TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 4. Çeyrek

Transkript

1 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 4. Çeyrek 2010

2 çindekiler BAfiKANIN MESAJI GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER...04 B R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK I. DÜNYA EKONOM S...08 II. DÜNYA NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ III. DÜNYA T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ IV. TÜRK YE EKONOM S V. TÜRK YE KONUT SEKTÖRÜ VI. TÜRK YE T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ VII. TÜRK YE GAYR MENKUL SEKTÖRÜ F NANSAL GÖSTERGELER VIII. TÜRK YE NfiAAT SEKTÖRÜ IX. TÜRK YE F NANSAL GÖSTERGELER... 31

3 02 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Raporu Dördüncü Çeyrek 2010, Ekonomi ve Strateji Dan flmanl k Hizmetleri taraf ndan ba ms z olarak haz rlanm flt r. Çal flmada ulusal ve uluslararas resmi ve özel kurumlar n verileri ile bu verilere dayal analiz ve de erlendirmeler yer almakta olup, haz rlayan kurumun görüfllerini yans tmaktad r. YAYINLAYAN Gayrimenkul Yat r m Ortakl Derne i Nispetiye Caddesi, Levent fl Merkezi, 6 / Levent - stanbul Tel: Faks: YAZAR Dr. Can Fuat Gürlesel Ekonomi ve Strateji Dan flmanl k Hizmetleri. HAZIRLAYAN Sanart Reklamc l k ve Dan flmanl k Hiz. Ltd. fiti. Tüm haklar sakl d r Gayrimenkul Yat r m Ortakl Derne i Kaynak Gösterilmeden Al nt Yap lamaz

4 Baflkan n Mesaj TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 03 Ifl k Gökkaya GYODER Yönetim Kurulu Baflkan Artarak devam eden ekonomik büyüme gayrimenkul sektörüne olumlu yans yor YODER olarak, sektörü bilgilendirmek ve güncel veri ak fl sa lamak amac yla haz rlad m z hem 2010 y l son çeyre ine ait verileri, hem de 2011 y l ilk çeyre ine iliflkin aç klanm fl son verileri kapsamakta olan G Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Sektör Raporu 4. Çeyrek 2010 bafll kl raporumuzu sizlerle paylaflmaktan mutluluk duyuyoruz y l dördüncü çeyrek döneminde Türkiye ekonomisinde büyüme artarak sürmüfltür. Bu büyüme performans gayrimenkul sektörüne de olumlu yans m flt r. Türkiye de dördüncü çeyrek inflaat ve gayrimenkul sektörlerinde h zl büyümenin sürdü ü bir dönem olmufltur. nflaat sektörü üçüncü çeyrekteki yüzde 24.9 büyüme ard ndan dördüncü çeyrekte yüzde 17.5 büyümüfltür. Bu güçlü büyüme e ilimi 2011 y l na iliflkin beklentilerimizi güçlendirmektedir. Dünya ekonomisinde ise geliflmifl ülke Merkez Bankalar n n ikinci parasal geniflleme sürecine girmeleri ekonomik büyüme konusunda iyimserli i art rm flt r. Buna karfl n ABD ve AB de inflaat, konut ve gayrimenkul sektörlerinde halen kal c bir toparlanma sürecine girilememifltir. Sektörümüzün en do ru verilerle de erlendirilmesi, sektörle ilgili olas geliflmelerin öngörülmesi ve yerli ve yabanc aktörlerin do ru yönlendirilmesi amac yla her dönemde oldu u gibi önümüzdeki dönemde de çal flmalar m za devam edece iz.

5 04 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER... DÜNYA EKONOM S Ekonomik toparlanma için yeni iyimserlik Dünya ekonomisinde geliflmifl ülkelerde dördüncü çeyrekte büyüme yavafllayarak sürmüfltür. Ekonomideki büyümenin yavafllamas nedeniyle ABD Merkez Bankas ikinci parasal geniflleme önlemlerini uygulamaya bafllam flt r. Bu önlemler ile birlikte büyümeye iliflkin iyimser beklentiler artm fl, ayr ca faizlerin uzun süre düflük kalaca beklentisi ile varl k fiyatlar yükselmeye bafllam flt r. Bunlara ilave olarak ekonomik öncü göstergelerde de iyileflme y l n dördüncü çeyrek döneminde sürmüfltür. Dördüncü çeyrek dönemde reel kesimin beklentileri ve tüketici güvenleri de art fl göstermifltir. Böylece dördüncü çeyrekte ekonomik toparlanma ve büyüme için iyimserlik artm flt r. DÜNYA NfiAAT KONUT VE T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ Toparlanma için ilk iflaretler nflaat, konut ve gayrimenkul sektörlerinde 2010 y l dördüncü çeyrek döneminde göreceli iyileflme iflaretleri oluflmaya bafllam flt r. ABD de inflaat harcamalar bir önceki çeyrek döneme göre s n rl ölçüde artm flt r. Yeni ve mevcut ev sat fllar yükselmifltir. Konut fiyatlar nda ise yeniden düflüfl bafllam flt r. Avrupa Birli i nde de inflaat sektörü 12 çeyrek dönemdir üst üste daralmas n sürdürmektedir. Ticari gayrimenkul piyasas nda ise fiyatlar ilk kez hissedilir flekilde artm flt r. Ticari gayrimenkul finansman na konu olan kredilerde sorunlar halen sürmektedir. Ekonomik toparlanma beklentisi ticari gayrimenkullere olan talebi ve fiyatlar n olumlu etkilemektedir. Asya- Pasifik bölgesinde ise ticari gayrimenkullere yönelik talep ve oluflan varl k fiyatlar balon riski yaratmaya devam etmektedir.

