1. DÖNEM 1. YAZILI SINAV (SAYFA 12)

Transkript

1 1. DÖNEM 1. YAZILI SINAV (SAYFA 12) 1. Litosferi oluşturan doğal unsurlar; Taş, toprak, dağlar, ovalar, platolar, vadiler vs.'dir. 2. Türkiye: Konik projeksiyon yöntemiyle çizildiğinde hatası en az olur. Brezilya: Silindirik projeksiyon yöntemiyle çizildiğinde haritasında bozulma daha az olur. Kanada: Kuzey kutup noktasına teğet olarak alınan düzlem projeksiyon yöntemiyle çizildiğinde bozulmalar daha az olur. 3. Aynı boyuttaki kâğıtlara çizilen alanlar büyükse ölçekleri küçük olur. Dolayısıyla verilen bölgeler en büyükten en küçüğe doğru; Dünya Siyasi Haritası, Türkiye Beşeri Haritası ve Marmara Bölgesi Fiziki Haritası şeklinde sıralandığında, ölçekleri de en küçükten en büyüğe doğru sıralanmış olur. 4. Soruda gerçek uzunluk istenmektedir. Gerçek Uzunluk = Harita Uzunluğu x Ölçeğin Paydası İstanbul ile Ankara arasındaki gerçek uzunluk = 20 cm x cm = cm = 400 km'dır. 5. Bir çizimin harita sayılabilmesi için; o yerin kuş bakışı görüntüsü alınmalı ve mutlaka belli bir oranda küçültme yapılmalı yani ölçek kullanılmalıdır. 6. Canlıların yaşadığı doğal ortama biyosfer denir. Paralel dairelerinin uzunluğu kutuplara doğru kısalır. Ölçek büyüdükçe ayrıntı artar. 180 tane paralel dairesi bulunur. Gölgelendirme yöntemiyle çizilen haritalardan yükselti bulunamaz Batı 0 10 Doğu? Boylam farkı: = 35 Zaman farkı: 35 x 4 dk = 140 dk = 2 saat 20 dakika Batıda yerel saat geri olduğu için 25 batı meridyeninin yerel saati; = 14.40'tır. 8. Soruda çizgi ölçeğin boyunun 5 cm olduğu verilmiştir. Çizgi ölçekte çentiklerin arası 1'er cm'dir. 10 km 10 km 10 km 10 km 10 km km 1 cm = 10 km 1 cm 1 cm 1 cm 1 cm 1 cm Klimatoloji iklim bilgisidir ve yararlandığı bilim dallarından biri meteorolojidir. Cevap B'dir. 10. (D) Tarama yönteminde eğimin azaldığı yerlerde çizgiler uzun ve seyrektir. (D) Türkiye + 2. ve +3. saat diliminde yer alır. (Y) Meridyenlerin arasındaki uzaklık her yerde aynıdır. (Aralarındaki uzaklık kutuplara doğru azalır.) (D) Eğim hesaplama ve profil çıkarma topografya haritalarından elde edilir. (D) Doğu-batı doğrultuda geniş yer kaplayan ülkeler birden fazla ortak saat kullanırlar. 9. Sınıf Coğrafya Özet

2 1. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 26) X'in enlemi; 10 güney, boylamı 5 doğudur. X Fiziki haritalarda yer şekillerinin gösterildiği yöntemler; renklendirme, tarama, gölgelendirme, kabartma ve izohips yöntemidir. 3. Kalıcı kar sınırı Tan ve gurup süresi Çizgisel hız Yer çekimi Yerleşmenin üst sınırı Ekvator'dan Kutuplara Gidildikçe azalır. artar. azalır. artar. azalır. 4. (D) 21 Aralık'ta gölge boyu Oğlak dönencesinde en kısadır. (D) Şubat ayının 28 gün olmasının nedeni yörüngenin elips olmasıdır. (Y) Ekvator ile dönenceler arasındaki kuşağa Orta Kuşak denir. (Orta kuşak, dönencelerle kutup daireleri arasındadır. Ekvatorla dönenceler arasındaki kuşak tropikal kuşaktır.) (D) Ekinokslarda aydınlanma dairesi kutup noktalarına teğet geçer. (Y) Dönenceler dışındaki bölgelerde gölge boyu 1 kez sıfır olur. (Dönenceler dışındaki bölgelere ışınlar dik gelmediği için gölge kesinlikle sıfır olmaz.) 5. Sıcaklık kuşaklarını etkileyen faktörler yer kürenin şekli, okyanus akıntıları, kara ve denizlerin dağılışı ve genel hava dolaşımıdır. Eksen eğikliği sıcaklık iklim kuşaklarını değil, matematik iklim kuşaklarını etkiler. 6. Bakırçay, Bafra, Adapazarı Ovası ve Çukurova kıyıda bulunan, yükseltisi 500 metreden az olan ovalardır. Hepsinin rengi yeşildir. Iğdır Ovası'nın yükseltisi yaklaşık 900 metredir ve rengi sarıdır. 7. İzohips haritalarında deniz seviyesini gösteren kıyı çizgisi 0 metre ile gösterilir. Bu yüzden doğru cevap kıyı çizgisidir. Delta Kültür Yayınevi

