ETK NL K - 5 N ÇÖZÜMÜ

Transkript

1 Fizi in Do as ET N - N ÇÖZÜÜ B SE B R PROBE N ÇÖZÜÜNDE ZENECE BASAAAR c g a h e d f b ET N - NIN ÇÖZÜÜ Afla daki boflluklar uygun kelimeleri bulup doldurunuz. Fizik bilim olarak deneysel sonuçlara dayanmaktad r. Fizikte hipotez, gözlem ve deneylerden elde edilen ❶ ❷ bilgiler üzerine kurulur. Hipotez, do rulu u deneylerle kan tland nda teori, ad n al r. Her yeni ❷ ❸ fizik teorisi, eskisinin aç klayamad gözlem sonuçlar n aç klamak ve bilinen tüm deneysel olaylar ispatlamak ❸ ❹ ❺ zorundad r. Fizik yasalar tüm sistemlerde geçerlidir. ❻ ET N 7 N N ÇÖZÜÜ Ölçümleri ifade etmek için kullan lan en basit ve genel dil say lard r. Fizikte baz büyüklükler say larla ifade ❶ ❷ edilebildi i hâlde, baz lar nda yeterli olmamaktad r. Say larla beraber yönlerinin de belirtilmesi gerekir. Bu nedenle ❸ fizikteki büyüklükler skaler ve vektörel olmak üzere ikiye ayr lmaktad r. ❹ ❺ 8

2 Fizi in Do as ET N - 8 N ÇÖZÜÜ a. Nitel Gözlem Ölçü araçlar kullan lmadan NED R sorusuna duyu organlar yla cevap veren gözlem biçimidir. Sonuç kesindir. Örnek: â t yanar, fleker suda çözünür. v.b Gözlem b. Nicel Gözlem Nesnel, herkesce ayn olan, ölçmeye dayanarak yap lan ve sonucu rakamsal olarak belirtilen gözlem biçimidir. Örnek : Normal flartlar alt nda su C'de kaynar, g sudan g buz oluflur v.b ET N 9 UN ÇÖZÜÜ Afla daki boflluklar doldurunuz.. Tahmin Bir hopotezden mant k yoluyla ç kar lan sonuçtur.. Hipotez Bilimsel bir problem için önerilen geçici çözüm yoludur.. Veri Özel bir probleme ait gerçeklerdir.. Problem Bilimsel çal flma s ras nda ortaya konulacak ilk olgudur.. anun Teori evrensel bir gerçekse bu ad al r.. Teori Problem çok say da de iflik gözlem ve deneylerle desteklenerek genifl bir geçerlilik kazan rsa bu ad al r. 7. ontrollü deney Deney s ras nda olay etkileyen bir faktörün de ifltirilip di erlerinin sabit tutulmas yla yap lan deneydir. 9

3 Fizi in Do as ET N - ÜN ÇÖZÜÜ a) Sonucu gözlemciye göre de iflen Rölativistik b) addenin en küçük yap tafl Duyarl k c) Binicin her bir bölme kaymas Atom d) Proton ve nötronun yap tafl uram e) Uygulamalardan ba ms z olarak ele al nan soyut bilgi uark ET N - N ÇÖZÜÜ a) Temel bilimler içerisinde fizi e en yak n bilim dal kimyad r. b) Uyart lar, bir sinir hücresinden di erine sinaps ad verilen boflluklardan iletilir. c) Ultrasonda, yüksek frekansl ses dalgalar kullan larak insan vücudunun içinde olup biten anlafl labilir. d) y larda gözlenen gelgit olay, fizikteki kütle çekim kanunu ile aç klanmaktad r. e) Ortaça da y k lmaz gibi görünen kaleler, e ik at fl uygulamas olan manc n kla y k ld. ET N - N N ÇÖZÜÜ Olay Nitel gözlem Nicel gözlem a) b) c) d) e) Paris'teki Versailles Saray 'n n odas var; fakat hiç tuvaleti yoktur. Sineklerin tane gözü vard r. Çekirgenin kula dizindedir. avaboyu suyla doldurup t kac çekti imizde su kuzey yar m kürede sa a, güneyde ise sola do ru dönerek boflal r. endi dirse ini yalamak imkans zd r. f) g) 8 Pekin Olimpiyatlar 'nda Amerikal yüzücü ichael Phelps 8 alt n madalya alarak bir olimpiyatta en çok alt n madalya kazanan sporcu olarak tarihe geçti. Gözleri aç k tutarak hapfl rmak imkans zd r. h) Dünyadaki fotokopi makinelerinde meydana gelen ar zalar n birço u, makinenin üstüne oturup kendi popolar n n fotokopisini çekmek isteyen insanlar sayesinde meydana gelmektedir.

4 Fizi in Do as ET N ÜN ÇÖZÜÜ D. Ölçüm s ras nda karfl laflt rma ö esi olarak seçilen ve tan mlanm fl temel büyüklüklere birim denir. D. ütle dinamometre ile ölçülür.. ental kilogram n kat d r.. Binicinin her bir bölme kaymas duyarl ifade eder. D. S cakl k bir enerjidir. ET N - ÜN ÇÖZÜÜ A F A R O C a) Göz kusurlar B O O J S H b) Difüzyon A T B O O J c) azer TI P R E R d) Tekerle in icad T A R H O O A e) Gelgit olay C O R A F A N A T f) Deprem J E O O J g) Dünya n n hareketi A S T R O N O h) Hava tahminleri E T E O R O O J O E T J E O O T R I O P O J ET N N ÇÖZÜÜ zaman s cakl k h z kuvvet fl k fliddeti yüzey t T V F A

5 Fizi in Do as ET N - NIN ÇÖZÜÜ ❺ ve ❼ göremedi imiz ancak etkisini tan mlayabildi imiz soyut olgular aç klad için benzefltirme modelidir. ❶ ve ❹ somut olmas na ra men do rudan gözlemleyemedi imiz olgular aç klad için teorik modeldir. ❻ ve ❽ gerçeklerine çok benzedikleri için ölçeklendirme modelidir. ❷, ❸ ve ❾ basit, iki boyutlu ve kolay yap labildikleri için haritalar, diyagramlar, tablolar grubuna girmektedir. ET N - 7 N N ÇÖZÜÜ Detaylar ortaya ç kar lmam fl, yeterince bilinmeyeni ve anlafl lmayan, anlafl l r hâle getirmek için yap lan ifllemler bütününe modelleme, modelleme sonucunda ortaya ç kan ürüne model denir. Buna göre f ve g model olamaz. ET N - 8 N ÇÖZÜÜ ET N - 9 UN ÇÖZÜÜ Ñ ô qn Fizikte kullanlan dil, doa dilidir.... Ü ` μ Æ Æ` ` n ô rn Bir fizikinin bilimsel yntemleri kullanmasna gerek yoktur.... Ç ` Õ Æ Æ` `πğæ ` μ Æ Æ `ß ` n ô sn Ani hz, matematikteki trev kullanlarak bulunur. Ñ... tn odelleme yaplarak olaylarn daha iyi anlalmas salanr. Ñ... un odelleme sonucunda ortaya kan rne manken denir.... çø ` ØÆμ μæ `Ø π `Õ Æ`ş şæ ` Ø ` Æ n ô