6 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 05 GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER... TÜRK YE EKONOM S Ekonomide büyüme h zland Türkiye ekonomisi dördüncü çeyrekte yüzde 9.2 büyümüfltür. Böylece y l n genelinde büyüme yüzde 8.9 olarak gerçekleflmifltir. H zl ekonomik büyüme daha çok iç talep ve özel sektör yat r mlar a rl kl d r. H zl ekonomik büyüme ile birlikte iflsizlik ve bütçe aç iyileflirken cari aç k yeniden genifllemektedir. Reel faizler de düflük kalmaya devam etmektedir. Türkiye ekonomisinde h zl büyüme gayrimenkul sektörü için de uygun koflullar yaratmaktad r. TÜRK YE NfiAAT KONUT VE T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ nflaat sektöründe h zl büyüme nflaat sektörü 2010 y l dördüncü çeyrek döneminde yüzde 17.5 ile en h zl büyüyen sektör olmufltur. Özel ve kamu inflaat harcamalar genifllemifltir. Al nan konut yap ruhsatlar adet ile s çrama göstermifltir. Konut sat fllar ise beklentilerin alt nda gerçekleflmifltir. Konut kredileri stoku son çeyrekte önemli ölçüde genifllemifltir. Konut fiyatlar ve kiralar nda da s n rl bir art fl yaflanm flt r. Ticari gayrimenkuller içinde ise özellikle ofis ve al flverifl merkezi kiralama taleplerinde ve yeni yat r mlarda canlanma görülmektedir. Lojistik ve sanayi alanlar ise henüz s n rl bir geniflleme içindedir. Son çeyrek dönemde yeni halka arzlar ile birlikte gayrimenkul yat r m ortakl klar n n piyasa de eri önemli ölçüde büyümüfltür.

7 06 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU B R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK... 1 ABD 5 Avrupa 9 Y l 3 ABD ekonomisi yüzde 3.0 büyürken, Euro Bölgesinde büyüme yüzde 2.0 oldu. ve AB de beklenti ve güven endekslerinde iyileflme yaflan yor. 2 Bileflik Euro bölgesinde inflaat 6 ABD de sektörü faaliyetleri 12 çeyrektir daral yor. 7 Türkiye ekonomisi yüzde 9.2 büyüdü. genelinde konut kredileri stoku 14.7 milyar TL artt. 10 Son Öncü Göstergeler dünya ekonomisindeki büyümede h zlanma gösteriyor. 4 ABD de inflaat harcamalar darald. Konut sat fllar tarihi düflük seviyesinde. ticari gayrimenkul fiyatlar endeksi 110 dan 113 e yükseldi. 8 Al nan konut yap ruhsatlar say s ile s çrama gösterdi. çeyrekte konut kredileri stoku 5.6 milyar TL artt. 11 Konut kredisi ayl k faiz oran ortalama yüzde 0.90 ile en düflük seviyesinde. 12 Konut sat fllar ile halen kriz öncesi dönemin gerisinde.

8 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 07 B R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK Konut fiyatlar ve konut kiralar nda s n rl art fl yafland. 14 Aç lan 7 AVM ile birlikte toplam AVM say s 261 e, toplam kiralanabilir alan büyüklü ü 6.28 milyon m 2 ye ulaflt. 15 Hane halk tüketim harcamalar yüzde 9.0 büyüdü. 16 stanbul ofis piyasas nda M A bölgesi A ve B tipi ofis boflluk oranlar nda s n rl gerileme sürdü. Kiralarda s n rl art fl yafland. 17 Lojistik binas ve AVM kiralar nda dura anl k sürüyor. 18 MKB de ifllem gören GYO say s 21 e yükseldi. Net aktif de eri 11 milyar TL yi aflt 19 Yabanc lara gayrimenkul sat fl 645 milyon dolar oldu, do rudan yabanc sermaye yat r mlar 130 milyon dolar oldu. 20 nflaat sektörü yüzde 17.5 büyüdü. Kamu kesimi inflaat harcamalar kuvvetli artt.

9 8 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU I. DÜNYA EKONOM S Geliflmifl ülkelerde büyüme yavafllayarak sürüyor 2010 y l dünya ekonomisinde büyüme beklentilerin üzerinde gerçekleflmifltir. Küresel kriz Dünya Ekonomisi Büyüme (GEÇEN YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM NE GÖRE) sonras kuvvetli daralma yaflayan ABD % EURO BÖLGES % Ç N % JAPONYA % 2009 Q geliflmifl ülkeler 2010 y l nda 2009 Q yeniden büyüme sürecine 2009 Q girmifltir. Y l n ikinci ve üçüncü 2009 Q Q çeyrek dönemlerinde geliflmifl 2010 Q ülkelerin büyüme performans 2010 Q kuvvetlenmifltir. Y l n son çeyrek 2010 Q döneminde ise ABD, Japonya KAYNAK: OECD ve Çin de büyüme yavafllamaya bafllam flt r. Euro bölgesinde yüzde 2.0 ile büyümede toparlanma sürmektedir. Öncü göstergeler yeni y lda kuvvetleniyor Dünya ekonomisindeki geliflme öngörüleri için önemli bir öncü gösterge olan OECD bileflik öncü göstergeleri yeni y lda da art fl n sürdürmektedir. Öncü göstergeler son üç çeyrek dönemdir s n rl ama istikrarl bir art fl Dünya Ekonomisi Öncü Göstergeleri göstermektedir. Ekonomide büyümenin geniflleyerek sürece ini gösteren öncü göstergelerin yan s ra metal fiyatlar ndaki art fl da talep genifllemesi ile birlikte ekonomik büyümeyi iflaret etmektedir. Yeni y lda gerçekleflen bu olumlu bafllang ca karfl n Japonya daki depremin öncü göstergeler üzerinde yavafllat c etkisi beklenmektedir. OECD B LEfi K ÖNCÜ BALTIK CAPSIZE IMF METAL OECD BÖLGES GÖSTERGE ENDEKS TAfiIMACILIK ENDEKS F YAT ENDEKS fis ZL K % TOTAL 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) (1) KAYNAK: OECD, IMF, WTO VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) OCAK (2) fiubat

10 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 09 Dünya Ekonomisi Mali Göstergeleri DOW JONES ENDEKS PETROL VAR L DOLAR ALTIN ONS DOLAR ABD MERKEZ BANKASI FA Z % EURO DOLAR PAR TES 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: MENKUL KIYMET, EMT A VE VADEL filem BORSLALARI, FED Dünyada mali varl k fiyatlar art yor VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE 2011 y l n n ilk çeyrek döneminde mali varl k fiyatlar art fl e ilimi sürdürmüfltür y l ndaki ekonomik büyümeye iliflkin iyimser beklentiler ile hisse senedi fiyatlar yükselmektedir. Emtia fiyatlar da y l n ilk çeyrek döneminde artm flt r. Özellikle Arap dünyas nda yaflanan geliflmeler ile birlikte petrol ve alt n fiyatlar da y l n ilk çeyrek döneminde önemli ölçüde yükselmifltir. ABD Merkez Bankas y l n ilk çeyrek döneminde çok düflük faiz politikas n sürdürmüfltür. lk çeyrekte Euro Dolar karfl nda de er kazanm flt r. Dünya Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri MALAT SANAY BEKLENT ENDEKSLER TÜKET C GÜVEN ENDEKSLER ABD AB Ç N ABD AB Ç N 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) 59.0 (1) 52.2 (1) 77.5 (1) (1) Beklentiler yeni y lda iyileflme e iliminde KAYNAK: RESM STAT ST K KURUMLARI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat ABD ve AB de reel kesimin beklenti endeksleri yeni y lda art fl e ilimini sürdürmektedir y l ilk iki ay nda reel kesimin beklenti endeksi ABD de 2.9 puan, AB de ise 3.5 puan artm flt r. Çin de ise ekonomik yavafllama öngörüleri çerçevesinde reel kesimin beklenti endeksi gerilemifltir. Tüketici güveni ise ABD de ilk iki ayda 3 puan artarken, AB de tüketici güveni yeni y lda s n rl ölçüde gerilemifltir.

