ÇOCUKLARIN DİL EDİNİMİ, GELİŞİMİ VE DİLE KATKILARI

Transkript

1 ÇOCUKLARIN DİL EDİNİMİ, GELİŞİMİ VE DİLE KATKILARI Hayatla temel bağlarımızdan biri olan dil, bilindiği üzere insanlar arası ilişkiyi, iletişimi sağlayan çeşitli özellikleri dolayısıyla pek çok farklı tarifi yapılabilen bir araçtır. % 51 tür adları % 14 özel adlar % 13 eylem sözcükleri % 9 niteleyiciler

2 Çocuk dil edinirken değişik aşamalardan geçer. Bu aşamaları aşağıda ana hatları ile inceleyeceğiz. 1. CIVILDAMA EVRESİ (Babbling): Doğumundan sonraki ilk 3-4 ay içinde bebekler, ağlama, "agu-agu" sesi çıkarma, esneme ve geğirme dışında sözlü faaliyetlerde bulunamazlar. 6 ay civarında durum değişir. Bu devrede çocuk kendiliğinden cıvıldama davranışı göstermeye başlar. Bu sesler, ilk başlarda genel insan sesleri olarak kendilerini gösterirler, fakat kısa bir zaman içinde bebek çevresindeki insanların konuştuğu dilin fonemlerini andıran sesler çıkarmaya başlar. Seslerin herhangi bir yapısı ve anlamı yoktur. Fakat çocuk ses çıkarma organlarını kullanmaktan büyük bir keyif alır ve her fırsatta tekrar tekrar bu sesleri çıkarmaya devam eder. Dünyanın her bölgesinde, hangi ırk ve dilden olursa olsun bebekler hemen hemen 6 ay civarında cıvıldamaya başlarlar. İlk başlarda bebekler birbirlerine son derece benzeyen evrensel sesler çıkarırlar. Öyle ki, sesler yöre, ırk ve dil ayrımına göre kaydedilip, sonradan bir grup kişiye bu kayıtlar dinletilerek gruplandırılması

3 istendiğinde, bebeklerin ses kayıtları arasında bir ayırım yapılamamıştır (atkinson, mac whinney vs stoel, 1970). Bebeklerin çıkardığı seslerin türü ve miktarı, bölge, ırk ve dil faktörlerinden etkilenmez. Hatta sağır ana-babadan doğan ve onların çevresinde büyüyen sağır çocuk bile diğer çocukların seslerine benzer sesler çıkarır (lenneberge 1967). 2. TEK KELİME VE TÜMCEL SÖZ (Holophrastiz Speech): Bir yaş civarında bebekler dilde bulunan geçek kelimeleri öğrenmeye ve söylemeye başlarlar. Bu kelimeler, toplumsal dilin ilk başlangıcını gösterir ve ilk başlarda yetişkinlerin diline pek benzemez. Zamanla yetişkinlerin konuştuğu dil ile çocuğun konuştuğu dil birbirine benzemeye başlar. Kelime sayısı en fazla 2 ve 5 yaşlar arasında artar, daha sonra kelime haznesi büyümeye devam eder ancak artış o kadar hızlı değildir. 2 yaşındaki çocuk ortalama 50 kelime bilir. Bir sene sonra 3 yaşındaki çocuğun bildiği kelime sayısı 1000 civarındadır. 5 yaşındaki bir çocuk 2000 kelime bilir.

4 3. İKİ KELİMEDEN OLUŞAN CÜMLELER: 18 ay civarında çocuklar 2 kelimelik cümleler kurmaya başlarlar. Bu cümleler, ilk gramer yapısının belirtileridir. "anne gel!" "baba al!" "atta git!" gibi cümleler, çocuğun dilin gramatik yapısıyla ilgili ilk çabalarını gösterir. Çocuk iki kelimelik cümlelerden üç kelimelik cümlelere geçmeden önce iki kelimelik cümleleri sık sık kullanmaya başlar. Braine (1963) bir çocuğu uzun zaman boyutu içinde gözlediğinde, 19 aylık bir bebeğin 5-10 civarındaki iki kelimelik cümle kullanımının, 20 aylıkken 25, 21 aylıkken 50, 22 aylıkken 75, 23 aylıkken 150, 24 aylıkken 1425, 25 aylıkken 2425 olduğunu bulmuştur. İlk başlarda yavaş yavaş artan iki kelimelik cümle sayısı, 24. ve 25. aylarda birdenbire fırlamıştır. Miller ve Ervin (1964) de buna benzer sonuçlar elde etmişlerdir. 4. TELE-GRAFİK SÖZ: 2-3 kelimelik cümleler tele grafik söz adı verilen bir yapı gösterirler. Çocuk "baba

5 Seninle beraber parka gidelim" düşüncesini "baba parka git!" telegrafik cümlesiyle ifade eder. Tele grafik cümlede genellikle isim ve fiil yer alır. Diğer bütün ayrıntılar bırakılır. Bu nedenle çocuğun dilini anlamak için çocuğun hangi durumda ve hangi amaçla bu sözü söylediğini bilmek gerekir. Bu tür konuşmaya bağlama bağımlı (context dependent) söz adı verilir. 5. UZUN CÜMLELER: 2 ve 3 yaş arasındaki çocuklar daha uzun cümleler kullanmaya başlarlar. Cümlelerde kullandıkları hece sayısı artmaya başlar.