6 Fizi in Do as ET N N N ÇÖZÜÜ ANAI E E PUAN AÇIAA ) E E Ü R N ÜEER 7 Atom çekirde i ile ilgili, çekirdeksel. ) A A addenin temel yap s n inceleyen bilimdir. ) A E N EAN 7 uvvetlerin maddeler ve hareketler üzerine etkisini inceleyen fizik dal d r. ) T O S U N A UTR ASON 8 nsan kula n n alamayaca nitelikte olan yüksek frekansl ses titreflimi ) I I A N N ANC INI 8 Top yap m n n bilinmedi i ça larda, kale kuflatmalar nda, a r tafl gülle f rlatmakta kullan lan basit bir savafl arac d r. ) O O Z Evrenle ve onun genel düzeniyle ilgili 7) E T N TE Ölçü araçlar kullan lmadan "nedir" sorusuna duyu organlar yla cevap veren gözlem 8) Ö E ÖÇ E Bir büyüklü ün kendi cinsinden birim olarak kabul edilmifl baflka bir büyüklük ile karfl laflt r lmas 9) E T R TEO R Çok say da de iflik gözlem ve deneylerle desteklenerek genifl bir geçerlilik kazan rsa hipotez teori hâline gelir. ) O T E H P H POTEZ 7 Varsay m ) T S E R O TOSF ER 8 Tafl yuvas. ) A E R AZ ER Çok güçlü p r lt lar oluflturan, de iflik alanlarda kullan lan fl k kayna ) O E E A N R T D NAOETRE uvvetölçer ) O O O N N N A E T NANOTENOOJ adde atomik veya moleküler boyutta incelenerek yepyeni özelliklerin aç a ç kar lmas P ET N - N ÇÖZÜÜ b a c d A N E T Z A E A N E T R T O

7 BUACA km = m m = mm dir. Bu durumda km = mm dir. 8,7 km = 87 mm olur.. ar çap cm olan kürenin hacmi, V= πr =. ( ) = 8788 cm olur.. hektogram = kilogram oldu undan, kg =,. = hektogram olur.. kg = g ve g = mg dir. Bu durumda, kg = mg olur., kg =,. = miligram (mg) olur.. Bir gün saat, saat dakika, dakika s oldu una göre, gün =.. = 8 s eder 8 gün ise, t = 8.8 = saniye olur.. olun uzunlu u, l o =,m = cm olur. Ölçümdeki hata Δx = cm ise yolun maksimum boyu l = l o ± Δx = ± maksimum de eri l = cm olur. 7. Terazide tane cismi, kg kütle ile dengeye geldi ine göre cisminin kütlesi, m =, kg m = g olur. 8. m = m cisim + m binici = m cisim +., m cisim = 99 g olur. 8

8 BUACA 7. Bir dalgan n periyodu ile frekans aras ndaki iliflki, T = = = s olur. f. Bir Hz = Hz dir., Hz =,. s = s olur.. Dalgalar n h z, λ V = = = m/ s = cm/ s T olur.. Banu ba rd ktan, saniye sonra sesinin yank s n duydu una göre bu sürede sesin ald yol, x = V ses.t =., = 9 m dir. Ses gidip da a çarp p yans yarak geri geldi ine göre Banu nun da a uzakl, x 9 xb = = = m olur.. Stroboskop saniyede devir yapt ndan f s = s olur. Dalgalar n frekans f d = n.f s =. = s olur. tepe noktas aras ndaki uzakl k dalga boyu kadar ve de eri λ =,8 cm dir. Dalgalar n h z da, V = λ.f =,8. = cm/s olur.. Depremde oluflan cisim dalgalar ndan P dalgas - n n minimum h z, km/s ise, V P =, km/s =,. m/s = m/s olur. saniyede dalgan n alaca yol, x = V P. t =. = m olur. 7. Dalgalar n h z m/s oldu una göre dakikada ald klar yol, x = V.t =.(.) =. m = km olur.

9 Elektrik ve anyetizma. B Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω B harfi J harfi harfi Ω Ω B Ω Ω ak m geçmez Ω B Ω R BJ = + = Ω olur G Ω ak m geçmez 8Ω 8Ω Ω Ω Ω Ω 8Ω 8Ω 7Ω Ω S G harfi S harfi 8Ω G Ω Ω 8Ω 7Ω S Ω Ω Ω G Ω S. R GS = + = + = Ω olur. +

10 Elektrik ve anyetizma 8Ω 8Ω 8Ω 9Ω 8Ω F Ω Ω Ω Ω Ω Ω ak m geçmez Ω Ω Ω B Ω Ω Ω Ω F 9Ω 8Ω Ω 8Ω Ω Ω Ω 8Ω B F 8Ω Ω B F 8Ω 8Ω B 8 R FB = = olur.. Ω Ω Ω 9Ω Ω. R a = + + = Ω R a R c. R b = + + = Ω Ω R b R c =. + + = Ω Ω Ω R a =Ω R c =Ω R b =Ω Ω Ω Ω Ω R = + = + = olur.

11 ENERJ Enerji TEST ÜN ÇÖZÜÜ. Ortamdaki sür-. a tünme kuvveti f s ise cisim üzerine yap lan net ifl, W = (F f s ).x f s F olur. Sürtünme kuvveti artarsa W azal r. Cismin kütlesi azal rsa ivmesi artar dolay s yla t saniyede daha fazla yol al r ve ifl artar. CEVAP D a a a a a a a a a a a I II III a Tu lalar n her birinin kütlesi m ise yere göre potansiyel enerjileri s ras ile,. uvvetin uyguland ip h kadar çekilirse m kütleli cisim h kadar yukar ç kar. akara a rl klar ve sürtünmeler önemsiz oldu undan F kuvvetinin yapt ifl cismin kazand - potansiyel enerjiye eflittir. m h h ip F h ESEN AINARI. E = mg.a + mg.a + mg.9a = 7 mg.a E = mg.a + mg.a + mg.a = mg.a E = mg.a + mg.a + mg.7a = mg.a olur. Bu da bize E > E > E oldu unu gösterir. CEVAP C ϑ= T h h ap lan ifl, W = mgh olur. CEVAP C m ϑ o P R S h h h h. uvvetin yapt ifl cisme potansiyel ve kinetik enerji olarak aktar lm flt r. Bu durumda yap lan ifl W = mgh+ mϑ =.. +..( ) = J olarak bulunur. yer m m/s F ϑ o = CEVAP D Ortam sürtünmesiz oldu undan enerji korunur.. mϑo= mgh & ϑo= gh olur. m kütleli cismi noktas ndan ϑ o h z ile at - l rsa ç kaca yükseklik. m.( ϑ ) o = m. g. h o ϑ =. gh..( gh) = g. h & h = h olur. Bu durumda cisim T noktas na ç kar. CEVAP D 9

12 Enerji. h 9. F=N k yer h h Cisimlerin hacimleri eflit oldu undan cisminin yüksekli i h ise nin yüksekli i de h olur. Bu durumda cisimlerin kütleleri oran, (E p ) = (E p ) cm x Sürtünme olmad ndan cismi üzerine yap lan ifl, yaya potansiyel enerji olarak aktar rlar. Bu durumda yaydaki maksimum s k flma miktar, FI. I=. kx m.g.(h) = m.g.h m m = olur. CEVAP A.. =. x = x & x = m = cm olur. 7. CEVAP E m ϑ o h h o yer Ray üzerinde sürtünme olmad na göre enerji korunur. Enerjinin korunumundan, mg. ho+ m. ϑo= mgh.. olur. h yüksekli i cismin kütlesine ba l de ildir. CEVAP C 8. ESEN AINARI. Cisim den ye gelirken potansiyel O enerji azal r, kinetik ip enerji artar. den ye gelirken de potansiyel enerji artar, G kinetik enerji azal r. Sistemde sürtünme düfley olmad ndan toplam enerji sabit kal r. CEVAP E. düfley N P R S T h h h h yatay m m O N Noktalar aras uzakl klar eflit oldu undan düfley uzakl klar da eflittir. Cisim den b rak ld nda potansiyel enerji mgh dir. Cisim P ye ç kt na göre mgh enerjisini sürtünmeye harcam flt r. Cisim den b rak l rsa potansiyel enerjisi mgh d r. mgh sürtünmeye hacand nda mgh enerjisi kal r. Bu enerjiyle de S noktas na ç kar. CEVAP D atay konuma göre potasiyel enerji E p = olur. Çubuk serbest b rak l p düfley konuma geldi inde yatay konuma göre potansiyel enerjisi E p = m.g. m.g. = G. G. =.. = J Enerji J azal r. CEVAP E