11 10 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU II. DÜNYA NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ ABD de inflaat harcamalar yeni y la zay f bafllad ABD de toplam inflaat harcamalar 2010 y l nda önemli bir gerileme göstermifltir y l son çeyrek döneminde milyar dolar olan y ll k birikimli inflaat harcamalar 2010 y l son çeyre inde milyar dolara inmifltir y l Ocak ay sonu itibari ile ise y ll k birikimli toplam inflaat harcamalar milyar dolara gerilemifltir. Yeni y l n ilk ay nda konut inflaat harcamalar artarken konut d fl bina inflaat harcamalar gerilemesini sürdürmüfltür. ABD nflaat Sektörü Harcamalar YILLIK M LYAR DOLAR KONUT NfiAATI HARCAMALARI KONUT DIfiI B NA NfiAATI HARCAMALARI 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) (1) KAYNAK: US BUREAU OF CENSUS ABD konut sektörü ikinci dibe yak n VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) OCAK ABD konut sektöründe konut sat fllar ve konut fiyatlar nda üçüncü ve dördüncü çeyrekte iyileflme gözlenmemifltir. Yeni ev sat fllar ilk çeyrekte 384 bin adet olduktan sonra izleyen çeyreklerde gerilemifl ve Ekim ay itibari ile 283 bine düflmüfltür. Mevcut ev sat fllar ise y ll k birikimli olarak y l n ilk çeyre inde 5.36 milyon adet olduktan sonra gerilemeye bafllam fl ve Ekim ay itibari ile 4.43 milyona inmifltir. Konut fiyatlar nda ise ilk kez y l n ikinci çeyrek döneminde bir art fl yaflanm fl üçüncü çeyrekte ise fiyatlar hemen ayn kalm flt r. ABD Konut Sektörü YEN EV SATIfiLARI MEVCUT EV SATIfiLARI YILLIK KONUT F YATLARI ENDEKS AYLIK B N B N CASE SHILLER 20 CASE SHILLER Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 250 (1) (1) (2) (2) KAYNAK: NATIONAL ASSOCIATION OF REALTORS, US STANDARD AND POORS CASE SHILLER HOUSE PRICE INDICES VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) OCAK (2) fiubat

12 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 11 EURO alan nda inflaat faaliyetlerinde küçülme durmuyor Avrupa Birli i Euro alan nda inflaat sektörü faaliyetlerinde küçülme devam etmektedir y l n n tamam nda küçülme yaflayan inflaat faaliyetleri 2010 y l nda da daralm flt r. Genel ekonomik büyümeye ra men inflaat sektöründe henüz toparlanma görülmemektedir. Euro alan nda 2010 y l n n tüm çeyreklerinde hem konut hem de konut d fl bina inflaat faaliyetleri küçülmüfltür. Avrupa Birli i Euro Alan nflaat Faaliyetleri B R ÖNCEK YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM NE GÖRE DE fi M YÜZDE TOPLAM NfiAAT SEKTÖRÜ KONUT NfiAATI KONUT DIfiI B NA NfiAATI 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: EUROSTAT CONSTRUCTION OUTPUT VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE III. DÜNYA T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ Ticari gayrimenkul piyasas nda iyimserlik iflaretleri Ekonomik krizin konut sektörü ile birlikte olumsuz etkiledi i ticari gayrimenkul sektöründe ilk iyimserlik iflaretleri 2010 y l son çeyre inde al nmaya bafllam flt r. ABD Merkez Bankas n n Eylül ay ndan itibaren uygulamaya bafllad yeni parasal geniflleme politikas ile ekonomik büyümenin h zlanaca beklentisi ticari gayrimenkul sektöründe ABD ve AB de yeni taleplerin oluflmas na neden olmufltur. Kriz sonras tasarruf amaçl yeni talebe ilk kez geniflleme-büyüme odakl talep de eklenmifltir. Bununla birlikte ticari gayrimenkul piyasas nda yeni arz, kiralar, sat n almalar ve finansman taraf nda zay fl k devam etmektedir.

13 12 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU ABD Ticari Gayrimenkul Piyasasi Fiyat Endeksleri 2000 = 100 OF S B NALARI SANAY LOJ ST K B NALARI PERAKENDE B NALARI T CAR GAYR MENKUL 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q ABD ticari gayrimenkul fiyatlar art yor KAYNAK: MOODYS REAL COMMERCIAL PROPERTY PRICE INDICES VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE ABD de ticari gayrimenkul fiyatlar 2010 y l son çeyre inde art fl göstermifltir. Bu art fl n önemli bir nedeni ayn dönemde ABD Merkez Bankas FED in uygulamaya koydu u yeni parasal geniflleme ile birlikte tüm varl k fiyatlar nda görülen art flt r. ABD de tüm ticari gayrimenkul alt pazarlar nda varl k fiyatlar artm flt r. Ancak fiyatlar halen kriz öncesinin çok alt ndad r.

14 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 13 IV. TÜRK YE EKONOM S Türkiye Ekonomisi ktisadi Faaliyetlerde Büyüme GSMH MALAT SANAY T CARET ULAfiTIRMA LET fi M MAL H ZMETLER 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU 2010 y l nda h zl ekonomik büyüme 2009 y l nda yaflanan daralma ard ndan 2010 y l nda ekonomi yüzde 8.9 oran nda büyümüfltür. Y l n ilk iki çeyre inde görülen h zl büyüme üçüncü çeyrekte yavafllam fl ancak, büyüme yüzde 9.2 ile son çeyrekte yeniden h zlanm flt r. Son çeyrekte imalat sanayi, ticaret, ulaflt rma ve iletiflim ile mali hizmetler olmak üzere tüm iktisadi faaliyetlerde büyüme bir önceki çeyrek döneme göre h zlanm flt r.

