim kapsamında ise 2 yıl içerisinde 10 gün eğitim almaktadır. Askeri harcamaların Nominal GDP ye oranı %0.94 dir (2008). Coğrafi Bilgiler Japonya dört büyük ada (Hokkaido, Honshu, Shikoku, Kyushu) ve pek çok küçük adadan oluşur. Kyushu'nun güneybatısında Ryukyu adaları bulunur. Ryukyu 19. yüzyılda Okinawa eyaleti olarak Japonya'ya katılmıştır. Japon adalarının en büyüğü olan Honshu beş coğrafi bölgeye ayırılır. Dolayısıyla Japonya dokuz bölgeden oluşmaktadır: Hokkaido, Tohoku, Kanto, Chubu, Kinki, Chugoku, Shikoku, Kyushu ve Okinawa. Bölgeler ise toplam kırk yedi eyalete bölünmüştür. En büyük kentleri Tokyo, Yokohama, Osaka, Nagoya, Sapporo, Kobe, Kyoto, Fukuoka, Kawasaki, Hiroşhima, Saitama ve Sendai'dir. Doğal Kaynaklar Japonya nın topraklarının % 70 i tabiî bitki örtüsü ile ormanlardan oluşmaktadır. Meşe, kâfuru ve bambu ağaçlarından meydana gelen subtropikal ormanlar, güneyde yer alır. Bu kesimin kuzeyinde ise, geniş yapraklı ağaçlardan müteşekkil ormanlar vardır. Bu ormanlarda; huş, kayın, meşe, kavak ve akağaç vardır. 9

12 Japonya da en popüler ağaç türü, Hokkaido hâriç hemen hemen ülkenin her yerinde yetişen ve sugi veya Japon sediri denilen ağaçtır. Hinoki denen Japon selvisi ile Akamutsu denilen Japon kızılçamı Sugi den sonra en çok yetişen ağaçların başında gelmektedir. Japonya maden kaynakları bakımından çok fakir olup, sanayii beslemek için gerekli hammaddeler açısından dışa bağımlıdır. Japonya da az miktarda kömür, kurşun, çinko, arsenik, bizmut, pirit, kükürt, kireç taşı, barit, silis taşı, feldspat, dolamit ve alçı taşı yatakları vardır. Nüfus Toplam nüfus 2008 yılı itibariyle 127,692,000 kişi olup, dünyanın en kalabalık 10. ülkesidir. Ancak nüfus artış hızı 2004 yılından itibaren negatif seyretmeye başlamıştır. Bu eğilimin sürmesi halinde 2100 yılında nüfusun 64 milyon seviyelerine kadar gerilemesi ihtimali bulunmaktadır. Eski dönemlerde adalardaki yerli halk ile kıtada yaşayan halkların karışması sonucu bugünkü Japon halkı oluşmuştur. Ülkede nüfus yoğunluğu yüksektir. Kilometrekareye 338 kişi düşmektedir. Arazi genelde dağlık ve iskan edilemez niteliktedir ve ülkenin ancak yüzde 10'unda yaşanabilmektedir. Halkın % 66 sı şehir merkezlerinde yaşar. En büyük kent olan Tokyo'nun genel nüfusu ise 13 milyon dolayındadır. Tokyo nun 23 merkez mahallesinin Nüfusu 9 milyona yaklaşmaktadır. Nüfusu hızla artan şehirler, Aichi ve Yokohama şehirleridir. Nüfusun yaklaşık % 55 i ilk 10 büyük şehirde yerleşiktir yılı itibariyle nüfusun en yoğun olduğu şehirler aşağıda sıralanmıştır. Son 6 Yılda nufusu hızla artan şehirlerin başında Saitama ve Kanagawa gelmektedir. Bu şehirler Tokyo ya oldukça yakın mesafede bulunmakta olup çalışma merkezleri Tokyo olan nüfusun oluşturduğu şehirler olarak bilinmektedir. Sıra Bölge Nüfus (1000 kişi) Oran % 1 Tokyo 12, Kanagawa 8, Osaka 8, Aichi 7, Saitama 7, Chiba 6, Hyogo 5, Hokkaido 5, Fukuoka 5, Shizuoka 3, İlk 10 71, Diğer 56,