13 B R ER VE ORTAAA DE ER AIfiTIRAAR N N ÇÖZÜÜ. II. yol : m = m.m 9g =.m m = g olur. sol sa a) Terazinin duyarl, duyarl k = m b N = =, g olur. Terazi ile ölçülebilecek en küçük kütle, g d r. b) cisminin kütlesi, = 9+,.. a) Binicinin ard fl k iki bölme aras ndaki yer de ifltirmesi terazinin duyarl anlam na geldi inden terazinin duyarl, g d r. sol g sa = 9+, = 9, =, g bulunur.. Terazinin duyarl verilmedi i sorularda duyarl al p ifllemi yapabiliriz. lk durumda terazi dengede oldu undan, sol sa = ❶ kinci durumda terazi dengede oldu undan, = ❷ ❶ ve ❷ denklemlerini çözersek, = + = + =, = ve m m = = olur. ESEN AINARI duy = m b N b) Terazi dengede oldu undan, = +,. = g olur.. Terazinin duyarl verilmedi inden alabiliriz. lk durumda terazinin denge flart ndan,, = m b m b = g bulunur. sol sa. I. yol : ütleler her iki x durumda dengede oldu una göre terazinin kollar n n uzunlu u g eflit de ildir. Her iki durum için denge flart yaz l rsa, sol.x =.y.x = m.y olur. Eflitlikler taraf tarafa bölünürse,. x. y = m= g olur.. x my. y cisim sa 8 = ❶ ikinci durumda terazinin denge flart ndan, = N = N ❷ ❶ ve ❷ denklemleri ortak çözülecek olursa, 8 = + = N. + N = N = olur. Bu durumda terazinin sa kefesinden tane cismi al nm flt r. 8

14 Fizi in Do as. a) Terazi her iki durumda dengede oldu undan, m = m ++. m = m +8. ki eflitlikten, sol 8 = + = = g olur. burada terazinin duyarl olup g d r. b) Binicinin kütlesi, g sa b) Terazi dengede oldu undan, m = m +,. m = m +... ❷ olur. ❶ ve ❷ eflitliklerinden, m + m = (m + ) + m = m =9 g m =9 + = g olur. duy = m b N = m b m b = g d r. m ve m taraf tarafa oranlan rsa, m m = 9 bulunur. 7. a) Terazinin her bir bölme kaymas terazinin duyarl - d r. duy = m b N b) Terazi dengede oldu undan, sol,= m b m b = g g sa ESEN AINARI 9. a) x x g m sol sa Cisim sol kefeye konuldu unda kütlesi,. = m. = m m = 8 g bulunur. m = m + +,. m = m +, olur. b) x x m g sol sa 8. a) ve cisimlerinin toplam g oldu una göre, m +m = sol... ❶ olur. sa Terazide ölçülebilecek en küçük kütle terazinin duyarl n verece inden, duyarl k =, g d r. Cisim sa kefeye konuldu unda, m. =. m = m = 8 g bulunur. c) Cismin kütlesinin farkl ölçülmesinin nedeni terazinin kollar n n uzunlu unun farkl olmas - d r. 9

15 Fizi in Do as. a) Sol koldaki binicinin duyarl,. fiekil-i de denge flar- duy = m N = =, g t ndan, +8 = ++., +8 = +7 8g g Sa koldaki binicinin duyarl, + =... ❶ sol sa olur. fiekil-ii de bini- fiekil-i duy = m N = 8 =, g ci sa kolda bulundu unda denge sa - Sa koldaki bir bölme, grama karfl l k gelir. b) Terazi dengede oldu undan, m +., = +., lanabilir. = +n.,... ❷ ❶ ve ❷ denklemleri karfl laflt r ld nda, sol fiekil-ii sa m + = n., = n = bulunur. m = g bulunur.. a) binici sol Binicinin duyarl, sa ESEN AINARI duy = m b N = = g olur. Terazi, bardak boflken dengede oldu una göre, =. + m kap = + m kap m kap = g olur. b) Binici iki kol üzerinde hareket edebildi ine göre sol kolda. bölmeye gelinceye kadar maksimum dengede kalabilir. +. = m kap + m su = + m su m su = g bulunur. usluk saniyede gram su ak tt - na göre, t = m su = = 8 s dengede tutulabilir.

16 EETR VE ANET ZA azılı Sorularının Çözümü. a) Ω Ω Ω b) Ω Ω Ω b). R = + = olur. Ω Ω Ω Ω Ω R R = n = Ω olur. Ω c) Ω Ω Ω c). R = + = Ω olur. Ω Ω Ω Ω ESEN AINARI.. R = + = Ω bulunur. sa devre Ω. a). R = + = bulunur. Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω = R = Ω R () () () () olur. Ω Ω 8

17 Elektrik ve anyetizma. R = = + + = olur. Üst koldan geçen Ι ak m, Ι = ε = = A olur. R efl Ι+ Ι =Ι Ι = Ι= Aolur.. a) telinin direnci oldu undan, R = ρ = olur. ve Z'nin dirençleri, πr R = ρ = πr R = ρ = ρ = = Z πr πr Ω olur. Devrenin eflde er direnci, R efl = +. + = Ω olur. b) Anakoldan geçen Ι ak m, Ι= ε = = A olur. R efl Ι' + Ι' = Ι' = Ι' = A olur. direncinin üzerinden geçen ak m A olur. ESEN AINARI. b) Ι = ε = = A olur. R efl 8 Voltmetrenin gösterdi i de er, V= Ι. ( + ) =. = volt olur. + ε Ω Ι' lk durumda eflde er direnç, R = = Ω kinci durumda eflde er direnç, R = = 9 Ω olur. Her iki durumda gerilim ayn oldu undan ana koldan geçen ak mlar s ras yla, ı ε ı ε Ι = ve Ι = olur. 9 Ι'. Ι Ω Ι Ω a) Üst kolun eflde er direnci; R efl = +. = olur. + Ι V + Ω V Ι/ Ω Ω lk durumda luk direncin üzerinden geçen ak m, ε Ι' + Ι' = ε ε Ι' = Ι' = olur. 8 Bu durumda, Ι = Ι' = ε = ε olur. 8 kinci durumda luk direncin üzerinden geçen ak m, ı ε Ι = Ι = olur. 9 Ι ve Ι ak mlar n n oran, ε Ι 9 = = olur. Ι ε 9 8

18 Elektrik ve anyetizma 7. a) Ω Ω 9. Ι +. R = = + Ω Ω Ω Ω k sa devre Ω bulunur. b) c) Ω Ω Ω. R = = + Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω ESEN AINARI a) fiekildeki kollar birbirlerine paralel olduklar ndan üzerlerindeki gerilimler eflittir. Ι = = A Ι = = A Ι Ι = = A Ι = = A Anakoldan gelen Ι ak m, Ι= Ι + Ι + Ι + Ι = = 7A olur. Ι Ι Ι Ι Ω b) luk direncin üzerinden geçen ak m, Ι = A olur.. R = = + Ω bulunur. 8. Tavflan n burnundaki dirençler k sa devre olur. Ω. a) Ω 7Ω 8Ω Ω Ω Ι Ι' Ι' Ω Ι/ Ι/ 8Ω Ω = R () () () ( ) = R = Ω olur. R Devrenin eflde er direnci, R efl = =Ω olur. Anakoldan geçen Ι ak m, Ι= ε = = A olur. R efl 8

19 Elektrik ve anyetizma b) Ι' + Ι' = Ι Ι' = Ι' = A olur. V voltmetresi Ω luk direncin üzerindeki gerilimi olur. V = Ι'. =.. = volt. a) () b) (D) c) (D) d) () e) (D) c) V voltmetresi 8Ω luk direncin üzerindeki gerilimi okur. V = Ι 8 = 8= 8 volt. a) lambas anakol üzerinde oldu undan en parlak lambas yanar. b) ve N ayn kol üzerinde oldu undan üzerlerinden geçen ak mlar eflit oldu undan bu lambalar eflit parlakl kta yanar. c) anahtar kapat ld nda lambas k sa devre olaca ndan bu lamba söner. Bu durumda di er lambalar n parlakl artar.. a) * Bir elektrik devresine ledleri seri ba lad kça ledlerin parlakl azal r. * edlerden bir tanesinin teli kopunca tüm ledler söner. ESEN AINARI b) Elektrom knat s n özelli i devreden ak m geçti i süre içerisinde m knat sl k özellii göstermesidir. Elektrom knat sa yap flan bir hurda araç istenilen yere vinç ile tafl n r. Devrenin ak m kesilince metalin m knat sl k özelli i kaybolur ve araç yere düfler. Elektrom knat s yerine do al m knat s kullan l rsa arac m knat stan ay rmak için ayr bir kuvvet uygulamam z gerekir. c) Elektrikli alet içerisindeki ak mdan dolay metal vidalar m knat slan r. Geçici bir süre m knat sl k özelli i gösterir. Böylece vidan n tornavidaya yap flt n görürüz. 8