3 2. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 63) 1. Güneş ışınlarının geliş açısı; enlem, günün saatleri, bakı, mevsimler, yer şekillerinin eğim ve bakısına göre değişir. 2. Termik kökenli basınçlar: 0 ve 90 enlemlerinde, Dinamik kökenli basınçlar: 30 ve 60 enlemlerinde oluşur. 3. Musonların mevsimlik devirli rüzgârlar olmasının nedenleri; kara ve denizlerdeki sıcaklık ve basınç farkı, yer ekseninin yörünge düzlemine eğik olması, Dünya'nın Güneş etrafında dönmesidir. 4. Çöl iklimine Kuzey Afrika, Arap Yarımadası, Orta Asya, Avustralya'nın ortası ve batı kıyıları ile Amerika Kıtası'nın dönencelere rastlayan batı kıyılarında rastlanır. 5. Enerjisini yerin içinden alan, genelde yer şekillerini oluşturan kuvvetlerdir. Orojenez (dağ oluşumu), epirojenez (kıta oluşumu), volkanizma ve depremler iç kuvvetlerdir. 6. Metalik madenler, dağlar, volkanlar ve faylar iç kuvvetlerle oluşur. Delta ovalarını dış kuvvet olan akarsular oluşturur. 7. Eğimin azaldığı yerlerde akarsular biriktirme yaparlar. Bunun sonucunda ırmak adası, birikinti konisi, dağ eteği ovası gibi birikme şekilleri oluşur. Menderesler de az eğimli yerlerde oluşur. Dev kazanları ise akarsuların çağlayanlar yaparak döküldükleri yerlerde oluşur. Çağlayan engebenin fazla olduğu dağlık yerlerde bulunur milyon yıl önce tek olan kıtanın adı Pangea'dır. Epirojenezin nedeni, izostatik dengenin bozulmasıdır. Rüzgârların aşındırmasıyla oluşan kovuklara tafoni denir. Türkiye'deki akarsular denge profiline ulaşamamıştır. Etki alanı en geniş olan depremler tektonik depremlerdir. 9. (D) Açık havza akarsuları deniz veya okyanuslara ulaşır. (Y) Etki alanı en geniş olan deprem çöküntü depremidir. (Tektonik depremlerin etki alanı en geniştir.) (Y) Horst ve grabenler epirojenez sonucunda oluşur. (Horst ve grabenler orojenezle oluşur.) (D) Batolit, dayk magmanın derinlerde katılaşmasıyla oluşur. (D) Kalkan koniler akıcı lavların soğumasıyla oluşur. 9. Sınıf Coğrafya Özet

4 2. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 75) 1. Seçeneklerde verilenlere bakıldığında rüzgârın etkisiyle oluşan şekil löstür. Buzullar hörgüç kayayı, dalgalar ise lagünü oluşturur. Bu üç yer şeklinin bulunduğu seçenek B'dir. 2. Buzulların etkili olduğu yerlerde fiyord ve skyer tipi kıyı oluşur. Doğru cevap A'dır. Ria, limanlı ve dalmaçya kıyıları akarsuların etkili olduğu kıyılarda oluşur. Boyuna kıyılar ise dağların denize paralel olduğu kıyılarda oluşur. 3. Beşeri coğrafyanın alt dalı olan siyasi coğrafya uluslararası ve bölgesel örgütleri inceler 4. Heyelanın nedenleri; yağışın fazla olması, kar erimeleri, yer şekillerinin engebeli olması, killi kayaçların bulunması, kayaçları oluşturan tabakaların eğim yönünde olmasıdır. 5. Karstik aşımın şekilleri; lapya, uvala, dolin, polye, obruk, mağara, galeridir. 6. İdari kentler başkentlerdir. Örnek: Ankara, Londra, Roma, Paris Dini kentler: Mekke, Kudüs, Roma 7. Doğal özelliklerine göre bölgeler; yer şekillerine, iklim tiplerine ve bitki örtüsüne göre bölgelerdir. 1. Yer şekillerine göre bölgeler Örnek: Amazon dağlık bölgesi, Çukurova düz bölgesi 2. İklim tiplerine göre bölgeler Örnek: Akdeniz iklimi bölgesi 3. Bitki örtüsüne göre bölgeler Örnek: Maki bölgesi 8. Asit yağmurları, hava kirliliği, küresel ısınma, canlı türlerinin yok olması, ozon seyrelmesi, çölleşme, erozyon insanların doğayı bilinçsiz kullanmaları sonucunda ortaya çıkan çevre sorunlarıdır. 9. (Y) Epirojenez sırasında denizin karaya doğru ilerlemesine regresyon denir. (Transgresyon denir. Regresyon deniz gerilemesidir.) (D) Polyeler dolinlerin birleşmesiyle oluşur. (Y) Dünya'daki en yüksek kent Dikson'dur. (En yüksek kent La Paz'dır. Dikson en kuzeydeki kenttir.) (Y) Toplu yerleşmeler dağlık arazilerde kurulur. (Toplu yerleşmeler düz arazilerde kurulur.) (D) Teknolojik gelişmeler çevre sorunlarının nedenlerinden biridir. Delta Kültür Yayınevi

