OYUN KURAMLARI. Öğr. Gör. Hatice Elif ALTUNTAŞLI

Transkript

1 Ünite 3 Öğr. Gör. Hatice Elif ALTUNTAŞLI Klasik kuramlar (teoriler) Fazla enerji kuramı Rahatlama (rekreasyon) kuramı Hazırlık veya ön egzersiz kuramı Rekapitülasyon (tekrarlama) kuramı Haz kuramı Modern (dinamik) kuramlar (teoriler) Psikoanalitik kuram Bilişsel gelişim kuramları Vygotsky: Vygotsky, oyunu, çocuğun yarattığı hayalî bir durum olarak tanımlar. Ona göre oyun, bilişsel faktörlere dayalı olarak ortaya çıkmaz; sosyal ve duygusal baskıların sonucunda ortaya çıkar. Vygotsky de Freud gibi oyunun, çocuğun unutamadığı ancak sosyal çevresi tarafından da karşılanamayacak arzularının yarattığı gerilimden kaynaklandığını söyler. 1

2 Vygotsky: Bu gerilimden kurtulmak için çocuk, arzularının karşılanabileceği hayalî bir dünyaya girer. Vygotsky e göre oyun yaratılır, yani yeni bir oluşumdur. Bu oluşum gerçek hayattan da parçalar taşımaktadır, bu yüzden çocuğun gerçek hayat hakkında bildikleri ile doğrudan ilişkilidir. Vygotsky, oyunun sembol kullanma becerisinin gelişiminde çok önemli rolü olduğunu söylemektedir. Vygotsky: Vygotsky e göre oyunun gelişime olan etkisi üç temel başlık altında incelenebilir: Oyun, çocuğun çeşitli alanlarda gelişimini destekler. Oyundaki roller, kurallar ve motivasyon çocuğa gelişim alanının üst düzeylerindeki davranışları sergilemesi için gerekli desteği sağlamaktadır. Vygotsky: Oyun, düşüncenin davranış ve nesnelerden ayrılmasına yardımcı olur. Bu da soyut düşüncenin temelidir. Aynı zamanda bu, yazıya geçiş aşamasında büyük önem taşımaktadır. Oyun, çocuğa davranışlarını kontrol altına almasında yardımcı olur. Oyun, çocuğun diğer ortamlara göre daha dikkatli ve düşünceli davranmasını gerektirir. Çocuk oyun sırasında üstlendiği rolün ve kuralların gerektirdiklerine göre davranışlarını kısıtlar. Bruner: Piaget ve Vygotsky dışındaki diğer bilişsel kuramcılar, oyunun yaratıcılığı ve esnekliği nasıl geliştirdiğini vurgulamışlardır. Bruner, oyunun ciddi bir etkinlik olmasına rağmen sonuçlarını önemsenmediğini söyler. Piaget ve Vygotsky dışındaki diğer bilişsel kuramcılar, oyunun yaratıcılığı ve esnekliği nasıl geliştirdiğini vurgulamışlardır. Bruner, oyunun ciddi bir etkinlik olmasına rağmen sonuçlarını önemsenmediğini söyler. 2

3 Örneğin, bir yetişkine göre, çocuklar teknolojik aletleri kullanmayı daha iyi öğrenirler. Çünkü çocuklar oyun sayesinde daha esnek davranış biçimlerine sahiptirler ve onların belirli kalıpları yoktur. Ayrıca, oyun çocukları gerçek dünya şartlarından koruyarak çocuklara farklı olasılıkları incelemelerine fırsat tanır. Sonuç: Kuramlar dünyayı anlamamız için bir araç ve onu anlamlandırmamız için bir büyüteç görevi görür. Çocuk oyunlarına ilişkin kuramlar farklı disiplinlerden farklı görüşler ile bizim oyuna ilişkin bilgilerimize katkı sağlamaktadır. Klasik yahut modern olsun her kuram erken çocukluk eğitimini etkilemiştir. Oyun kuramlarının her biri bir şekilde öğretmenlerin sınıfta çocukların davranışlarını anlamlandırmalarını ya da eğitim etkinliklerini planlamalarına yardımcı olmaktadır. Örneğin; öğretmenlerin Fazla Enerji Kuramına atıfta bulunarak, çocukların bugün hiç dışarı çıkamadıkları için çok hareketli olduklarını söylediklerini duymuşuzdur ya da çocukların dramatik oyunlarındaki davranışlarına göre onların hislerini anlamaya çalıştıklarını görebiliriz. Günlük akışlarında çocukların bilişsel gelişimini sağlamak, çocuklara destek olmak amacıyla oyun etkinliklerini sıklıkla kullandıklarını bildiren öğretmenler aslında bilişsel oyun kuramlarını uygulamaktadırlar. 3