13 Japonya'nın Nüfus Dağılımı Oran % Yaş Gurupları Japonya da yılları arasında 1. baby boom denilen nüfus artış oranının % 5 e varan bir dönem yaşanmıştır. Tablodan da gorüldüğü üzere 55 ila 64 yaşları arasındaki grupta yığılma olduğu dikkati çekmektedir. 1.BABY BOOM 2. BABY BOOM YIL NÜFUS ARTIŞ ORANI Japonya da anılan dönemdeki yüksek doğum oranları nedeniyle, 2005 ila 2018 yılları arasında büyük oranlarda çalışanın ardaşık yıllarda sürekli emekli olması beklenmektedir. 11

14 Erkek Bayan Erkek Bayan 1.BABY BOOM 2.BABY BOOM 1.BABY BOOM 2.BABY BOOM 2.BABY BOOM 2000 yılına kadar binde 10 lar seviyesininin üzerindeki doğum oranları gittikçe artan oranlarda düşme eğilimine geçmiş olup bugünlerde binde 8 lere kadar düşmüştür. Japonya daki hızlı yaşlanma ve çocuk doğum oranının tarihinin en düşük sevilerinde olduğu gerçeği, japon yayın kuruluşları başta olmak üzere her platformda dile getirilmektedir. Düşük doğum oranının sonucu olarak Japonyanın geleceğine dair karanlık tablolar çizilmektedir. Japonya da nüfus artış oranının negatif seyretmeye başlamış olması, ortalama yaşam oranının yüksek, doğum oranının düşük olduğu dikkate alındığında, ortaya hızla yaşlanmakta olan Japonya gerçeği çıkmaktadır. Japonyada ortalama yaşam süresinin yüksek olması, nüfusun yaşlanması sürecini desteklemektedir. Bu durumun devam etmesi halinde, 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfusa oranı itibariyle aşağıdaki tablonun ortaya çıkması beklenmektedir. 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfusa oranı Japonya Almanya Fransa İngiltere ABD

15 65+ yaş gurubu Demografisi Oran % Japonya Almanya Fransa İngiltere ABD Yıllar Oluşturulan simülasyonda da görüldüğü üzere, Japonya nın hızlı yaşlanma probleminin Artan oranlarda devam etmesi beklenmektedir. İşgücü Yaklaşık milyon olan toplam nüfusun 82.3 milyonu iktisadi olarak aktif nüfus (15-65 yaş) grubuna girmektedir. Nüfusun geri kalan 45.4 milyonunun yaklaşık %38 i çocuk veya öğrenci, %62 si 65 yaş üstü vatandaşlardan oluşmaktadır. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere toplam çalışmayan oranında % 6.1 lik düşüş görülmektedir. Bu yıllardaki toplu emekliliğin etkisiyle kısa vadede işçilik maliyetlerinde yükselme beklenmektedir. YIL 15+ Yaş Gurubu Japonya'da İşgücü Çalışan Sayısı İşgücü Toplam Erkek Bayan Çalışmayan Sayısı İşgücü grubu dışı İşsizlik Oranı % Birim Kişi Yüzde ,360 67,660 64,460 38,170 26,290 3,200 40, ,070 66,500 63,560 37,230 26,330 2,940 43, ,200 66,570 63,820 37,300 26,520 2,750 43, ,430 66,690 64,120 37,530 26,590 2,570 43, ,500 66,500 63,850 37,290 26,560 2,650 43, Yıllık Değişim % 2007/

16 2008 yılı sonu itibarıyle Çalışma yaşındaki vatandaşların %96 sı çalışmaktadır ki bu oran dünyadaki en yüksek oranlardan biridir. Japonya nın bu konudaki üstün performansının temel nedeni olarak kadınların işgücü piyasasına aktif katılımı gösterilmektedir. İŞSİZLİK ORANLARI % YIL Japonya A.B.D Kanada G.Kore Avusturya E.U Almanya Fransa İtalya İngiltere Rusya Son 17 yılda aylık çalışma saati 171 saatten 152 saate düşmüştür. Bu düşüşün ana nedeni olarak Japon Şirketlerinin son 20 yıldır yatırımlarını yurtdışına taşıma hareketleri olduğu düşünülmektedir. Bunun paralelinde Japonya daki işgücü maliyetlerinin artışı da bu oluşumu tetikleyen başka unsurdur. Ayrıca 2. Dünya Savaşı sonrasında hızlı büyümenin getirdiği aşırı istihdam talebi ile birlikte işe ayrılan zamanın artması sonucunda aile ve sosyal problemlerin nüksetmesi dolayısıyla Japon toplumunun aşırı yoğun işlerden uzaklaşması olarak tahmin edilmektedir. 14

