İLKÖĞRETİM OKULLARINDA ÖRGÜTSEL İLETİŞİM DÜZEYİ İLE ÖĞRETMENLERİN KARARA KATILMA DAVRANIŞLARININ ANALİZİ*

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 29, Sayfa 01-18, 2010 İLKÖĞRETİM OKULLARINDA ÖRGÜTSEL İLETİŞİM DÜZEYİ İLE ÖĞRETMENLERİN KARARA KATILMA DAVRANIŞLARININ ANALİZİ* Şerife TAKMAZ 1, Mustafa YAVUZ 2 1 Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü, serife_uygun@hotmail.com 2 Selçuk Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi ABD, mustafayavuz@selcuk.edu.tr ÖZET Bu araştırmada ilköğretim okullarında örgütsel iletişim düzeyleri ile öğretmenlerin okulda alınan kararlara katılma düzeyleri karşılaştırmalı ilişkisel tarama modeline uygun olarak incelenmiştir. Araştırmada karara katılma ölçeği ile örgütsel iletişim ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Konya ve Iğdır illerinde, eğitim öğretim yılında görevli bulunan öğretmenlerin tamamı oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, araştırmanın yapıldığı eğitim öğretim yılında Konya ve Iğdır illerinde görev yapan tesadüfî örneklemle seçilen 681 öğretmenden oluşmaktadır. Verilerin çözümlenmesinde, aritmetik ortalama, standart sapma, ANOVA, regresyon analizi, korelasyon analizi, Tukey HSD testleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular aşağıda özetlenmiştir. İlköğretim Okulu öğretmenlerinin, karara katılma durumları, örgütsel iletişim düzeylerini etkilemektedir. Öğretmen sayısı 1-10 olan okullarda ve öğretmen sayısı olan okullarda öğretmenlerin örgütsel iletişim düzeylerinin, öğretmen sayısı 21 ve üzeri olan okullardaki öğretmenlerden daha olumlu olduğu belirlenmiştir. İlköğretim Okulu öğretmenlerinin, örgütsel iletişim algıları, yönetimsel karara katılma ve karara katılma düzeyleri, okuldaki öğretmen sayısına, öğretmenlerin öğrenim durumlarına ve yaşlarına göre farklılaşmamaktadır. İlköğretim Okulu öğretmenlerinin öğretimsel karara katılma düzeyleri, öğretmenlerin öğrenim durumlarına ve yaşlarına göre farklılaşmamaktadır. Anahtar Kelimeler: Örgüt, İletişim, Örgütsel İletişim, Karar, Karara Katılma.

2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 29, Sayfa 01-18, 2010 THE RELATIONSHIP BETWEEN THE LEVEL OF ORGANIZATIONAL COMMUNICATION AND THE MANNERS OH THE TEACHERS IN DECISION INVOLMENT IN THE PRIMARY SCHOOLS Şerife TAKMAZ 1, Mustafa YAVUZ 2 1 Ministry of National Education, serife_uygun@hotmail.com 2 Selcuk University, Ahmet Keleşoğlu Education Faculty, Deparment of Educational Sciences, mustafayavuz@selcuk.edu.tr ABSTRACT In this study, the relationship between the level of organizational communication and the manner of the teachers in decision involment taken on in the schools has been searched according to the survey model of comparative relational. In the research, it was used the scale of decision involment and the scale of organizational communication. The environment of the research has been formed by all the teachers worked in Konya and Iğdır during the period of Academic Sension Education and Teaching. The illiustration of the research has been formed by 681 teachers chosen with the random illustration and worked in Konya and Iğdır in the period of Academic Sension Education Teaching. Arithmetic means, standart deviation, t-testing, ANOVA, the analysis of regression, the analysis of correlation, the test of Tukey HSD have been used in analysis of the data. Evidences obtained at the end of the research have been summarized below. The decision involment situations of the teachers working in the elementary school have affected on their organizational communication levels. It was determined that the organizational communication levels of the teachers in the schools having number of teachers between 1 and 10 and in the schools having number of teachers between 11 and 20 were more positive than the teachers in the schools having number of twenty and more. The organizational communication perceptions of the teachers, working in the elementary education, their managerial decision involvement, and their levels of involvement to managerial decisions, have not differentiated according to number of the teachers in the school and their education levels and ages. The educational decision involment levels of the teachers working in the Elementary Education have not differentiated according to their education levels and ages. Key Words: Organization, communication, organizational communication, decision, decison involment.