5 TARAMA TESTİ: DOĞA VE İNSAN - HARİTA BİLGİSİ - YERİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ (SAYFA 27) 1. A, C, D, E seçeneklerinde yer şekilleri, iklim gibi doğal özelliklerin insana etkileri örneklenmiştir. B seçeneğinde ise tam tersi insanın doğaya etkisinden bahsedilmiştir. İnsanlar akarsuların taşmasını önlemek için barajlar yaparlar Doğu (En batısı) ileri Boylam farkı: = Doğu? (En doğusu) Zaman farkı: 19 x 4 dk = 76 dk = 1 saat 16 dakika Doğuda yerel saat ileri olacağından = olur. 2. Dünya doğuya doğru dönmektedir. Seçeneklerde verilen boylamlar çizildiğinde: Batı 40 Batı 0 10 Doğu 50 Doğu 80 Doğu En doğudaki 80 Doğu boylamında Güneş en erken doğar. Ancak soruda ters yönde dönseydi denildiğine göre en batıda bulunan 70 Batı boylamında Güneş en erken doğardı. 3. Aynı boylam üzerindeki iki noktada yılda iki gün sadece 21 Mart ve 23 Eylül'de Güneş aynı anda doğar ve aynı anda batar. Bu tarihlerde A, B, C ve E seçeneğinde verilen özellikler doğrudur. Ekinoks adı verilen 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Dünya'nın her yerinde gece ile gündüz süresi eşittir. Kuzeye ya da güneye gidildiğinde gündüz süresi uzamaz, her yerde gündüz süresi 12 saattir. 800 X 1000 Akarsuyun çevresinde bulunan izohips eğrilerinin yükseltileri aynıdır. İzohips aralığı 200 m'dir. X'in yükseltisi 1000 m'dır. 7. Orta kuşak ülkelerinde konik projeksiyon yöntemiyle çizilen haritalarda hata daha az olur. Türkiye de orta kuşak ülkesi olduğu için haritası konik projeksiyon yöntemiyle çizilir. 4. Enlem ve boylamın sonuçları, matematik konumun sonuçlarıdır. Tuzluluk oranı, tan süresi, kalıcı karın başladığı sınır enlemin; Güneş'in doğuşu ise boylamın sonucudur. A seçeneğinde verilen Toroslarda kalıcı karların oluşması yükseltinin yani özel konumun sonucudur. Toroslar Akdeniz Bölgesindedir. Bu bölgede kar çok az yağar. Ancak Toroslarda yükseldikçe sıcaklık her 200 m'de 1 C azaldığından doruklarında kalıcı karlar oluşur. 8. Tarama yönteminde yer şekillerinin engebesiz ve eğimin az olduğu düz yerlerde çizgiler daha uzun ve seyrek olur. Verilen iller arasında engebesi en az olan Diyarbakır doğru cevaptır. 9. Sınıf Coğrafya Özet

6 1. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 28) 1. İnsanlar doğaya müdahale ederek tüneller, yollar, hava alanları yapmaktadırlar. Bu yüzden I. ve II. özellikler insanın doğa üzerindeki etkisine örnektir. III. ve IV. özellikler ise doğanın insan üzerindeki etkilerine örnek verilmiştir. 4. Büyük ölçekli haritalarda ayrıntı fazla olur. Büyük ölçekli kesrin paydası küçük olacağı için 1/ olan A seçeneği doğru cevaptır. 2. Yer altı suları, rüzgârlar, bitki, deprem gibi konuları fiziki coğrafya inceler. Dağınık yerleşme beşeri coğrafyanın konusudur. 5. Silindirik projeksiyon yöntemiyle çizilen haritalarda hata ekvator çevresinde en az, kutuplarda en fazladır. Bu yüzden kutba en yakın olan Norveç'te hata en fazla, Ekvator'a en yakın olan Brezilya'da hata en azdır. Bu ülkelerin verildiği B seçeneği doğru cevaptır. 3. Litosfer, taş küredir. Kayaçlardan oluşur. Kıtaların kayması, yer sarsıntıları, volkanik püskürmeler ve toprak aşınması yer kabuğunda meydana gelen olaylardır. Bulut oluşumu yer kabugunda (litosferde) gerçekleşir. 6. Türkiye'nin fiziki haritası farklı ölçeklerle çizildiğinde haritadaki uzunluk ve haritadaki alan değişir. Marmara Denizi'nin gerçek alanı ve Kızılırmak Nehri'nin gerçek uzunluğunu ölçek etkilemez. Cevap III ve IV'ün olduğu E'dir. Delta Kültür Yayınevi