17 EKONOMİ Japonya 4,84 trilyon ABD Doları civarındaki nominal milli gelir hesabına göre, ABD'den sonra dünyanın ikinci büyük, satın alma gücü paritesine göre ise, ABD ve Çin in ardından dünyanın üçüncü büyük ekonomisidir. Japonya ayrıca dünyanın en büyük dördüncü ihracatçı ve beşinci ithalatçı ülkesi konumundadır. Japonya, 1868 Meiji reformları döneminden itibaren piyasa ekonomisi kavramını benimsemiş ve ekonomik yapısını İngiltere ve ABD nin özel sermayeye dayalı serbest girişim modeline göre yapılandırmıştır. Ancak Japon ekonomik modelinin kendine özgü birçok özelliği bulunmaktadır. II. Dünya savaşı öncesi dikey olarak tekelleşmiş aile şirketlerine (zaibatsu) dayalı olan Japon ekonomisi, savaş sonrası işgal kuvvetleri komutanı General MacArthur tarafından uygulanan, tekellerin dağıtılması politikası sonrası yine kendine özgü yapılanma içine girerek bu kez Keiretsu adı verilen ve büyük bankalar etrafında oldukça karmaşık bir yapıda örgütlenen çok sayıda şirketten oluşan bir yapıya sahip olmuştur yılında başlayan durgunluk öncesinde altı büyük Keiretsu bulunmaktaydı. Bunlar sırasıyla; Mitsubishi ( Mitsubishi Bank), Mitsui ( Mitsui Bank), Sumitomo ( Sumitomo Bank), Fuyo (Fuji Bank), Dai-Ichi Kangyo ( Dai-Ichi Kangyo Bank) ve Sanwa (Sanwa Bank) şirketlerinden oluşmaktaydı. Ekonomik durgunluk sonrası başlatılan yeniden yapılanma ve reformlar döneminde Japon hükümeti tarafından birleşmeye zorlanılan birçok banka nedeniyle bugün bu şirketlerin ilişkileri ve ortaklık yapılari daha da karmaşık bir hal almıştır. BÜYÜME II. Dünya Savaşında yaşadığı büyük yıkıma rağmen Japonya, kısa süre içinde hızla gelişerek, birçok ülke için örnek bir kalkınma modeli oluşturmuştur. Özellikle döneminde çok hızlı büyüyen Japon ekonomisi, 1980 li yıllarda yaşadığı "balon" (bubble economy) büyüme dönemi sonucu 1990'ların başlarından itibaren bir durgunluk sürecine girmiştir. Japonya ekonomisi, 1990'ların sonları ve 2000'li yılların başlarında da deflasyon, bankacılık ve finansal piyasalar krizi, nüfus, istihdam ve sosyal güvenlik sorunları, yüksek oranda kamu borçları gibi sorunlarla boğuşmaya devam etmiştir. Ancak, 2002 yılı başından itibaren dünyada yaşanan hızlı büyüme ve Uzakdoğu'nun dünya ekonomisinde dinamizm ve ağırlığının giderek artmasına paralel olarak bir gelişme ve iyileşme dönemi yaşanmıştır yılının sonlarına doğru ekonomik büyümedeki istikrarlı seyir, bu büyümenin gerek ihracatla, gerekse de iç piyasadaki talep artışı ve sabit sermaye yatırımlarındaki büyüme ile desteklenmesi, böylece ekonomik büyümenin piyasaları canlandırması, Japon ekonomisini son 20 yıldaki en iyimser havaya sokmuştur. Bu dönemde ekonomi üzerindeki deflasyonist baskının kalktığına dair işaretler ve Japon Merkez Bankası'nın sıfır faiz ve gevşek para politikalarını terketmesi de ekonomideki olumlu sinyalleri güçlendirmiştir. Resmen Şubat 2002 tarihinde başladığı ve Ekim 2007 tarihinde sona erdiği kabul edilen bu genişleme döneminde Japon ekonomisi yıllık ortalama olarak % 2 büyümüştür. Ancak 2007 yılı sonlarında ABD 1 T.C. TOKYO BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ 15