3 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi 3 GİRİŞ Eğitim, yaşam süresince bireylerin, buna bağlı olarak da toplumların en önemli konularından birisini oluşturmaktadır. İletişim, eğitimde en önemli süreçlerden biridir. Demokrasinin de temel koşuludur. İletişim olmadan demokrasi olamaz. Eğitim yönetiminde iletişim olgusuna formal ve informal iletişim açısından bakılabilir. Formal iletişim bir okulun bürokratik-hiyerarşik yapısında üstten alta ve alttan üste anlam aktarımıyla gerçekleşir. Emirler, duyurular, genelge ve yönergeler, evraklar, zarflar gider gelir. Formal iletişim, yasaların öngördüğü çerçeve esas alınarak gerçekleştirilir. İnformal iletişim ise eğitim örgütü içindeki bireylerin doğal olarak gerçekleştirdiği birinci grup iletişimidir (Akdağ, 2002). Örgütsel unsurlar arasındaki yüksek dayanışma ve koordinasyon, personel arasındaki uyum ve iyi ilişkilere temel oluşturan iletişime bağlıdır. Bu uyum ve ilişkileri oluşturmak yani etkin iletişimi sağlamak hem örgütsel etkinliği artıracak hem de üretim veya hizmet sunum sürecini oluşturan elemanlar arasında güçlü bir bağ oluşturacaktır (Atak, 2005). Örgütsel iletişim için söylenenler, genel olarak eğitim örgütleri için de geçerlidir. Ayrıca eğitim örgütlerinin girdisi ve çıktısı insan olduğundan, diğer örgütlere göre iletişim daha da önem taşımaktadır. Yöneticilerin, öğretmenlerin, diğer çalışanların, öğrencilerin ve velilerin birbirlerine karşı eylemleri, sözlü anlatıma dönüşsün ya da dönüşmesin, bir yanıyla ya da tümüyle iletişimsel eylemlerdir (Bolat, 1996). Örgütlerde karara katılmanın en önemli aracı örgütsel iletişimdir. Çünkü Bursalıoğu (1998) e göre karar yönetim açısından ne kadar çok önem taşıyorsa, iletişimde örgüt açısından o kadar önemlidir. Kararın yönetim, iletişimde örgüt için önemli kavramlar olduğu düşünüldüğünde; okul müdürlerinin örgütlerinde, hem karar alma hem de iletişim ağlarını etkili bir biçimde oluşturabilmeleri gerektiği söylenebilir. Demokrasinin özü yönetilenlerin yönetime katılmasıdır. Bir örgütte yönetilenler ne denli yönetsel kararlara katılıyor ise, örgütün demokratikleşmesi o kadar artmaktadır. Yönetilenlerin katılmasıyla örgütün gücü, katılmanın niteliği oranında artmaktadır. Böyle bir katılmaya gerekliliğin en yüksek olduğu sistemlerden biri de Türk Eğitim Örgütü dür (Başaran, 1986: 117). Eğitimde demokratik liderlik iletişim ve onun öğelerini bilmeyle gerçekleşir. Eğitim lideri okul içi ve okul dışı iletişimi çok iyi sağlamalıdır. Formal iletişimle beraber informal iletişimi de kullanmalıdır. Girişimi başkalarından önce ele almalı, çevresindekilerin katılma ve işbirliğini sağlamalı, çevredeki liderleri de çalışanlara katmalı, katılanları güdülemeli, söylentilere gerçeklerle engel olmalı, iletişim engellerini bilmeli, her iletişim araçlarından yararlanmalıdır. İletişimde başarılı olmayan yöneticinin okulda demokratik bir iklim oluşturması mümkün değildir. Bunun için demokratik liderlikte iletişimin önemi oldukça fazladır (Yörük ve Kocabaş: 2001). Öğretmenin okul içerisinde alınan kararlara katılması; yaratıcılığının desteklenmesi ve sorumluluk yüklenmesi anlamlarını da taşıdığından kendisine değer verildiğine de inanmasını sağlayarak onun işten elde ettiği doyumu

4 4 Ş. Takmaz, M. Yavuz etkileyebilir. Böylece öğretmenlerin karar sürecine katılmaları, öğretmenden alınacak verimin artmasına katkıda bulunabilir. Okulda eğitimin merkezinde yer almasından dolayı öğretmen kuşkusuz eğitimle ilgili sorunları, beklentileri, aksaklıkları yerinde ve anında görme imkânına sahiptir. Dolayısıyla, öğretmenlerin karar sürecine katılmaları eğitimin niteliğini de arttırabilir (Gürkan: 2006). Eğitim örgütlerinde iletişim ve karara katılma durumunun birbirlerini besleyen kavram olduğu düşünülmektedir. Organizmaların yaşayabilmeleri için doğada bazı koşulların bir araya gelmesi gerektiği gibi, örgütsel etkililik içinde örgütsel iletişim ve karara katılma düzeyinin örgütlerde birlikte bulunması gerektiği düşünülmektedir. Bu nedenle araştırmanın genel amacı; ilköğretim okullarında örgütsel iletişim düzeyi ile öğretmenlerin okul düzeyinde alınan kararlara katılma algıları arasındaki ilişkinin tespiti ve örgütsel iletişim düzeyi ile öğretmenlerin okul düzeyinde alınan kararlara katılma algıları arasındaki farklılığın, öğretmenlerin demografik özelliklerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Bu amaçla aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. 1. İlköğretim okulu öğretmenlerinin karara katılma durumları, örgütsel iletişim düzeylerini etkilemekte midir? 2. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır? 3. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır? 4. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? 5. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? YÖNTEM Bu bölümde, araştırma yöntemini oluşturan araştırma modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve verilerin analizine ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Araştırmanın Modeli Bu araştırma, genel tarama modelindedir. Araştırma konusu itibariyle mevcut durumun analiz edilmesini ve araştırmada yer alan değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemeyi amaçlamaktadır. Mevcut durumun değerlendirilmesi için araştırma betimsel niteliktedir. Bu doğrultuda araştırmada Konya ve Iğdır illerindeki ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okullarındaki örgütsel iletişim ve okulda alınan