7 7. Eğimin fazla olduğu yerlerde izohips eğrileri sık çizilir. Falez, deniz kıyısında oluşan uçurum şeklindeki diklikdir. Falezlerde eğim çok olduğu için izohips eğrileri sıktır. Boyunlar, plato yüzeyleri, delta ovalarında eğim azdır. Dağ yamaçları eğimli olabilir ama falezlerde eğim daha fazladır. Bu yüzden diğer yer şekillerinin bulunduğu yerlerde izohips eğrileri seyrektir Batı ileri 12 Doğu Boylam farkı = = 77 Zaman farkı = 77 x 4 dk = 308 dk = 5 saat 08 dk Doğuda yerel saat daha ileri olduğundan 12 Doğu boylamında yerel saat? = olur. 8. Payda 1/ ölçekli haritada 30 cm 2 kat artmış 1/ ölçekli haritada x Uzunluk 2 kat azalmalı Bu sorunun çözümünün kısa yolu vardır. Önce kesir ölçeklerin paydaları karşılaştırılır. Birinci ölçekte payda iken ikincisinde olmuş yani 2 kat artmıştır. Uzunlukta da tam tersi 30 cm 2 kat azalma olmalıdır. = 15 cm olur Türkiye'de yaz saati uygulamasında 45 Doğu boylamındaki Iğdır'ın, yerel saati ulusal saat olarak kullanılır. Bu nedenle Iğdır'da yerel saat ile ulusal saat arasındaki fark en azdır, batıya gidildikçe fark artar. Seçeneklerde verilen en batıdaki il İzmir'dir km 2 cm 2 cm 2 cm 10 cm 2 cm 2 cm 2 cm 8 km ise 1 cm x x = 4 km olur. 12. Yerel saat için seçeneklerde verilen bölgelerin boylam farkına bakılmalıdır. En fazla boylam farkı C seçeneğindeki bölgededir. 15 Batı + 30 Doğu = 45 lik boylam farkı bulunur. Bu bölgede yerel saat farkı da en fazladır. 4 km = cm Sınıf Coğrafya Özet

8 13. Fiziki haritalarda renkler yükselti aralığına göre değişir m arası yeşil, m arası sarıyla gösterilir. Sonuçta Gediz ve Konya Ovası'nın rengi farklı olduğuna göre yükseltileri farklıdır. 16. İki merkezi aynı şekil üzerinde gösterelim: X Y Batı Doğu X'te yerel saat 12.00'dir ve gölge daha kısadır. X ile Y arasında 45 lik boylam farkı, 45 x 4 dk = 180 dk = 3 saatlik zaman farkı vardır. Y'de yerel saat 3 saat daha geridir. Bu durumda = 09.00'dur yani daha geridir. X kentinde saat 12.00'dır. Yerel saati daha ileri olduğuna göre X daha doğudadır, Güneş daha önce doğar ve önce batar. D seçeneği yanlıştır Mutlak konum, matematik konumdur. Bir yerin matematik konumu açıklanırken en kuzey, en güney, en batı ve en doğudakiler söylenir. Bu durumda; 10 kuzey, 16 kuzey, 20 doğu ve 26 doğu bölgenin mutlak konumunu verir. E seçeneğinde verilen 12 kuzey taralı bölgenin içinden geçtiği için mutlak konumda söylenmez. 17. Meridyenlerin arasındaki uzaklık Ekvator'da 111 km iken, kutuplara doğru azalır. Bu yüzden 1000 km doğuya gidildiğinde kutba yakın enlemlerde daha fazla meridyen geçileceği için daha fazla yerel saat farkı görülür. Cevap güney kutbuna en yakın olan 80 Güneyin bulunduğu A'dır. 15. Enlem ve boylamla ilgili sonuçlar mutlak konum hakkında bilgi verir. Kalıcı kar sınırı, tarım ürünleri; sıcaklık farkı, denizlerdeki tuzluluk oranı enleme göre değişir. Fakat A seçeneğinde verilen maden rezervi enleme ve boylama bağlı değildir, özel konumdan etkilenir. 18. Aynı boylam üzerinde bulunan Zonguldak ve Ankara'da A, B, C ve E seçeneğinde verilen özellikler yıl boyunca aynıdır. Güneş'in doğduğu saat yıl boyunca aynı değildir. Yılda 2 gün (21 Mart ve 23 Eylül) bu kentlerde Güneş aynı anda doğar ve batar. Delta Kültür Yayınevi