4 Çocuklar oyun oynarken gelişirler. Oyun oynayan çocuklar sağlıklı ve mutlu olurlar. Oyun aracılığı ile çocuğun öğrenme yaşantılarını kolaylaştırmak zenginleştirmek ve öğrenmeye karşı yüksek motivasyonlu çocuklar yetiştirmek mümkündür. Sevgiden yoksun bir çocuk gibi oyunsuz bir çocukta düşünülemez. Öğrenme, çocuğun doğumu ile başlaması nedeniyle temel eğitimde doğumla başlamalıdır. Doğru düşünme ve problem çözme gibi becerilerin gelişmesi için çocuk öğrenmeye aktif olarak katılmalıdır. Öğrenmeye aktif katılım; çocuğun çevresiyle ilişkisinde tüm duyularını kullanması, (dokunma, tatma, görme, duyma ve koklama) çevresinde bol miktarda malzeme sağlayarak ve bu malzemeleri kullanabileceği ortamların hazırlanması ile desteklenebilir. Ayrıca çocuğun severek ve isteyerek çevresiyle etkileşim kurması öğrenme motivasyonunu arttıracaktır. Oyun bütün bu fırsatları içeren çok önemli bir araçtır. Günümüzde eğitimciler, etkin öğrenmenin insanın bütünüyle gelişebilmesi için temel teşkil ettiğini ve gelişimsel açıdan uygun öğrenme durumları sağlanan ortamlarda etkili öğrenmenin en verimli şekilde gerçekleşeceği görüşündedirler. Bu durumda bütün gelişim alanlarını destekleyen çocuk merkezli bir programda oyun, en etkili öğrenme ortamını oluşturmaktadır. 4

5 Genel olarak çocuk, oyun yoluyla Önceden öğrendiklerini pekiştirebilmekte, Başarı kaygısı duymadan becerilerini geliştirebilmekte, İç çatışmalarını ortaya koyarak, yeteneklerini keşfedebilmektedir. Aynı zamanda çocuğun tekrar yoluyla becerileri artmakta, Risk almayı öğrenmekte, Ruhsal gerilimi ve kaygıları azalmakta, Gerçek yaşama becerileri kazanmakta, Neyi yapıp neyi yapamadığının farkına varabilmektedir. Günümüzde bir çocuğun bedensel ve ruhsal yönden sağlıklı gelişimi için oyunun, uyku ve beslenme kadar önemli bir ihtiyaç olduğu kabul edilmektedir. Ancak kentlerde oyun alanlarının giderek azalışı, çocuk oyunlarını büyük ölçüde kısıtlamıştır. Ancak iyi bir okul öncesi eğitim kurumunun oyun ve oyun araç gereçleri açısından donanımlı olması çocukların evlerinde bulamadıkları oyun olanaklarını okul öncesi eğitim kurumlarında karşılama fırsatı sunabilmektedir. Öğretmen e Öneriler Çocuklar için zamanlarının önemli bir kısmını oyun oynayarak geçirebilecekleri zenginleştirilmiş çevreler oluşturun. Çocukların oyun tercihlerine, oyun davranışlarına ilişkin mutlaka kayıt tutun. Oyun gözlem kayıtlarınızı çocuğu tanımak ve yönlendirmek için etkin bir biçimde kullanın. Çocuklara, oyunlarına ilişkin planlarını sorun, kendi tercihlerini yapmaları konusunda onlara fırsat tanıyın. Ne ile nerede, nasıl ve kimle oynayacağına müdahale etmeyin. Sadece oyun kurma ve sürdürmede sorun yaşayan çocuklara güven dolu motivasyon sağlayın. Öğretmen e Öneriler Oyun saatinin aslında doğal eğitim saati olduğunu unutmayın. Oyun ortamını ve oyun materyallerini zaman zaman değiştirin ve çocuklarında kendi oyun materyallerini oluşturmalarına izin verin. Aileleri okula davet edip anne-baba-çocuk oyunları düzenleyin. Bir öğretmen olarak her gün yeni bir oyun düşünün, planlayın, uygulayın ve bunu kayda geçirin. 5

