PROJEKS YON YILLIK TÜFE. > ENFLASYON Enflasyondaki iki ayl k gerçekleflme, y l n tümüne iliflkin umutlar bir anda söndürdü.

Transkript

1 TÜRK YE N N GÖSTERGELER PROJEKS YON > Haz rlayan: Alaattin AKTAfi ala.aktas@gmail.com > ENFLASYON Enflasyondaki iki ayl k gerçekleflme, y l n tümüne iliflkin umutlar bir anda söndürdü. Ocakta yüzde 0,80 düzeyinde gerçekleflen ve beklenti daha yüksek oldu u için bir anlamda memnuniyet yaratan art fltan sonra, flubattaki yüzde 1,29'luk art fl, kötü bir sürpriz oldu. Y l n ilk iki ay ndaki art fl yüzde 2,11'e ulaflt. Yani ilk iki ayda, on iki ayda öngörülen düzeyin yar s afl ld. Merkez Bankas, 2008 y l nda TÜFE'nin yüzde 4,1 ile yüzde 6,9 aras nda gerçekleflece ini, orta noktan n da yüzde 5,5 olarak tahmin edildi ini aç klam flt. ki ayda oluflan yüzde 2,11, alt s n r olarak çizilen yüzde 4,1'in yar s n n da afl ld anlam na geliyor. Merkez Bankas 'n n her ay fiyat endeksleri aç kland ktan sonra yay mlad enflasyon raporunda dile getirilen bir görüfl, adeta hiç de iflmiyor: Ah flu g da ve enerji olmasayd Merkez Bankas 'n n son enflasyon raporunda yine ayn noktaya dikkat çekiliyor. Raporun özet bölümünde flu görüfllere yer veriliyor: fiubat ay nda tüketici fiyatlar yüzde 1,29 oran nda artm fl ve y ll k enflasyon yüzde 9,10 olmufltur. G da fiyatlar ndaki yüksek oranl art fl, flubat ay nda enflasyona yaklafl k 1,4 puanl k katk yapm fl ve Para Politikas Kurulu özetinde dikkat çekildi i gibi bu geliflme y ll k enflasyonun yükselmesine neden olmufltur. G da, enerji ve tütün kalemleri d fllanarak hesaplanan enflasyon göstergesi yüzde dört seviyesine yaklaflmaya devam etmifltir. Kiradaki olumlu seyrin sürmesine karfl n, yemek ve ulaflt rma hizmetleri fiyatlar ndaki art fllar, hizmet grubu AYLIK TÜFE enflasyonundaki iyileflmeyi s - n rlam flt r. Önümüzdeki dönemde temel enflasyon göstergelerindeki düflüflün devam etmesi, ancak enerji ve g da fiyatlar ndan kaynaklanan iki yönlü risklerin sürmesi beklenmektedir. fiubat ay nda g da ve alkolsüz içecekler grubunda yüzde befli aflan fiyat art fl oldu. Bu art flta en büyük etken ifllenmemifl g da. fllenmemifl g da fiyatlar nda meydana gelen yüzde 8,64'lük art fl n en büyük nedeni de, taze sebze fiyatlar n n yüzde 20,13 gibi rekor bir art fl göstermesi. Merkez Bankas, taze sebze fiyatlar nda mevsimsel e ilimin çok ötesinde gerçekleflen bu art fl, olumsuz hava koflullar ve ulafl m olanaklar n n s n rl olmas na ba l yor. Tavuk eti fiyatlar n n bir ayda yüzde yirmi art fl göstermesi de, ifllenmemifl g da kalemin Ocak fiubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k 1,00 0,43 0,92 1,210,60-0,24-0,73 0,02 1,03 1,81 1,95 0,22 0,80 1,29 YILLIK TÜFE Ocak fiubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k 9,93 10,16 10,86 10,729,23 8,60 6,90 7,39 7,12 7,70 8,40 8,39 8,17 9,1 Mart 2008 l EKONOM K FORUM 81