9 meridyenine tarih değiştirme çizgisi denir. Bu meridyen geçildiği an tarih bir gün değişir. Bu yüzden 180 meridyeninin doğusu ile batısı arasıda 1 günlük zaman farkı vardır. 22. Yörüngenin elips olması mevsim sürelerini etkiler. Dünya Güneş'e yaklaştığında yörüngesindeki dönme hızı artar ve kış kısa olur. Yörüngesinden uzaklaştığında dönme hızı yavaşlar ve yaz mevsimi uzun olur. 20.? 1 saat 40 dk 0 geri Londra 1 saat 40 dakika = 100 dk 23. Tarih ne olursa olsun, gece ile gündüz süresi arasındaki fark her zaman Ekvator'da en azdır, kutuplara yaklaştıkça artar. E seçeneğinde verilen Oslo kutba en yakın olduğundan gece ile gündüz süresi arasındaki fark en fazladır. 100 dk = 25 Batı 4 dk 21. Dünya'nın geoit olmasının en önemli sonucu yer çekiminin farklı olmasıdır. Geoit olması sonucu ekvator yarıçapı kutup yarıçapından daha uzundur. Kutup yerin merkezine daha yakındır. Bunun sonucunda yer çekimi kutuplarda daha fazladır. 24. İlkbahar ekinoksu 21 Mart'ta yaşanır. A, C, D ve E seçeneğinde verilen özellikler 21 Mart'a aittir. 21 Mart'ta aydınlanma dairesi kutup dairelerine değil, kutup noktalarına teğet geçer 9. Sınıf Coğrafya Özet

10 25. B seçeneğinde verilen yer ekseninin yörünge düzlemine eğik olması diğer seçeneklerde verilenlerin nedenidir. 28. A, B, C ve D seçeneğindeki özellikler 21 Haziran'a aittir. Bu tarihte Aydınlanma Dairesi kutup noktasına değil, kutup dairelerine teğet geçer. 26. Gece gündüz süresi arasındaki fark tarihe göre değişmez. Yıl boyunca Ekvator'a yakın yerlerde gece ve gündüz süresi arasındaki fark en azdır. Verilen kentlerden en güneyde olan Adana Ekvator'a en yakın olduğundan gece ile gündüz süresi arasındaki fark en azdır. 29. Yengeç dönencesi 23 27' kuzey paraleline verilen isimdir. Bu paralelden daha kuzeyde olan bölgelerde en kısa gölge daima kuzeye bakar. 40 kuzeyin olduğu B seçeneği doğrudur. 27. Güneş ışınlarının geliş açısı büyümeye başladığında gölge boyu kısalmaya başlar. Kuzey yarım küre ışınları 21 Aralık'ta en küçük açıyla alır ve gölge boyu en uzundur. Bu tarihten sonra ışınların geliş açısı büyümeye başlar ve gölge boyu da kısalır. 30. Dinamik basınçlar, yerel saat farkları, mekanik çözülmeler ve meltem rüzgârları Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki hareketinin sonuçlarıdır. V. bilgide verilen haritalardaki bozulmaların nedeni; Dünya'nın küresel şeklidir. Delta Kültür Yayınevi

11 TARAMA TESTİ: ATMOSFER VE İKLİM (SAYFA 52) 1. Kuzey yarım kürede yıllık sıcaklık farkının daha fazla olması Kara ve denizlerin dağılışıyla Dağların güneşe bakan yamaçlarında tarım alanlarının daha yoğun olması Bakıyla Avrupa nın batı kıyılarının, aynı enlemdeki Kanada nın doğu kıyılarından daha sıcak olması Okyanus akıntılarıyla Bitkilerin Ekvator'dan kutuplara gidildikçe yayvan, karışık ve iğne yapraklılar şeklinde sıralanması Enlemle açıklanır. 5. Lodos ve meltem yerel rüzgârlardır. Yerel rüzgârlar iklimlerin oluşumunda etkili değildirler. Sürekli ve mevsimlik rüzgârlar iklimleri etkilerler. Batı rüzgârları ılıman okyanus iklimini, muson rüzgârları muson ikliminin oluşumunu etkiler. Cevap I ve II'nin olduğu A'dır. D seçeneğinde nem miktarı açıkta kalır. 2. Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki fark yükseltiye bağlıdır. Yükselti artıkça fark da fazla olur. Buna göre; I. Merkezde fark; = 5 C dir. II. Merkezde fark; 8 4 = 4 C dir. III. Merkezde fark; 14 3 = 11 C dir. 6. Ekvatoral, muson ve ılıman okyanus iklimlerinin yıllık yağış miktarları fazladır. Yağışın fazla olması bu iklimlerin bitki örtülerinin de aynı olmasına neden olur. Bu iklimlerde doğal bitki örtüsü ormandır. Kentlerin yükseltisinin en fazladan en aza doğru sıralanışı III, I, II'dir 3. Yüksek basınç alanlarında alçalıcı hava hareketi yağışı engeller ve kuraklık olur. Bu yüzden II. dinamik yüksek basınç ve IV. termik yüksek basınç alanlarında kuraklık olur. Cevap II ve IV'ün olduğu D'dir. 7. Yıllık sıcaklık ortalaması C dir. Yıllık yağış miktarı mm dir. Yazlar kurak, kışlar yağışlıdır. Akdeniz iklimi Sıcaklık ortalaması 20 C nin üstündedir. Yaz dönemi yağışlı, yılın geri kalanı kuraktır; yıllık yağış miktarı mm dir. Savan iklimi 4. Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşarak soğumasıyla cephe yağışları oluşur. Bu yağışlara en çok orta kuşakta ve Akdeniz iklimi bölgelerinde kışın rastlanır. Dolayısıyla Akdeniz ikliminin görüldüğü İtalya'da kış mevsiminde cephe yağışları oluşur. Yıllık ortalama sıcaklık 40 C civarındadır. Yıllık ve günlük sıcaklık farkları fazladır. Yıllık yağış miktarı 100 mm den azdır. Çöl iklimi En sıcak ay ortalaması 10 C yi geçmez. Kışın sıcaklık -30, -40 C ye iner. Yıllık yağış miktarı mm dir. Tundra iklimi Kutup iklimiyle ilgili bilgi verilmemiştir. 9. Sınıf Coğrafya Özet