18 ekonomisinde başlayan ve hızla tüm dünyaya yayılan mali krizin, Japonya da 2008 yılının sonuna doğru reel sektör uzerindeki etkisi artmaya başlamıştır. Son yıllarda,gayri safi milli hasıla içerisindeki payı artan uluslararası ticaretin açık vermeye başlaması, Japonya yı yeniden ve daha büyük bir durgunluk sürecine girmeye süreklemiştir. Böylece 12 yıllık durgunluk döneminin ardından yaşanan 5 yıllık toparlanma dönemi ve bunun yarattığı iyimser hava bu kez küresel durgunluğun etkisi ile yerini büyük bir karamsarlığa bırakmıştır. Nitekim Aralık 2008 de yayınladığı aylık ekonomik değerlendirme raporunda ekonomiyi önce kötüleşiyor olarak değerlendiren hükümet, hemen bir ay sonra yayınladığı raporda değerlendirmesini hızla kötüleşiyor olarak revize etmiştir. Bu durum bir yandan ekonomik gelişmelerin ne kadar hızlı yaşandığını gösterirken bir yandan da Japon şirketlerinin krize ne kadar hazırlıksız yakalandığını göstermektedir in son çeyreğinde % 12.7 ile rekor düzeyde küçüldüğü anlaşılan Japon Gayri Safi Milli Hasılası 2008 yılında % 1.7 oranında küçülmüştür. Özellikle son çeyrekte şirketlerin envanterlerinde biriken mal stokları krizin hızla geliştiğini ve üretimin aynı hızda kısilamadığını göstermektedir. Biriken stoklar nedeniyle tüketime yönelik sanayi şirketlerinin 2009 ilk çeyreğinde üretimlerini önemli oranda kısmaları beklendiğinden Japon ekonomisi için 2009 yılı büyüme tahminleri de aşağı yönde revize edilmiştir yılı için yapılan tahminlerde Japon ekonomisinin % 2 ila % 5.8 arasında küçülmesi beklenmektedir. Böylece bir yandan mali sektörde yaşanan sıkıntılar, bir yandan iç ve dış talepteki hızlı düşüş nedeniyle reel sektörde yaşanan hızlı daralma nedeniyle Japonya ekonomisi yeni bir resesyon sürecine girmiş bulunmaktadır. Son aylarda yayınlanan veriler, Japon ekonomisinin II. Dünya Savaşından bu yana en kötü dönemini yaşadığını göstermektedir. NÜFUS, İSTİHDAM ve GELİR Japonya'nın demografik yapısı, ülke ekonomisinin geleceği ile ilgili bir başka karamsarlığa yol açmaktadır. Nüfus artış oranının % 0,11 ile doğum oranının da 1,19 ile rekor derecede düşük seviyelere inmesi, nüfusun giderek yaşlanması ve dolayısıyla aktif işgücünün giderek azalması ekonomi için bir tehdit oluşturmaktadır. 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfusa oranı halen %18,5 seviyesinde iken, bu oranın 2025 yılında % 28,7 rakamına ulaşması, 2050 yılında da toplam nüfusun bugünkü 127 milyon seviyesinden 90 milyon civarına inmesi beklenmektedir. Japonya nın hızlı kalkınma döneminde % 2 ler civarında seyreden işsizlik oranı 1990 yılından itibaren tırmanışa geçmiş ve 2003 yılında %5,8'lik değerlerle en yüksek seviyelerine ulaşmıştır yılında başlayan canlanma dönemi sonucu, 2007 yılında %3,9 ile son 10 yılın en düşük seviyesine inen işsizlik oranı 2008 yili sonlarina