5 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi 5 kararlara katılmalarına ilişkin algıları incelenmiş ve elde edilen sonuçlar analiz edilmiştir. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini, eğitim öğretim yılında Konya ilinde görevli ve Iğdır ilinde görevli 1154 olmak üzere toplam öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, araştırmanın yapıldığı eğitim öğretim yılında Konya ve Iğdır illerinde görev yapan, tesadüfî örneklemle seçilen 681 öğretmen oluşturmaktadır. Veri Toplama Aracı İlköğretim okullarında örgütsel iletişim düzeyi ile öğretmenlerin karara katılma davranışları arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için ilköğretim okullarındaki öğretmenlere, karara katılma ölçeği ve örgütsel iletişim ölçeği kullanılmıştır. Karara Katılma Ölçeği Karara katılma ölçeğinde 10 öğretimsel, 17 yönetimsel olmak üzere toplam 27 karar konusu bulunmaktadır. Bunların karşısında ise; Hiç (1), Çok Az (2), Biraz (3), ve Çok (4) seçeneklerini içeren dörtlü bir ölçek yer almaktadır. Karara Katılma ölçeğinin özgün biçimi, Wisconsin Üniversitesi Bireysel Öğretim ve Araştırma Merkezi nden James H. Lipham (1979) tarafından geliştirilmiştir. Lipham tarafından geliştirilmiş olan ve 9 u öğretimsel, 11 i yönetimsel olmak üzere toplam 20 karar konusundan oluşan Decision Involment Analysis, Açıkgöz (1984) tarafından Türkçe ye uyarlanmıştır. Bu uyarlama sırasında, iki madde ölçekten çıkarılmıştır. Çıkarılan bu iki madde yerine 5 yeni madde eklenerek 23 maddelik karara katılma ölçeği oluşturulmuştur. Köklü (1994) Açıkgöz ün geliştirdiği ölçeğin yönetimsel bölümünde yer alan Dersleri daha etkili işleyebilmek için çevre olanaklarından yararlanılması karar konusunu öğretimsel karar konuları grubuna koymuştur. Ayrıca Köklü, Açıkgöz ün geliştirmiş olduğu bu ölçekte, öğretimsel karar konuları grubuna bir karar konusu ekleyerek karar konusu sorusunu 10 a, yönetimsel karar konuları grubuna üç madde ekleyerek karar konusu sayısını 17 ye çıkartmış ve böylece 27 karar konusunu içeren karar katılma ölçeğini elde etmiştir. Bu araştırmada Köklü (1994) ün geliştirmiş olduğu ölçekteki Eğitsel kolların kurulması ve görevli öğretmenlerin belirlenmesi ile ilgili konusu, Milli Eğitim Bakanlığı nın 21712/2004 tarih ve 159 sayılı kararı gereği Öğrenci kulüplerinin kurulması ve görevli öğretmenlerin belirlenmesi şeklinde düzenlenmiştir.

6 6 Ş. Takmaz, M. Yavuz Ancak yapılan bu değişiklik okulların işleyişinde değişiklik yaratmadığı ve sadece isimlendirmeden kaynaklandığı için yeniden güvenilirlik hesaplamaları yapılmamıştır. Köklü (19949 tarafından yapılan pilot uygulama sonucunda ölçeğin Cronbach Alpha güvenilirlik katsayısı, öğretimsel karara katılma alt boyutu için 0,80, yönetimsel karar boyutu için 0.93 olarak tespit edilmiştir. Karara katılma ölçeğinin madde faktör yükleri, öğretimsel karara katılma alt boyutu için 0,47-0,68; yönetimsel karara katılma alt boyutu için ise; 0,48-0,83 olarak hesaplanmıştır. Örgütsel İletişim Ölçeği Örgütsel iletişim ölçeği ise 9 sorudan oluşmaktadır. Ölçek, Gürgen, (1997) nin Örgütlerde İletişim Kalitesi adlı çalışmasından alınmıştır. Ölçeğin uygulanması ile elde edilen veriler değişkenlerin ne tür ölçekler ile değerlendirildiğine bağlı olarak sayısallaştırılmıştır. Ölçekteki her bir soru, Kesinlikle katılıyorum dan (5), Kesinlikle katılmıyorum a (1) göre sıralanan seçeneklere verilen yanıtlarla değerlendirilir. Ölçeğin olumsuz ucu 1, olumlu ucu 5 ve orta noktası 3 olacak şekilde 5 nokta üzerinden puanlama yapılmıştır Ölçek geliştirme sürecinde KMO ve Bartlett testinin anlamlı çıkması üzerine (p= 0,00), ölçeğe açımlayıcı faktör analizi (AFA) uygulanmıştır. Araştırmacı tarafından ölçeğin geçerlilik ve güvenilirliğinin yeniden hesaplanması sonucunda, örgütsel iletişim ölçeğinin madde faktör analizi sonuçları aşağıdaki gibi bulunmuştur: Tablo- 1 Örgütsel İletişim Ölçeği Madde Faktör Yük Değerleri Maddeler Madde Faktör Yükleri 1 0, , , , , , , , , 78 Görüldüğü gibi, örgütsel iletişim ölçeğinin madde faktör yük değerleri, 0, 68 ile 0, 86 arasında değişmektedir. AFA sonuçlarına göre, ölçek toplam varyansın % 62,83 ünü açıklayan tek boyuttan oluşmaktadır. Yapılan güvenilirlik analizi sonucunda, ölçeğin Cronbach Alpha güvenilirlik katsayısı 0,92 olarak belirlenmiştir.