2 GÖSTERGELER deki yüzde 8,64'lük art flta rol oynayan etkenler aras nda say l yor. Merkez Bankas 'n n hesaplamalar na göre, ifllenmemifl g da maddelerindeki yüzde 8,64'lük art fl hariç tutuldu unda, tüketici fiyatlar nda flubat ay art fl yüzde 0,12'de kal yor. fiubat ay nda enerji fiyatlar nda da yüzde 0,30 art fl oldu. fllenmemifl g da ile birlikte enerji de hariç tutulursa, tüketici fiyatlar nda mal grubunda art fl olmad gibi yüzde 0,15 de gerileme ortaya ç k yor. Y l n ilk iki ay nda yüzde 2,11'lik art fl gerçeklefltikten sonra, kalan on ayda iki aydakinden daha az bir art flta kal nabilece ini söylemek hiç de gerçekçi de il. Merkez Bankas 'n n alt s n r olarak ilan etti- i yüzde 4,1'i tutturmak için kalan on aydaki art fl n yüzde 1,9'da kalmas gerekiyor. Böyle bir düzeyin ne kadar uza nda oldu umuzu söylemeye herhalde gerek yok. TÜFE'de orta nokta olan yüzde 5,5'i tutturmak için y l n kalan on ay ndaki art fl n yüzde 3,32, tavan olan yüzde 6,9'da kalabilmek için y l n son on ay ndaki art fl n yüzde 4,69 olmas gerekiyor. Peki, mart-aral k dönemlerinde, yani son on ayl k dönemlerde geçen y llarda hangi düzeylerde art fllar kaydedilmifl dersiniz? 2005 y l nda yüzde 7,1, 2006 y l nda yüzde 8,6, 2007 y l nda ise yüzde 6,9 art fl yaflanm fl. Yani, son üç y l n on ayl k dönemindeki art fllar yüzde 6,9 ile yüzde 8,6 aras nda de iflmifl. Peki, bu y l için on ay n art fl n ne yapacak da yüzde 4,69'a indirecek ve böylece TÜFE'yi 2008 tavan oran olarak öngördü ümüz yüzde 6,9'da tutabilece iz? Hem de enerji ve g da maddelerinin fiyatlar nda öngörülenin üstünde art fllar n devam edece i ortadayken... >DIfi T CARET Ocak ay ihracat, denilebilir ki herkes için sürpriz oldu. TÜ K'in aç klad 10,6 milyar dolar, T M'in rakamlar ndan bile yüksek. Ocak ay ihracat, geçen y l n ayn ay na göre yüzde 60'tan fazla artt gibi, bir önceki aya, yani 2007'nin aral k ay na göre de yüzde ona yak n art fl göstermifl durumda. Yaklafl k son yirmi y l n rakamlar, ocak aylar nda, bir önceki aral k ay na göre daha az ihracat yap - labildi ini gösteriyor. Aral k ihracatlar genellikle yüksek gerçekleflmifl; bunda, bir dönem özellikle ihracat taahhüdünü kapatabilmek için aral k ay na çok yüklenilmesinin de etkisi var belli ki. Bunun üç istisnas olmufl 1990'dan bu yana ocak, 2002 aral ktan; 2004 ocak, 2003 aral ktan yüksek. Bir de bu y l. Üstelik bu y l n ocak ay ndaki ihracat, yukar da da belirtti imiz gibi, aral ktan yüzde ona yak n daha yüksek. Peki, nas l oldu da bu y l n ocak ay ihracat hem mutlak de er olarak Cumhuriyet tarihinin ikinci en yüksek de erine ulaflt, hem de geçen y la göre art fl rekoru k rd? En yüksek ayl k ihracat n, 11,3 milyar dolarla geçen y l n kas m ay nda gerçekleflti