dogru küresel krizin etkisiyle yeniden tırmanışa geçmiştir. Japonya'da yaşanan ekonomik durgunlukla beraber şirketlerin küçülme çabaları, üretim faaliyetlerini işgücü maliyetleri daha düşük olan Asya ülkelerine kaydırma gibi unsurlar işsizlik oranını arttırmış, ancak hizmet sektöründe yeni iş sahalarının açılması ve yaşlanan nüfustan dolayı işgücünün azalması, işsizlik oranının diğer gelişmiş ülkelere göre daha makul seviyede kalmasını sağlamıştır. T.C. TOKYO BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ 2 16

19 İstatistikler, yaklaşık 67 milyon çalışan nüfusun bulunduğu Japonya'da işsiz sayısı ile birlikte, çalışan insan sayısının da azaldığını ve emekli nüfusun arttığını göstermektedir. İşgücü piyasasında yaşanan "2007 etkisi", 2. dünya savaşı sonrasındaki yüksek doğum oranları ile dünyaya gelen kuşağının (baby boom) 2007'den itibaren emekliye ayrılması nedeniyle, arasında toplam nüfus 1,36 milyon azalırken, işgücünün ise 8,8 milyon düşeceği öngörülmektedir. Ayrıca, Japonya'nın iş gelenekleri içinde yer alan ve Japon toplumu için çok önemli bir güvence sayılan hayat boyu istihdam "life time employment" sistemi son yıllarda geçerliliğini yitirmiştir. Daha fazla işyerinin, özellikle lojistik hizmetleri geçici (part time - HAKEN) işgücü ile karşılama yoluna gitmesinin ve geçmişteki iş garantisinin ortadan kalkmasının, Japonya'nın geleneksel istihdam yapısını değiştirmesi beklenmektedir. Nitekim, iş imkanları artmakla ve işsizlik oranları düşmekle beraber, yeni iş imkanlarının çoğunun kontrat bazlı veya part time işler olduğu ifade edilmektedir. Halen dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Japonya, kişi başı gelir sıralamasında Dünya Bankasının 2007 yılı raporuna göre 26. sırada yer almaktadır. Bu rakam bir yıl önceye göre yaklaşık dolarlık bir azalmaya denk gelmektedir yılındaki kişi başı gelir ile kıyaslandığında ise dolarlık bir azalma yaşandığı gözlenmektedir. Kişi başı gelirde yaşanan bu büyük düşüş resesyon döneminin Japon halkına maliyetinin ne denli yüksek olduğunun göstergesidir. OECD raporuna göre Japonya mukayeseli fakirlik relative powerty göstergesine göre % 15 ile ABD den sonra OECD ülkeleri arasında 2. ülke konumundadır. Japonya da hane halkının %60 ı ortalama gelirin altında, %20 si ise yıllık doların altında bir gelir ile yaşamını sürdürmektedir. Gelir dağılımı eşitliği açısından bakıldığında da durum pek iç açıcı değildir yılında olan gini katsayısı Çalışma Bakanlığının son verilerine göre ile en düşük değerine ulaşmıştır. Bu veriler Japon ekonomisinin son 20 yılda sadece fakirleşmediğini, aynı zamanda gelir dağılımının da hızla bozulduğunu göstermektedir. SOSYAL GÜVENLİK Nüfus ve istihdam ile bağlantılı şekilde, sosyal güvenlikte yaşanan problemler de T.C. TOKYO BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ 3 17