12 TARAMA TESTİ: YERİN ŞEKİLLENMESİ (SAYFA 68) 1. Buzullar, rüzgârlar ve sular gibi dış kuvvetler enerjisini Güneş'ten alırlar. E seçeneğinde verilen Karain Mağarası yer altı sularının eritmesiyle oluşmuştur. Dış kuvvet olduğu için enerjisini Güneş'ten almıştır. Fuji Dağı volkanizmayla, Himalaya Dağları orojenezle oluşmuştur. Hollonda'nın çökmesi epirojenezdir. Volkanizma, orojenez, epirojenez, volkanizma iç kuvvettir ve enerjisini magmadan alır. 5. Yer altı sularının etkisiyle lapya, uvala, dolin, polye, mağara, obruk, sarkıt, dikit ve sütun gibi şekiller oluşur. Lagün kıyı set gölüdür ve dalga biriktirmesiyle oluşur. 2. Kaldera ve maar volkanizmasıyla oluşan çukurlardır. Bu şekillerin bulunduğu bir yörede volkanik faaliyetler oluşmuştur. Volkanizmayla metalik madenler oluşur. Magmanın püskürmesiyle püskürük kayaçlar oluşur. A, B, C ve D seçeneği doğrudur. Volkanik bölgelerdeki topraklar verimli olur. Volkanik faaliyetlere bakılarak iklimle ilgili yorum yapılamaz. E seçeneği yanlıştır. 3. Toroslar, Alpler, Himalayalar ve Kafkaslar III. jeolojik zamanda oluşan dağlardır. Urallar diğer dağlardan farklı olarak I. jeolojik zamanda oluşmuşlardır. 6. Gerçek alan ile iz düşüm alan arasındaki fark engebesi az olan ülkelerde azdır. Bu ülkelerde eğim az olduğundan akarsular biriktirme yaparlar, menderesler oluşmuştur. Vadiler geniş tabanlıdır ve akarsular denge profiline ulaşmıştır. Engebesi az olan ülkelerde dev kazanları yaygın olamaz. Dev kazanları dağlık olan ülkelerde şelalelerin döküldükleri yerlerde oluşur. 7. Soru kökünde kırgıbayırın oluşumu açıklanmıştır. Polye yer altı sularıyla, barkan rüzgâr biriktirmesiyle, tombolo dalga biriktirmesiyle, hörgüç kaya buzul aşındırmasıyla oluşur. 4. Rüzgârlar kurak iklim olan çöller ve yarı kurak iklim olan steplerde en etkili dış kuvvettir. 8. Seçeneklerde boyuna, haliçli, enine ve fiyortlu kıyılarla ilgili doğru bilgi verilmiştir. E seçeneğindeki dalmaçya kıyılarıyla ilgili verilen bilgi yanlıştır. Bu kıyılarda dağlar denize paralel olduğu için kıta sahanlığı dardır ve akarsular biriktirme yapamaz. Delta Kültür Yayınevi

13 TARAMA TESTİ: BEŞERİ YAPI BÖLGELER VE ÜLKELER (SAYFA 76) 1. Sanayi coğrafyasının konusu fabrikalarda ham maddenin işlenerek mamül maddeye dönüşmesidir. 5. Medeniyetlerin kurulduğu, dinlerin merkezi ve petrol rezervi fazla olan bölge Orta Doğu'dur. 2. Dünya'da ilk medeniyetler iklimin elverişli, suyun bol ve toprakların verimli olduğu alanlarda kurulmuştur. Bu faktörler içinde en önemlisi iklimdir. 6. Avrupa Birliği Bölgesi yeni ülkelerin üye olmasıyla sürekli genişlemektedir. Diğer örgütlerin ülkeleri uzun zamandan beri aynıdır. Yanıt D 3. Kır yerleşmeleri dokusuna göre toplu ve dağınık olur. Dağlık arazilerde dağınık yerleşmeler, düz arazilerde toplu yerleşmeler görülür. Bu durumda yerleşmelerin dokusunu etkileyen en önemli faktör yer şekilleridir. Yani jeomorfolojik özelliklerdir. 7. Sanayinin geliştiği yerlerde hava kirliliği artmaktadır. Gaziantep, Eskişehir, Mersin ve Bursa gibi kentler sanayileştiği için hava kirliliği fazladır. D seçeneğindeki Sivas'ta sanayi fazla gelişmediğinden hava kirliliği diğerlerinden daha azdır. 4. İç Anadolu'da Tuz Gölü'nden tuz elde edilir. Bozkır alanlarında koyun yetiştirilir. Sonuçta Tuz Gölü ve bozkır alanları doğal koşullardır. Kümes hayvancılığı nüfusun fazla olduğu yerlerde gelişir. Yani kümes hayvancılığında beşeri koşullar etkilidir. 8. Ozon tabakasının seyrelmesi ve küresel iklim değişikliği tüm dünyayı etkileyen sorunlardır. Etkileri küreseldir. Doğal kaynakların azalması ve toprak kirliliği daha çok oluştuğu bölgeyi yani dar alanları etkiler, yereldir. Yanıt B 9. Sınıf Coğrafya Özet