ini belirtelim. Bu h zl art flta en büyük etkiyi yapan ihraç kalemi alt n. TÜ K verilerine göre, ocak ay nda 71'inci fas l kapsam nda bulunan alt n ihracat rekor k rd. A rl kla alt ndan oluflan bu fas ldaki ihracat, ocak ay nda bir milyar 78 milyon dolara ulaflt ve geçen y l n ayn ay ndaki 150 milyon dolarl k ihracata göre tam yüzde 618 artt. 71'inci fas l, bu ihracat düzeyiyle otomotivden sonra ocak ay nda en çok ihracat yap lan fas l konumuna geldi. Türkiye'nin, bu fas ldan geçen y l n tümünde 2,6 milyar dolarl k, 2006 y l n n tümünde de 1,8 milyar dolarl k ihracat yapt dikkate al n rsa, ocak ay ndaki rakam n büyüklü ü ve önemi daha kolay anlafl l r. Ocak ay ndaki alt n ihracat n n büyük bölümü sviçre'ye yap ld. Bu ihracat n etkisiyle, sviçre, Almanya'dan sonra ocak ay nda en çok ihracat yapt m z ikinci ülke konumuna geldi. Geçen y l ocakta 42 milyon dolarl k ihracat gerçeklefltirdi imiz sviçre'ye, bu y l ocakta tam 745 milyon dolarl k ihracat yapt k. Ülkelere da l mda dikkati çeken bir baflka veri daha var. Ocak ay nda Güney Afrika'ya yap lan ihracat 35 milyon dolardan 242 milyon dolara yükseldi. Türkiye'nin, bu ülkeye a rl kl olarak yak t satt belirtiliyor. Güney Afrika, ciddi bir enerji s k nt s yafl yor. Alt n fiyatlar ndaki h zl art fl da, bir ölçüde, dünyan n en büyük alt n üreticilerinden olan Güney Afrika'n n madenlerinin bir k sm n enerji s k nt s yüzünden verimli çal flt ramamas na ba lan yor. Ocak ay itibariyle y ll k rakamlara gelince Y ll k ihracat 111 milyar dolar, ithalat ise 176 milyar dolar düzeyine ulaflt. 2008'in tümü için ihracat n 117, ithalat n 182 milyar dolar düzeyinde hedeflendi ini an msatal m. Ocak sonunda oluflan rakamlar, y ll k hedeflerin kolayl kla afl labilece inin iflaretlerini veriyor. Zaten d fl ticaretimiz öyle bir özellik kazand ki; ihracat ithalata, ithalat ihracata ba l. Dolay s yla ihracat ve ithalat n birbirine yak n art fllar gösterece ini beklemek durumunday z. 82 EKONOM K FORUM k Mart 2008

3 > B R BAKIfiTA ÜÇ YILIN EKONOM K GÖSTERGELER Ocak fiubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz A ustos Eylül Ekim Kas m Aral k > ÜFE (Yüzde de,) > TÜFE (Yüzde de,) > hracat (Ayl k-milyon dolar) > thalat (Ayl k-milyon dolar) > Cari denge (milyon dolar) > ç borç stoku (milyar YTL) > ç borç faizi (Yüzde) > Bütçe geliri (Ayl k-milyon YTL) > Bütçe gideri (Ayl k-milyon YTL) > Reel kur end. (1995=100) > Ayl k Ort. $ (YTL) > Ayl k Ort. Avro (YTL) > Mevduat > DTH (Milyar dolar) > Kredi > Tük.kredileri > Kredi kartlar > San.