20 ekonomiyi çok yakından ilgilendirmektedir. Çalışanların ve dolayısıyla prim ödeyenlerin sayısının azalması,hem emeklilerin sayısının artması, hem de nüfusun yaşlanmasından dolayı kişi başına sağlık giderlerinin artması, sosyal güvenlik sisteminde çok köklü bir reformu gerektirmektedir. Ancak, böyle bir reformun bir çok sosyal ve ekonomik boyutunun olması, toplumun değişik kesimlerinden farklı tepkiler görmesi, toplumun üzerinde konsensus sağlayacağı bir planın uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Özellikle ne kadar süreceği belli olmayan ekonomideki durgunluk, çalışanlar üzerine yeni yükümlülükler getirecek bir reformun gündeme alınmasını engellemektedir. Nitekim, vergi, sosyal güvenlik primi ve borç ödemelerinin milli gelire oranı %45 seviyesine yükselmiş olup, hükümet bu oranı %50'nin altında tutabilmek için büyük çaba harcamaktadır. Hükümet, artan sosyal güvenlik harcamalarının ne oranda vergi gelirleri ve prim ödemeleri arasında paylaştırılacağı konusunda teknik çalışmaları sürdürmekteyse de, özellikle çalışan genç nüfus arasında, giderek yaşlanan ve çalışmayan nüfusun emekliliğini finanse etmek konusunda, rahatsızlıkları artmaktadır. İşverenler de artması beklenen prim ödemelerinin, özellikle diğer Asya ülkeleri ile olan rekabette kendilerini zor duruma düşürmesinden endişe etmektedir Hükümet, sosyal güvenlik giderlerinin en az %50'sinin çalışan kesim tarafından karşılanmasına yönelik bir hedef belirlemiş olsa da, nüfus artış hızının tahminlerin çok altında gerçekleşmesi bu hedefin tutmayacağını göstermektedir. Hükümet, çalışanların primlerinden ziyade, emekli kesimin varlıklarını (gayrimenkul, birikim, vs.) ekonomiye üretken olarak kazandıracak önlemler üzerinde çalışmaktadır. Nitekim ekonomiyi canlandırmak amacıyla Aralık 2008 de açıklanan II. Önlem Paketi kapsamında yaşlıların gayrimenkul alımına vergi indirimi getirilmiştir. Sosyal güvenlik sisteminin giderek zayıflaması sonucu halkın güvensizliğinden dolayı, sosyal güvenlik primlerini ödemeyenlerin sayısı da son yıllarda artmıştır. Prim ödemelerini aksatanlar arasında birçok politikacının da bulunduğunun anlaşılması, büyük siyasi skandallara sebep olmuş, aralarında ana muhalefet partisi (Japonya Demokratik Partisi) Genel Başkanı ve iktidarın büyük ortaği Liberal Demokratik Parti Genel Sekreterinin de bulunduğu bir çok politikacı bu yüzden istifa etmek zorunda kalmıştır. Hükümetin geçtiğimiz iki yılda yaptığı bazı düzenlemeler ile vergi ve prim T.C. TOKYO BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ 4 18

21 ödemelerinde bir takım artışlara gidilmiştir. Bu düzenlemeler sonucu, önümüzdeki yıllarda Japonya'da hane halkının ödeyeceği sosyal güvenlik primlerinde bir miktar artış beklenmektedir. Buna rağmen sosyal güvenlik harcamaları için bütçeden ayrılan pay her yıl artmaktadır. Nitekim, 1985 yılında sosyal güvenlik harcamaları için bütçeden ayrılan pay % 18 iken bu rakam 2009 yılında % 28 e yükselmiştir. Hükümetin yaptığı tahminlere göre, 2025 yılında sosyal güvenlik sistemini finanse etmek için 143 trilyon Yen'lik bir kaynak gerekeceğini göstermekte olup, bu tahmin 2009 yılında ayrılan ödeneğin %67 üzerindedir. KAMU MALİYESİ Japonya da bütçe yılı, her yıl 1 Nisanda başlamakta ve ertesi yılın 31 Martında sona ermektedir. Japonya nın yıllık bütçesi ilgili bakanlıklar ve parlamentoda üyesi bulunan partiler arasındaki