7 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi 7 Veri Toplama Aracının Uygulanması Ölçeklerin uygulanabilmesi için öncelikle Milli Eğitim Bakanlığı ndan izin alınmıştır. Ölçek formlarının çoğaltılmasından sonra ölçekler, tespit edilen okullarda bizzat araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Çoğaltılan ölçekler, 15 Ekim 2007 tarihinde uygulanmaya başlanmış ve ölçeklerin uygulanması 5 Mayıs 2008 tarihinde sonlandırılmıştır. Verilerin Analizi İçin Kullanılan İstatistiksel Teknikler Örneklem üzerinde yapılan veri toplama çalışması sonucunda toplanan veriler bilgisayar ortamına aktarılmış ve bir kopyası manyetik ortamda saklanmıştır. Verilerin analizinde; SPSS 14.0 paket programı kullanılarak frekans, yüzdelik, aritmetik ortalama, standart sapma, t testi, tek yönlü varyans analizi, Tukey HSD testi ve regresyon analizi yapılmıştır. Araştırma da ayrıca, KMO ve Bartlett s testi uygulanmıştır. BULGULAR Araştırmanın bu bölümünde, öğretmenlerden ölçek aracılığı ile toplanan verilerin analizi sonucunda elde edilen bulgular yer almaktadır. Tablo- 2: Örneklem Grubun Araştırmada Yer Alan Bağımsız Değişkenlere Göre Dağılımı Değişkenler N % 1. Öğretmen sayısı , ,9 21 ve üzeri ,1 2. Öğrenim durumu Ön lisans 54 7,9 Lisans ,1 Lisansüstü 27 3,9 3. Yaş , ,1 41 ve üzeri 71 10,4 Tablo incelendiğinde, öğretmen sayısı 1-10 olan ilköğretim okullarında görev yapan öğretmen 61 ile örneklemin % 8, 9 unu, Öğretmen sayısı olan okullarda görev yapan öğretmen 197 ile örneklemin % 28, 9 unu, öğretmen sayısı 21 ve üzeri olan okullarda görev yapan öğretmen 423 ile örneklemin % 62 sini oluşturmaktadır. Örneklemde, öğretmen sayısı 21 ve üzeri olan okullarda çalışan öğretmen grubunun daha fazla olduğu görülmektedir. Öğrenim durumu değişkenine göre, önlisans mezunu olan öğretmen sayısı 54 ile örneklemin % 7, 9 unu, lisans mezunu olan öğretmen sayısı 600 ile örneklemin % 88, 1 ini, lisansüstü öğrenim mezunu olan öğretmen sayısı ise 27 ile