20 NEWTON UN HAREET ASAARI TEST N N ÇÖZÜÜ. Sistemlerin ivmesi T T= m. a a = T T = m. a a = T F = ( m + m ). a = ( + ). = T F = m + m a ( ). = ( + ). T = T F ve F kuvvetleri oranlan rsa,. ve cisimlerinin ivmeleri, cismi için, F net = m.a =.a =.a a =m/s cismi için, F net = m.a =.a =.a a = m/s a N kg N F=N N kg N a F T = = bulunur. F T. F = m top.a F = ( + + ).a F = 9.a kg l k kütle al nd nda, F = ( + ).a F =.a olur. uvvetler eflit oldu undan, 9. a = a a = bulunur. a 9 CEVAP B CEVAP A ESEN AINARI CEVAP C. Cisme uygulanan kuvvet ile h z ayn yönlü ise cisim h zlan r. h z V Z t yönlü ise h zl yavafl yavafllar. Bu durumda, zaman t t t yavafl - t ve t - t aral nda V cisim ya- vafllam fl kuvvet ile h z z t yönlü, t - t aral nda cisim h zlanm fl kuvvet ile h z ayn yönlüdür. CEVAP B. h z V. Sistemin ivmesi - a = = m/ s olur. + Cisimlerin ba l oldu u ipteki gerilme kuvveti F net = m.a a T =.a T =. T = 8 N akaray çeken ipteki gerilme kuvveti T= T =.8 = 9 N bulunur. T T T a kg kg m N N yer CEVAP D H z - zaman grafi inin e imi bize ivmeyi verir. V V V nin ivmesi, a = - = = a t t nin ivmesi, P nin ivmesi, V V P V V V a = - = - =-a t t V V ap = - a t = t = zaman Bu durumda, a = a P ve a P = a bulunur. vme vektörel büyüklük oldu undan II. ifade yanl flt r. Cisimlere etkiyen sürtünme kuvvetleri için kesin birfley söylenemez. CEVAP A t

21 7. Sisteme etki eden net kuvvet s f rd r. D dinamometresinin gösterdi i de er kg l k cismin a rl na eflittir. D = N olur. D dinamometresinin gösteridi i de er, ise D =N bulunur. D = = D kg N 8. p kopmadan önce sistemin ivmesi, F F a = = m+ m+ m m D kg N olur. D N CEVAP C kg Hareket ve uvvet F. a net + = = = m/s Σm saniyede cisimlerin kazanaca h z, kg V =. = m/s kg p koptuktan sonra sistemin ivmesi, N kg F a net = = = m/s N Σm Geri kalan saniyede cisimlerin kazanaca h z, V = V + a.t V = +. = m/s olur. CEVAP E. m m m p kopunca ortamda sürtünme olmad ndan cismi kazand h zla yoluna devam eder. F kuvveti de iflmedi inden P ve cisimlerinin ivmesi, fiekil - I m mg a fiekil - II m mg a F F a = = m+ m m olur. fiekil I de, 9. Bu durumda ve P daha büyük ivme ile h zlan rlar. CEVAP D h z(m/s) V ESEN AINARI mg g a = = m fiekil II de, mg g a = = m a ve a ivmeleri oranlan rsa, α V zaman(s) H z zaman grafi inin e imi ivmeyi verir. V V V a = tanα = = olur. Cisim saniyede 9 m yol ald na göre, ( V+ V). x = 9 = V & V = m/ s V a = = = m/s F net = m.a F f s = m.a F =. F = N olur. CEVAP E g a = = bulunur. a g. H z-zaman grafi inin e imi ivmeyi verir. Buna göre cismin ivme zaman grafi i flekildeki gibi olur. vme zaman grafi inden kuvvet zaman grafi ine geçilirken F=m.a ifadesine göre kütle ile çarp larak kuvvet zaman grafi- ine geçilir. Cismin kütlesi kg oldu undan kuvvet zaman grafi i flekildeki gibi olur. CEVAP B a(m/s ) t(s) F(N) t(s) CEVAP C

22 Enerji ENERJ ET N ER N ÇÖZÜER ET N - N ÇÖZÜÜ ) Pedal çevirmek için bir kuvvet uygular. Pedal dönerken hareket gerçekleflir ve bir ifl yap l r. fli yapan kuvvetin kayna bisiklet üzerindeki adamd r. ) Çoçuk balonu fliflirirken fiziksel anlamda ifl yapar. Çünkü balonun içine hava verilirken balon buna karfl bir direnç gösterir. Çocuk, bu derinç kuvvetini ci erlerinden itti i hava ile karfl lamaktad r. ) emek yiyen adam fiziksel anlamda ifl yapm fl say lmaz. fl yapabilmek için bir kuvvete ihtiyaç vard r. Bu h zla yemeye devam ederse bundan sonra ifl yapma ihtimali iyice azalacak. ) Çocuk, fl nav çekerken ifl yapar. Çünkü hareketi esnas nda a rl k merkezini yerçekimi do rultusunda hareket ettirir. Bu durumda yer çekimine karfl ifl yapm fl olur.

23 Enerji ) Asansörden yukar ç karken biz ifl yapmay z çünkü herhangi bir kuvvet uygulamay z. Ama asansör bizim üzerimize ifl yapar. Bize kuvvet uygulayarak bizi yukar ç kar r. Asansörün bizim üzerimize yapt ifl, kazand m z potansiyel enerji kadard r. ) Basket oynayan çocuk, fiziksel anlamda ifl yapar. Çünkü eline ald topu potadan geçirmek için bir kuvvet uygulayarak atar. Top, çocu un uygulad kuvvet ile yer çekimi kuvveti etkisinde hareket eder. Çocu un top üzerine yapm fl oldu u ifl, topun çocu un elindeki enerjisi ile att andaki enerjisi fark na eflittir. 7) Da c, zirveye ç karken yer çekimine karfl bir ifl yapar. Çünkü da c n n a rl k merkezi yer çekimi kuvveti do rultusunda hareket etmektedir. ap lan ifl, da c n n potansiyel enerji de iflimine eflittir. 8) Düz bir zeminde s rt nda çanta tafl yan çocuklar, fiziksel anlamda ifl yapmazlar. Çünkü çantalara uygulanan yer çekim kuvvetine dik do rultuda hareket etmektedirler.

24 Enerji 9) ekanik saatlerde yay n kurulmas yla yaya aktar lan enerji, yayda potansiyel enerji olarak depolan r. Bu enerji ile saatin çal flmas sa lan r. ET N - N N ÇÖZÜÜ ) amba dü mesi aç l p oda ayd nland nda elektrik enerjisi, s ve fl k enerjisine lamba vas tas ile dönüflür. ) Uçak dururken uça n deposundaki benzin kimyasal enerji kayna d r. Bu kimyasal enerji yak larak hareket enerjine dönüflür. Uçak hareket ederken kinetik enerjisi vard r. Havalanmaya bafllad - nda kimyasal enerjinin bir k sm da potansiyel enerjiye dönüflür. ) Paraflütçü uça n içindeyken kinetik ve potansiyel enerjisi vard r. Atlay p yere düflerken potansiyel enerji azal r. Sürtünme kuvvetinden dolay azalan enerji s ya dönüflür. Paraflüt sürtünme kuvvetini art r r. Sürtünme kuvveti yüzey alan na ba l d r. Toplam enerji sabit olaca ndan ne kadar fazla enerji s ya dönüflürse, paraflütçülerin yere indiklerinde kinetik enerjileri o ölçüde az olur.

25 Enerji ) Radarlar en üst noktadayken maksimum potansiyel enerjiye sahiptir. Radar afla inerken bu enerji kinetik enerjiye ve s ya (sürtünme varsa) dönüflür. En alt noktaya geldi inde potansiyel enerji s f r olur. Bu anda kinetik enerji de maksimumdur. Radar yukar ç karken kinetik enerji potansiyele dönüflür. ani yer çekimine karfl ifl yap - l r. ) Sporcu yar flmaya bafllad anda sporcunun herhangi bir enerjisi yoktur. oflmaya bafllad nda kinetik enerji kazan r. Bu kinetik enerji s r k ile atlarken potansiyele dönüflür. ere düflerken potansiyel enerji kineti e, yere düflüp durdu unda da s ya dönüflür. ) Bangi jamping yapan sporcu atlad an sporcunun potansiyel enerjisi vard r. H zla düflerken potansiyel enerjisi kineti e dönüflür. pin boyu kadar yol ald ktan sonra ip esnemeye bafllar ip esnemeye baflla d nda sporcu da yavafllamaya bafllar bu durumda kinetik enerji ipin esneklik potansiyel enerjisine dönüflür. inetik enerjinin tamam potansiyele dönüfltü ünde sporcu durur. Esnek ip sporcuyu yukar do ru çeker ve yer çekimine karfl ifl yaparken potansiyel enerjisini sporcu üzerine aktar r. Bu enerji, sporcuya tekrar potansiyel enerji olarak aktar l r. 7) ayakç da n tepesende iken otele göre bir potansiyel enerjiye sahiptir. aymaya bafllad nda bu enerjiyi kineti e ve yüzey ile ayaklar aras ndaki sürtünme kuvvetinden dolay s ya dönüfltürür. Otele geldi ide, bafllang çtaki potansiyel enerjisi, kinetik ve s enerjisine dönüflür.

26 Enerji 8) Çocuk tramplen üzerinden atlamaya baflla nda önce tramplen üzerinde z playarak kuvvet uygulay p ifl yapar. Bu ifl, esnek tramplen üzerinde potansiyel enerji olarak depolan r. Tramplen, bu enerjiyi çocu u z t yönde iterek ona kinetik enerji olarak aktar r. Bu kenitek enerji ile çocuk yükselir. aksimum yükseklikte kinetik enerjinin tamam potansiyele dönüflür. Daha sonra olay tersine döner. 9) Sporcu yay çekerken ona bir kuvvet uygular yay kuvvet do rultusunda gerilerek üzerine ifl yapar. Bu ifl yayda potansiyel enerji olarak depolan r. Gerilme ne kadar fazla ise, yap lan ifl dolay s ile potansiyel enerji o kadar fazlad r. Oku b rakt nda yay üzerindeki potansiyel enerjiyi oka kinetik enerji olarak aktar r. Ok bu enerji ile harekete bafllar. Hareket ederken sürtünmeden dolay enerjisinin bir k sm n kaybeder. ET N ÇÖZÜÜ p gerilirken yay n potansiyel enerjisi artar. p serbest b rak ld nda ok yaydan kurtulurken h z maksimumdur. Ok gökyüzüne do ru yükselirken, potansiyel enerjisi artar, kinetik enerjisi azal r. Ok afla do ru düflerken kinetik enerjisi artar. Havan n sürtünmesi ihmal edilirse, okun mekanik enerjisi sabit dir.

27 bölüm Bir Niceli in Ölçümündeki Hatay Hesaplamak Ölçülen uzunluk (deneysel) = l ö = 7,8 cm fizik kitab n n boyutu. Gerçek uzunluk= l g = 7, cm (ö retmen taraf ndan verilecek) utlak hata = l = ölçülen uzunluk gerçek uzunluk l = l ö l g = I7,8 7,I =, cm Ölçüm sonucu: l = l ö ± l l = 7,8 ±, cm Uzunlu un minimum de eri : l min = l ö l = 7, cm Uzunlu un maksimum de eri : l max = l ö + l = 8, cm Hataya sebep olan faktörler ullan lan alet Deney yapan ö renci Ölçüm metodu Çevre artlar vs. Al nan bir ürün g olsun. Ürün üzerinde ± g yaz lmas, ürünün minimum 97 g ile maksimum g aras nda olabilece ini ifade eder. Hassas aletler kullan labilir. Okuyan ki i daha dikkatli olabilir, birkaç defa ölçüm yap l p ortalamas al nabilir. Ölçüm sonuçlar evrensel bir dil olan say lar ve matematik ile ifade edilir. Sonucu okuyan herkezin ayn eyi anlamas için bu genel bir kurald r. sa ölçme ihtimali daha yüksektir. Çünkü cetvellerin ba nda ve sonunda 'er cm'lik y pranma pay b rak ld için ölçümü yapan bunu göz ard edip cetveli standart kabul ederek ölçüm yapar. Ço u zaman ölçülecek uzunlu un ba lang c ile cetvelin "' n çak t rmaz. Her ölçüm sonucuna mutlaka hata bula r. Çal lan boyut ne kadar büyükse hata oran o kadar az olur. Zaman Ölçümündeki Ba l ve üzde Ba l Hatay Hesaplayabilme t ölçülen = 8 saniye t gerçek = 8 saniye (ö retmen taraf ndan verilecek) Zaman ölçümündeki mutlak hata; t = t ö t g = I8 8I = s Ölçüm sonucu t = t ö ± t = 8 ± s mutlak hata Ba l hata (BH) = = t = t gerçek t g 8 =,7 % ba l hata = BH x = t t g x =,7 x = %,7 Ölçüm sonucu ise t = t ö ± % BH = 8 ± %,7

28 bölüm x Bu kutuda ortalama ml içecek varken en fazla ml en az ml içecek bulunabilir denmek istiyor..x =. x = ml Deney yap ld ktan sonra tablo yap l r ve ölçüm sonuçlar na göre bu soruya cevap aran r. Gerçek de ere en yak n olan en az hatal, gerçek de ere en uzak ölümü yapan en çok hatal ölçümü yapm t r. Refleks mutlaka hataya sebep olur. Ö retmenin i aret vermesi ile sesin ve n iletim h z bunun beyinde alg lanmas ve sonra eyleme ba lanmas ve ö retmenin tekrar süreyi bitirmesi s ras nda refleksten kaynaklanan gecikme ve sapmalar olabilir. ehmet için, erife için, ehmet %, erife %, ehmet'in ölçümündeki % BH daha küçük oldu u için onun ölçümü di erine göre daha geçerli ve güvenlidir. Re eksten dolay zaman ölçümündeki hatalar n önüne geçilemez, tekrar tekrar ölçüm yap larak ya da çok hassas aletler kullan larak hatalar aza indirgenebilir. Bir Uzunluk Ölçümündeki Ortalamay ve Sapmalar Hesaplamak Ölçüm Nu (n) Ölçümler (l) cm Ortalama De er (l ort ) cm Ortalama De erden Sapma Ortalama Sapma Ölçüm Sonucu fade Etme Hat rlatma.,,,, Ortalama de er.,,, l + l + + l... n l ort = n.,,,, l = l ort + ort. sapma =,±, cm Ortalama sapma l ort. sap. = sapma n.,8,,,

29 bölüm, +, =,7 max de er (Hata s n r ),, =, min de eri (Hata s n r ) Bunun d nda kalan. ve. örencilerin ölçümleri hata s n r d ndad r. En az hata yapan nolu ölçümü yapan ö renci En çok hata yapan nolu ölçümü yapan ö renci Gerçek de ere en yak n de er olarak ortalama de er al nabilir. Bu sonuç yukar da çözümlenmi tir. Gerçek de ere en yak n de er nolu ölçümdür. Bu deneyde; ortalama alma, sapma ve ortalama sapmalar hesaplanarak ölçüm sonuçlar ifade edilebilir. E it ollu Terazi ve Cisimlerin Tart lmas m cisim = standart kütlelerin toplam m cisim = m + m m n = gr + mg + mg =,7 g m cisim =,7 gram (Deneysel sonuç.) m = gram (ö retmen taraf ndan verilecektir) silgi kütlesi hassas terazi ile veya dijital terazi ile ölçülür. Bu sonuç ölçüm yap ld ktan sonra ö rencilere verilmelidir. utlak hata ( m) =, g Ba l hata (BH) =,7 % Ba l hata (% BH) = 7, Ölçüm sonucu: m gerçek = m cisim ± m veya m gerçek = m cisim ± % BH =,7 ±, g =,7 ± % 7, g Terazinin bo, temiz ve dengede olmas n sa lamal y z. Tart mdan önce ve sonra kollar yere paralel olmal ya da sa a sola e it sal n m yap lmal d r. Terazi düz bir zeminde bulunmal d r. Az, çok farkl l klar olur. Ancak birbirine yak n de erler elde edilir. Bu farkl l n sebepleri teraziyi tam dengeye getirmeden ölçüme ba lamak ya da ölçümü bitirmek olabilir. Bu de erler ölçüm ve hesaplamalar k sm nda yaz lm t r. Her maddesel varl n kütlesi vard r. Ancak her varl n kütlesini ölçecek boyutta alet yoktur. Bunlar belirli modelleme ve yakla mlarla yakla k olarak matematiksel yöntemlerle bulunur. Örne in Dünya, Güne, Ay atmosferin kütlesi... vs. Bu ölçümün yap l p gerçek de erle kar la t r larak ölçüm sonuçlar mutluk ya da BH cinsinden ifade edilebilir.

30 ISI VE SICAI Is ve S cakl k TEST. adde Erime noktas ( C) aynama noktas ( C) 8 N 7 o C de maddesi s v, maddesi kat, maddesi kat veya s v, N maddesi ise kat d r.. Buz - su kar fl m s l olarak dengede ise s cakl k o C dir. aba s verilirse buzun kütlesi azal r, suyun kütlesi artar. Buz suda yüzdü ünden eridi inde su seviyesi de iflmez. buz su CEVAP D o C de kesin s v olan madde dir. CEVAP A. at bir madde eridi inde kütlesi sabit kal r. o unlu u artar veya azal r. imyasal özellikleri de iflmez. I. ve III. ifade kesinlikle do rudur.. Is y ütü iletim yolu ile; kalorifer, saç kurutma makinesi konveksiyon yolu ile; mum ve soba fl ma ve konveksiyon yolu ile yayar. CEVAP E. C de buzun o C de buz haline gelmesi için gerekli olan s, Q = m buz.c buz.δt = m.,.[ ( )] = m T= C m buz ESEN AINARI. Su içindeki buz eridi- inde su seviyesi h azal r. Gaz n hacmi artt ndan bas nc azal r. Suyun ve gaz n bas nc azald - h dan toplam bas nç azal r. ab n taban ndaki kuvvet, F= P T S oldu undan F azal r. gaz buz su CEVAP D CEVAP A Suyun o C ye geldi inde verece i maksimum s, Q = m su.c su.δt 7. s cakl k ( C) = m..( ) = m Q > Q oldu unda su o C gelir ve donmaya bafllar. Donan suyun kütlesi Q = Q + m donan. e Q Q Q Q Q s (cal) m = m + m donan.8 m = m donan.8 m donan = m olur. Toplam donan buzun kütlesi, m T =m b +m =m+ m = m olur. CEVAP E ve nin kütleleri eflit oldu undan ayn s verildi inde in s cakl daha fazla artar. erimeye bafllad nda kat hâldedir. in erime s s, Q = Q Q = Q Q = m. e e = nin erime s s, Q = Q Q = Q Q = m. e e = e = e olur. Q m Q m CEVAP E 79

31 Is ve S cakl k 8. 8 o C deki su ile o C deki su kar flt r l rsa 8 o C deki su s verir, o C deki su s al r. Q al nan = Q verilen m.c.δt = m.c.δt..(8 T) =..(T ) T = T T = 8 T = o C olur. CEVAP D. Buharlaflma olmazsa maddenin kütlesi sabit kal r. adde s t ld nda hacmi artar veya azal r. Örne in suyun s cakl dan C ye yükselirken hacmi azal r, sonra artar. CEVAP E. termometresi 9. elvin termometresi ile Celcius termometresi aras ndaki iliflki, C = 7 tür. elvin termometresinde ölçülebilecek en düflük s cakl k dir. Bu durumda Celcius termometresi ile okunabilecek en küçük s cakl k, C = 7 = 7 o C olur. Bu durumda fl klardan yaln zca o C bu ölçümün sonuçlar ndan birisi olabilir. CEVAP C ESEN AINARI α Grafi e bak ld nda termometresinin o gösterdi i de er termometresinde o olarak okunur. Grafi in e iminden, tanα = Δ Δ = Δ = 8Δ olur. 8 Bu bize termometresindeki o art fl n termometresinde 8 o lik bir de iflim oluflturdu unu gösterir. termometresi ile termometresi aras ndaki iliflki, = 8 + fleklindedir. termometresi. Grafi e bak ld nda madde s v halde iken ald enerji, Q = = cal dir. Bu de er kullan larak s nma s s, Q = m.c.δt = m.c.( ) = m.c. m.c = 8 olur. adde erirken ald s, Q erime = m. ( ) = m. = m. m = g olur. Bu de eri yukar daki eflitlikte kullan rsak, 8 = m.c 8 =.c c = cal/g. o C olarak bulunur. CEVAP C 8 termometresi o gösterdi inde termometresi, = = + = olur.. Grafi e bak ld nda t erime, t ise kaynama s cakl d r. ve zaman aral klar nda hâl de iflimi gerçekleflmifltir. t t s cakl k( C) CEVAP E zaman CEVAP C

32 BUACA ar ncan n ald yol, x = V.t =,. =,7 m = 7 mm olur.. Trenin h z, m V = 8, km/ saat = 8,. s = ms / okomotif tünelden,8 saniyede ç kt na göre tünelin uzunlu u, l = V.t =.,8 =,8 m = 8 cm olur.. Hareketlinin gitti i toplam yol, x = x + x + x = + + = cm. Otomobilin h z, km m m V = 7, = 7, =, saat s s olur. Otomobil saniyede, x = V.t =,. = m yol al r.. Cismin a rl, m =, ton = kg G = m.g =.9,8 = 8 N olur.. f s kg F =9N G=mg=.=N Cisme etkiyen sürtünme kuvveti, f s = k.g = kmg =,.. = N olur. Dinami in temel prensibine göre cismin kazanaca ivme, Fnet 9 - a = = = ms / olur. m 7. Sürtünmesiz ortamda cismin ivmesi, a = 9,8 m/s = 98 cm/s olur. Cismin kütlesi gram ise üzerine uygulanan kuvvet, F = m.a =.98 cm = 98.g s = 98 dyn olur.

33 Hareket ve uvvet 8. Sistem dengede oldu undan F = G = N olur. akaran n as l oldu u ipteki gerilme kuvveti, T= G m + F + G = + + = N olur. 9. Sistemin ivmesi, Fnet a = = = N mt cismine uygulanan kuvvet, F = m. a = 8. =, N =,. dyn = dyn bulunur. ESEN AINARI.Dinami in temel prensibinden, F net = m.a 8 = m. m = kg olur.. Sistemin ivmesi, F 7 a = = = ms / m + + net T gerilme kuvveti, T= m T. a = ( + ). a =. t olur. = N

34 . ÜN TE : F Z N DO ASI Sorular... 9 Çözümler.... ÜN TE : ENERJ. Bölüm : fl, Güç ve Enerji Sorular... Çözümler Bölüm : Is ve S cakl k Sorular... 7 Çözümler.... ÜN TE : ADDE VE ÖZE ER. Bölüm : adde ve Özellikleri Sorular... Çözümler.... Bölüm : Özkütle (o unluk) Sorular... Çözümler... 9

35 . ÜN TE : UVVET VE HAREET. Bölüm : Hareket Sorular... Çözümler Bölüm : Newton un Hareket asalar Sorular... 7 Çözümler ÜN TE : EETR VE ANET ZA. Bölüm : Elektrik Sorular... 8 Çözümler Bölüm : ambalar Sorular Çözümler ÜN TE : DAGAAR Sorular... Çözümler...

36 F Z N DO ASI. Sa kolu eflit bölmeye ayr lm fl eflit 8 kollu bir terazi, flekildeki gibi dengelenmifltir. Cismi sol kefeye, g l k bir kütleyi g sol cisim sa de sa kefeye koyarsak, dengeyi sa lamak için biniciyi kaç nc bölmeye koymam z gerekir?(binicinin kütlesi g d r.) A) B) C) D) E) (98-ÖS). g sol kefe ÖSS - ÖS SORUARI sa kefe fiekildeki eflit kollu terazide denge sa lanm flt r. Binicinin her bir bölme kaymas grama karfl l k gelmektedir. Sol kefedeki g l k cisim al n p yerine sa kefedeki cismi konuyor. Afla daki durumlardan hangisinde denge yeniden sa lan r?. fiekildeki eflit kollu terazi, sol kefesinde cismi ile graml k kütle, sa kefesinde cismi ile graml k kütle ve sa koldaki bölmelerden g g.s nda da bir binici varken dengelen- mifltir. Binicinin ard fl k iki bölme aras nda yer de ifltirmesi, graml k fark oluflturdu una göre, cisminin kütlesi için afla dakilerden hangisi do rudur? ESEN AINARI Sa kefe Binicinin bulundu u bölme A) g l k cisim B) Bofl C) g l k cisim 9 D) Bofl E) Bofl 9 (988-ÖSS) A), gramd r. B) inkinden, gram daha büyüktür. C) inkinden, gram daha küçüktür. D), gramd r. E) inkinden, gram daha büyüktür. (98-ÖSS). yatay yatay fiekil - I fiekil - II yatay?. Eflit kollu terazide, kütleli bir cisim, özdefl P kütleleriyle afla daki gibi iki ayr flekilde dengelenmektedir. P Bu terazide, binicinin bulundu u koldaki bölmelerden her biri grama karfl geldi ine göre, kaç gramd r? A) B) C) 8 D) E) (98-ÖSS) P fiekil - III Eflit kollu bir terazide, ile cisimlerinin fiekil- I deki ve ile cisimlerinin fiekil- II deki konumda dengede kalmas için binicinin. bölmede bulunmas gerekmektedir. ile cisimlerinin fiekil - III teki gibi dengede kalmas için binici kaç nc bölmede bulunmal - d r? (Terazinin bir kolunda eflit bölme vard r.) A) B). C). D) 8. E). (989-ÖSS) 9

37 ÖSS - ÖS Soru ve Çözümleri. yatay 8. m m m m Z m m m m Z fiekildeki eflit kollu terazinin kefesine özdefl cisimlerden tane, kefesine de tane konulduktan sonra, binici. bölmeye getirilirse denge sa lan yor. Bu cisimlerden, kefesine 7, kefesine de tane konulsayd, dengenin sa lanabilmesi için binicinin kaç nc bölmeye konulmas gerekirdi? fiekil - I fiekil - II fiekil - III Bir terazide cismi fiekil-i de m, m ; fiekil-ii de m, m Z, m; fiekil-iii te de m, m Z, m kütleli cisimlerle dengededir. Buna göre, m, m, m Z kütleleri aras ndaki iliflki nedir? A) m < m < m Z B) m < m Z < m C) m < m < m Z D) m Z < m < m E) m Z < m < m (999 - ÖSS - iptal) A) B) 8 C) D) E) (99 - ÖSS) ESEN AINARI 7. yatay yatay 9. yatay yatay fiekil - I fiekil - II Eflit kollu terazinin kefelerinde fiekil- I deki cisimler varken binici. bölmeye, fiekil- II deki cisimler varken de. bölmeye getirilerek yatay denge sa lan yor. Bu cisimler kefelere fiekil - III teki gibi konursa, binici kaç nc bölmeye getirildi inde yatay denge sa lan r? fiekil - III? yatay fiekil - I fiekil - II Eflit kollu bir terazinin kefelerinde fiekil- I deki cisimler varken, binici. bölmeye getirilerek yatay denge sa lan yor. Cisimler fiekil - II deki gibi yerlefltirildi inde, yatay dengeyi sa lamak için binici kaç nc bölmeye getirilmelidir? A). B). C). D) 8. E). (999 - ÖSS) A). B). C). D). E). (998 - ÖSS)

38 ÖSS - ÖS Soru ve Çözümleri. O N O. g yatay g fiekil - I Eflit kollu bir terazide cismi, ve cisimleriyle fiekil- I deki gibi dengededir. cismi, in bulundu u kefeye kondu unda, nin yan na N cismi konarak fiekil- II deki gibi denge sa lan yor. Buna göre; fiekil - II I. nin kütlesi ninkine eflittir. II. nin kütlesi N ninkine eflittir. III. nin kütlesi N ninkine eflittir. yarg lar ndan hangileri do ru olabilir? A) aln z II B) I ya da II C) I ya da III D) II ya da III E) I ya da II ya da III fiekil-i fiekil-ii Eflit kollu bir terazinin kefelerinde fiekil-i deki cisimler varken binici. bölmeye getirilerek yatay denge sa lan yor. Binicinin bir bölme yer de ifltirmesi, g a denk geldi ine göre, terazinin kefelerinde fiekil-ii deki cisimler varken dengenin sa lanmas için binicinin kaç nc bölmeye getirilmesi gerekir? A). B). C). D) 7. E) 8. (-ÖSS) ( - ÖSS). fiekil-i yatay Eflit kollu bir terazinin kefelerinde fiekil- I deki cisimler varken binici. bölmeye, fiekil- II deki cisimler varken de 9. bölmeye getirilerek yatay denge sa lan yor. Binicinin bir bölme yer de ifltirmesi grama denk geldi ine göre, cisminin kütlesi kaç gramd r? A) B) 9 C) D) E) fiekil-ii 9 yatay ( - ÖSS) ESEN AINARI. fiekil - I yatay fiekil - II fiekil-i ve II deki eflit kollu teraziler, kefelerindeki, ve cisimleri ile yatay dengede oldu- una göre, I. in kütlesi ninkinden büyüktür. II. in kütlesi ninkinden küçüktür. III. nin kütlesi ninkinden küçüktür. yarg lar ndan hangileri do rudur? A) aln z I B) aln z II C) aln z III D) I ve II E) I ve III ( ÖSS Fen-) B B C D D B 7 A 8 E 9 A C D D E

39 F Z N DO ASI. Sistem dengede oldu una göre, = m c + 8 m c =, g olur. Cisim sol kefeye, g l k cisim de sa kefeye konulursa binici, m c = + n, = + n bölmeye getirilmelidir. n =. CEVAP B. Terazinin duyarl, dir. Terazi dengede oldu una göre, g g + = + +., + = +, +, = olur. Bu durumda nin kütlesi inkinden, gram daha büyüktür. CEVAP B. Terazinin duyarl gramd r. fiekil-i de P =. +, fiekil-ii de = P +. P = Bu iki denklem ortak çözülürse, P = +.( ) = + = + = 8 g bulunur. CEVAP C. Binicinin duyarl gramd r. Terazi dengede oldu una göre, =. + = g g l k cisim al n p yerine cismi konulursa dengenin sa lanmas için, = + n. = + n olur. fi klar ndan yararlan rsak do ru cevab n D oldu- u görülür. CEVAP D ESEN AINARI ÖSS - ÖS SORUARININ ÇÖZÜER. Terazinin duyarl n olarak alabiliriz. fiekil-i de: = + fiekil-ii de: = + Bu iki denklem çözülürse, = + = + ( + ) = 8 + olur. fiekil-iii te binici 8. bölgeye getirilmelidir. CEVAP D m. Terazinin duyarl na, cisimlerden her birinin N kütlesine dersek, I. durumda: = + m N = m N m N = olur. II. durumda: 7 = + n m N = n m N = n n = 8 olur. CEVAP B 7. yatay fiekil - I fiekil - II Terazinin duyarl n olarak alabiliriz. fiekil-i de: = +...❶ fiekil-ii de: + = ❷ Birinci denklemdeki ve de erlerini ❷ denkleminde yerine yazarsak, + = = = ❸ olur. yatay? yatay fiekil - III fiekil-iii te: + = + + n olur. ❸ denklemiyle karfl laflt r ld nda n = olur. CEVAP A

