ATATÜRK ÜNĠVERSĠTESĠ UZAKTAN EĞĠTĠM MERKEZĠ

Transkript

1 ATATÜRK ÜNĠVERSĠTESĠ UZAKTAN EĞĠTĠM MERKEZĠ 2009

2 ATAUZEM ŞABLON 28. HAFTA KONU BAġLIĞI Neler Öğrendik, Bilgilerimizi PekiĢtirelim AMAÇ Biyoistatistik dersinin haftalarda öğrenilen konularını tekrarlamak ve bilgileri pekiģtirmek. ĠÇĠNDEKĠLER Haftalara Göre Konular Haftalar KONULAR 15.Hafta Veri toplama Yöntemleri 16.Hafta AraĢtırma Metotlarının Sınıflandırılması 17.Hafta Kontrol Grubuna Göre AraĢtırma Düzenleri 18.Hafta Hipotez testleri 19.Hafta Ġstatistik Tabloların (Cetvellerin) Okunması 20.Hafta Oranlarla Ġlgili Hipotez Testleri 21.Hafta Student t DağılıĢı Ġle Yapılan Testler 22.Hafta Ki -Kare DağılıĢı ve Testleri ( 2 ) 23.Hafta İlişki Testleri Korelasyon ve Regresyon ĠÇERĠK METNĠ AĢağıdaki Soruları Cevaplayınız? SORU: Veri nedir? Ölçüm, sayım, tartım, gözlem sonucu elde edilen, rakam, harf, iģaret sembol, renk vb belirteçlere veri denir. SORU: DeğiĢken nedir Her denekte (araģtırma biriminde) farklı değerlere atanan özelliklere değiģken denir. SORU: Her veri değiģken midir? Hayır, bazı veriler sabit değerlidir (pi sayısı gibi). SORU: Verileri elde ediliģ (toplama) metotlarına göre sınflandırınız? 1-Kayıtlar- Sayımlar 2-Anketler 3-Araştırmalar olarak sınıflandırılabilir. SORU: Tam sayım nedir? Örnek veriniz. Tüm araģtırma birimlerinin sayımının (veri ölçümünün) yapıldığı sayım Ģeklidir. Örnek; Nüfus sayımı SORU: Veri toplarkan dikkate alınan üç önemli hususu belirtiniz?

3 1) DüĢük maliyet, 2) Doğruluk-güvenirlik, 3) Kısa sürede elde edilebilirlik SORU: Kesitsel araģtırmalarda (Cros-sectional study) cevabı aranan soru nedir? ne oluyor sorusudur SORU: Zamana göre Ne olacak sorusuna cevap veren araģtırmaların adı nedir Ġleriye yönelik (Prospective) araģtırmalar SORU: Geriye dönük araģtırmalarda deneklerin hangi verileri (bilgilri) kullanılır. Hayat hikayesi bilgileri (Anamnez) SORU: Örneğin tamamen Ģansa bağlı iki gruba ayrılarak oluģturulan araģtırma düzenine ne ad verilir. Bağımsız EĢzamanlı Kontrollü AraĢtırma Düzeni SORU: Ön ölçüm, son ölçüm hangi araģtırma düzeninde mevcuttur. Kendi Kendine Kontrollü AraĢtırma Düzeni SORU: BaĢka bir araģtırmanın, çalıģmanın sonuçlarını karģılaģtırma değeri olarak kullanan araģtırma düzeninin adı DıĢ Kontrollü AraĢtırma Düzeni SORU: Hipotez ve hipotez testi nedir? Hipotez; araştırıcının öngördüğü iddiadır. Hipotez testi: Hipotezin (iddianın) örnekten elde edilen veriler kullanılarak belirli bir hata payı ile doğrulanmasına hipotez testi denir. SORU: Parametrik ve non-parametrik test nedir? Parametrik test: Ortalama, varyans ve oran kullanılarak yapılan testlere parametrik test denir. Non-parametrik test: Sıralama, işaret kullanılarak yapılan testlere non-parametrik test denir. SORU: Yüksek kolesterol değerinin kan basıncına etkisinin araģtırıldığı bir çalıģmada temel ve alternatif hipotezler nasıl kurulur. Temel Hipotez (Ho): Yüksek kolesterol değerinin kan basıncını etkisi yoktur (Ho: = o). Alternatif Hipotez (H1): Yüksek kolesterol kan basıncını değiştirir (H1: o; iki yönlü), veya Yüksek kolesterol kan basıncını artırır (H1: > o; teki yönlü, sağ yön test). SORU: Bilimsel araģtırmalarda en yaygın kullanılan önem düzeyi (, alfa) ve bunun asteriksi ve anlamı sırasıyla nedir? = 0.05 * (önemli), ve = 0.01 ** (çok önemli),