ür.endeksi (1997=100) > Protestolu senet (Milyon YTL) > D fl borç öde. (Milyon dolar) ,133 6,058 7,411 6,456 7,042 7,815 7,067 6,811 7,607 6,889 8,641 8, ,567 7,659 8,958 8,307 9,140 8,964 8,937 8,735 9,021 9,892 11,305 9, , ,145 9,796 11,605 11,587 12,694 12,466 11,709 12,276 12,153 11,200 12,897 13, ,594 11,393 13,235 12,925 14,938 14,265 15,214 14,681 14,460 15,612 16,625 16, , ,428-2,273-2,403-2,476-2,200-2, , ,605-3, ,285-3,235-3,119-3,840-4,029-2,808-1,690-1,517-1,518-2,184-2,970-2, ,076-3,155-3,092-3,286-3,614-3,195-2,907-1,690-2,272-3,249-3,311-5, ,619 12,807 11,899 12,164 18,348 15,184 14,929 16,572 12,517 12,511 17,215 15, ,392 13,236 20,481 14,315 19,725 14,645 13,136 19,459 14,396 14,152 18,749 14, , ,604 15,311 12,460 15,142 14,016 13,066 16,897 16,553 14,375 14,912 13,365 20, ,488 15,313 15,640 16,363 17,689 17,186 19,207 15,931 18,142 14,254 16,189 19, , ,014 2, ,777 2, ,113 2, ,403 4,034 1, ,309 2,899 1,054 1,468 1,953 1,020 1,263 1,094 1,638 3, , ,530 1,342 Mart 2008 l EKONOM K FORUM 83

4 GÖSTERGELER GSMH (Yüzde de iflim) Birinci çeyrek kinci çeyrek Üçüncü çeyrek Dördüncü çeyrek 5.7 Y ll k 6.9 Fiyatlar (Yüzde de iflim) ÜFE.fiubat ki ayl k Y ll k Y ll k ortalama TÜFE.fiubat ki ayl k Y ll k Y ll k ortalama D fl Ticaret (Milyon ABD Dolar ) De,(yüzde) Ocak. hracat 10,596 6, thalat 16,306 10, Aç k -5,710-4, hracat/ithalat (Yüzde) Y ll k (Ocak itibariyle). hracat 111,213 86, thalat 175, , Aç k -64,546-55, hracat/ithalat (Yüzde) ç borçlanma ( skontolu ihaleler) Tutar (Milyon YTL) Faiz (yüzde) Tutar (Milyon YTL) Faiz (yüzde).fiubat 3, , Ocak-fiubat 8, , Yurtiçindekilerin toplam YTL mevduat (Bin YTL) Toplam 213,320, ,316, Vadesiz 27,915,735 23,459, Vadeli 185,404, ,857, Bankalara göre. Kamu 97,525,459 82,532, Özel 90,592,144 76,488, Yabanc 25,202,597 12,295, Cari fllemler Dengesi (Milyon Dolar) (Y ll k) Fark De,(Yüzde) CAR filemler DENGES -37,996-32,193 5, Döviz geliri 150, ,578 26, hracat 113,155 91,944 21, Turizm 18,487 16,853 1, flçi dövizi 1,209 1, Di er 17,705 13,670 4, Döviz gideri -188, ,771 32, thalat -160, ,268 27, Faiz -7,431-6,323 1, Turizm -3,260-2, Di er -17,208-13,437 3, Uluslararas rezervler (Milyon Dolar) 22/2/08 28/12/07 29/12/06 30/12/05 Toplam 118, , ,169 75,066 a-döviz rezervi 115, ,967 98,796 73,151. Merkez Bankas 71,155 71,263 60, Bankalar ve özel finans kurumlar 44,572 43,704 37, b-alt n 3,123 2,764 2, Mevduat bankalar kredileri (Bin YTL) Reel kur endeksi (1995=100) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) fiubat fiubat fiubat fiubat fiubat fiubat fiubat fiubat fiubat fiubat (*)2005 öncesi TEFE ye göre Konsolide bütçe (Milyon YTL) (Ocak). Gelir 15,781 12, Harcama 16,306 18, Denge , Faiz d fl denge 3, Yurtiçi yerlefliklere ait DTH (Milyon dolar) 22/2/08 28/12/07 29/12/06 30/12/05 Toplam 93,702 94,767 75,784 59,829. ABD Dolar 52,803 52,963 45,353 34,842. Euro 26,224 27,066 21,849 19,874 (Dolar karfl l ) 38,964 39,808 28,772 23,474.Di er dövizler (dolar karfl l ) 1,934 1,996 1,659 1,512 Mevduat n vade da l m (Bin YTL) a- YTL