40 ÖSS - ÖS Soru ve Çözümleri 8. m m m m Z m m m m Z. O N O fiekil - I fiekil - II fiekil - III fiekil - I fiekil - II cismi her üç durumda da dengede oldu una göre, fiekil-i de: = m + m fiekil-ii de: = m + m Z + m fiekil-iii te: = m + m Z + m olur. de erlerini eflitlersek, m + m = m + m Z + m = m + m Z + m Buradan, m + m = m + m Z + m m = m Z + m olur. Buradan m > m Z olur. m + m Z + m = m + m Z + m Teraziler dengede oldu una göre, fiekil-i de: = +...❶ fiekil-ii de: + = N +...❷ ❷ denkleminde yerine ❶ denklemindeki de- eri yaz l rsa, + + = N + = N olur. = al r. ❷ denkleminde yerine yazarsak, + = + = olur. Buradan = N olur. Bu durumda I ve III ifadeleri do ru olabilir. II. ifade kesinlikle yanl flt r. CEVAP C m = m + m olur. Buradan m > m olur. Bu durumda m > m > m Z olur. CEVAP E ESEN AINARI 9. yatay yatay. yatay yatay fiekil - I fiekil - II Terazinin duyarl n olarak alabiliriz. fiekil-i de: = + = +... ❶ fiekil-ii de: + = + + n = + n... ❷ ❶ ve ❷ eflitli ini k yaslarsak, + n = + n = bulunur. CEVAP A fiekil - I fiekil - II Duyarl k g oldu u soruda verilmifl. I. durumda: + = +. = + olur. II. durumda: + = +.9 olur. I. durumda bulunan de eri burada kullan lacak olursa, + = ( + ) = + = = g olur. CEVAP D

41 ÖSS - ÖS Soru ve Çözümleri. Binicinin bölme yer de ifltirmesi, grama karfl l k geldi ine göre, fiekil I de terazinin denge flart ndan, + = +., + = +, = +,7 eflitli i yaz labilir. fiekil II de terazinin dengede olmas için binici n. bölmeye getirilsin. Denge flart ndan, = + +,. n +,7 = + +,. n,7 =,.n n = 7. bölmeye getirilmesi gerekir. CEVAP D. yatay fiekil - I fiekil - II fiekil I de, ile ve dengede oldu una göre, = +... ❶ fiekil II de, ve ile dengede oldu una göre, ESEN AINARI + =... ❷ yaz labilir. Denklem ❶ deki de eri denklem ❷ de yerine yaz l rsa, + + = =... ❸ olur. Bu durumda denklem ❶ den, m > m ve m > m denklem ❸ ten m > m oldu u görülür. Bu durumda I ve III ifadeleri do ru, II yanl flt r. CEVAP E

42 BUACA. dm = lt oldu undan, 8 dm = 8 lt olur.. uru kum içinde hava vard r. Havan n kaplad - hacim, V hava = 98. = 98 cm oldu undan kaba en fazla 98 cm su konulabilir üpün bir kenar na tane bilye konulabilece- inden toplam, N =.. = 9 tane bilye yerlefltirilebilir.. V = a.b.c =..8 = cm usluk saniyede cm su ak tt na göre havuz, t = = s'de dolar tane cm tane cm cm tane üpün bir kenar cm oldu undan dikdörtgenler prizmas içine en fazla N =..8 = 8 tane küp yerlefltirilebilir. ESEN AINARI 7. Taban yar çap r, yüksekli i h olan kab n hacmi, V ilk = πr. h = V Taban yar çap r, yüksekli i h olan kab n hacmi, V son = π.(r).h = πr h = V olur. V hacimli kap 7 saniyede dolarsa V hacimli kap t saniyede dolar. V.t = V. 7 t = s. Barda n hacmi, V = πr.h =.(). = 7 cm Çocuk günde, V gün =.7 = cm y lda ise V y l =. = 97 cm süt içer Tarlan n çevresi Ç =.(a + b) =.( + ) = m fidan say s = = 9. Silindirin hacmi, V = πr.h =.(). = cm olur.

43 adde ve Özellikleri. koni (V ) Silindir(V ) kalem r=cm h =cm h =cm alem ve koni silindirden oluflur. V = V + V = πr.h +πr.h =..(). +.(). = = cm. lt = dm = cm oldu undan,789 lt = 789 cm tür ESEN AINARI. Bilyelerin çap cm oldu undan bir s raya tane bilye yerlefltirilebilir. Toplam, N =.. = 7 tane bilye yerlefltirilebilir.. cm tuzlu suyun cm tuz ise cm tuzlu suyun V tuzdur. V. =. V = 8 cm

44 BUACA Odan n hacmi, V = a.b.c. Suyun kütlesi, =,.,., =,m = cm m =, kg = g Suyun hacmi, d = m V V = m d = = cm bulunur.. Cismin kütlesi, m =,8 kg = 8 g d r. Cismin hacmi, V = m d = 8 = cm. Bir bilyenin kütlesi, m = d.v =,. =, g 7 tanesinin kütlesi, m toplam = 7.m = 7., = 8 g bulunur.. Grafi e bak ld nda cismin yo unlu u g/cm oldu u görülür. Bu durumda 87 gram n n hacmi, bulunur.. ütle hacim grafi inde e im yo unlu u verir. Cismin yo unlu u, d = m V = = g/cm tür. 89 gram n n hacmi ise, d = m d = 89 bulunur. V = m d = 87 = 79 cm = 8 cm olur.

45 adde ve Özellikleri 7. ar fl m n kütlesi s v lar n kütlelerinin toplam na eflittir. Bu kütle, m top = m + m = V.d + V.d =. +. = + = g olur.. Taflan s v n n hacmi, V taflan = m d = Taflan s v n n kütlesi, m taflan = V taflan.d =,. = 9, g =, cm = 9 mg olur. 8. Cismin tüm hacmi, Hacminin % si at ld nda kalan hacim, olur. V = m d = 88 V kalan = V = = cm tür. = 8 cm. üpün hacmi, V = a = (,) =. m =. cm =. cm olur. 9. S v lar birbiri içinde çözünmedi inden kar fl m n toplam hacmi, s v lar n hacimlerinin toplam na eflittir. V kar = V + V ESEN AINARI S v n n kütlesi, m s v = V s v. d =.., = 7 g olur. Toplam kütle, = m + m d d = + 9 = 8 + = 9 cm m toplam = m kap + m s v = = g olur.. l = dm = cm ar fl m n kütlesi, m kar = m + m = +. = + = g olur.. saatte s v n n % i buharlaflm fl ise, saatte s v n n % u buharlafl r. alan suyun kütlesi, m = 8. = 8 g S v n n hacmi, V = m d = 8 = cm 7

46 BUACA Suya vermemiz gereken s, Q = m.c.δt =..(,) = cal gerekir.. Buzu eritmek için gereken s, Q = m.c b.δt +m. e = ( ( )) +.8 = 88 + = 8 cal gerekir. 7 ESEN AINARI. C deki buz C ye kadar gelene kadar alaca s, Q = m.c.δt =.,. = cal Donan suyun kütlesi, Q = m. e = m d.8 m d = g Suyun kütlesi, m su = = 9 g bulunur.. D fl ortama verilen s y her aral k için bulal m. Q = m.c b.δt =.,.( ) = cal Q = m. b =. = cal Q = m.c.δt =..( ) = cal Q = m. buz =.8. Su buhar n n verdi i s, = 8 cal Q = m.c.δt + m. = +. = + = 9 cal Q =m.c b.δt = = cal Q = Q + Q + Q + Q + Q = = 77 cal. Verilen s, Q = m. e +m.c.δt = 8 + = 88 + = 89 cal bulunur. 7. Gerekli olan s, Q = m.c.δt =..,. =. cal bulunur. 8