4 SORU: Standart z dağılıģı ile yapılan testler hangileridir. a) Bir oranın hipotez testi (p) b) İki oran farkının hipotez testi (p1-p2) Oranla ilgili çalışmalarda örnek büyük olduğu için bu testlerde z dağılışı kullanılır. SORU: Student t dağılıģı ile yapılan testler hangileridir. a) Bir ortalamanın hipotez testi ( ) b) İki ortalama farkının hipotez testi ( 1-2) 1- Bağımsız iki grup=grup karşılaştırması. 2- Bağımlı iki grup= Eşleme testi. SORU: Hipotezlerin testinde takip edilen iģlem sırası nedir? 1) Hipotezler kurulur (Ho ve H1). 2) Dağılış tespit edilir ve kritik cetvel değeri belirlenir.(cd) 3) Test istatistiği hesaplanır.(hd) 4) Test istatistiği (HD) ve kritik cetvel değeri (CD) karşılaştırılarak karar verilir. SORU: Standart z tablosunun sağ tarafında %5 lik alanı sınırlayan kritik z değeri 1.64 dür. (Tablo içinde 17. satırda değeri yüzde 5 e en yakın değer olup, bu değerin satır başında 1.6, sütun başında 0.04 olup, =1.64 dür.) SORU: Standart z tablosunda 1.25 z değerinin sağ tarafındaki alan (ihtimal) Z tablosundan bulunuz? (Z tablosunun, ilk sütununda 1.2 ile ilk satırdaki 0.05 değerinin tablo içinde birleştiği yerdeki değer dır.) SORU: Standart z tablosunda z değerinin sol tarafındaki alan (ihtimal) Z tablosundan bulunuz? Z Tablosu simetrik olup sağ taraf için düzenlenmiştir. Simetriden dolayı bu değer (Yani yine Z tablosunun, ilk sütununda 1.2 ile ilk satırdaki 0.05 değerinin tablo içinde birleştiği yerdeki değer dır.) SORU: Student t dağılışında sağ yönde 0.05 önem düzeyinde 18 örneklik çalışma için t değeri nedir? Örnek 18 kişi olduğu için serbeslik dercesi (SD) bu tek örnekte 18-1=17 olarak alınır. En üstteki ilk satırdan 0.05 bulunur ve tablo içinde bu iki değerin çakıştığı değer, (t 0.05 (17)) değeri=1.740 dir.

5 SORU: Student t dağılışında iki yönde 0.01 önem düzeyinde 25 örneklik çalışma için t değeri nedir? Örnek 25 kişi olduğu için serbeslik dercesi (SD) bu tek örnekte 25-1=24 olarak alınır. Üstten ikinci satırdaki değeri bulunur ve tablo içinde bu iki değerin çakıştığı değer, (t (24) )değeri= 2.797dir. SORU: Sürücülerin % 40 ının Ģehirlerarası yollarda kemer bağlamadığı bilinmektedir. Kemer bağlamayan sürücülere getirilen para cezası yaptırımından yapılan bir denetimde 200 sürücüden 60 sürücünün kemer bağlamadığı tespit edilmiģtir. Para cezası yaptırımı kemer bağlamama oranını azaltmıģmıdır. %5 hata düzeyinde test ediniz? Bu problemde a) test istatistiği b) kritik tablo değeri c) hipotez testinin sonucu (karar) a) Bilinen P=0.40, Örnek tahmini Pˆ = = 0.30 ve Z= x = = b) =0.05 Z tablosundan %5 için kritik değer Z C = 1.64 dür c) Test istatistiği mutlak değer olarak 2.86, tablo değeri 1.64 olduğuna göre, test istatistiği, tablo değerinden büyük olduğu için H1 hipotezi kabul edilir. Karar: Para cezası yaptırımı kemer bağlamama oranını azaltmıģtır. SORU: Bir sınavda 120 bayandan 60 ı, 150 erkekten 84 ü baģarılı olmuģtur. Bu sınavda baģarı oranı bakımından bayanlar ile erkekler arasındaki fark %1 hata ile anlamlımıdır. Test ediniz. Bu problemde a) test istatistiği b) kritik tablo değeri c) hipotez testinin sonucu (karar) nedir a) Bayanlardaki baģarı oranı, P B = = Erkeklerdeki baģarı oranı P E = = Test istatistiği Z= (0) 0.50x x = Pˆ = = -1 dir b) b) =0.01 ve Test çift yönlü olduğu için /2=0.01/2 = Z tablosundan için kritik değer Z C = 2.57 dir. c) Test istatistiği -1 mutlak değer olarak 1 alındığında ve tablo değeri 2.57 olduğuna göre, test istatistiği, tablo değerinden küçük olduğu için Ho hipotezi kabul edilir. Karar: Bayanlar ve erkeklerin bu sınavdaki baģarı oranları arasında anlamlı fark yoktur. SORU: Tedavi öncesi kan şeker düzeyi ortalaması 135 mg/dl olan 25 hastanın tedaviden sonra kan şeker düzeyi ortalaması 126 mg/dl olarak belirlenmiştir. Tedavi öncesi ve tedavi sonrası farkın varyansı 100 olarak belirlenmiştir. %5 önem düzeyinde tedavinin kan şekerini azaltıp azaltmadığını test ediniz?