mevduat 225,010, ,744, Vadesiz ve yedi gün ihbarl 29,106,251 24,455, Bir ay vadeli 61,213,891 48,723, Üç ay vadeli 122,022,086 97,613, Alt ay vadeli 9,201,626 9,855, Bir y l vadeli ve daha uzun vadeli 3,466,527 2,096, b-yabanc para mevduat 120,062, ,581, Vadesiz ve yedi gün ihbarl 21,086,169 22,884, Bir ay vadeli 39,647,549 36,525, Üç ay vadeli 39,309,923 37,832, Alt ay vadeli 7,511,346 6,685, Bir y l vadeli ve daha uzun vadeli 12,507,617 9,652, Toplam 224,844, ,153, Yurtiçi krediler 223,185, ,307, YTL krediler 198,122, ,187, Yabanc para krediler 25,062,812 22,119, Yurtd fl krediler 1,658,761 1,845, Tüketici kredileri ve kredi kartlar (Bin YTL) 29/2/08 23/2/07 De.(yüzde) Toplam 96,244,374 68,058, Tüketici kredileri 69,210,396 46,917, Konut 32,679,221 22,611, Tafl t 5,783,083 6,066, Di er 30,748,092 18,239, Kredi kartlar 27,033,978 21,140, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 1,058, , Kredi kartlar 1,693,533 1,707, ç borç stoku (Milyon YTL) (Ocak sonu).tutar 258, , Vadeye kalan süre (ay) Repo hacmi (Bin YTL) 29/2/08 28/12/07 29/12/06 30/12/05. Müflterilerle yap lan 2,236,213 2,732,995 2,201,789 1,485,624. Mali kurulufllar aras nda yap lan 18,666,593 18,238,880 14,255,652 12,426, EKONOM K FORUM k Mart 2008

5 En yüksek faiz oranlar (26 fiubat 2008 itibariyle) YTL mevduata Para arz (Bin YTL) ABD Dolar mevduata 1,50-8,75 2,00-8,75 2,25-8,75 3,50-8,75 malat sanayi kapasite kullan m oran (Yüzde - Ocak) Ayl k sanayi üretimi de iflimi (Yüzde - Ocak) Euro mevduata 1,50-7,00 1,75-7,50 2,00-7,10 2,25-7,20 M1 71,634,304 63,743, DOLAfiIMDAK PARA 25,109,869 20,216, Dolafl ma Ç kan Banknot + Madeni Para 27,605,899 22,178, Banka Kasalar (-) 2,496,030 1,962, VADES Z MEVDUAT (YTL) 25,921,994 21,079, Mevduat Bankalar 24,591,507 20,179, Kat l m Bankalar 1,305, , TCMB 24,588 10, VADES Z MEVDUAT (YP) 20,602,442 22,448, Mevduat Bankalar 19,488,920 21,286, Kat l m Bankalar 1,041,393 1,089, TCMB 72,129 71, M2 350,175, ,262, VADEL MEVDUAT (YTL) 186,989, ,833, Mevduat Bankalar 180,151, ,724, Kat l m Bankalar 6,837,407 4,108, TCMB - - VADEL MEVDUAT (YP) 91,551,718 85,684, Mevduat Bankalar 85,782,839 80,853, Kat l m Bankalar 5,768,879 4,831, TCMB - - M3 375,946, ,763, REPO 4,703,921 3,650, PARA P YASASI FONLARI (B T P L K T FONLAR) 21,067,593 17,850, flsizlik verileri (Bin kifli) Kas m 07 Ekim 07 Kas m ve daha yukar yafltaki nüfus flgücü durumu stihdam edilenler flsizler flsizlik oran (Yüzde) Tar m d fl iflsizlik oran (Yüzde) Genç nüfusta iflsizlik oran (Yüzde) Tüketici güven endeksi Ocak 08 Aral k 07 De.