8 8 Ş. Takmaz, M. Yavuz örneklemin % 3, 9 unu oluşturmaktadır. Örneklemde lisans mezunu öğretmen sayısının daha fazla olduğu görülmektedir. Yaşı, arası olan öğretmen sayısı 466 ile örneklemin % 68,4 ünü, yaşı olan öğretmen sayısı 144 ile örneklemin % 21, 1 ini, yaşı 41 ve üzeri olan öğretmen sayısı ise 71 ile örneklemin 10, 4 ünü oluşturmaktadır. Örneklemde yaş aralığı olan öğretmen sayısının daha fazla olduğu görülmektedir İlköğretim okulu öğretmenlerinin karara katılma durumları, örgütsel iletişim düzeylerini etkilemekte midir? İlköğretim okullarında öğretmenlerin öğretimsel karar ve yönetimsel kararlara katılma durumlarına göre örgütsel iletişim algılarının yordanmasına ilişkin regresyon analizi sonuçları Tablo- 3 te verilmiştir. Tablo- 3: İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel İletişim Algıları İle Karara Katılma Davranışları Arasındaki İlişkiyi Gösteren Çoklu Doğrusal Regresyon Sonuçları Değişken B Standart Hata β T P İkili R Kısmi R Sabit 13,54 1,48-9,09 0, Öğretimsel Karara 0,26 0,06 0,17 4,22 0,00 0,39 0,16 Katılma Yönetimsel Karara Katılma 0,25 0,02 0,36 8,85 0,00 0,47 0,32 r = 0,49 r² = 0,24 F(2,678) = 109,42 p= 0,00 İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin, öğretimsel karar ve yönetimsel kararlara katılma davranışları ile örgütsel iletişim algıları arasındaki ikili ve kısmi korelasyonlar incelendiğinde, öğretimsel kararlara katılmaları ile örgütsel iletişim algıları pozitif ve orta düzeyde bir ilişkinin (r = 0,39) olduğu görülmektedir. Yönetimsel kararlara katılmaları ile örgütsel iletişim algıları arasında anlamlı (r = 0,47) bir ilişki vardır. Öğretimsel ve yönetimsel karar değişkenleri birlikte, öğretmenlerin örgütsel iletişim puanları ile anlamlı bir ilişki vermektedir (r = 0,49, r² = 0,24, p< 0,05). Öğretimsel karar ve yönetimsel kararlara katılma, örgütsel iletişim algılarındaki toplam varyansın yaklaşık % 24 ünü açıklamaktadır. Standardize edilmiş regresyon katsayısına ( β ) göre, yordayıcı değişkenlerin örgütsel iletişim algıları üzerindeki göreli önem sırası; yönetimsel karar ve öğretimsel karardır. Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t- testi sonuçları incelendiğinde ise, yönetimsel kararlara katılma değişkeninin örgütsel iletişim algısı üzerinde daha önemli (anlamlı) bir yordayıcı olduğu görülmektedir. Öğretimsel kararlara katılmanın örgütsel iletişim algısı üzerinde önemli bir etkisi olmakla birlikte, yönetimsel kararlara katılma kadar etkili görülmemektedir.

9 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi İlköğretim okulu öğretmenlerinin kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır? İlköğretim okulundaki öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır? Okuldaki öğretmen sayısı faktörü; 1-10, 11-20, 21 ve üzeri olmak üzere üç düzeyde incelenmiştir. Burada üç farklı düzeyinin, Öğretimsel kararlara katılma davranışlarının karşılaştırılmasında tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin öğretimsel kararlara katılma düzeyleri, okuldaki öğretmen sayısına göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği test etmek için uygulanan ANOVA sonuçları Tablo-4 te verilmiştir. Tablo- 4:Öğretmenlerin Öğretimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmen Sayısına Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Gruplar Arası Kareler Toplamı Sd Kareler Ortalaması F P Anlamlı Fark 190, ,35 3,21 0, arası- 21 ve üzeri Gruplar İçi 20095, ,63 Toplam 20285, Analiz sonuçları, ilköğretim okulu öğretmenlerinin öğretimsel kararlara katılma davranışları arasında okulda görev yapan öğretmen sayısı bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir [F (2-678) = 3,21, p<0,05]. Başka bir deyişle, ilköğretim okulu öğretmenlerinin öğretimsel kararlara katılmaları, okuldaki öğretmen sayısına bağlı olarak anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır. Birimler arasındaki farkın hangi gruplar arasında olduğunu bulmak amacıyla yapılan Tukey testinin sonuçlarına göre, öğretmen sayısı 1-10 olan okullarda ( = 29,39) ve öğretmen sayısı olan okullarda ( = 29,51) öğretmenlerin öğretimsel karara katılma düzeylerinin, öğretmen sayısı 21 ve üzeri olan okullardaki öğretmenlerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir İlköğretim okulundaki öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır? Okuldaki öğretmen sayısı; 1-10, 11-20, 21 ve üzeri olmak üzere üç düzeyde incelenmiştir. Burada üç farklı düzeyinin, yönetimsel kararlara katılma davranışlarının karşılaştırılmasında tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin yönetimsel kararlara katılma düzeyleri, okuldaki öğretmen sayısına göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği test etmek için uygulanan ANOVA sonuçları Tablo- 5 da verilmiştir.

10 10 Ş. Takmaz, M. Yavuz Tablo- 5:Öğretmenlerin Yönetimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmen Sayısına Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kareler Sd Kareler F P Anlamlı Kaynağı Toplamı Ortalaması Fark Gruplar Arası 1323, ,93 4,75 0,09 - Gruplar İçi 94459, ,32 Toplam 95783, Anova testi sonuçları, ilköğretim okulundaki öğretmenlerin, yönetimsel kararlara katılma davranışlarının, okulda görev yapan öğretmen sayısına göre farklılaşmadığını göstermektedir [F (2-678) = 4,75, p>0,05] İlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmakta mıdır? Öğretmenlerin örgütsel iletişim ölçeğinde aldıkları puanların okuldaki öğretmen sayısına göre ANOVA sonuçları Tablo- 6 de verilmiştir. Okuldaki öğretmen sayısı faktörünün; 1-10, 11-20, 21 ve üzeri olmak üzere üç düzeyi vardır. Burada üç farklı düzeyin, örgütsel iletişim algılarının karşılaştırılmasında tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. Tablo- 6:Öğretmenlerin Örgütsel İletişim Algıları Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmen Sayısına Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kareler Sd Kareler F P Anlamlı Kaynağı Toplamı Ortalaması Fark Gruplar arası 659, ,78 4,92 0,08 - Grup içi 45386, ,94 Toplam 46045, Anova testi sonuçları, ilköğretim öğretmenlerinin örgütsel iletişim algılarının, okuldaki öğretmen sayısına göre, farklılaşmadığını göstermektedir [F (2-678) = 4,92, p>0,05] İlköğretim okulundaki öğretmenlerin kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? İlköğretim okulundaki öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?