15 14 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye Ekonomisi Temel Göstergeler TÜKET C F YATLARI %YILLIK CAR AÇIK YILLIK M LYAR DOLAR BÜTÇE AÇI I YILLIK M LYAR TL fis ZL K % DOLAR/ TÜRK L RASI MERKEZ BANKASI FA Z ORANI% 2009 Q Q Q Q Q Q Q (1) 2010 Q Q (2) 51.4 (3) 36.2 (2) KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU, TC MERKEZ BANKASI, MAL YE BAKANLI I VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) MB Politika faizi olarak 1 haftal k repo faiz oran n kullanmaya bafllam flt r. (2) fiubat (3) OCAK Geniflleyen cari aç k, düflen enflasyon 2011 y l na girilirken Türkiye nin temel ekonomik göstergeleri içinde geniflleyen cari aç k öncelik kazanmaktad r. Merkez Bankas n n h zl genifllemesini s n rland rmak için önlemler ald cari aç k 2011 y l Ocak ay sonunda y ll k birikimli 51.4 milyar dolara ulaflm flt r. Enflasyon ise tarihin en düflük seviyelerine gerilemifltir. Dünya genelindeki enerji ve emtia fiyatlar ndaki art fla ra men enflasyon yüzde 4 lere inmifltir. Türk Liras ise Merkez Bankas n n ald yeni önlemler ile yeni y la de er kaybederek girmifl, ancak mart ay nda yeniden de erlenmeye bafllam flt r. Merkez Bankas ilk çeyrekte gösterge faizini 0.25 puan daha indirerek 6.25 e çekmifltir. Beklenti ve güven endeksleri yeni y lda zirvede Reel kesimin beklentileri ve tüketici güveni yeni y lda art fl e ilimi içindedir. Reel kesim beklenti endeksi 2010 y l n seviyesinden kapatt ktan sonra 2011 y l Mart ay itibari ile e yükselmifltir. Tüketici güveni de ayn flekilde fiubat ay itibari ile puana ç km flt r. Beklenti ve güven endeksleri kriz sonras zirve seviyelerine ulaflm flt r. Bu seviyeler ekonominin geneli ile konut ve ticari gayrimenkul sektörü için de iyimser beklentiler yaratmaktad r. Türkiye Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri REEL KES M BEKLENT ENDEKS TÜKET C GÜVEN ENDEKS 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat

16 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 15 V. TÜRK YE KONUT SEKTÖRÜ Al nan konut yap ruhsatlar nda s çrama 2010 y l son çeyrek döneminde al nan konut yap ruhsatlar nda s çrama yaflanm flt r. Y l n son çeyre inde al nan konut yap ruhsat say s ile tüm zamanlar n çeyrek dönem rekorunu k rm flt r. Yap kullan m izin belgesi say s da son çeyrekte olarak gerçekleflmifltir. Son çeyrek dönemde ekonomik iyimserli in artmas ile birlikte s çrama gösteren al nan yap ruhsatlar önümüzdeki dönemde konut arz n n önemli ölçüde geniflleyece ini göstermektedir. Al nan Konut Yap Ruhsat ve Kullan m zin Belgeleri YAPI RUHSATI DA RE SAYISI YAPI KULLANIM Z N BELGES DA RE SAYISI 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Konut kredisi genifllemesi sürüyor 2011 y l bafl ndan itibaren Merkez Bankas n n ald önlemler ile birlikte kredi genifllemesinin yavafllat lmas hedeflenmektedir. Buna karfl n y l n ilk üç ay içinde konut kredileri ve di er kredilerde geniflleme sürmektedir. Konut kredileri stoku 1 Ocak-11 Mart tarihleri aras nda 3.2 milyar TL artarak 60.5 milyar TL ye ulaflm flt r. Konut kredilerinin tüketici kredileri içindeki pay yüzde 45.7, toplam krediler içindeki pay ise yüzde 10 dur. Konut Kredileri ve Tüketici Kredileri ile Toplam Krediler çinde Pay KONUT KRED LER TÜKET C KRED LER TOPLAM KRED LER M LYAR TL M LYAR TL KONUT KRED LER % PAY M LYAR TL KONUT KRED LER % PAY 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) 11 MART

17 16 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Çeyrek Dönemlerde Kulland r lan Konut Kredileri PARA C NS VE TOPLAM KRED M LYON TL KRED ADET 2009 Q1 TL YP T Q2 TL YP T Q3 TL YP T Q4 TL YP T Q1 TL YP T Q2 TL YP T Q3 TL YP T KAYNAK: TÜRK YE BANKALAR B RL Konut kredisi kullan m nda art fl Dönem içinde kulland r lan kontu kredileri büyüklü ü 2009 y l nda 21.2 milyar TL olmufltur y l ilk üç çeyre inde ise büyüklük 20.9 milyar TL olarak gerçekleflmifltir y l son çeyre ine iliflkin veriler henüz aç klanmam flt r. Ancak son çeyrek dönemde konut kredileri stoku 5.6 milyar TL artm flt r y l içinde stokun en h zl geniflledi i dördüncü çeyrekte dönem içi kulland r lan kredilerin 8-9 milyar TL olarak gerçekleflti i öngörülmektedir.

18 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 17 Konut kredisi faizleri yeni y lda yükseliyor Konut kredisi ayl k ortalama faiz oranlar yeni y lda yükselme e ilimine girmifltir y l sonunda ayl k ortalama yüzde 0.9 olan faiz oran 2011 y l Mart ay sonunda yüzde 0.95 e yükselmifltir. Merkez Bankas n n ald önlemler karfl s nda maliyetleri artan bankalar kredi faizlerini yükseltmeye bafllam flt r. Mart ay nda al nan ilave önlemler ile birlikte kredi faiz oranlar ndaki art fl y l n ikinci çeyrek döneminde de sürecektir. Konut Kredisi Ayl k Faiz Oranlar Yüzde M N MUM ORTALAMA MAKS MUM 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: DEVLET PLANLAMA TEfiK LATI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE Konut Kredilerinin Vade Da l m Yüzde Pay (TÜRK L RASI KULLANDIRILAN KRED LER) 1-12 AY AY AY AY AY AY 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) AY y l vadeli kredilerin pay art yor KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖMEN N SON AYI T BAR YLE (1) 18 MART Kullan lan konut kredilerini vadelerinde uzama sürmektedir y l aras vadelerde kullan lan kredilerin pay 2009 sonunda yüzde 48.4 iken, 2010 sonunda 52.6 ya ç km flt r y l Mart ay nda ise bu oran yüzde 53.6 ya yükselmifltir. Di er vadelerde kullan lan kredilerin paylar ise gerileme içindedir. Faiz oranlar n n gerilemesi ile birlikte 5 y ldan uzun vadeli kredilere talep artmaktad r.