14 2. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 77) 1. Dağların güney yamaçlarında kalıcı kar sınırının yüksek olması Bakı Aynı enlemdeki kıyılarda sıcaklıkların farklı olması Okyanus akıntıları Ekvatordan kutuplara gidildikçe bitkilerin kuşaklar halinde uzanması Enlem Havanın açık olduğu günlerde ısı kaybının artması Nem miktarı E seçeneğindeki yükselti'den bahsedilmemiştir. 4. Bağıl nem, mutlak nemin maksimum neme oranıdır. I. hava kütlesinde mutlak nem 15 gr, maksimum nem 30 gr'dır. Bağıl Nem: 15 x 100 = %50'dir. 30 Diğer hava kütlelerinin de bağıl nemleri hesaplandığında I. hava kütlesinin bağıl neminin en az olduğu görülür YB I II III IV V 90 YB 60 AB 30 YB 0 AB 30 YB 60 AB Yüksek basınç (YB) kuşaklarında alçalıcı hava hareketleri görülür. Dünya'da 30 ve 90 enlemlerinde yüksek basınç oluştuğundan cevap II ve IV'ün olduğu D'dir. 5. Basıncı etkileyen en önemli faktör sıcaklıktır. Dört mevsiminin yaşandığı ve sıcaklık değişiminin fazla olduğu orta kuşak iklimlerinden biri olan karasal iklimde basınç yıl içinde daha fazla değişir. 3. Okyanuslar ve denizlerden gelen rüzgârlar bol nem taşıdıkları için bol yağış bırakırlar. Bu durumda Atlas Okyanusu'ndan gelen batı rüzgârı ve Hint Okyanusu'ndan gelen muson rüzgârı ulaştığı yerlere bol yağış bırakır. İzmir'de esen imbat Ege Denizi'nden geldiği hâlde yağış bırakmaz. Çünkü fazla nem taşımaz. Hamsin çöllerin bulunduğu Kuzey Afrika'da estiği için kurudur ve yağış bırakmaz. Cevap I ve IV'un olduğu B'dir. 6. Soruda makilerin özellikleri anlatılmıştır. Makiler, Akdeniz ikliminin görüldüğü Orta Şili, Kaliforniya Yarım Adası, Kap Bölgesi ve İspanya kıyıları gibi yerlerde bulunur. Bu yüzden E seçeneğinde verilen ve çöl ikliminin görüldüğü Orta Asya'da makilere rastlanmaz. Delta Kültür Yayınevi

15 7. Ekvatoral iklim bölgeleriyle ilgili A, B, C ve D seçeneğinde verilen bilgiler doğrudur. E seçeneği yanlıştır. Ekvator çevresinde alçak basınç etkili olduğu için alçalıcı değil yükselici hava hareketi görülür. 10. Endonezya Adaları levha sınırlarında yer aldığı için tektonik deprem riski yüksektir. 8. Taş kömürü yatakları, I. zamanda; Alp Dağları, Atlas Okyanusu ve Nemrut Volkanı III. zamanda; İstanbul Boğazı IV. zamanda oluşmuştur. Günümüzde en yakın zaman IV. zaman olduğundan cevap A'dır. 11. İzostatik denge, karaların magmanın üzerinde denge halinde durmasıdır. Bu denge bozulduğunda epirojenez başlar. Ağırlaşan kara alçalınca, deniz karaya doğru ilerler. Buna trangresyon (deniz ilerlemesi) denir. Hafifleyen kara yükselir ve deniz geriler. Kıyılarda basamak şeklinde taraçalar oluşur. B seçeneğinde verilen horst ve graben oluşumunun epirojenezle ilgisi yoktur. Horst (kırık dağı) ve graben (çöküntü oluğu) orojenezle oluşur. 9. Maar, krater, kaldera ve volkan konisi volkanik faaliyetlerle oluşur. D seçeneğindeki senklinal orojenezle oluşur. 12. Geçmişte Pangea adı verilen tek bir kara parçası vardı. Bu dev kara parçalanmış, levhalara ayrılmış ve bu levhalar magmanın üzerinde hareket ederek birbirinden uzaklaşmıştır. Bunun sonucunda binlerce kilometre uzaklıktaki yerlerde aynı canlı kalıntılarına rastlanmaktadır. 9. Sınıf Coğrafya Özet