(Yüzde) TÜKET C GÜVEN ENDEKS Sat n alma gücü (mevcut dönem) Sat n alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum (gelecek dönem) fl bulma olanaklar (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayan kl tüketim mallar sat n almak için uygunlu u. Toplam Kamu Özel Toplam Madencilik malat Elektrik, gaz ve su Yat r m teflvik belgeleri (Bin YTL) (Ocak) De,(yüzde). Tar m 9,997 9, Madencilik 123,850 37, malat sanayi 943,544 1,152, Enerji 655,400 17, Hizmetler 1,124, , Toplam 2,857,149 1,926, Turist say s De.(yüzde) Ocak-Aral k 27,214,988 23,148, fiirket kurulufllar (Ocak). Kurulan 6,001 5, Kapanan 1,640 1, nflaat ruhsat ve yap kullanma izin belgesi Yap say s ( lk Dokuz Ay) De.(yüzde). Ruhsat 74,740 84, Yap kullanma izin belgesi 50,797 48, Protestolu senetler (Ocak). Adet 92,917 82, Tutar (Bin YTL) 545, , Herbirinin tutar YTL nin üstündeki senetler D fl borç anapara ve faiz ödemesi (Milyon dolar) (Ocak-fiubat) Toplam 3,871 4, Kamu 3,493 1, Merkez Bankas IMF'ye ödemeler 338 2, Çeflitli göstergeler 2007 (3.Ç.) Toplam d fl borç stoku (Milyon Dolar) 237, , , ,839 K sa vade 40,351 42,315 37,103 31,880 Orta-uzun vade 196, , , ,959 Kamu 74,103 71,587 70,414 75,668 K sa Vade 1,718 1,750 2,133 1,840 Orta-Uzun Vade 72,385 69,837 68,280 73,828 TCMB 15,629 15,678 15,425 21,410 K sa Vade 2,331 2,563 2,763 3,287 Orta-Uzun Vade 13,298 13,115 12,662 18,123 Özel 147, ,470 83,161 63,761 K sa Vade 36,302 38,002 32,207 26,753 Orta-Uzun Vade (1) 111,287 82,468 50,954 37,008 D fl borç stokunun GSMH'ye oran (Yüzde) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokunun yüzde da l m Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokundaki yüzde de iflim (Yüzde) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel F NANSAL GÖSTERGELER (Yüzde) Toplam d fl borç stoku / ihracat (FOB) D fl borç servisi / GSMH D fl borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSMH Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / D fl borç stoku TCMB rezervler (net) / K sa vadeli borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam d fl borç TCMB rezervler (brüt )/ K sa vadeli borçlar TCMB rezerv (brüt) / thalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ thalat (CIF) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari ifllemler dengesi / GSMH Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSMH (Milyon Dolar) 399, , ,475 GSY H (Milyon Dolar) 400, , ,578 hracat (FOB) (2) (3) 100,407 85,502 73,476 63,167 thalat (CIF) (3) -158, , ,774-97,540 Cari ifllemler dengesi (3) -34,372-31,654-22,603-15,601 TCMB rezervler (brüt) 71,725 60,912 50,515 36,009 TCMB rezervler (net) 74,488 63,285 52,429 37,643 D fl kredi kullan mlar (3) 63,068 51,151 34,016 22,828 D fl borç servisi (3) 47,603 38,391 36,612 30,480 Anapara 37,077 30,317 28,653 23,338 Faiz 10,526 8,074 7,959 7,142 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren Merkez Bankas taraf ndan izleniyor (2) Bavul ticareti ve di er mallar hariç (3) 12 ayl k toplam Mart 2008 l EKONOM K FORUM 85