19 18 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Takipteki Konut Kredileri KONUT KRED LER M LYON TL TAK PTEK KONUT KRED LER M LYON TL TAK PTEK KONUT KRED LER %PAY 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: TC.MERKEZ BANKASI, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU Takipteki konut kredileri geriliyor VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) OCAK Takipteki konut kredileri hem mutlak büyüklük olarak, hem de kulland r lan krediler içindeki pay itibari ile gerilemektedir son çeyre inde 912 milyon TL olan takipteki konut kredileri 2010 y l genelinde gerilemifltir y l Ocak ay sonu itibari ile takipteki konut kredileri 813 milyon TL ye inmifltir. Takipteki konut kredilerinin kulland r lan konut kredileri içindeki pay ise yüzde 1.37 ye kadar gerilemifltir. Konut kredilerinin kalitesinde iyileflme artarak sürmektedir. Konut Sat fllar Adet TÜRK YE GENEL STANBUL ÜÇ BÜYÜK L D ER LLER 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Konut sat fllar y l beklentilerin alt nda kapatt Konut sat fllar 2010 y l n beklentilerin alt nda kapatm flt r y l nda 4 çeyrek boyunca konut sat fllar 100 binin alt nda kalm fl, ayr ca kriz senesi olan 2009 y l çeyrek dönemlerinin de alt nda gerçekleflmifltir y l son çeyre inde konut sat fllar ile dört çeyrek içinde en yüksek sat fl rakam olmufltur. Y l genelinde beklentilerin alt nda kalmas na ra men son çeyrek sat fllar hareketlenme iflareti olarak görülmektedir.

20 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 19 Yeni y lda konut alma e ilimi çok kuvvetli Tüketicilerin konut sat n alma e ilimi 2011 y l nda çok kuvvetli seyretmektedir. Merkez Bankas n n gerçeklefltirdi i tüketici güven endeksi içinde yer alan tüketicilerin konut sat n alma e ilimi puan ile kriz sonras en yüksek seviyesine ç km flt r y l sonunu 7.46 puandan kapatan e ilim y l n ilk 2 ay nda yaklafl k 3 puan artm flt r. Sat n alma e ilimindeki güçlenme fiili konut sat fllar na da yans yacakt r. Tüketicilerin Konut Sat n Alma E ilimi KONUT SATIN ALMA E L M 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat Konut Fiyatlar, Konut Fiyatlar Endeksi 2007 = 100 TÜRK YE STANBUL ANKARA ZM R 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: GARANT MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat Mevcut konut fiyatlar nda s n rl art fl e ilimi sürüyor Türkiye genelinde mevcut konutlar n sat fl fiyatlar nda s n rl ve istikrarl art fl e ilimi sürmektedir. Türkiye genelinde konut fiyatlar endeksi 2009 y l n 91.1 puan seviyesinden kapatt ktan sonra 2010 sonunda 93.5 puana ulaflm flt r y l fiubat ay itibari ile mevcut konut fiyatlar endeksi 94.9 puana yükselmifltir. S n rl ve istikrarl konut fiyat art fllar üç büyük ilde de yaflanmaktad r.

21 20 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Konut Kiralar, Konut Kiralar Endeksi 2007 = 100 TÜRK YE STANBUL ANKARA ZM R 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) Konut kiralar nda dura anl k sürüyor KAYNAK: GARANT MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat Ekonomik kriz sonras 2009 y l n 90.2 puan seviyesinden kapatan Türkiye geneli konut kiralar endeksi 2010 y l nda 2.3 puan artarak 92.5 seviyesine ç km flt r y l fiubat ay sonu itibari ile konut kiralar endeksi 0.5 puan daha artarak 93.0 a yükselmifltir. Konut kiralar nda s n rl ölçüde art fllar yaflanmakla birlikte genel bir dura anl k hakimdir ve kriz öncesi seviyelerin halen alt nda kal nmaktad r. Yeni Konut Fiyat Endeksi 2010 Ocak=100 ÇEYREK GENEL 1+1 DA RE 2+1 DA RE 3+1 DA RE 4+1 DA RE 2010 Q Q Q Q Q1 (1) Yeni konut fiyatlar nda s n rl art fl GARANT MORTGAGE DESTE LE HAZIRLANAN REIDIN - GYODER YEN KONUT F YAT ENDEKS (1) fiubat Yeni konut ortalama sat fl fiyatlar endeksi 2010 y l genelinde 5.3 puan artarak y l sonunda puana ulaflm flt r y l nda ise fiubat ay itibari ile endeks 1.2 puan daha artarak a yükselmifltir. Daire tipleri olarak de erlendirildi inde yeni konut fiyatlar nda art fl 2+1 dairelerde daha yüksek gerçekleflmektedir. 2+1 yeni dairelerin konut sat fl fiyat endeksi fiubat ay sonunda e ç karken 4+1 daire fiyatlar en az art fl göstermektedir.