uzun müzakereler sonucunda hazırlanmakta ve her yıl Ocak ayının sonunda Alt Meclise sunulmaktadır. Bir çok ülkedeki uygulamanın aksine, bu işlem bütçe sürecinin tamamlanması anlamına gelmektedir. Bütçe üzerindeki tek yetki hükümete ait olup meclis görüşmelerinde yapılan değişiklik önerilerine uyup uymamak Başbakanın yetkisindedir. Şubat ayı sonunda Üst Meclise (Senato) sunulan bütçe onaylanmış sayılmakta ve Maliye Bakanlığı Üst Meclisin kararını beklemeden bütçe uygulama çalışmalarına başlayabilmektedir lı yıllarda yaşanan durgunluk döneminde bütçe disiplininden uzaklaşan Japonya da 2002 yılına gelindiğinde faiz dışı açık oranı % 5,7 ye ulaşmıştır,. Bu tarihten sonra uygulanan bütçe tedbirleri ve reformlar sonrası bu oran 2007 yılına gelindiğinde % 1,3 lere kadar gerilemiştir. Ancak 2008 yılında Japonya nın tekrar durgunluğa girmesi ile bütçe disiplini rafa kaldırılmıştır yılında uygulanan teşvik tedbirleri ile % 3,4 e ulaşan faiz dışı açık oranının 2009 yılında daha da artarak % 4,2 ye yükselmesi beklenmektedir. Bu gelişmeler üzerine hükümet 2011 yılında ulaşmayı amaçladığı faiz dışı fazla hedefini revize ederek 2020 yılına kadar ertelemeyi planlamaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde Japonya gelişmiş ekonomiler arasında mali yapısı en kötü ülke konumundadır. Japonya'nın 2009 yılı bütçesi, toplam 88.5 trilyon Yen olarak kabul edilmiştir. T.C. TOKYO BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Birim: Milyar JPY 5 19

22 2008(MY) 2009(MY) DEĞİŞİM 2009 MALİ YILI BÜTÇE 2008(MY) RAKAMLARI(TASARI)» (MY):MALİ YIL 2009(MY) GELİRLER: VERGİ GELİRLERİ 53, , ,451.0 VERGİ DIŞI GELİRLER 4, , ,991.7 DEVLET BONOLARI 25, , ,946.0 TOPLAM 83, , ,486.7 GİDERLER: DEVLET BORÇ SERVİSLERİ 20, , YEREL ÖDENEKLER, YARDIMLAR v.s 15, , GENEL GİDERLER 47, , ,446.5 SOSYAL GÜVENCE 21, , ,051.5 BEKLENMEDİK HARCAMALAR , ,000.0 TOPLAM 83, , ,486.7 Geçen yıla göre rekor düzeyde (% 6 artırılan ) bütçe ile,japonya nın karşı karşıya olduğu en büyük ekonomik krizle üç adımda mücadele amaçlanmaktadır: Kısa vadede ekonomik iyileşme, orta vadede mali konsolidasyon ve orta/uzun vadede ekonomik büyüme yılı bütçesinin yürürlüğe girmesinin hemen ardından hükümet 10 trilyon Yen tutarında yeni bir ekonomik canlanma paketi hazırlığına girmiştir. Bu durum, daha ilk aydan bütçe hedeflerinin 2009 yılında tutturulmasının imkansız olduğunu göstermektedir. Birim: Milyar JPY ANA HATLARI İLE GENEL GİDERLER 2008(MY) BÜTÇESİ 2009(MY) BÜTÇESİ (TASARI) 2007» 2008 DEĞİŞİM % 2007» 2008 DEĞİŞİM % SOSYAL GÜVENLİK 21, , , EĞİTİM VE BİLİM 5, , SADECE BİLİM 1, , ÇEŞİTLİ ASKERİ PERSONEL HARCAMALARI SAVUNMA 4, , KAMU HİZMETLERİ 6, , EKONOMİK YARDIMLAR ODA (Referans için) KÜÇÜK VE ORTA BOY İŞLETMELER İÇİN YARDIMLAR ENERJİ GIDA ENDÜSTRİYELYATIRIMLARA TRANSFER AMAÇLI ÖZEL HESAP 4, , ÇEŞİTLİ ASKERİ PERSONEL HARCAMALARI 1, ,000.0 BEKLENMEDİK HARCAMALAR TOPLAM 47, , , Kaynak: Ministry of Finance Bütçede 51,7 trilyon Yen tutarındaki genel harcamaların en önemli payını 24,8 trilyon Yen ile sosyal güvenlik harcamaları oluşturmaktadır yılı bütçesinde açık finansman (borçlanma) oranı % 30 olarak öngörülmüşken 2009 yılında bu oran T.C. TOKYO BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ 6 20