16 13. A, B, C ve D seçeneğindeki eşleştirmeler doğrudur. Dalgaların belli bir kuşağı yoktur. Dalgalar sadece tropikal kuşakta değil genelde tüm dünyada kıyılarda etkili dış kuvvettir. 16. Kıta sahanlığı dağların denize paralel olduğu yüksek kıyılarda dardır. Bu kıyılarda da dalga aşıdırmasıyla oluşan falezlere rastlanır. Cevap B'dir. Tombolo, lagün, delta ve haliç alçak ve kıta sahanlığının geniş olduğu kıyılarda oluşan şekillerdir. 14. Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkın fazla olduğu yerlerde yer şekilleri engebelidir. Böyle arazilerde akarsular şelaler halinde akarak, döküldükleri yerde dev kazanını oluştururlar. Denge profili, menderes, peneplen ve ova düz yerlerde oluşur. 17. Kayaçların kimyasal yoldan çözünmesiyle lapya, mağara, polye ve obruk gibi karstik şekiller oluşur. C seçeneğindeki tafoninin oluşumunda rüzgârlar etkilidir. 15. Sander düzlükleri, hörgüç kayalar ve moren depoları buzulların etkisiyle oluşan şekillerdir. Buzullar kutuplara yakın bölgelerde yani yüksek enlemlerde etkilidir. 18. İlk yerleşim yerlerine eski Dünya kıtalarında (Asya, Avrupa ve Afrika) rastlanır. Dolayısıyla Amerika Kıtası'nda bulunan I numaralı bölgede ilk yerleşim yerine rastlanmaz. Delta Kültür Yayınevi

17 19. Soru kökünde verilen özellikler dünyanın en soğuk kenti olan Ust Nera'ya aittir. 22. Ankara'da karasal iklim görüldüğü için tahıl üretimi fazladır. En çok yetiştirilen tahıl buğdaydır. 20. Yer şekillerinin engebeli olduğu ve su kaynaklarının fazla olduğu bölgelerde kır yerleşmeleri dağınıktır. Cevap I ve II'nin bulunduğu A'dır. 23. Kışın kar yağışlarının görülmesi seçeneği güçlü çeldiricidir. Türkiye'de her bölgede, Akdeniz'de bile, az da olsa kar yağar. Karasal iklimin en belirgin özelliği yıllık sıcaklık farkının fazla olmasıdır. 21. Bilimsel çalışmaların yapıldığı teknokentte örnek olarak D seçeneğindeki Hong Kong verilmiştir. Marsilya liman kenti, Essen sanayi kenti, Roma idari, turizm kentidir. 24. Ankara'nın ekonomisinde küçükbaş hayvancılığın (koyun, tiftik keçisi) önemi fazladır. Nüfusun ve tüketimin fazla olması kümes ve besi hayvancılığının gelişmesine neden olmuştur. Kültür balıkçılığı fazla yapılmadığı için ekonomiye katkısı azdır. 9. Sınıf Coğrafya Özet

18 25. İdari sınır ülkenin veya ilin sınırlarıdır. Uluslararası veya bölgesel olan örgütlerden oluşan bölgelerle ülkelerin idari sınırları çakışır. 28. Seçeneklerde verilen faaliyetler içerisinde en çok zarar verenler termik santrallerdir. Termik santrallerden çıkan gazlar, küller küresel ısınma, asit yağmurları, hava kirliliği gibi ciddi ve küresel sorunlara neden olur. 26. Yer şekilleri, iklim, bitki örtüsü gibi doğal özelliklere göre oluşturulan bölge sınırları daha uzun sürede değişeceğinden Cevap A'daki Toroslar dağlık bölgesidir. Nüfus ve ekonomi (tarım, sanayi, turizm, maden) gibi beşeri özelliklere göre oluşturulan bölgeler daha kısa sürede değişir. 29. Dünya'da nüfusun hızla artması çevre sorunlarını artırmıştır. Nüfusun doğal kaynakları hızla tüketmesi, sanayileşme gibi durumlar çevre sorunlarına neden olur. 27. Ovalarda tarım yapılması, taraçalar, baraj ve viyadüklerin yapılması insanın doğaya etkisine örnektir. Deprem oluşumunda insanın etkisi yoktur. 30. Gürültü, hava ve görüntü kirliliğine genelde kentlerde rastlanır. Radyoaktif kirlilik nükleer santrallerin çevresinde görülür. Kırsal alanlarda tarımsal faaliyetlerin sonucunda (gübreleme, ilaçlama) toprak kirliliği yaşanır. Delta Kültür Yayınevi