6 Yaşamın İçinden Montessori Eğitimi Montessori Eğitim Metodunu daha önceden duymuş muydunuz? Açıkça söylemek gerekirse, ben Efe den önce Montessori eğitim metodundan haberdar değildim. Hamileliğim sırasında, bende aynı sizler gibi, çeşitli anne-çocuk portallarını ve dergileri takip ettim ve bu metot ile ilgili yazılar okudum. Efe doğduktan sonra çevremde çocuğu olanlardan, bu eğitimi uygulayan anaokullarının ne kadar popüler olduğunu öğrendim. Efe yi anaokuluna yollayacağımız zaman her aile gibi bizde okul araştırmasına girdik. ABD de bir sürü anaokulunun bu eğitim metodunu takip ettiğini, o zaman öğrendik. Bu eğitim metodu İtalyan eğitimci Dr. Maria Montessori tarafından 19.yüzyılın sonlarında bulunmuş. Engelli çocukların üzerine düşüldüklerinde eğitilebildiklerini fark eden Dr. Montessori, bu konunun üzerine eğilmiş ve metodu bulmasına zekâ seviyesi düşük çocuklar ilham kaynağı olmuş. Bu eğitim metodu çocuğun iç disiplinini ortaya çıkaran, özgüvenini sağlamlaştıran, sadece okuyarak, dinleyerek değil çocuğun beş duyusunu kullandırarak ve fark ettirmeden öğreten bir metot. Sınıftaki ortak kullanım alanları çocukların boyutlarına göre döşenmiş. Örneğin; sandalyeler, masalar, çekmeceler, raflar, kitaplar, oyuncaklar onların boyutlarına uygun ve ulaşabilecekleri şekilde yerleştirilmiş. Sınıf içinde ve bahçede kullanılan materyaller önemli. Her materyal belirli sayıda. Örneğin; bisiklet 2 tane. Metoda göre, çocuk böylece paylaşmayı ve sabrı öğreniyor. Sınıflarda kullanılan oyuncaklar; Legolar, bloklar, puzzle bulmacalar, oyun hamurları, eşleştirme kartları, oyuncak dinozorlar, küçük oyuncak hayvanlar çocuğun kendi becerilerini kullanmasına, geliştirmesine ve hatalarını görüp düzeltmesine yönelik. Çocuğun bağımsız olmasına ve istediği oyuncakla oynamasına izin veriliyor. Böylece çocuğun yeteneklerinin gelişeceğine inanılıyor. Sınıflarda farklı yaş gruplarının olmasına özen gösteriliyor; öğrenciler birbirlerinden görerek de öğrenebiliyor. 6

7 Okumayı öğretmeye yönelik çalışmalarda bulunuluyor. Örneğin, çocuklara boyama sayfası olarak, büyük ve küçük M harfi ve bu harf ile başlayan hayvan ve nesne şekilleri veriliyor. Doğaya önem ve sorumluluk duygusu yine fark ettirilmeden öğretiliyor. Örneğin; Efe nin sınıfı, okulun bahçesinde domates yetiştiriyor. Her gün aynı saatte sulama görevi ise çocuklarda veya sınıfta küçük evcil hayvan besleniyor. Efe nin bir üst dönemi, sınıflarında hamster besliyor. Öğrenciler hayvanın gelişimini gözlemleyip, fotoğraflayıp, rapor tutuyor ya da yemek saati geldiğinde sofrayı öğrenciler kuruyor. Son günlerde Efe nin sorumluluk duygusunun pekiştiği çok fark ediliyor ve bu gelişimde okulun katkısının büyük olduğunu düşünüyoruz. Artık arabaları ile oynaması bittiğinde yerlerine geri koyuyor. Boyama kalemleri ile işi bittiğinde toplayıp kalem kutusuna koyup, dolaba kaldırıyor. Ben sofrayı kurarken, o tabakları taşımak istiyor. Birçoğumuz evimizde Montessori materyalleri kullanıp, bu yöntemden uygulamalarda bulunuyoruz aslında. Montessori, günümüzde anaokullarında uygulanan birçok eğitim metodundan sadece biri. Ülkemizde çok yaygın olmayan, bir kaç okulda uygulanan bu eğitim metodu hakkında bilgi vermek istedim. Çocuğumuzun oyuncakları arasında puzzle, bulmaca, lego veya üst üste konulan bloklar var. Eminim arada sırada çocuğunuzla beraber kurabiye yapıyor, bulaşık yıkıyorsunuz. Bunların hepsi çocuğunuzun oyun olarak gördüğü, aslında becerilerini geliştirdiği, çalıştığı durumlar ve Montessori yaklaşımına örnekler. 7

8 Ve bir oyun Oyun Adı: Dereden geçme Oyunun Amacı: Denge gerektiren hareketleri yapabilme Yaş Gurubu: 5,6 yaş Araç gereç: tebeşir, taş Ve bir oyun Uygulanışı: Yerde bir dere var sayalım. Bu derenin üzerinden taştan taşa atlayarak ayakları ıslatmadan geçmeye çalışırlar. Sonra yere çizilen ve köprü olarak düşünülen bir çizginin üzerinden kolları yandan yukarıya kaldırıp denge sağlayarak düşmeden yürüyerek karşı sahile geçmeye çalışırlar. Yapamayan çocuğa yardım ederek, tekrar yapmasını ve başarması sağlanmalıdır. Ünite 3 Teşekkürler Öğr. Gör. Hatice Elif ALTUNTAŞLI 8