23 ekonomiyi canlandırma tedbirleri nedeniyle % 37 ye yükselmiştir. Japonya, dış borcu bulunmayan, ancak iç borcu GSYİH'nin %175 'i mertebelerine ulaşmış bir kamu maliyesine sahiptir. Japon hükümetinin 2008 mali yılı sonu itibarı ile 787 trilyon Japon Yen olarak gerçekleşen toplam borç stoğu Japonya'nın yaklaşık 15 yıllık vergi gelirini aşmaktadır. Başbakan Koizumi döneminde uygulanan ekonomik reform programı kapsamında, özel sektör borçlarının yeniden yapılandırılması konusunda büyük yol alındıysa da, kamu sektörü yüksek borç problemini çözememiştir. Özellikle Konut Kredilendirme Şirketi (Housing Loan Corporation) ve Japon Karayolları (Japan Highway Public Corporation) gibi, balon ekonomisi sırasında yüksek miktarda borçlanarak getirisi olmayan yatırımlar yapan kamu şirketleri, borçlarını temizlemek konusunda büyük sıkıntı çekmektedirler. Ekonomiyi canlandırabilmek için alınan önlemler ise, kamunun borç yükünün daha da artmasına yol açmaktadır. Özellikle banka kurtarma operasyonları ve zor durumdaki şirketlerin borçlarını satın alma uygulamaları kamunun borç yükünü daha da artırmıştır. EK BÜTÇE 2009 Mali Yılı için Hükümet tarafından hazırlanan trilyon Yen (yaklaşık 145 milyar Dolar) tutarındaki ek bütçe teklifi 29 Mayıs 2009 Cuma günü Alt Meclis tarafından kabul edilerek yasalaşmıştır. Hükümetin iç talebin arttırılmasına dönük politikalarını desteklemek üzere yeni mali kaynak yaratmak amacıyla oluşturulmuş olan ek bütçe, vergi indirimleri ve orta ve küçük sanayi işletmeleri için kredi garantileri içermektedir. Sözkonusu ek bütçenin, Japonya tarihinde rekor bir büyüklük teşkil ettiği açıklanmıştır. Başbakan Aso, Ek Bütçe nin onaylanması sonrasında gazetecilere yaptığı açıklamada, ek bütçenin uygulanmasına yönelik olarak Meclis te görüşülmekte olan yasaların geçirilmesinin partisi açısından önemli olduğuna vurgu yaparak, yakın gelecekte Meclis i fesh ederek erken seçime gitme niyetinde olmadığını ima etmiştir.ancak aradan gecen zaman zarfinda Genel Secimlerin 30 Agustos 2009 tarihinde yapılması kararlaştırılmıştır. BANKACILIK SEKTÖRÜ Japonya ekonomisinin en büyük problemlerinden birisi, 2000'li yılların başında bankacılık sektöründe yaşanan "geri dönmeyen krediler" krizidir. Hızlı büyüme dönemi sırasında bankaların özel sektöre kullandırdığı krediler bir anlamda kontrolden çıkmış, ve getirisi olmayan sektör ve projeler için sağlanan kredilerin tahsilinde büyük sıkıntılar yaşanmıştır. Bu süreçte birçok mali kurum ya iflas etmiş ya da birleşmek zorunda kalmıştır sonlarında başladığı kabul edilen "ekonomik toparlanma" sürecinde, özel şirketlerin ve bankaların mali görünümlerini iyileştirme yönünde önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Özellikle şirketlerin fazla eleman ve atıl kapasiteyi elimine ederek, bankaların da inşaat, gayrimenkul ve toptancılık gibi sektörlere verdiği kredileri azaltarak önemli iyileştirmeler sağladıkları görülmüştür. T.C. TOKYO BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ 7 21