22 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 21 Al flverifl merkezleri yat r mlar sürüyor Ekonomik kriz öncesi çok h zl geniflleme yaflayan AVM yat r mlar kriz ile birlikte bir sindirme dönemi yaflam fl ve AVM yat r mlar ertelenmifl ve ötelenmiflti y l nda ekonomideki h zl toparlanma, canl iç talep, yabanc perakendecilerin kat l m, düflük faiz oranlar ve iyimser beklentiler ile birlikte AVM yat r mlar yeniden canlanmaya bafllam flt r. Yerli ve yabanc yat r mc lar AVM yat r mlar na yeniden h z vermektedir. Büyük flehirlerin yan s ra di er flehirlerde de ilave AVM yat r mlar na bafllanmakta ve planlanmaktad r y l nda 35 e yak n AVM nin faaliyete geçmesi beklenmektedir. Ticari gayrimenkuller içinde AVM ler ikincil bir geniflleme dönemine girmektedir. Türkiye Genelinde Al flverifl Merkezleri AÇILAN AVM SAYISI AÇILAN AVM K RALANAB L R ALAN M 2 TOPLAM AVM SAYISI TOPLAM K RALANAB L R ALAN M Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU 2010 y l ilk çeyrek döneminde 5 AVM aç ld (1) fiubat Türkiye genelinde 2011 y l ilk çeyrek döneminde 5 yeni AVM aç lm flt r. Toplam kiralanabilir alanlar m 2 olan AVM lerin üçü stanbul da, 1 i Denizli de, 1 i de zmir de aç lm flt r. Böylece 2011 Mart ay sonu itibari ile toplam AVM say s 266 ya, kiralanabilir alan büyüklü ü 6.52 milyon m 2 ye ulaflm flt r

23 22 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye'de Tüketim Harcamalar HANE HALKI TÜKET M HARCAMALARI BÜYÜME % GIDA HARCAMALARI M LYAR TL G Y M AYAKKABI HARCAMALARI M LYAR TL MOB LYA EV EfiYALARI HARCAMALARI M LYAR TL E LENCE KÜLTÜR HARCAMALARI M LYAR TL 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Tüketim harcamalar son çeyrekte yüzde 9 büyüdü 2010 y l içinde hane halk tüketim harcamalar büyüme e ilimi içinde olmufltur y l son çeyrek döneminde hane halk tüketim harcamalar yüzde 9.0 oran nda büyümüfltür. Böylece dördüncü çeyrek tüketim harcamalar n n en h zl büyüme gösterdi i dönem olmufltur. Son çeyrekte g da harcamalar nda önemli bir geniflleme yaflan rken, g da d fl harcamalar bir önceki çeyrek dönemin alt na kalm flt r. Türkiye'de Tüketici Güven Endeksi ve Sat n Alma E ilimleri TÜKET C GÜVEN ENDEKS YARI DAYANIKLI TÜKET M MALLARINA HARCAMA E L M DAYANIKLI TÜKET M MALLARINA HARCAMA E L M GENEL EKONOM K DURUM 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Tüketicinin sat n alma e ilimi art yor VER LER ÇEYREK DÖMEN N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat 2011 y l n n ilk iki ay nda tüketicinin güveninde ve buna ba l olarak sat n alma e ilimi ve ifltah nda art fl yaflanmaktad r. Tüketici güven endeksi kriz sonras en üst seviyesine ulaflm flt r. Yar dayan kl tüketim mallar harcama e ilimi de ile zirveye ç km flt r. Ayn flekilde dayan kl tüketim mal harcama e ilimi de y l n ilk ay nda 3.28 puan artarak önemli ölçüde yükselmifltir. Tüketicilerin genel ekonomik duruma iliflkin de erlendirmeleri de puan ile kriz sonras en iyimser noktaya ulaflm flt r.

24 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 23 Al flverifl Merkezleri Perakende Endeksi 2005=100 TOPLAM C RO ENDEKS K RALANAB L R ALAN M 2 ENDEKS M 2 BAfiINA C RO ENDEKS 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q1 (1) KAYNAK: AMPD NIELSEN PERAKENDE ENDEKS AVM cirolar nda mevsimsel gerileme VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat Al flverifl Merkezi cirolar 2011 y l fiubat ay itibari ile y l bafl ndan bu yana 18 puan gerileyerek 133 e gerilemifltir. Ancak bu gerileme daha çok mevsimsellikten kaynaklanmaktad r. Ciro endeksi 2010 y l ilk çeyrek dönemine göre 7 puan yukar dad r. Kiralanabilir alan M 2 endeksi de 1 puan artarak 219 a yükselmifltir. M 2 bafl na ciro endeksi ise 11 puan gerileyerek 88 olarak gerçekleflmifltir.

25 24 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Ofis piyasas nda canlanma sürüyor 2010 y l nda ekonomik büyümenin beklentilerin üzerinde gerçekleflmesi ve özellikle son çeyrekte iktisadi faaliyetlerde görülen geniflleme ile birlikte son çeyrekte ofis talebinde hissedilir art fl yaflanm flt r. Kriz sonras tasarruf amaçl yer de ifltirmelerin belirledi i ofis talebine ilk kez yeni ofis talepleri y l n son çeyre inde eklenmifltir. Bunlara ba l olarak genelde di er çeyrek dönemlere göre zay f geçen son çeyrekte ofis piyasas nda canlanma artarak sürmüfltür. stanbul a 2010 y l nda m 2 yeni ofis arz eklenmifl olup, bunun önemli bir bölümü dolmaktad r. M A d fl Avrupa arz n, M A d fl Asya ise talebin güçlü oldu u yerlerdir. stanbul Ofis Piyasas Boflluk Oranlar Yüzde A SINIFI OF SLER B SINIFI OF SLER M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, STANBUL OF S PAZARI Boflluk oranlar s n rl ölçüde geriledi stanbul ofis piyasas nda A s n f ve B s n f ofislerin boflluk oranlar 2010 y l genelinde s n rl ancak istikrarl flekilde gerilemifltir. M A bölgesi A s n f ofislerde boflluk oran y l genelinde 1 puan azalarak yüzde 11.3 e inerken, M A bölgesi B s n f ofislerde de boflluk oran 3.4 puan düflerek yüzde 9.2 ye gerilemifltir. A s n f ofislerde M A d fl Asya bölgesinde, B s n f ofislerde de M A d fl Avrupa bölgesinde boflluk oranlar ndaki art fl bu bölgelerde geniflleyen arzdan kaynaklanm flt r.