6 Bu problemde a) Kullanılacak testin adı b) test istatistiği c) kritik tablo değeri c) hipotez testinin sonucu (karar) nedir? a)eşleme testi b) Fark değeri = - 9 dur Test istatistiği t= = -4.5 dir c) Kritik tablo değeri t(0.05;24) %5 hata 24 serbestlik derecesinden t c =1.711 dir. d) Test istatistiğinin mutlak değeri 4.5 olup, tablo değeri den büyük olduğu için tedavi kan şeker düzeyini azaltmıştır. SORU: Aynı semptomu gösteren 50 hastanın 30 tanesine ilaç, 20 tanesine placebo (yalancı ilaç, kontrol gurubu) verilmiş ve hastaların tedavi sonrası kan potasyum düzeyleri ölçülmüştür. Bu çalışmada ilacın kan potasyum düzeyine etkili olup olmadığı araştırılmaktadır. Bu soruda a) Kontrol grubuna göre araştırmanın düzeni b) Zamana göre araştırmanın tipi nedir c) Bu araştırmada verilerin dağılımı Gauss dağılımına uyduğu varsayılırsa, veriler hangi istatistik test ile analiz edilir?. a) Bağımsız Eşzamanlı Kontrollü Araştırma Düzeni b) İleriye Yönelik Araştırma Düzeni c) Grup Karşılaştırması, veya Bağımsız Gruplarda t Testi. SORU: 2 Dağılışı çarpıklık bakımından nasıl bir değılıştır. Sağa çarpık bir dağılıştır. SORU: Bir iģ yerinde iģ kazası sayıları, çalıģanların eğitim düzeyi (ilköğretim, lise üniversite) ve cinsiyetine (bay, bayan) göre iki boyutlu bir tabloda özetlenmiģtir. Bu verilerin analizinde hangi istatistik test kullanılır? 2 Bağımsızlık Testi SORU: Dört gözlü (dört hücreli) bir tabloda hücrelerden birinde beklenen değer 5 den küçük ise verilerin analizinde kullanılacak testin adı 2 Fisher Exact Testi SORU: Ġki sürekli değiģken arasındaki iliģkinin ölçüsüne istatistik terminolojinde ne ad verilir. Korelasyon SORU: Ġki sürekli değiģkenden biri bağımlı diğeri bağımsız değiģken ise ve bağımlı değiģkeni bağımsız değiģkenin bir fonksiyonu olarak ifade eden iliģkinin ölçüsüne istatistik terminolojinde ne ad verilir. Regresyon

7 SORU: Korelasyon katsayısı 0.45 ise bu iki değiģken arasındaki iliģki hakkındaki yorum Pozitif ve orta iliģki SORU: Korelasyon katsayısı -67 ise bu iki değiģken arasındaki iliģki hakkındaki yorum Negatif ve iyi iliģki SORU: Korelasyon katsayısı 0.15 ise bu iki değiģken arasındaki iliģki hakkındaki yorum Pozitif ve zayıf iliģki, veya iliģki yok. SORU: Korelasyon katsayısı 0.94 ise bu iki değiģken arasındaki iliģki hakkındaki yorum Pozitif ve yüksek iliģki SORU: Korelasyon katsayısı ise bu iki değiģken arasındaki iliģki hakkındaki yorum Negatif ve zayıf iliģki SORU: Pozitif yüksek iliģki için r değeri hangi aralıkta olmalıdır ile 1.00 arasında olmalıdır. SORU: y = x regresyon denkleminde b nedir ve anlamı nedir? 0.36 olup, x değiģkenindeki 1 birim değiģime karģılık y değiģkeni 0.36 birim artmaktadır. SORU: x değiģkeni ile y değiģkeni ve y değiģkeni ile x değiģkeni arasındaki korelasyon (r xy ve r yx ) arasındaki fark nedir? Fark yoktur, (r xy = r yx dir) SORU: (b xy = b yx midir) EĢit değildir. SORU: b xy ve b yx in geometrik ortalaması bu iki değiģken arasındaki hangi ölçüyü verir Korelasyon katsayısı r yi verir.