11 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi 11 Okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumları faktörünün; ön lisans, lisans ve yüksek lisans olmak üzere üç düzeyi vardır. Burada üç farklı düzeyin, Öğretimsel kararlara katılma davranışlarının karşılaştırılmasında tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin öğretimsel kararlara katılma düzeyleri, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği test etmek için uygulanan ANOVA sonuçları Tablo- 7 de verilmiştir. Tablo- 7: Öğretmenlerin Öğretimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Öğrenim Durumuna Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı Sd Kareler Ortalamas ı F P Anlam lı Fark Gruplar Arası 73, ,97 1,24 0,29 - Gruplar İçi 20212, ,81 Toplam 20285, Anova testi sonuçları, ilköğretim okulu öğretmenlerinin öğretimsel karara katılma düzeylerinin, öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmadığını göstermektedir [F (2-678) = 1,24, p>0,05] İlköğretim okulundaki öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışı okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? Okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumları faktörünün; ön lisans, lisans ve yüksek lisans olmak üzere üç düzeyi vardır. Burada üç farklı düzeyin, yönetimsel kararlara katılma davranışlarının karşılaştırılmasında tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin yönetimsel kararlara katılma düzeyleri, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği test etmek için uygulanan ANOVA sonuçları Tablo- 8 de verilmiştir. Tablo- 8: Öğretmenlerin Yönetimsel Karara Katılma Davranışı Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Öğrenim Durumuna Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Gruplar Arası Kareler Sd Kareler F P Anlamlı Toplamı Ortalaması Fark 660, ,25 2,35 0,09 - Gruplar İçi 95123, ,30 Toplam 95783,65 680

12 12 Ş. Takmaz, M. Yavuz Anova testi sonuçları, ilköğretim okulu öğretmenlerinin yönetimsel karara katılma düzeylerinin, öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmadığını göstermektedir [F (2-678 ) = 2,35, p>0,05] İlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? Okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumları faktörünün; ön lisans, lisans ve yüksek lisans olmak üzere üç düzeyi vardır. Burada üç farklı düzeyin, örgütsel iletişim algıları karşılaştırılmasında tek yönlü ANOVA kullanılmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği test etmek için uygulanan ANOVA sonuçları Tablo- 9 da verilmiştir. Tablo- 9: Öğretmenlerin Örgütsel İletişim Algıları Ölçeğinden Aldıkları Puanların Okuldaki Öğretmenlerin Öğrenim Durumuna Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Gruplar Arası Kareler Sd Kareler F P Anlamlı Toplamı Ortalaması Fark 92, ,34 0,68 0,50 - Gruplar İçi 45953, ,77 Toplam 46045, Anova testi sonuçları, ilköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel iletişim algılarının, öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmadığını göstermektedir [F (2-678) = 0,68, p> 0,05]. TARTIŞMA VE YORUM Bu bölümde, araştırmanın örneklemini oluşturan öğretmenlerin, örgütsel iletişim algıları ile karara katılma düzeylerini etkilediği düşünülen, okuldaki öğretmen sayısı, öğretmenlerin öğrenim durumu, öğretmenlerin yaşları gibi bağımsız değişkenlerin, öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları ile okulda alınan kararlara katılma düzeylerine etkisi ile ilgili alt amaçlar tartışılmış ve yorumlanmıştır. Araştırma ile ilgili bulguların tartışılması ve yorumlanması, alt amaçların incelenme sırasına uygun olarak yapılmıştır. İlköğretim okulu öğretmenlerinin, karara katılma durumlarının, örgütsel iletişim düzeylerini etkileyip etkilemediğini ortaya koymak amacıyla yaptığımız öğretimsel ve yönetimsel karar değişkenleri birlikte, öğretmenlerin örgütsel iletişim puanları ile anlamlı bir ilişki vermektedir. Öğretimsel karar ve yönetimsel kararlara katılma, örgütsel iletişim algılarındaki toplam varyansın yaklaşık % 24 ünü açıklamaktadır.

13 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi 13 Standardize edilmiş regresyon katsayısına (β) göre, yordayıcı değişkenlerin örgütsel iletişim algıları üzerindeki göreli önem sırası; yönetimsel karar ve öğretimsel karardır. Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t-testi sonuçları incelendiğinde ise, yönetimsel kararlara katılma değişkeninin, örgütsel iletişim algısı üzerinde daha önemli (anlamlı) bir yordayıcı olduğu görülmektedir. Öğretimsel kararlara katılmanın örgütsel iletişim algısı üzerinde önemli bir etkisi olmakla birlikte, yönetimsel kararlara katılmanın örgütsel iletişim algısı üzerinde daha etkili olduğu görülmektedir. Buradan, okul müdürlerinin okulda alınan kararlara öğretmenleri de ortak etmesi, okulun örgütsel iletişim düzeyini büyük oranda yükseltmektedir yargısına varabiliriz. Aksay ın (2005) Karara Katılma ve Öğretmen Morali adlı araştırmasında vardığı, öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılımı, öğretmenlerin müdürle olan uyumunu, öğretmenlerin diğer öğretmenlerle uyumunu etkilediği bulgusu, bizim bu alt boyuttaki bulgumuzu desteklemektedir. Çünkü uyum, olumlu yönde ilerleyen, örgütsel iletişimin bir sonucudur. Yılmaz (2009), İlköğretimde Çalışan Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıklarının, İş Doyumları ve Okullardaki Örgütsel Yaratıcılık Açısından İncelenmesi adlı araştırmasında, öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ile iş doyumları ve okullardaki örgütsel yaratıcılık arasında anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna varmıştır. Speed (1980; Aktaran: Gürkan, 2006: 26) ise, Bireyselleştirilmiş Öğretim Yapan Liselerde Personel Doyumu ve Karara Katılma adlı araştırmasında, öğretmenlerin yönetimsel ve teknik karar ile iş doyumu arasında ilişkinin doğru orantılı olduğunu bulgusunu elde etmiştir. Akbaş ın (2008), örgütsel iletişim, örgütsel bağlılıkla ilişkilidir sonucuna göre de, iş doyumunun, örgütsel bağlılıkla, örgütsel bağlılığın ise örgütsel iletişim ile ilişkili olduğunu söyleyebiliriz. Bu araştırma bulguları da bizim bu alt boyuttaki sonucumuzu destekler niteliktedir. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin, öğretimsel kararlara katılma davranışının, okuldaki öğretmen sayısı değişkenine göre farklılaşıp/ farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla yapılan analiz sonuçlarına göre, öğretmen sayısı 1-10 olan okullarda ve öğretmen sayısı olan okullarda öğretmenlerin öğretimsel karara katılma düzeylerinin, öğretmen sayısı 21 ve üzeri olan okullardaki öğretmenlerden daha yüksek olduğu görülmüştür. Araştırma bulgularına göre, öğretmen sayısı az olan okullardaki öğretmenler, öğretmen sayısı fazla olan okullardaki öğretmenlere göre, öğretimsel karar konularına daha çok katılmaktadırlar. Öğretmen sayısının az olduğu okullarda, okul müdürü, öğretmenlerin öğretimsel kararlarla ilgili olarak, öğretmen fikirlerine başvurabilmekte, öğretmen sayısının fazla olduğu okullara ise müdürün öğretmen görüşüne başvurması güçleşmektedir diyebiliriz. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin, yönetimsel kararlara katıla davranışının, okuldaki öğretmen sayısı değişkenine göre farklılaşıp/ farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla yapılan analiz sonuçlarına göre, öğretmenlerin yönetimsel

14 14 Ş. Takmaz, M. Yavuz kararlara katılma davranışları, okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmamaktadır. İlköğretim okullarındaki öğretmen sayısı, öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışında etkili bir değişken değildir. Bu sonuç bize, okul müdürlerinin, yönetimsel kararlar konusunda öğretmenlere, güvenmedikleri, öğretmenleri bu konuda yeterli görmedikleri yargısına götürebilir. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak için yapılan analiz sonuçlarına göre, öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmamaktadır. Öğretmen sayısı fazla olan okulların müdürleri, okul müdürlüğü konusunda daha deneyimli olabilirler. Ayrıca öğretmen sayısı fazla olan okulda çalışan öğretmenlerde daha deneyimli öğretmenlerdir. Bu durum, iletişimde kişi sayısının fazla olması dezavantajını ortadan kaldırmış olabilir. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılma davranışları, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak için yapılan analiz sonuçlarına göre, ilköğretim okulu öğretmenlerinin öğretimsel kararlara katılma düzeyleri öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmamaktadır. Öğrenim durumu, ilköğretim okullarında, öğretmenlerin öğretimsel kararlara katılma davranışı üzerinde etkili bir değişken değildir. Özellikle yüksek lisans eğitimi almış öğretmenlerin eğitim öğretimle ilgili kararlara daha çok katılması beklenir. Ancak, araştırma bulgularına göre öğrenim durumunun öğretimsel kararlara katılma konusunda herhangi bir etkisi görülmemektedir. Müdürler için öğretmenin görmüş olduğu öğrenim düzeyinin önemi yoktur. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışları, okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak için yapılan analiz sonuçlarına göre, ilköğretim okulu öğretmenlerinin yönetimsel kararlara katılma düzeyleri öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmamaktadır. Öğrenim durumu, ilköğretim okullarında, öğretmenlerin yönetimsel kararlara katılma davranışı üzerinde etkili bir değişken değildir. Okul müdürlerinin, lisansüstü (özellikle eğitim yöneticiliği alanında) öğrenim görmüş öğretmenlerin fikirlerinden yararlanmaları beklenirken, durumun böyle olmaması, eğitim düzeyi ne olursa olsun, müdürlerin öğretmenlere güvenmediği onları bu konuda yeterli görmediği algısını yaratmaktadır. İlköğretim okulundaki öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları okuldaki öğretmenlerin öğrenim durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak için yapılan analiz sonuçlarına göre, ilköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel iletişim düzeyleri, öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre, farlılaşmamaktadır.

15 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi 15 Bu sonuç, Acet in 2006 yılında yaptığı araştırma bulgularını desteklemektedir. Öğrenim durumunun, öğretmenlerin örgütsel iletişim algıları üzerinde, belirleyici bir değişken olmadığını söyleyebiliriz. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde, araştırma bulgularına dayalı olarak ulaşılan sonuçlara ve önerilere yer verilmiştir. SONUÇLAR Araştırma sonucunda ilköğretim okulu öğretmenlerinin; 1. Karara katılma durumları, örgütsel iletişim düzeylerini etkilemektedir. 2. Öğretimsel karara katılma davranışı, okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmaktadır. 3. Yönetimsel karara katılma davranışı, okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmamaktadır. 4. Örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmamaktadır. 5. Örgütsel iletişim algıları, okuldaki öğretmen sayısına göre farklılaşmamaktadır. 6. Öğretimsel karara katılma düzeyleri, öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farklılaşmamaktadır. 7. Yönetimsel karara katılma düzeyleri, öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre farlılaşmamaktadır. 8. Örgütsel iletişim düzeyleri, öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre, farklılaşmamaktadır. ÖNERİLER İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin karara katılması ile örgütsel iletişim düzeyi arasındaki ilişkiyi konu alan bu araştırmanın sonuçları ışığında aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir. 1. Eğitim 1.1. Araştırmada, öğretmenlerin, örgütsel iletişim algıları ile karara katılma davranışları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Eğitim yöneticilerine, öğretmenlerin okulda alınan kararlara katılımı ve okullarda örgütsel iletişimin önemi ile ilgili seminerler düzenlenmelidir Okul müdürleri, öğretmenlerin, okulda öğretimsel ve yönetimsel kararlara katılımını sağlama konusunda yapılan uygulamalara daha çok önem vermelidirler.

16 16 Ş. Takmaz, M. Yavuz 2. Araştırma Benzer bir araştırma, öğrenci, veli ve okul müdürlerinin görüşlerini kapsayacak şekilde yapılabilir Aynı araştırma, lise düzeyinde, meslek okullarında ve üniversite düzeyinde de yapılabilir Bu araştırma sadece resmi ilköğretim okullarda yapılmıştır. Aynı araştırma özel okullarda da uygulanarak, resmi ve özel okulların örgütsel iletişim algıları ile öğretmenlerin karara katılma düzeyleri karşılaştırılabilir. YAZAR NOTLARI Makale, Şerife UYGUN tarafından hazırlanan yüksek lisans tezinden yararlanılarak hazırlanmış ve bir bölümü 18. Eğitim Bilimleri kongresinde sunulmuştur.

17 İlköğretim Okullarında Örgütsel İletişim Düzeyi 17 KAYNAKLAR Acet, Ö. (2006). İlköğretim Okullarında Örgüt İklimi İle Karara Katılma Süreci Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir. Akbaş, B. (2008). Örgütsel İletişimin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyonkarahisar. Akdağ, B. (2002). Eğitim Örgütlerinde Yönetim Süreçlerine Katılma. ( ) Aksay, O. (2005). Orta Öğretim Okullarında Karara Katılma Ve Öğretmen Morali. Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bolu. Atak, M. (2005). Örgütlerde Resmi Olmayan İletişimin Yeri ve önemi. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 2 (2), Aydın, M. (1998). Eğitim Yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayınları. Başaran, İ. E. (1986). Öğretmenlerin Yönetime Katılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 19 (1-2), Bolat, S. (1996). Eğitim Örgütlerinde İletişim: H.Ü. Eğitim Fakültesi Uygulaması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, Bursalıoğlu, Z. (1998). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış (10. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları. Çelikten, M. (2000). Etkili Okullarda Karar Süreci. ( ) Fişek, K. (1977). Yönetime Katılma. Ankara: TODAİE Yayınları. Gürgen, H. (1997). Örgütlerde İletişim Kalitesi. İstanbul: Der Yayınları. Gürkan, M. (2006). Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Karara Katılma Durumları. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul. Köklü, M. (1994). Ortaöğretim Kurumlarında öğretmenlerin karara katılımı. Yayınlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.

18 18 Ş. Takmaz, M. Yavuz Yılmaz, E. (2009). İlköğretimde Çalışan Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıklarının, İş Doyumları ve Okullardaki Örgütsel Yaratıcılık Açısından İncelenmesi. ( ) Yörük, S. ve Kocabaş, İ. (2001). Eğitimde Demokratik Liderlik ve İletişim. ( )