26 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 25 stanbul Ofis Piyasas Kira Ortalamalar Dolar/M 2 /Ay A SINIFI OF SLER B SINIFI OF SLER M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, STANBUL OF S PAZARI 2009 Kiralarda y l boyu istikrarl art fl stanbul ofis piyasas nda A s n f ve B s n f ofislerin ortalama ayl k m 2 kiralar 2010 y l boyunca istikrarl bir art fl göstermifltir. M A bölgesinde A s n f ofislerin ayl k ortalama m 2 kiralar y l genelinde 2.3 dolar artarak 28.2 dolara, B s n f ofislerde ise 1.8 dolar artarak 16.7 dolara ç km flt r. M A bölgesi d fl ndaki ofis kiralar da hem A hem de B s n f ofislerde s n rl ölçüde artm flt r. Ofis kiralar nda art fl e ilimi kiralama talebinin daha kuvvetli hissedildi i son çeyrekte de sürmüfltür. Ofis yap ruhsatlar son çeyrekte s çrad Türkiye genelinde al nan ofis (iflyeri) binas yap ruhsatlar 2010 y l son çeyre inde 1.66 milyon m 2 ile önemli bir s çrama göstermifltir y l nda ikinci çeyrekte 1.25 milyon m 2, üçüncü çeyrekte Türkiye Geneli Ofis ( flyeri) Binas Yap Ruhsat ve Yap Kullanma zni OF S B NASI ALINAN YAPI RUHSATI M 2 OF S B NASI ALINAN YAPI KULLANMA Z N BELGES M Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU ise 977 bin m 2 ofis binas yap ruhsat al nm flt. Son çeyrekte ise ekonomik büyüme ve beklentilerin etkisi ile birlikte al nan yap ruhsatlar daha kuvvetli artm flt r. Ofis binalar için al nan yap kullanma izin belgeleri de üçüncü ve dördüncü çeyrekte göreceli yüksek gerçekleflmifltir.

27 26 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Lojistik alan talebi son çeyrekte canlanmaya bafllad 2010 y l genelinde ekonomide yaflanan h zl büyümeye lojistik alanlar bu geliflmeden en az yararlanan ticari gayrimenkul alan olmufltur. Y l n ilk üç çeyrek döneminde lojistik alan talebinde iyileflme s n rl kalm flt r. Ancak son çeyrekte gerçekleflen kiralamalar y l n ilk üç çeyrek dönemini aflm flt r. Kiralama talebi ve fiili kiralamalar büyük ölçüde Gebze- Tuzla bölgesinde gerçekleflmektedir. Lojistik alan talebinde belirleyici 3PL lojistik firmalar olmaya devam ederken lojistik alan kiralar y l n ilk çeyre indeki art fltan sonra üçüncü ve dördüncü çeyrekte de iflmemifltir. Kiralamalarda y l n ikinci yar s nda Euro yerine yeniden Dolar n kullan ld görülmektedir. Ekonomik büyümenin lojistik alanlarda etkisinin 2011 y l nda daha çok hissedilmesi beklenmektedir. Yeni sanayi ve lojistik bina yat r mlar son çeyrekte s çrad Türkiye Geneli Sanayi ve Depo Binalar Al nan Yap Ruhsatlar SANAY B NALARI VE DEPOLAR ALINAN YAPI RUHSATLARI M Q Q Q Q Q Q Q Q Türkiye genelinde sanayi binalar ve depolar için al nan yap ruhsatlar 2010 y l son çeyre inde 3.56 milyon m 2 ile büyük bir s çrama göstermifltir. Y l n ilk üç çeyrek döneminde al nan yap ruhsatlar büyüklü ü 3.33 milyon m 2 iken son çeyrekte al nan yap ruhsatlar ilk üç çeyre i aflm flt r. Sanayi ve lojistik alan arz nda 2011 y l nda önemli bir geniflleme olaca öngörülmektedir. KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU

28 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 27 Gayrimenkul Sektöründe Kullan lan Krediler B REYSEL KONUT KRED LER MLYON TL NfiAAT SEKTÖRÜ T CAR KRED LER M LYON TL NfiAAT SEKTÖRÜ YURTDIfiI KRED LER M LYON DOLAR GAYR MENKUL T CAR KRED LER M LYON TL GAYR MENKUL YURTDIfiI KRED LER M LYON DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q (1) (1) KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE Kurumsal kredilerde geniflleme yavafllad Gayrimenkul sektöründe krediler hem arz yönlü olarak hem de talep yönlü olarak kulland r lmaktad r. nflaat ve gayrimenkul sektöründe arz yönlü finansman oluflturan kurumsal kredilerde y l n ilk çeyrek döneminde görülen geniflleme son çeyrekte yavafllam flt r. nflaat ve gayrimenkul sektöründe yurt d fl krediler son çeyrekte sadece 300 milyon dolar artarken yurt içinden kullan lan krediler hemen ayn kalm flt r. Y l n son çeyrek döneminde bireysel konut kredileri ise 5.6 milyar TL genifllemifltir.

29 28 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Gayrimenkul Yat r m Ortakl klar Portföy ve Piyasa De eri GYO PORTFÖY DE ER P YASA DE ER SAYISI M LYON TL M LYON DOLAR M LYON TL M LYON DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: SERMAYE P YASASI KURUMU GYO piyasas de erleri art yor VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE 2011 y l ilk çeyrek döneminde MKB ifllem gören GYO piyasa de eri önemli ölçüde artm flt r. GYO lar 2011 için yat r m yap lacak öncelikli hisse senetleri olarak de erlendirilmektedir. Bu nedenle y l n ilk çeyrek döneminde oluflan talep ile birlikte GYO hisse senedi fiyatlar ve GYO piyasa de erleri yükselmifltir y l ilk çeyrek sonunda 21 GYO piyasa net aktif de erleri 13.1 milyar TL ye ulaflm flt r. Son çeyrekte yabanc lar n al m ve yat r mlar artt Gayrimenkul Sektöründe Yabanc Sermaye Yat r mlar YABANCILARA GAYR MENKUL SATIfiI M LYON DOLAR DO RUDAN YATIRIM G R fi M LYON DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: T.C. BAfiBAKANLIK HAZ NE MÜSTEfiARLI I VER LER ÇEYREK DÖNEM Ç NDE TOPLAM Gayrimenkul sektöründe son dört çeyrektir zay f seyreden do rudan sermaye yat r mlar y l n son çeyre inde canlanm flt r. Y l n ilk üç çeyre inde toplam 152 milyon dolar do rudan yabanc yat r m gerçekleflirken son çeyrekte yat r mlar 130 milyon dolar olmufltur. Yabanc lara gayrimenkul sat fllar ise y l n üçüncü çeyre inde 427 milyon dolara geriledikten sonra son çeyrekte tekrar 645 milyon dolara yükselmifltir.

30 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 29 nflaat sektöründe h zl büyüme sürüyor nflaat sektörü 9 çeyrek sonra 2010 y l ilk çeyrek döneminde yeniden büyümüfl ve ard ndan iki çeyrek dönem h zl büyümeye devam etmifltir y l son çeyrek döneminde de inflaat sektörü yüzde 17.5 ile h zl büyümesini sürdürmüfltür. nflaat sektörü 2010 y l genelinde yüzde 17.1 ile en h zl büyüme gösteren sektör olmufltur. nflaat Sektörü ve GSMH Büyüme NfiAAT SEKTÖRÜ BÜYÜME % GSMH BÜYÜME % 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU nflaat Harcamalar Kamu ve Özel Sektör Cari Fiyatlarla Milyon TL KAMU ÖZEL TOPLAM 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Son çeyrek inflaat harcamalar 24.4 MilyarTL VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE 2010 y l son çeyrek döneminde inflaat harcamalar en yüksek seviyesine ulaflm fl ve 24.4 milyar TL olarak gerçekleflmifltir. Y l genelinde hem kamu hem de özel sektörün inflaat harcamalar büyümesini sürdürmüfltür. Kamu inflaat harcamalar son dört çeyrektir sürekli art fl e imindedir. Özel sektör inflaat harcamalar da son çeyrekte 14.4 milyar TL olarak gerçekleflmifltir.

31 30 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU nflaat Sektöründe stihdam TOPLAM ST HDAM (B N K fi ) NfiAAT ST HDAM (B N K fi ) NfiAAT ST HDAM PAY % 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE Son çeyrek istihdam mevsimselli e ra men kuvvetli nflaat sektöründe y l genelinde istihdam 2009 y l n n üzerinde gerçekleflmifltir. Sektörde görülen yeniden büyüme ile birlikte inflaat sektöründe istihdam 2010 ikinci çeyre inde 1.58 milyon, üçüncü çeyre inde ise 1.52 milyon olmufltur. Son çeyrekte mevsimsellik etkisine ra men istihdam 1.44 milyon olarak gerçekleflmifl ve sektörün istihdam n n toplam istihdam içindeki pay da yüzde 6.4 olmufltur. nflaat Maliyetleri Endeksi 2005=100 KONUT KONUT DIfiI B NALAR GENEL fiç L K MALZEME GENEL fiç L K MALZEME 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Son çeyrekte inflaat maliyetlerinde art fl sürdü nflaat maliyetleri 2010 y l genelinde sürekli art fl e ilimi içinde olmufltur y l nda inflaat genel maliyet endeksi konutlarda 9.2 puan, konut d fl binalarda ise 9.9 puan artm flt r. Hem iflçilik hem de malzeme maliyetleri eflit oranda art fl göstermifltir y l son çeyrek döneminde de art fl e ilimi sürmüfl, ancak son çeyrekteki maliyet art fl büyük ölçüde malzeme maliyetlerindeki art fltan kaynaklanm flt r.

32 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 31 Finansal Göstergeler BANKACILIK SEKTÖRÜ AKT F BÜYÜKLÜ Ü M LYAR TL MKB PAZAR DE ER M LYAR DOLAR DIfi BORÇ STOKU M LYAR DOLAR MB DÖV Z REZERV M LYAR DOLAR YABANCILARIN PORTFÖY YATIRIMLARI M LYAR DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI, HAZ NE MÜSTEfiARLI I, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU, STANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI Bankalarda büyüme yavafll yor ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) fiubat 2011 y l n n ilk çeyrek döneminde bankac l k sektörünün bilanço büyümesi yavafllam flt r. lk çeyrek sonunda bilanço büyüklü ü 1.020,5 milyar TL ye ulaflm flt r. Yabanc lar n portföy yat r mlar büyüklü ü de fiubat ay sonu itibari ile y lbafl na göre 9.7 milyar dolar gerilemifltir. MKB pazar de eri ise yeni halka aç lmalar ile birlikte büyümektedir. lk çeyrek sonunda pazar de eri milyar TL ye yükselmifltir. Merkez Bankas rezervi de artmaktad r.

33 32 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU GYODER Hakk nda GYODER, Gayrimenkul Yat r m Ortakl Derne i, 2 A ustos 1999 tarihinde, Türkiye'deki gayrimenkul yat r m ortakl klar n n (GYO) mevcut ve kurulmakta olan temsilcileri taraf ndan, Türkiye'de yeni ve gelecek vaad eden, ekonomiye dinamik bir yön vermede lokomotif olacak gayrimenkul sektörünün tan t m ve temsilini sa lamak, geliflimini teflvik etmek, sektöre kalite, kontrol ve e itim konular nda standardlar getirmek ve korumak amac ile kurulmufltur. GYODER, düzenledi i konferanslar, paneller, sempozyumlar ve e itim seminerleri ile gayrimenkul sektöründeki kifli ve kurulufllarca yak ndan takip edilmekte ve bugün 300'e yaklaflan üye say s yla GYODER çat s alt nda bir sinerji oluflturmaktad r. GYODER kuruluflundan bu yana aralar nda gayrimenkul hukuku, gayrimenkule dayal enstrümanlar, gayrimenkul finansman ve ipotekli konut kredileri, kamu yönetimi yasa tasar s, gayrimenkul endeksleri, gayrimenkulde geliflen pazarlar, imar mevzuat, kadastro mevzuat uygulamas, tapu ifllemleri uygulamalar, de erleme hizmetleri, proje yönetimi, kat mülkiyeti konular nda, ulusal ve uluslararas tart flma ve e itim platformlar yaratmakta, MIPIM, Barcelona Meeting Point, REAL VIENNA, ULI, EPRA ve Nareit gibi gayrimenkulün uluslararas markalar aras nda ülkemizin ismini baflar yla temsil etmektedir. GYODER ilk kez 2000 y l nda düzenledi i sektörde ilk ve tek olan Gayrimenkul Zirveleri'ni, 2009 y l itibariyle ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar ile birlefltirerek, Türkiye'nin ilk uluslararas kat l ml bölgesel gayrimenkul fuar n sektöre kazand rm flt r. Ayr ca geliflen kentlerin yat r m f rsatlar n sektör temsilcileri ile buluflturmak ve bu kentlerin sesini ulusal ve uluslararas alanlarda duyurmak, geliflmeye aç k, vizyon sahibi ve önemli potansiyel bar nd ran kentlere yat r m yap lmas na ön ayak olmak amac yla "Geliflen Kentler Zirvesi" düzenleme karar alm flt r. Geliflen Kentler Zirvesi'nin ilki 7-8 Ocak 2010 tarihlerinde Bursa'da, ikincisi ise 1-3 Kas m tarihleri aras nda Konya'da düzenlenmifltir.

34 Nispetiye Caddesi, Levent Ifl Merkezi, No: 6 / Levent - stanbul Tel: Faks: